Lögberg - 08.02.1888, Síða 2

LOGrBEKG-
MIDVIKUDAGINN 8. FEBR. 1888.
ÚTGKJ’BNDUR:
Bijftr. JómassoD,
Berjvii Jónsson,
Arni íriðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Olafur I>órgeirs8on,
SigurBur J. Jóhanneason.
Allar upplýsingar Tiðvíkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi11 geta menn
fengið á skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu,
cetti að skrifa :
The Lögberg Printing Co.
14 Rorie Str., Winnipeg Man-
fslenzkan i Ameriku.
I síðasta blaði „Uögbergs“ er grein
með j-firskriptinni „Islenzkan má
ekki deyja hjer ! Ameriku11, eins
og lesendur vorir munu múna eptir.
Vjer tókum þá grein með ánægju
i blað vort, ekki af pví að vjer
sjeum hinum háttvirta höfundi
að ö 1 1 u Ieyti samdóma, heldur af
pví að greinin var vel samin og
greindarlbga, og af f>ví að petta
er málefni, fem er pess vert, að
r»tt sje um f>að, og ritað sje um
J>að, °g pví góður gaumur gefinn
yfir höfuð að tala. pegar svo er
komið, að pað úir og grúir af öðr-
um eins setningum í íslenzkum
blaðagreinum hjá oss, eins og þess-
ari: ,,Jeg tala við góðan myndug
leika“ (I speak by good authority),
pá væri pað ekki ástæðulaust, pó
menn færu að svipast um, gæta að
pví hvar peir sjeu staddir, og ráða
pað við sig, hvort f>eir vildu halda
lengra í pessa áttina, og verða svo
að athlægi meðal allra peirra, sem
einhverja nasasjón hafa af óbjöguðu
máli. Og nllir peir, sem vekja at
hygli manna á pessu, eiga pakkir
skiiið, bæði pessi höfundur, sem
sýndi oss pá velvild að senda pessa
grein í „Lögberg* 1- og aðrir, sem
hafa áður rætt og ritað um málið.
pað er satt, sem höfundurinn segir,
islenzkan má ekki deyja hjer í
Ameríku, og hún getur fráleitt dáið
að fullu fyrst um sinn. það verða
allt af með fram hjer menn, sem
ekki kunna ensku, og eitthvert inál
verða f>eir menn að tala. Ef þessu
vindur fram, verður það hjá allflest-
um bjöguð íslenzka, en íslenzka
verður f>að f>ó að nafninu til.
En menn ættu að gera sjer far
um, að láta ekki f>essu vinda fram ;
menn ættu að leggja sig í framkróka
með að tala og rita mál, sem ekki
væri algerlega til skammar. Að f>ví
leyti erum vjer algerlega á saina máli,
eins og höfundurinn. En vjer erum
honum ekki algerlega saindóina um
aðferðina til að halda málinu
við.
Hann vill gera íslenzkuna að lög-
gildu skólamáli í Nýja Islandi. f>etta
álítum vjer sjo röng aðferð. I fyrsta
sem ætlazt er til að lesin
verði utan sveitarinnar, sem verða
að vera á ensku. Að öðru leyti
getur íslenzkan að miklu leyti
dugað.
En f>að eru eptirtektaverð orð,
sem höf. segir um sjálfstæði manna,
ef enskan ætti að verða aðalmál í
öllum störfum sveitarstjómarinnar.
Hann segir, að f>eir, sem ekki
kunna ensku, yrði að fylgja f>eim
fáu, sem kunna hana, „án f>ess að
vita hið minnsta, á hverju f>eir
menn byggja gerðir sínar“. f>etta
á sumsje ekki að eins við sveitar
stjórnina, heldur fullt eins vel við
fylkisstjórnina, landstjórnina, öll
landsmál. Enskan e r aðalmál lands-
ins. Og menn standa ekki að eins
í hinu og þessu sveitarfjelagi,
heldur eru menn jafnframt borg-
arar í landinu. Kunni menn
ekki ensku hjer í landinu, f>á fer
eins fyrir mönnum í ölluin altnenn-
um málum, eins og höfundurinn
segir að fari fyrir mönnum í sveit-
arstjórnarmálum. Og f>að er f>ví
hraparlegra, sem frelsið er meira,
sem valdið í höndum almennings
er meira, og ábyrgðin meiri, sem á
honum hvílir. Auðvitað eiga íslenzku
blöðin að geta bætt dálítið úr
þessu, en f>að er f>ó minnst af f>ví,
sem almenningur f>arf að vita, sem
þessi fátæku, litlu blöð vor geta
frætt hann á.
En íslenzkan má ekki deyja með-
al vor, eða afbakast og verða að
hrognamáli. Eins og vjer höfum
lagi yrði f>etta lítil eða engin vernd- tekið fram, eru engin líkindi til, að
sjeð, en að það sje á góðum rökum
byggt. Meðan ekki er eitt skólamál
í landinu, gctur landslýðurinn ekki
orðið að neinni heild, getur liann
ekki runnið saman i eina f>jóð.' Og
auk f>ess er mikill kostnaðarauki við
f>að. Og [>að oru lítil líkindi til f>ess,
að Islendingum mundi verða veitt
[>au rjettindi, sem líklegast verða
tekin innan skainms af annari [>jóð,
fjölmennari en Islendingar eru.
En f>ó að f>að tækist að fá [>essu
framgengt, [>á álítuin vjer, að Is-
lendingar hefðu mikið tjón af [>ví.
Mönnum ríður á, fyrir hvern mun, að
læra ensku, úr [>ví menn eru koinn-
ir hingað til lands, og ætla að ala
hjer aldur sinn, og hana læra menn
auðvitað langbezt á skólum, [>ar sem
öll kennslan fer fram á ensku. Og
eins og til hagar í Nýja Islandi
mun [>að verða ómögulegt fyrir all-
an f>orra manna að læra ensku til
hlýtar, þangað til [>ar eru komnir á
skólar, f>ar seQ enskan er skóla-
málið.
Höfuncíurinn talar um gerðir
sveitastjórnarinnar, — að f>að ætti að
fá leyfi hjá löggjafarvaldi fylkisins,
til pess að [>ær mættu sem inest
fara fram á íslenzku. Ekkert leyfi
tnundi fást i f>á áttina. pað stend-
ur líkt á með pað, eins og með
að gera íslenzkuna að skólamáli —
[>að mundi dreifa borgurum fylkis-
ins, en ekki saman safna [>eiin. En
annars er ómögulegt að banna Ný-
Islendingum að tala íslenzku á
fundum sínum, skrifast á á íslenzku
o. s. frv. [>að eru að eins [>au
skjöl,
menn geta [>að á margan annan
hátt. Menn geta [>að með [>ví að
vanda mál sitt í ræðum og rituiú;
menn geta [>að með [>ví að koina
virðingu fvrir móðurmálinu inn lijá
börnuin sínum. Menn geta [>að
með [>ví að le3a íslenzkar bækur;
menn geta f>að með [>ví að hlynna
að öllum islenzkum metmtafyrir-
tækjuin vor á meðal.
Væri [>etta allt gert, f>á mund-
uin vjer ekki þurfa að bera kvíð-
boga fyrir lslenzkunni i þessu landi,
þótt vjer legðum allt kapp á að
læra sjálfir og láta börn vor læra
mál hjerlendra manna.
un fyrir íslenzkuna i Ameríku utan
við Nýja Island. þó hún geymdist í
Nýja Islandi, væri hún bjöguð annars
staðar hjer í landinu. T öðru lagi eru
engin líkindi til, að þessu fengist fram-
gengt. Franskan er lijer löglegt
skólainál í frönskum byggðarlögum,
vitaskuld. En það er mjög ofarlega
1 mönnum, einkuin frjálslynda flokkn-
um, að afnema þau rjettindi frönsk-
unnar. Og vjer getuin ekki bettir.
vjer fáum löggjafarvaldið til að
vernda hana að neinu leyti. Og
hverjir eiga þá að vernda hana ?
Og hvernig á að vernda hana ?
Islendingar eiga að vernda hana
sjálfir. Og þeir geta það með
ýmsu móti. I al-íslenzkuin bvggð-
arlögum er ekkert á móti því, að
liún sje kennd á skólunum. En
byggðarlögin eiga sjálf að bera
kostnaðinn af þeirri kennslu . Og
Lygar t«á Amenku.
þeim hefur heldur en ekki orðið
matur, blöðunum á Islandi, úr þess-
um vpsalings Sigurði Gíslasyni, þó
magur sje. Eptir að sunnlenzku
blöðin hafa tekið upp ósannindi
hans og ranghermi orö fyrir orð —
eins og þ a u segja hann hafi sagt
þau —- kom nú „Austri“ með þau
hiugað vestur til vor með síðasta
pósti. Osannindi frá Ameríku eiga
ekki „þröngt inngöngu“ í þau blöð,
þó ósannindin sjeu stórskorin og
blöðin lítil.
Sigurður Gíslason er maður, sem
var kallaður „ríkur“ heima á Islandi.
En af þessum efnum gat hann ekki
komið meira í peninga en 6000 kr.
virði á Islandi. Hitt átti hann þar
eptir, óg á líklegast enn. þegar
hann var hingað kominn, gat hann
ekki fest hjer yndi, eins og opt ber
við um aldraöa menn. Hann skildi
ekki lífið hjer, og hafði ekkert lag
á því. Hann þorði ekki að ráðast
í neitt, og , hann komst því ekkert
áfram. Hann var líka allt aí að
hugsa um þessa jarðarskika, sem
hann átti heima. Hann var hrædd-
ur uin, sjer yrði ekkert úr þeim,
og sú hræðsla lamaði manninn and-
lega og líkamlega. Svo sá hann,
að það mátti ekki ganga svona
lengur — og hann fór heim aplur
til Islands. Og vjer efumst ekki
uin, að það hafi verið það rjettasta
sem hann gat gert. Menn þurfa
hjer á óskertum líkams- og sálar-
kröptum að halda.
En hvernig stendur á því, að öll
börnin hans fóru ekki með honum?
Ekki var þar um að kenna peninga
leysi. Sigurður Gíslason átti nóga
peninga til þess að koma þeim hjeð-
an úr eymdinni, og hann bauð þeiin
líka [>á peningá; það stendur svo á
því, að þau voru ung og tápmikil,
og litu með öðrum augum á lífið
hjer, en hann gerði.
það er hreinn barnaskapur, að gi'ra
allt það veður út af þVí, áð einuin
öldruðum manni mistekst hjer í Ame-
ríku, sem gert hefur verið í íslenzk-
um blöðum í sumar og haust. það
er ,,naglaskapur“, eins og „Isafold11
kemst að orði um annað atriði. það
er svo sem vitaskuld, það eiga ýms-
ir örðugt lijer, bæði Islendingar og
aðrir. ()g það dettur enguin í hug að
neita því, að. sumum mönnuin, sem
hingað koma með peninga, verður voru virtar a %7() —80,000 síðasta
vor. Og hún hefur sjálfsagt heyrt
ekkert úi* þeim, einkuin fy'rst í stað,
meðan þeir eru of ókunnugir hjer
til þess að færa sjer þá í nyt. En
það er óhætt að segja það, að á
móti hverjuin einuin manni, sein kem-
ur með peninga heiiuan af Islandi,
og missir þá hjer, eru 50, sem koma
hingað allslausir og komast þó lamrt
um betur af hjer, en þeir gerðu þar.
þetta á alveg jafnt við þá, sem setzt
hafa að í Bandaríkjunum, og þá, sem
setzt hafa að hjier norðan línunnar.
Sigurður Gíslason átti lieima í
Dakota, meðan liann dvaldi lijer í
Aineríku, og það eru ástæður I s -
1 e n d i n g a í D a k o t a, sem hann
ófrægir — sparkar að eins til Ný-
Islendinga með því að geta þess
til, nð sögurnar um megun maima
þai-, muni vera grobb. „lsafold“
hefur ekki látið [>ar við sitja. Hún
J
vill gera lireint fyrir sínuin dyrum
viðvíkjandi Islendingum í Ame-
ríku, „Isafold“. 9. nóv. síðastl. voru
]>ar prentaöir stúfar úr grein eptir
einhvern Islendino- í Manitoba. Mað-
CT
urinn segir þar meðal annars, að
[>að líti svo út, „að það sje hegn-
ingardómur af forsjónariiinar hendi,
sem fylgir Islendinguin, að þeir
hljóti að fæðast og deyja á þeim
pörtum heimsins, þar sem eldur og
frost ræður yfir óblíðu náttúrunnar“.
Allt er eptir þessu. Landið á að
vera illt, og mönnuin á að líða
hjeí illa.
það er ekki svo auðvelt að færa svo
órækar sannairir fyrir því, að þetta
sje ósatt, að „Isafold“ muni neyð-
ast til að taka þær til greina.
[>að er ávallt örðugt að verja mál,
þegar sjálfur dómarinn er sækjand-
inn. En auk þess höfum vjer ekki
fyrir framan oss skýrslur um efna-
hag landa hjer. En bent getuin
vjer á ýinislegt, sem heldur virðist
sýna það, að eitthvað muni vera
bogið við þessa lýsingu.
Hvers vegna. mundi vera sókzt
eptir því, að fá lslendinga inn í
landið, ef ekki væru líkindi til að
þeir gætu haft ofan fyrir . sjer hjer
í landi? Ekki getur það eingöngu
komið til af landrýminu. það er
töluvert landrými á Tslandi; en oss
vitanlega hefur „lsafold“ enn ekki
farið fram á, að kosta miklu fje til
þess, að fá nokkrar þúsundir af blá-
snauðuin mönnum til lslands á hverju
ári. Og þó vildi „Isafold“ vafalaust
óska þess, að þjóðin væri fjölmenn-
ari.
Hefur ekki Isafold orðið þess vör
að neitt Iiafi gerzt hjer, síðan Js-
lendingar komu hingað fvrst, sein,
að minnsta kosti frá voru sjónar-
miði, er fremur ástæða til að virð-
ast, að heldur sje í franifaraáttina?
Hún hefur sjeð hjeðan kirkju-
blað, og það hefur staðið í henni
sjálfri lof um það blað. Hún hefur
sjeð hjeðan vikublað, sem er næst
uin því helmingi stærra en hún sjálf!
Og hún fær að sjá annað vikubla?}
með næstu póstferð. Hún hefur et
til vill heyrt getið uin að lslend-?
i^gar eiga hjer samkomuhús — sem
ekki hefur verið til í sjálfum höf
uðstaðnum á Islandi, þangað til Good-
templara fjelagið kom því upp fyrir
skeinmstu. Hún hefur vafalaust
heyrt getið uin, að hjer var byggð
1000—5000 dollara kirkja af lsleml-
ingum í sumar — og það voru ekki
nærri því eins miklir vafningar með
að koma henni upp, eins og að fá
viðunanlegt orgel í kirkjuna í
eða aðrar, sem vjer kuinutn að
skrifa í líka átt. „Söguaun“ vor
eru ekki ineiri en Siguríar Gisla-
sonar eða frjettaritara Isifoldar frá
Manitoba. Oss dettur bldur ekki
i hug að draga dulur á það, að
ýmsir eiga hjer Oröuþ. En vjer
getum jafnfraint frætt „lsafold“ á
því, hvernig einkum of sjerstaklega
stendur á því, að Islmdingar, sein
hafa verið nokkur ár hjer í landi,
eru ekki komnir leiitra áleiðis að
efnum til, en þeir ort. Fátækling-
arnir, gamalinennin, Oörnin,, heilsu-
leysingarnir, sem heinan af Islandi
koma, opt undir vetirinn, uin það
bil að mesti atviimutíninn lijer er lið-
inn—þeir þurfa líka að lifa. Og það
eru landar þeirra hjer, sein sjá
um það. Hjer í læ hafa einstakir
inenn í haust lagt, hver um sig, fram
peninga handa þessu fólki, sem skipta
hundruðum dollaia. Og til Nýja-Is-
lands hafa í sumai og haust komið um
G00 manns alsendis allslausir. það
þarf eitthvað til þess að taka á móti
öllum þessum mónnnm. Og svo hafa
ekki allir lslendingar flutzt til Ame-
riku fyrir þá p>ninga, sem aflað hef-
ur verið á Isl/tndi.
Reykjavík. Ilún hefur ef til vill
sjeð, að fasteignir Ný-lslendinga
getið um ýmislegt fleira í líka átt,
ef hún vill fara að rifja [>að allt
upp fyrir sjer.
Vjer ætluin ekki að gerast iteinn
agent fynr innflutninga hingað til
lands. Vjer tökuin það fram til
>ess að slá varnagla við því, að
Isafold færi að drótta því að oss,
Og vjer getum jafnframt frætt
„Isafold“ á þti, að Islendingar hafa
látið þetta í tje af fúsum vilja og
með góðu. Undirtektirnar hafa ver-
ið allt aðrai’, en þegar hrepparnir
heiina eru að metast um kerlingar
sínar og hiekja [>ær frain og aptur.
Og heldur nú „lsafold“, að Islend-
ingar hjer mundu setida vinum sín-
um og vandamönnum heima peninga
til að komast hingað, ef þeir ekkí
hjeldu, aðþeim mundi líða að minnsta
kosti jafnvel hjer eins og þar? það
væri [>á s'.akur níðingsskapur af þeim.
það er líka áreiðanlegt, menn hafa
hjer traust á landinu og framtíð
sinni og afkoinenda sinna í þvi. Og
þeir láta ]>að af hendi rakna við vini
sína og landa, sem hingað koma, og
sem hingað vilja komast, allslausa,
af því að þeir trúa þvi að það sje
fyrsta sporið til þess að þeir verði
sjájfstaeðir og sjálfbjarga menn.
Að endingu viljum vjer vinsamleg-
ast benda „lsafold“ á hennar eigin
orð, niðurlagsorðin í greininni. „Lít-
ilsháttar frá Ameríku“ í 52. nr. blaðs-
ins síðastl. ár.
„Þessvegna er ómissaudi, að blöðín
leggi fram sinu skerf í Því máli, sem
öðrum, er almenning varða; en Það gera,
Þau Því aðoins dyggilega, að Það sje
skoðað frá báðum hliðum".
það stæði, að voru áliti engum nær
en „Isafold“, að fara að reyna að
skoða þetta mál frá hinni hliðinni.
Hún liefur hingað til reynt að sýna
fram á svörtu hliðina á ástandi manna
hjer. En að hún færi að gefa eitt-
hvert svnishorn af þeirri bjartari!
Vjer segjuin það „Isafoldar“ sjálfrar
vegna, því vjer göngum út frá því
vísu, að hún unni sannleikanum,
eins í þessu máli eins og öðru.
Og vjer segjum það vegna landa
vorra heima, sem stendur á miklu,
að fá að vita sannleikann í þessu
máli, og sem virða orð „Isafoldar“
mikils. Oss lijer vestra getur stað-
ð nokkurn veginn á sama um þetta
rugl. það koraa hvort sem er eins
margir heiinan að, eins og landar
lijer munu óska, og eins og sumir
hverjir eru færir um að taka á mótí.
()g það er lieldur ekki nein ástæða
til að kippa sjer mikið upp við
þetta. það hafa ávallt gengið lyga-
sögur uiii lönd, meðan þau hafa.
verið að byggjast. Hvernig gekk
ekki með landnám t. cl. Virginíu!
að oss sje borgað fyrir þessa grein, Var ekki álitið óverandi þar á dög-
«