Lögberg - 26.09.1888, Síða 2

£ ö g b c r g.
MIDVIKUD. 20. SEPT. 1888.
UTGEFENDUR:
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar Hjiirlcifsson,
Ólafur I’órgeirsson,
Sigurður J. Jöhannesson.
Allnr uppljsingar viðvíkjandi verði á
augiýsingum í „Lögbergi" geta menn
fengið ú skrifstofu blaðsins.
Hve nær sem kaupendur Lögburgs
skipta um bústað, eru Jæir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
um bað til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brje/, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skrifuð vxðvíkjandi blaðinu,
ætti að skrifa :
Tlie Lögberg Printing Co.
85 Lombard Str., Winnipeg, Man
ALþÝÐUMENNTUN A ISLANDI.
Nauraast mun nokkurs staSar
vera talað jafn-mikið tiltölulega
um alþýðumenntun eins og heitna
á Fróni. En ekki er trútt um
að nokkur glundroði og nolckurt
los sje á því tali. Fyrir fáuin
árum síðan þótti það mest um
vert fyrir menntun alþýðu að fá
skála á Möffruvöllum handa al-
þýðuraönnum, sem eitthvað vildu
læra meira en það, sem fyrirskip-
að er til að geta orðið fermdur.
Skólinn fjekkst. Og sá maður
fjekkst til að standa fyrir skól-
anum, sem þeir helzt kusu, sem
ljetu sjer annast um skólann.
Nú í sumar er „alþýðumennta-
málið“ tekið til umræðu á þing-
vallafundi. Ollum þorra fundar-
manna kemur saman um að skora
á alþingi oð' styffja (dþýffumennt-
amáliff. En á hvern hátt? því
að það má auðvitað styðja alþýð-
umenntamálið á ýmsan hátt. Vjer
vitum ekki, hverjar tillögur hafa
komið fram í rœffum manna um
það, en hitt er víst <að fundurinn
í heild sinni benti að eins á einn
veg til að styffja alþýffumennta-
máliff. Og vegurinn, sem fund-
urinn benti á, var sá — að losa
landiff alveg viff Möffruvallaslcól
/
skiilans vegna. þó að hann kunni
að vera nokkuð ófullkominn, sá há-
skóli, þá gerir hann þó vafalaust
nokkurt gagn. það væri því skaði
ef hann misti allt traust manna
á sjer. En hamingjan má vita,
liveraig fyrir honum fer, ef F.
B. Anderson tekur of ómjúkt á
honum. því að það munar um
þann mann, þegar hann kemur eitt-
hvað nærri menntainálum. Maður,
sem hefur fengið annað eins orð
á sig fyrir menntun og ritsnilld,
eins og þessi maður hefur fengið
fyrir það, sem liann skrifaði um
Kalmarsambandiff, og svo margt
og margt fleira, haun verSur að
taka varlega í ritum sínum á
göml'un stofnunum. Annars kann
honum að verða það óvart að
velta þeim um koll.
*
Herra Frímann B. Anderson vill
fá Einar Hjörleifsson til að skýra
frá því, „hve marga mikla menn“
háskólinn í Kaupmannahöfn „hefur
framleitt". það er vafalaust ó-
hætt að fullyrða að Einar Hjör-
leifsson muni ekki treysta sjer til
þess. En skyldi ekki F. B. And-
erson vilja gjöra hetur, og fræða
menn um það, livort norska skáldiff
Börjesen muni ekki vera einn af
þeim miklu mönnum, sem sá há-
skóli hefur „framleitt"?
Iltdrattur
úr rœðu þeirri, er Thurman, dám-
ari hjelt í Port Huron, Michiyan
22. ág. slðastl.
ann/
SMA-ATnUGASEMDIR.
Um aff drita í sitt cigiff hreiffur.
það er sagt um suma fugia að
þeir geri það. En það leilcur samt
mikiil \rat'i á því, hvoi-t þeir óþokka-
fuglar sjeu til. Á hinu leikur
enginn vafi, að þeir ritstjóra-óþokk-
ar eru ofanjarðar—að minnsta kosti
einn. Hann var aðalritstjóri og
eigandi hlaðs' eins um nokkra mán-
uði árið 1886. En hann hafði og
tvo menn sjer til aðstoðar í rit-
stjórninni. Annan þessara manna
tókst honum að gera að mótstiiðu
manni sínum. Um þessar mundir
er hann í blaðadeilu við þennan
mann, og það, sem hann helzt reyn
ir að svívirða liann með, eru crrein-
ir, sem prentaðar voru nafnlausar
sem ritstjiirnargreinar í lians eigin
blaði og undir lians eigin stjórn.
*
ITerra Frímann B. Anderson er
með ónotum um háskólann i Kavp-
mannahófn. Hann ætti að fara
varlega með háskólann. Ekki sjálfs
sín vegna — því að háskólinn gerir
honum fráleitt ncitt — heldur há-
Nokkrir demókratiskir vinir vor-
ir í Bandaríkjunum hafa sent oss
þýðingu þá, er hjer fer á eptir, af
ræðu Thurmans, og lagt að oss að
prenta hana í blaði voru. Vjer ger
um það fúslega. Blað vort stend-
ur báffum pólitísku flokkunum
syðra opið, að svo milclu leyti, sem
rúuiið í því leyfir. Oss er það á
nægja að geta gefið löndum þar
færi á að ræða mál sín opinberlega.
En í sambandi við þetta skul-
uin vjer, að gefnu tilefni, leyfa
oss nð taka það fram, að vjer sjá
um oss ekki fært að taka annan
þátt í kosninga-deilu þeirri, sem nú
stendur yfir í Bandaríkjunum, en
þennan, að gefa löndum kost á að
rita um hana frá báðum hliðuin í
blaði voru—og svo auðvitað að
skýra frá henni eins og hverjum
öðrum frjettum. Lögbercj stendur
of fjarri pólitík Bandaríkjanna til
þess að geta samvizkusamlega fyllt
annan flokkinn þar og snúizt önd-
vert gegn hinum.
Herrar mínir og frúr!
Jeg geri ráð fyrir, að ekki einn
einasti sje meðal þeirra, er til mín
heyra, sem eigi viti hvað meint er
með verndunar-t o 11 i n u m. En
vera má, samt sem áður, að það
verði oss til leiðbeiningar í dag,
að jeg gefi ský.a, nákvæma útlist-
un á því, hvað tollur er. Tollur,
vinir minir, er alls ekkert annað
en skattur, gjald, sem allsheriar-
stjórnin leggur á sjerhverja vöru-
tegund, sem inn er flutt í Banda-
ríkin til sölu innan takmarka ríkis-
ins, og sem þannig hækkar verðið
og þess vegna verður skattur eða
byrði á sjcrhverri samkynja vöru-
tegund, sem tilbúin er innanríkis.
Eptir seinustu skýrslum, er jeg
hef sjeð, höfuin vjer nú á þessari
stundu 115,000,000* afgangs rík-
istekjunum, þ. e. skattur, tekinn af
landsmönnum umfram ríkis-þarfir.
Dessar hundrað og fimintán millí-
ónir dollara h'ggja alveg aðgerða-
lausar í fjárhirzlu-hvelfingum Banda-
ríkjanna, engum manni til nokkurs
gagns, rentulausar, arðlausar,
teknar úr vösum landstnanna, J»ar
setn J»ær ættu |að vera. Ef ]>ær
(þessar millíónir) væru f»ar kyrrar,
* Aðrir reikna $ 130,000,000.
J»á mundu Bandaríkja-menn tugum,
hundruðum þúsunda saman verja
þeim tjl gagns og bæta kjör sín
og hagsældir.
Nú seoTr demókrata-ílokkurinn,
að þetta fyrirkomulag sje ranglátt,
að f»etta fje ætti ekki að grafast
í jörðu, eins og pundin mannsins,
sem ritningin getur um, að þetta
sje mjög ill meðferð á fje lands-
manna. þess vegna segjum vjer
(demókratar), að þessar oftekjur_
sem að mestu eru fengnar fyrir
tollgjaldið, ættu að færast niður,
0£f að tollurinn ætti að færast svo
o
niður, að þetta offje (surplus) eigi
geti hrúgast saman framvegis. And-
stæðingar vorir (repúblikanar) þar
á inót, standa á því, að betra sje
að láta þetta offje (óþarfa fje) safn-
ast fyrir, betra að taka það úr vös-
um manna, betra að lirúga því upp
í hvelfingum fjárhagsdeildarinnar, þó
J»að geri þar ekkert gagn, en rnikið
ógagn,—að betra sje að gera þetta
en að snerta við tolllöííum Bandarik.
Vjer, J»ar á mót, höldum því fram,
að tollurinn eigi að færast niður til
að ljetta af ofbyrði landsmanna; vjer
segjnm, að eini vegurinn til að fara
ærlega, rjettlátlega, hyggilega með
þjóðina, sje, að taka eigi meira fje
úr vösum hennar, en beinlínis er
nauðsynlegt til íitgjalda hennar... .
Nú, vinir mínir, í öllu mínu
langa, pólitíska lífi hef jeg heyrt
mýmarga fals-fyrirslætti prjedikaða
fyrir þjóðinni til að leika ú hana
og táldraga, en aldrei á æfi minni
hef jeg þekkt slíka ósvífni eins
og jeg hef orðið var við þetta ár
hjá J»eim, sein mæla með háum
verndunartolli—ekki nokkru sinni úðr.
...Hyggið nú að sem snöggvast;
oss er sagt að hár tollur geri land-
ið auðugra, eins og það væri mögu-
legt að auðga nokkurt land með
þvf að ofþyngja landsmönnum með
gjöldum. Er J»að eigi spánýr veg-
ur til að auðga menn? Að stinga
hendinni í vasa hans og taka það,
sein til er, o]>nð alvog áetœðu-
laust? Er J»að ekki skrítinn veg-
ur til að gera nokkurn mann rík-
an? Enn fremur eru þessir toll-
vinir svo ósvifnir, að þeir staðhæfa,
að neytendur (kaupendur) þeirra
hluta, sem tolllaðir eru, borgi ekki
tollinn. Borga þessir tollverndunar
ræðuskörungar tollinn? Gera má-
ske verkstæðaeigendur það? Hver
borgar tollinn, ef þeir eigi borga
hann, sem kaupa liina tolluðu
vöru? Enginn maður getur skyn-
samlega leyst úr þeirri spurningu.
.. .Skrftnast og einna verst af öllu
þvf, sem við kemur þessum tolli,
er það, að J»ar sem stjórnin hefur
upp úr honuin einn dollar, fá inn-
lendir verkstæða-eigendur $ 5, að
því er næst verður komizt. Aldrei
komast þeir í fjárhirzluna. Nú,
hvernig skeður J»að? Maður sem
kallaður er importer, flytur vöru
inn í Bandaríkin til sölu. Hann
getur ekki selt eina alin nje eitt
pund fyr en hann hefur borgað
J»etta tollgjald. ITann borgar því
tollinn og selur siðan stórkaup-
manni. Sjálfsagt verður liann að
fá tollfjeð aptur í söluverðinu, J»ví
annars mundi hann skaðast og verzl-
un hans hrynja þogar J»ess
vegna leggur hann tollinn ofan á
hið upphaflega kaupverð vörunnar
og bætir honum við söluverðið, sel-
ur síðan stórkaupmanni, að við-
bættum flutningskostnaði og sann-
gjörnum verzlunarhagnaði. Stórkaup-
maður selur síðan smákaupmanni
og sjálfsagt verður tollgjaldið, sem
sainan er runnið við vörurnar, að
fylgja með söluverðinu, og J»ar við
xætist verzlunarhagur kaupmannsins.
Síðan selur smákaupmaður yður
vöruna, og auðvitað verður hann að
iniða við þetta verð, ]>ví annars
yrði hann að selja fyrir minna verð
en hann sjálfur gaf, og ]>að gerir
enginn maður með viti. í verði
en því, sem þjer borgið þessum smá-
kaupinanni, borgið J»jer ]»ví allt
tollgjaldið, hagnað [»ess manns, sem
flytur inn vörunar, hagnað stórkaup-
mannsins, hagnað smákaupmanns-
ins, og þar að auki vexti af fje
þeirra. Detta er eins I jóst, eins og
J»að, að tveir og tveir eru fjórir.
Væri jeg sem skólakennari að kenna
tíu vetra gömlum pilti. sem ekki
gæti skilið J»etta á tíu minútum,
myndi jeg hætta við hann sem vit-
íirring.
Árið, sem leið, 1887, telst svo
til að allt landið hafi borgað í toll
hjer utn bil $ 1,000,000,000, til
hagnaðar, tiltölulega, litlum hluta
landsins. Detla kvað vera rjettlátt,
þetta kvað vera sanngjarnt, þetta
kvað vera til hagsmuna hinni am
eríksku þjóð. Eptir núgildandi toll-
lögum er gjaldið 47 prCt., en
eptir frumvarpi Mills (nú fyrir
congressinum) yrði J»að 40 af
hundraði.
En, vinir 'inínir, J»aö er enn annar-
hlutur, sem jeg vil vekja athygli yð-
ar á. Dessir tollverndunar-menn þykj-
ast, allt í einu, vera hrifnir af furðu-
legri umhyggju fyrir verkalýð lands-
ins, og þeir vilja liafa háan vernd-
unar-toll — ekki til hagsmuna auð-
kýfingum, ekki til hagsmuna eitika-
leyfis-mönnum, ekki til hagsmuna
verkstæða-eigendum, að þeirra sögn,
heldur til hagsbóta verkamönnum.
Það er verkamaðurinn, sem J»eir
leitast við að vernda! Og hvernig
fara þeir að því? Þeir segja að
hár verndunartollur bæti kjör hans,
gefi honum hærra kaup. Mjer þætti
gaman að vita, hvernig það getur
skeð. Mjer þætti vænt um að vita,
hvernig tollur ú öllu því, sem sem
verkamaðurina þarfnast frá livirfli
til ilja, getur auðgað hann. Yerndun-
artollurinn er einmitt lagður á höf-
uðfatið hans, skyrtuna, hálsbandið,
nærfötin, sloppinn, vestið, buxurnar,
sokkana, skóna, á sjerhvern hlut.
Hann hækkar verðið þangað til fá-
tæklinirurinn naumast getur inn-unn-
ið nægilegt til fæðis og klæðis
sjálfum sjer og sínum, ef hann hef-
ur þó ekki sjeu nema fáa, fram
að færa. Og samt sem áður standa
peir & þvi, að vermlunartollurinn sje
til hagsbóta verkamanninum. Vinir
mínir, þetta er ósvífni, sje hún
annars nokkur til í heiminum. En
hjer er eitt enn að athuga. Hvern-
ing getur verkamaðurinn fengið þetta
háa kaup? Vitaskuld, hann fær
það vegna þess að húsbóndinn,
auðkýfingurinn, einkaleyfis-maðurinn
græðir meira, og getur því staðið
við að gefa vinnumönnum eða kaujia-
mönnum sínum ineira kaup, en J»eir
áður höfðu. Jeg játa, að hann gæti
borgað verkamönnum sínum hærra
kaup en áður, með ]»ví að gróði hans
er þeim mun meiri. En gerir hann
J»að? Það er spurningin. Vitið J»jer
til J»ess að liann geri það nokkurn
tíma. (Nei, nei, nei). Tollurinn hef-
ur aj»tur og a[>tur, jjhvað e[>:ir ann-
að, verið hækkaður, og samt sem
áður hef jeg aldrei getað fundið
einn einasta verkstæðis-eiganda nje
auðmann, sem hafi hækkað kaup
verkamanna sinna, J»ó tollurinn hafi
hækkað. Hafi svo verið, þá hefur
enginn maður tekið eptir því, ekki
einu sinni [>essir árvökru blaðamenn,
sem tína upp allar nýungar, stund-
um margt J»að, sem alls engin ný-
ung er.
Nú, vinir mínir, höfum vjer í 27
ár haft ]>ann hæsta toll, sem nokk-
urn tíma liefur átt sjer stað í þessu
landi, til jafnaðar fullkomlega tvö-
faldan við J»að, sem hann var á
undan stríðinu; allan J»enna tíma
höfum vjer haft þenna háa toll.
Sje nú J»essi hái tollur svo arð-
samur fyrir verkamenn, J»ví hafa J»eir
]»á ekki orðið ríkir á J»essum 27
árum? J»að J»ætti mjer gaman að
vita. Má ske J»eir hafi orðið ríkir?
(Nei, nei, nei). Hafi þeir orðið það,
J»á eru þeir fjarskalega ósannsýnir
menn, J»ví ekki eitt einasta ár lið-
ur svo, að vjer eigi heyruin getið
um verkföll meðal verkamanna, af
[»ví að þeir heiinta meira kaup og
segjast ekki geta lifað af [»ví, sein
þeir fái. .. . Til hvers eru þessi verk-
föll, þessar skrúfur? Til hvers eru
verkamannafjelög? Til hvers er því-
líkt fjelag og Vinnu-Riddarar? Til
að koma í veg fyrir að haft sfe af
verkamönnum og til að útvega þeiin
meiri laun. Sje það satt, sem þess-
ir menn (republikanar, segja um há-
an verndunartoll og ]>au áhrif, sem
hann hafi á vinnulaun, til hvers eru
J»á, herrar mínir, öll þessi verka-
mannafjelög, allir J»essir Vinnu-Ridd-
arar? Bæði J»eir og hver aniiar,
sem gefa sig við því líkum starfa,
gera ekki annað en eyða tíma sín-
uin að óþörfu, því verndunartollur-
inn leysir svo fallega hnútinn!! Já,
tollurinn leysir hnútinn fyrir J»á, en
samt ekki svo þeiin Hki. Ekki al-
veg á þann hátt, að þeim finnist
þeir hafi hag af, og þess vegna
vorða þeir að leita annara bragða
til að fá J»að kaup, setn húsbænd-
ur J»eirra ekki vilja gefa þeim.
Ivaup hjer í landi og erlendis.
Nú, vinir mínir, meðan jeg er
að tala um verakmenn, kemur mjer
til hugar að bera saman kaupgjald
hjer í Ameríku og í öðrum lönd-
um. í>að er satt, að verkamenn hjer
í landi fá til jafnaðar meira kaup
en verkainann erlendis, en ekki
nándar nærri að svo miklum mun,
sem látið er í veðri vaka. Jeg
skal skýra J»etta með nokkrum
dæmum: Ejitir síðasta manntali voru
401 manna á liverri ferskeyttri
mílu í Stóra-Bretlandi; og kaup-
gjald var J»ar 97| cents til jafn-
aðar á dag. Eptir mannfjölda Nýja-
Englands koma 210^ á hverja fer-
skeytta mllu, og kaupið var J»ar
$1,02 á dag til jafnaðar, hjer um
bil 4 centuin meira en á Englandi.
í öllum Bandaríkjum, að undan-
teknum territoríunuin og Columbia-
districti, koma 24 menn á ferskeytta
mílu, og dagkaup er til jafnaðar
$1,12. Hvað sannar nú J»etta dæmi?
sannar það eigi, að því meiri eða
þjettari sem fólksfjöldinn er, þess
meiri verður eptirsóknin eptir vinnu
meðal kaupamanna, og þess lægra
verður kaupið, og svo líka J»að
gagnstæða, að því minni sem ept-
jrGÓkn kftiipftioannn er, hrorra
verður kaupið? Enginn, sem satt
vill segja, getur neitað því.
Þjer hafið, vinir míeir, heyrt ó-
sköpin öll um snauðra manna vinnu
á Englandi, einkum fyrir J»á sök,
að megnið af innfluttum vörum
kemur hingað frá Stóra-Bretlandi—
Englandi, írlandi og Skotlandi—Og
samt sjáið ]>jer, að í hinu auðsæla
Massachusetts, þar sein unnin er
meiri vara en í nokkru öðru ríki í
bandalaginu, er dagkaupið, til jafn-
aðar, að eins um fjórum centuru
meira en í Euglandi. En ef þjer
gáið að, hve mikið kaupa má fyrir
peningana, eins og J»jer verða að
gera, þá er kaupið á Englandi
eins hátt eins og í Massachusetts
(Hærra sagði einn) Hærra? Jeg
voit eigi nema svo kunni að vera,
J»að er vissulega eins hátt. Til að
komast að því, hvo mikið verka
maður innvinnur sjer, og að live
rniklu leyti J»að fje, er hann inn-
vinnur, lirekkur til að fæða og
klæða liann og hyski hans, þá verð-
ið þjer að líta á, hve mikið J»að
kostar að lifa, og ef þuð kostar
mann meira að lifa í einum stað
en öðrum, J»á getur svo farið, að
hann ekki leggi n[)p einu centi
meira, þó hann fái þar meira í
kaup.
Vinir mínir, ekkert er algengara
en að heyra ræðuskörunga verndunar-
tollsins halda J»v! fram, að tollur-
inn sje til hagsbóta bændum.
Hvernig hann geti bætt liag bónd-
ans, hefur mjer ætíð verið óskilj-
anlegt. Látum oss skoða þetta mál
í ljósi reynslunnar. Vjer höfðumt
lágan toll frá árinu 1846 Jjangaði
til stríðið liófst. Jeg raan vel ept-
ir því, því á þeim tíma var jeg
fulltrúi í noðri málstofunni, os>-
greiddi atkvæði með honum. Frá
18’)6 til 1860, meðan J»essi tolllög
voru í gildi, gengu fasteignir bænda
í ríkjunum upp i verði um 103 af
hundraði. 1861 eða 62 komst á hái
tollurinn, og á tímabilinu til 18701
hækkaði verð á fasteignum bænda
að eins um 40 af liundraði. Fræ