Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 24.04.1909, Blaðsíða 1

Terð árgangsins (minnst
60 arkir) 3 kr. 30 aur.;
erlendi8 4 kr. 50 aur., og
t Ameríku ioll.: 1.50.
Borgist fyrir júnimán-
aöarlok.
ÞJOÐVILJINN.
—■'1 |= Tuttuöasti oö þbibji ábgangub. =1 . =—
■«—*»•!= RITSTJÓBI: SKÚILI THORODDSEN. +~
Vpps'ógn skrijleg ogild
nema komiö sb til útqef-
amJa fyrir 30. dag júní-
m ánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
I borgi skuld sína fyrir
Yblaðið.
M 19.
Reykjavík, 24. APBÍL.
1909.
f hore-tilboðið.
—oOo-
anir, sem tyrir homim kunna að vaka — j Breyting ábúðarlaganna.
í 14. nr. „Þjóðv.u þ. á., létum vér
þess getið, að „nauða litlar líkur“ væru
til þess, að tilboði Thore-félagsins yrði
sinnt.
Þessi ummæli blaðs vors voru þá eigi
töluð út í bláinn, heldur var oss það þá
full kunnugt, að allur þorri þingmanna í
sjálfstæðisflokknum var málinu mótfallÍDn.
Að sinna boðinu þótti mönnum áhætta,
sem eigi væri leggjandi út í, ekki sízt
þar sem þingið brestur mjög þekkÍDgu í
slikum málum, og engar voru upplýsing-
ar, er á væri að bygf.ja, nema þær, er
Thoro-félagið sjálft hafði í té látið.
Meðan forsetarnir voru erlendis, var
núverandi ráðherra því sent símskeyti frá
meiri liluta samgöngumálanefndarinnar
þess efnis, að forsetarnir kæmust eptir
því, hvort Thore-félagið væri oigi fáan-
legt, til að gera tilboð, að taka að sér
gufuskipaferðirnar, svo að þingmenn hefðu
um annað, en tilboð sameinaða gufuskipa-
félagsins að velja.
Mun það þá hafa vakað fyrir flestum
þingmönnum í sjálfstæðisflokknum, ef
eigi öilum, að réttast væri, að gufuskipa-
málinu væri að þessu sinni ráðið svo til
iykta, af' stjórnirmi væri lát'ð þnð frjálst,
— fengist eigi það tilboð trá Thore-fé-
laginu, er þÍDginu gætist að —, hvort
hún kysi þá heldur að semja við það, um
millilanda- og strandferðirnar, eða við
sameinaða gufuskipafélagið.
Svars upp á fyrirspurn þessr væntu
menn þá innan fárra daga, < n það kom
aldrei og stafar það að öllum líkindum,
að minnsta kosti raeðfram, af þvi, hve
afar-mikið kappsmál nýja ráðherranum,
sem og — nú orðið — nánustu vinum
hans á þingi, er orðið það, að landssjóð-
ur gerist hlutbafi í Tborefélaginu, með
500 þús. króna framlagi.
Yér getum nú eigi annað en talið
það miður viðeigandi, að nýji ráðherrann
geri sér sérstakt far um, að fá máli þessu
framgengt á þingi, þar sem sonur hans
er umboðsmaður nefnds félags, að því,
er til tilboðsins kemur, og á hagsmuni
mikla í aðra hönd, fáist rnálinu fram gengt
á þingi, auk þess er ráðherranum er sjálf-
um ætlað, að vera formaður í stjórn hins
nýja félags, sem óefað verður all-hálaun-
uð staða, og þar á ofan sérstakur vin-
ur hans 7hor. E. Julinms, sem í blut á,
er brá fyrir hann skildi í dönsku blaði
i vetur, er á ráðherra var ráðið.
En þegar svo er ástatt, getur hvorki
ráðherra vor, né nokkur annar, er líkt
stendur á um — og hve göfugar hugs-
ætlast til þess, að byggt só á áliti hans,
eða tillögum, fremur en gerist í daglegu
viðskiptalífi manna, þar sem þeir eiga
hlut að máli, er eigi verða óviðriðnir
taldir.
Það liefir þó eigi leynt sér, að ráð-
herra vor lítur allt öðrum augum á af-
stöðu sína til máls þossa, og skyldu sina
sem ráðherra, en vér, og ýmsir aðrir,
gerum.
En því síður ættu tillögur hans, að
ráða nokkru í máli þessu, enda öllum
skylt, og þá þingmönnum eigi hvað sizt,
að gæta sjálfstæðis sins, og fylgja því einu
fram í hverju máli, er þeir, við nókvæma
yfirvegun, sem byggð er á þekkingu þeirri,
er þeir hafa frekast haft föng á að afla
sér, telja vera róttast og þjóðfélaginu
heillavænlegast.
Á hinn béginn er því þó svo farið á
alþingi voru, sem víðar vill við brenna,
að sumir gæta þess alls eigi, sem skyldi.
Þegar kapp er á ferðum, hafa og sumr
ir þingmenn naumast Dokkurn frið á sér,
eru beittir þaulsetum, og fæst vopn látin
óspöruð, til að fá þá til þess, að breyta
gagnstætt vilja sinum, eða beygja hann
að annara skapi, þótt ljótt só til frásagnar.
En slík aðferð er algeng á þingi, þótt
eigi séu það, nema sumir, er til slíks vilja
hafa sig, þar sem öllum er skylt að óska
þess, að aðrir sóu sem sjálfstæðastir, eins
og þeir vilja sjálfir sjálfstæðis njóta.
En hvað sem þessu líður, þá er það
víst, að mjög er nú skipt orðið uui fylgi
málsins á þingi, og hafa þó engar nýjar
upplýsingar fram komið.
Og svo er það þjóðræknin ein, og þjóð-
arhagsældÍD, sem Jeiknum ræður í þessu
máli, sem öðrum.
Að voru áliti myodi þó þjóðinni happa-
sælast, að málið yrði óútkljáð að þessu
sinni, og tíminn til næsta þÍDgs notaður,
til þess að afla sér þeirrar þekkÍDgar á
málinu, sem þörf er á.
fregnir frá alþingi.
— oOo —
X.
Eignarnómsheimild,
Síra Sig. Stefánsson hefir í efri deild
borið fram frv. þess efnis, að bæjarstjórn
ísafjarðarkaupstaðar veitist heimild, til að
láta eignarnám fara fram á lóð undir
barnaskólahúsbygging, og aðrar nauðsyn-
legar byggÍDgar, og svæði, í sambandi
við skólann.
EigDarnámið skal framkvæmt af tveim
dómkvöddum, óvilhöllum mönnum, er
ekki eiga sæ.i í bæjarstjórninni.
í frumvarpi um breyting ábúðar- og
iittektarlaganna, er landbúnaðarnefndin í
neðri deild ber fram, er ákveðið, meðal
annars, að þegar leiguliði fer frá jörðu
ekuli meta jarðabætur, er hann hefir unn-
ið á jörðinni, og eigi voru áskildar í
byggingarbrófi, skuli landsdrottinn gjalda
honurn 1 kr. fyrir hvert dagsverk, en þó
svo, að x/10 dregst frá fyrir hvert ábúð-
arár, að undanteknu fyista árinu, eru leigu-
liði naut jarðabótarinnar.
Enn fremur eru og ákvæði ura það,
að þegar nauðsynlegt er, vegna ábúðar
jarðarinnar, að byggja ný bæjarbús, eða
eDdurbæta þau að mun, skuli landsdrott-
inn leggja fram ®/4 húsakostnaðarins, að
frádregnu álagi, og andvirði gö.nlu jarð-
arhúsanna. — Af upphæð þeirri er lands-
drottinn þannig leggur fram, greiðir leigu-
liði 4 af huDdraði árlega, auk leigumálans.
Enn er og ákveðið, að leiguliði geti
leyst til sin innstæðukúgildi gegn borgun
i húsum eða jarðabótum, nema lands-
drottinn kjósi heldur, að taka þau til sín.
Kaupi leiguliði kúgildin áfyrgreind-
an hátt, leggst kúgildaleigan við land-
skuld jarðarinnar.
Taki landsdrottinn á hinn bóginn kú-
gildin, hækkar landskuldin um mismun
þann, er metinn verður á kúgildaleig-
unni og almennri peningarentu af verði
kúgildanna.
Landsbankinn.
Peningamálanefnd neðri deildar befir
borið fram frv. þess efnis, að í stjórn
landsbankans skuli vera tveir bankastjór-
ar, er ráðherra skipar, sem og lögfræðis-
legur réðunautur kosinn af sameinuðu al-
þingi til 4 ára í senn
Ráðherra setur i reglugjörð ákvæði
um 8ambandið milli bankastjóra, sera og
milli bankastjóra og nefnds ráðanauts.
Arslaun hvers bankastjóra eru 4000
j kr., auk gróðahlatdeildar, er skal vera
j 10%, er greitt hefir verið 1% af seðla-
I skuld bankans til landssjóðs, 1% í hús-
! næðissjóð, og 2% í varasjóð.
Laun bókara við bankann eru ákveðin
8000 kr., en féliirðis 2400 kr., auk þús-
UDdsgjalds, er veldur því, að þau geta
orðið hæðst 5000 kr.
Sala þjóðjarðarinnar Kjarni.
Um sölu þjóðjarðar þessarar, sem Ak-
ureyrarkaupstaður hefir fa’uzt eptir kaup-
um á, hefir orðið töluverður ágreiningur,
með því að núverandi stjórnarandstæð-
ingar hafa, sem einn maður, barist gegn
sölunni. — Pengu þeir því framgengt,
er felld hafði verið tillaga þingmanna
Eyfirðinga um það að Hrafnagilshreppur