Lögberg - 20.06.1888, Blaðsíða 2

LOGBEEG-
MIDVIKUD.' 20. JÚNÍ 1888.
Ú T G E F E N D U R :
Sigtr. Jónasson,
Berjp'ip Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einnr lljörleifsson,
Olafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
■ Allar upplýsingar viðvíkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi" geta menn
íengið á skrifstofu blaðsins.
llve n:cr sem kaupendur Lögbergs
skipta um bústað, eru Jjeir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
um jiað til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skrifuð víðvíkjandi blaðinu,
u:tti að skrifa :
The Lögberg I’rinting Co.
14 Korie Str., Winnipeg, Mr.n-
FlíIÐliIK KEISAlíI.
Andlát I’riðriks keisara mun fá
iniinnuin sorgar út uin allan liinn
siðaða heiin. Ekki af f»ví, að hann
ftmgi miklu til leiðar komið meðan
hann sat að völdum, heldur af pví
að með honuin virðast fara í griif-
ina vmsar af hinum fegurstu von-
uiu Norðurálfunnar um frelsi og
jafnrjetti.
Áöur en Friðvik krónprins veikt-
ist af ineini ]»ví, setn að lokum
varð honum að bana, var aðalvon
frjálslyndra manna á Dýzkalandi par
sem hann var. Hans pólitiska hug-
sjtín var enska stefnan í pólitík-
inni. Hann var, eins og faðir hans,
göfuglyndur inaður, en liann var
gseddur lneiri gáfum, og hafði orð-
ið meiri menntunar aðnjótandi. Fað-
ir lians var aldrei annað en her-
mannakeisari, en sonurinn l»ar gott
skynbragð á vísindi og listir. Og
svo laus var hann við. hleypidóma
þá, sem þjóðhöfðingjuin einkum er
brugðið uin, að það mun lengi 5
minnum haft.
' Hver áhrif andlát hans muni hafa
á framtlð Dýzkalands og Norður-
álfunnar er óinögulegt að gizka á.
það er alkunnugt, að sonur hans
er inaður þröngsýnn og drambsam-
ur, og menn óttast áleitni hans við
aðrar þjóðir. En liann er ungur,
og öll líkindi eru til, að álit og
aldur Bismarcks muni verða Öllu yfir-
sterkara á þýzkalandi, meðan hans
nýtur við. Og geti hann ekki við-
lialdið friðnum í Norðurálfunni, þá
er það öllum mannlegum ’ kröptum
ofvaxið.
ÍSLEN DINGAR FIIEMSTIR.
Urslit kappgöngunnar fyrir síð-
ustu heloi niunu hafa komið mör<r-
O
um inaiini á óvart. Ekki *vee,na
o
]»ess að menii liafi ekki Iialdið að
til væru menn ineðal íslendimra,
sein væru drjúgir og þolnir göngu-
inenn. Dví liafa menn opt fengið
saunanir fyrir heima á íslandi.
]»að hefði enguin koffiið á óvart,
]>ó að íslenzkur maður hefði fengið
hjer verðJaun \ið kappgöngu. En
Jiinii muiiu fæstir Jiafa búizt við
að allir þrír Isl en d in g ar ni r
mundu ganga alla hina af sjer og fá
verðlaunin einir. í)<r l»að er enirin
“I P5
furða, þó ekki lir.fi vcrið búiz.t við
því, því að það ínun vera hjerj
um bil, ef ekki alveg, dæmalaust,
að nokkur sjerstal<ur þjóðflokkur
hier liafi borið svo alirerðan siírur
J O O
úr býtuin við slík tækifæri.
Degar ]»ess er gætt, hvernig
veðrið var á laugardagsnóttina —
dynjandi rigning um tíma með
stórviðri, svo að mennirnir voru
holdvotir —, að færðin var aíieit,
svo að bæði báru íröno'umennirnir
o o
fleiri pund á fótunum af leðju og
urðu að krækja fyrir pollana á
brautinni; þegar þess jafnframt er
<rætt að einn af innlendu fi’öniru-
o o o
inönnunuin var alvanur fiönfiumað-
O O
ur, og mun hafa fengið verðlaun
í livert skipti, sein hann hefur
reynt sig; og þegar menn jafn-
framt gæta að þessari vegalengd
sem landar vorir gengu í þetta
skij»ti — þá getur engum dulizt
það, að þeir hafa haldið uppi
sóma Tslendiiifia, o<r Islendinfiar
ættu að muna þeim það.
Vitaskuld er kappganga ein af
óæðri greinum spor/ninu. En það
vinnur þií enginn sigur í henni,
sem ekki hefur þrautgóðan, seig-
an líkama. Og' auk þess sem á
því þarf að halda í öðru eins rinnn-
landi eins og Ameríku, til þess
að sligast ekki undir lífsins staríi,
þá er það aðalskilyrðið fyrir að hafa
þrautgóða og seiga sál. Detta liafa
ensku-mælandi menn sjeð allra manna
bezt á síðari öldum, og J»ess vegna
leggja þeir allra manna mesta á-
herzlu á Jíkamsæfinfiarnar.
O
Betur að þetta gæti orðið til
þess að Islendingar færu að leggja
meiri rækt við líkamsæfingarnar en
að undanförnu. Dað er enginn vafi
á því, að þá mundi hin unga kyn-
slóð verða harðfengari, seigari, fjör-
ugri og hraustari—og það er auðvitað
aðalatriðið. En auk þess verða ]»eir,
sem sigur vinna, sjálfutn sjer og
þjóðflokki sítium til sóma, og það
er ekki heldur svo lítils virði fyrir
útlendinga í framandi landi.
HITT OG DETTA
UM OG FRÁ AMERÍKU.
(Framli. frá nr. 21).
Eptir að höfundurinn hefur kom-
ið með langa lýsingu af fátæktinni
í New York, sem yrði of löng fyr-
ir Löfjbery, og farið sjerstaklega
nokkrum orðum um hinn ógurlega
óþrifnað og örbyrgð Itala þar,. fer
hann nokkruin orðum um samheldni
írlendinfia ofi ósamheldni Norð‘
O O
manna, sem vjer íslendingar hefð-
uin gott af að festa oss í minni.
Um írana farast höfundinutn orð á
þessa leið :
„Dað kveður allt af við, að írar
sjeu í minnstu áliti I x\meríku ;
þetta stendur ekki heima og er ó-
sanngjarnt ; í stórbæjunum er óbeit
sú, sein menn liafa á írum, koniin
af öfund ; því að það kveður mik-
ið að írum þar fyrir handari, þeir
halda saman, hjálpa hver öðruin og
ráða öllu á mörgum stöðum. Dann-
ig er því t. d. varið i New York;
þar eru írar í inörgum, svo að
vjer ekki segjum flestum, mikils-
varðandi opinberum störfum. öll-
um Gastle Garden er stýrt af ír-
uin ; atvinnustofa sú, sum stendur
í sambandi við Castle Garden er í
höndmn Ira, og þeir koina einkum
löndum sínuiti að atvinnu. Auðvit-
að er gremja í niönnuin út af
]»essu. En frar eru svo margir að
]»eir kæra sig kollótta, þeir vinna
það að eins u]>]>, sem þeir hafa
orðið að þola í Norðurálfunni, og
segja: „Farið þið að eius og við,
lialdið þið saman og hjáljiið hver
öðrum“.
„Að við Norðmenn sjeum í miklu
áliti er talið svo sem sjálfsagt
heima, af því að menn halda að
maður sje hafður í hávegum liver-
vetiia, þar sem maður keinur, ef
maður að eins er Norðmaður. Detta
er heldur ekki gripið úr lausu
lopti, því að hvervetna meðal sið-
aðra manna bera menn hlýjan hug
í brjósti til Norðurlandaþjóðanna,
og ]>á eins í Ameríku. En þessi
hlýi hugur er nokkuð öðruvísi í
Ameríku en annars staðar, og það
getur verið að velvildin þar sje
sannari og meira í hana variö. Norð-
urálfuþjóðirnar líta velvildar-augum
til okkar sem menntaðrar ]»jóðar í
stórhrikalegu og fögru landi. Dað
it velvild, sem fæðist í fjarlægð-
inni ; en þar á móti er sú velvild,
sem við verðum fyrir í Ameríku,
sjirottin af þeim dyggðum, sem
menn hafa orðið varir við hjá oss
og með því að umgangast oss.
Óhætt er að segja það, að það er
ekki neinum til óvirðingar í Amo-
riku að vera Norðmaður. Ameríku-
menn hafa það álit á Norðmönn-
um að þeir sjeu sjerlega hrein-
skilnir, heiðarlegir og tryggir, að
]>eir sjeu sannoröir og áreiðafilegir;
ofi auk þess eru þeir álitnir spar-
samir og lítt hneigðir til ofdrykkju;
þeir fá orð fyrir að annast vel
fjölskyldur sínar, rækja samvizku-
samlefia skvldur sínar sem borgar-
ar, og að vera duglegir bændur;
en annars er Norðmaðurinn álitinn
eins og menn almennt gerast sem
erfiðismaður og „rather slow busi-
nessman11.
„Aumt er til þess að vita, að
þrátt fyrir ]»að, hve langt Norð-
menn hafa komizt fram úr öðrum
þjóðum, að því er við kemur vel-
vild þeirri, sein þeir liafa aílað sjer
frá Ameríkumönnum, þá komast
þeir nærri því aldrei í neinar heldri
oj>inberar stöður, og það kveður
heldur ekkert að þeim að öðru
leyti, þegar þau hjeruð eru und-
anskilin, sem éru al-norsk. Ástæð-
an til þess er víst sú, að Norð-
inenn halda ekki nógu vel saman,
þeir ýta ekki hver öðrum áfram,
þeir eru að eðlisfari dálítið öfund-
sjúkir hver yfir öðrum, og eru ann-
ars of hæverskir og bera sig ekki
nógu vel ej»tir gæðum lífsins Deir
þaufa hver út af fyrir sig, odd-
borgaranáttúran fær vöxt og við<-
gang, og þeir eru ánægðir, ef þeir
að eins geta fengið þægilegt heim-
ili og koniið dálitlu á banka ; við
það láta þeir sitja, og láta alla
aðra sigla sinn eigin sjó. Dar
viö bætist að þeir hafa <»]>tast ekki
nógan áhuga á hinu sterka póli-
tiska lífi, sem hrærist í þessu landi,
þar sem þeir ætla að roisa, sjer
framtíðarbústað og verða borgarar.
Margir kotna með þeim fasta á-
setningi að vera í Ameríku alla
sína æfi; en þrátt fyrir það hirða
þeir ekki um að fá „Intention Pa-
pers“, og missa við það af tæki-
færinu til þess að fá atkvæðisrjett
og önnur borgararjettindi í ]>jóð-
veldinu, þegar tími er kominn til
þess.
„Afleiðingarnar af þessari skaðvænu
öfund og sljóleika, sem utn mörg
ár hefur varnað fjöldanum frá að
ýta þeim af mönnum sínum áfram,
sem hafa greind og þekking til að
bera, svo að þeir gætu komizt í
betri stöður, eru nú orðnar ]»ær, að
fjöldann vantar alveg afburðamenn,
sem aj>tur gætu hjálpað honum á-
frain. þetta sjest bezt í New York;
þar eru milli 10 og 20 þúsundir
Norðmanna, en ekki einn einasti inað-
ur, sem að neinu leyti er í þýð-
infiarmikilli stöðu til sóina fyrir
O %J ■
þjóð sína og stuðnings fyrir ]>á landa
sína, sem þar eiga heima.
„Kn cr llerúdc* konnn.yur heyrði ]>cttn,
i'nrð hmm ískclfdxr oy oll Jcrúenlem með
honum“.
Detta datt mjer í hug, þegar jeg
las fyrstu 2 númerin af þessa árs
„Sameiningu“, sem segja tíðindin
af Menningarfjelaginu. Slíkt fát
og glumragangur kemur tæplega
ytír skynsama menn, eins og rit-
stjóri hennar sjálfsagt er, nema að
þeir sleppi taumhaldinu við hleypi-
dóma og frekju sjer rangsýnni
manna; og einmitt það hefir rit-
stjórdnn hent. Eins og sjá má af'
„Sam“., þekkir liann Menningarfjel.
ekkert nema ej»tir sögusögn óvihl-
armanna þess. Reyndar ábyrgist
ritst. að frjettirnar í „Brjefkaflanum
úr íslendingabyggð í Pembina Co.“
sjeu sannar, en jég trúi því samt
ekki, að hann hefði gert það, hefði
hann sjálfur verið kunnugri niálinu.
Að það sje postulleg skoðun hans,
að saklaust sje að rangherma og
villa möunutn sjónir, ef maður hygg-
ur að það geti orðið guði eða
kirkjunni til dýrðar, vil jeg ekki
þurfa að ímynda mjer. Jeg er ofur
vel kunnugur höfundi „Brjefkaflans“
í „Sam.“ No 1. og hef opt reklð
mig á það hjá honum, að hann
hefir þennan leiðinlega galla, sem
inargir, að öðru Ieyti heiðvirðir
inenn, e,ru ekki lausir við, þann
galla, að geta ekki farið rjett ineð
stefnu og meiningar þeirra ínanna,
sem þeim finnst að greini á við
sig í trúarbrögðum; það er eins
og þeir eigi þá svo fjarskalega
ervitt með að segja satt.
í þetta sinn er mjer ómögulegt
að elta „Sam.“ út í alla hennar
króka út af þessu máli; til ]»ess
er hvorki tími nje rúm í almennu
dagblaði. Jeg vona að flestir sjái
annars livað mikið felst af þessari
„menniiifi í miklu æðra skilniiifii11
o n
sem liún þykist vilja, í þessum til-
vitnunum hennar í helga menn og
heiðna, hvort sem þeir lieita Matt-
eus eða Barrabas, Ingersoll eða
Talmage, eða þegar hún raular á
víxl „passíusálminn“ og „gamla
þjóðsönginn“ úr Snót. Að segja
alþýðu ögn mcira frá Rydberg,
Max Muller, Girard College og fl.
væri kannske ekki alveg óþarft,
úr því „Sam“. fór að hreifa við
því. En það Verður nú að bíða
Jeg ætla að snúa mjer að þremur
stóru ákærunum, sem „Sam‘“ beinir
að Menningarfjeh, n.l. þessum: að
það sje vantrúarfjelag, að
þ a ð h a f i k o m i ð þ v í u p p
að „setning11 „Sam“. „sje ein
h á s k a 1 e g lygasetnin g“, og
a ð þ a ð ]» o r i n ú ekki 1 e n g u r
að standa við sinu anti-
k r i s t i n d ó m.
Viðvíkjandi fyrsta atriðinu, hef
jeg áður reynt að gera grein fyrir
stefnu fjel. í „Lögbergi“ no. 13,
þ. á. og jeg veit ekki, livort jeg
get skýrt hana betur í bráðina,
einkum af því „Sain.“, sem er
komin í baráttu við vantrúna í
Menningarfjel., finnur sjer hæfustu
vopnin móti lienni í brjefköflum
ofi söffnum milliburðarmanna, en
o o 7
sneiðir sig hjá því, sem inest er
]»örf á að sýna frarn á, vantrúna j
forspjallinu, þvl það gæti ef til
vill sannfært fjelagsmenn sjálfa um
guðleysið og ofsóknirnar, sem' ]»að
á að fremja. Skoðanir manna yfir
höfuð á því, hvað sje nú eiginlega
guðleysi og vantrú, eru, eins og
flestir vita, svo fjarstæðar, að jeg
get ekki betur gert en tckið aptur
fram aðalatriðin úr stefnu fjel.. og
lofa svo lesaranum að dærna milli
þess og „Sameiningarinnar“. Sje
það „guðleysi“, að Smyuda sjer að
rjett sje að aðhyllast þá trú og
siðferði, sem reynslu og þekking
góðra og viturra manna hefur kom-
ið saman um að fierði manninn
n
farsælan lijer í heiini, þó maður
heimti ekki að liver einasti einn
byggi ]»að ofan á eitthvað, sein
fjöldini) kynni að kalla trúarjátning
sína; sje það „ofsókn“ að ætlast til
að menn fieti í bróðerni unnið
O
saman að því að gera hver öðrum
þetta hversdagslíf og þennan heini
bæfiilefiri ofi betri, hvað sem
i O O o
„]>restakenning“ og ,,biblíulektsíum“
líður; sje það „antikristindómur
að álykta að skoðun þess manns sje
oftast meira virði, sem ekkert læt-
ur aptra sjer frá að líta á hvert
málefni frá sem flestuin hliðum,
heldur en hins, sem samsinnir, en
segist þó aldrei útí ]»að hugsa;
sje trúin, sein byggir að eins á að
„skrifað sten<lur“, áreiðanlegri en sú,
sem lengra hefur leitað að rökun-
um, og sje það „stórmennsku an
að vilja leysa hlekki fordóma:
af manninum, jafnvel |»ó hann ku
að liafa rangar meiningar; sje
þetta ,,guðleysi“ og „antikris
dóraur“ þá er Menningarfjel. efls
vantrúar fjelag.
Svona er stefna fjelagsins,
mennirnir, sem í því eru, eru
jafn-ólíkir í trúarbragða skoðui
sínum, eins og dæmi finnast
innan sjálfrar kirkjunnar lije
það bannar engum að lialda f
trúarskoðunum Ingersolls nje r
inages á fundum sínum, ef h
svo viil. Fjelagið hefur sömu sl
un eins og „Sam.“, ]»<» henni ku
að þykja ]»að ótrúlegt, þessa skoi
að „öll sönn menning' byrji á
að læra að þekkja sig og ma
lífið 1 kriiifiunr sifi“.
O O
Dað er auðsjáanlegt að „Sa
tekur sárast til „setningarini
sinnar; hún eyðir þeim ósköpum
sneiðyrðuin og mælgi til að hi
henni uppi. Dað er versti gal
að höfundur „Brjefkaflans“ b<
„Sam.“ í skakka átt til að elta þe
an „Barrabam“. Menningarfjel.
eiifian hlut að aðfinninfiunni
„Sam.“, nje neitt annað blað.
fundum fjel. var „Sam.“ al
nefnd á nafn, þangað til hún
sjer upp á það með því að s<
tíðindin af því. Hafi nokkur u
ur í fjel. áður lesið liana, ]»á
ur liann eílaust geymt hana í
„góðu og siðsömu hjarta“ og
gerist með sunnudágaprjedika
það var ekki hægt að sjá í
nje atviki, að þeir liefðu \
henni neina eptirtckt. En þ
mál er öðruvísi vaxið. Á Moun
hefur um langan tíma verið i
einhvers konar kappræðufjelag,
er miklu eldra en Menningar:
Á einum fundi þess, eitthvað
sama leyti og Menningarfjel. b
aði, voru íslenzku blöðin í A
ríku umtalsefnið. Dar hjelt 1
fram því blaðinu, sem honuin
ur líklega þótt bezt ; einn t
Lögberg bezta blaðið, og fí
eina ástæðuna fyrir því, að
hefði tekið svari íslendinga
gegn blöðunum heiina; annar fi
armaður barði því við að <
liefði f»ó Löfiberfi borið til 1
i o n
óhróður um Ameríku, sem í „Sa
hefði staðið. Hann átti eflaust
grein í apríl-númerinu ’87, þar
svo er að orði komizt: „Slfka s
ingu, með tilliti til lífs og h
unarháttar, eins og þá, er
ríkir víða í þjóðllfinu, h
alþýða manna á Islandi <
minnstu hugmynd um“ ; jeg
heyrt að jafnvet sumum kirkjumi
um þyki þessi lýsing íburðarin
Dað vildi nú svo til að báðir þ
ir menn voru í Menningarfjel.
gengu seinna í það. Sú aðferð
slengja því á fjel., að „það
farið með bakmælgi“, vegna o
sem einhverjum ekki geðjuðust,
töluð voru á opnum fundi,
Menningarfjel. átti engan þát
það líkist of >njög lævísisbra
ætluðu til að siga þessum tvei
blöðuin á fjelagið, enda tókst
vel við „Sain.“, cn öll svigura
hennar um „landkaup“ og „age
náttúru1- koma Menningarfjel. <
ert við enn sein komið er; þa
hún að naga rjett í kringum t
Dá kemur seinasta atriðið,
segir: að fjel. þori nú ekki lei
að staiula við sinn antikristim
sem talar um stefnu fjel. eins
nú sje búið að ákveða h
og ný-revideraða forspjallið.
öllum tilraunum „Sam.“ að ;
fjel. ískyggilegt, er þessi sú 1;
vesalasta. Sannleikurinn er sá,
eins og forspjallið var fyrst sa
á fundinutn 4. febr. í vetur,
er það enn f dag, svo þar er i
orði bætt við nje orð fellt úr;
vita allir, sem í fjel. eru, lið
30 manns, og nokkrir safnaðarim
sein sáu það strax ný-samið. I
sfðasta ónákvæmni „Sam.“ h
annars sjiillt meira fyrir sögui
hennar um Menningarfjel. en n<
ur önnur; hún er svo augljós
um, sem þekkja til, að þá gri