Lögberg - 17.10.1888, Blaðsíða 2

Jöjgberg.
MIDVIKUD. 17. OKT. 1888.
ÚTGEFENDUK:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Ólafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson,
Allar upplýsingar viðvlkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi" geta menn
fengið á skrifstofu blaðsins.
IIve nær sem kaupendur Lögbergs
skipta um bústað, eru Jieir vinsamlegast
beðnir, nð sendn skriflegt skeyti
um paö til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skrifuð víðvíkjundi blaðinu,
æt.ti að skrifa :
Thc Lögberg Printing Co,
35 Lombard Str., Winnipeg, Man
FJELAGSSKAPUR.
Lijgbcrg gat um pað fyrir skömmu
síðan, að ný Good-templara-stúka
islenzk kefði verið stofnuð hjer i
bænum. Stofnendur stúkunnar voru
44; síðan hafa allmargir bætzt við,
og von er um að ýmsir bætist við
innan skamms. Dessi nýja stúka
myndaðist af pví að mönnum samdi
ekki vel, greindi einkuin mjög
mikið 4 um eitt attriði, í eldri
stúkunni.
pað er auðvitað fjarri oss að
fara lijer út í fjelagsmál Good-
templaranna. pað er ekkert blaða-
mál, hvernig mál peirra ganga inn-
an fjelags peirra. En af f>ví að
pau ósköp er talað um fjelagsskap
meðal vor íslendinga, pá getum
vjer ekki stillt oss um að benda
mönnum á þennan fjelagsskap i
fáum orðum frá vissri hlið; pví að
sú hlið er pýðingarmikil fyrir al-
menning, og pvi að sjálfsögðu
blaða-eíni.
pví hefur verið lialdið fram fast
meðal íslendinga, að poir ættu að
mynda eitt allsherjar-fjelag, fjelag,
sem ynni að framförum og menn-
ingu svona yfir höfuð — „pjóðmenn-
ir,gu“ mun vera farið að kalla pað
mark og mið, sem petta fjelag ætti
að hafa. Ekkert sjcrlegt á að vera
úkveðið sem mark og mið pessa
fjelags. pað á að eins að koma
einhvcrji'.m miklum og góðum
framförutn til leiðar, en i hverju
pær framfarir eiga að vera innifald-
ar — pað veit enginn, á peim tíma?
sem hann gengur i fjelagið. pað
4 að afráðast svona smátt og smátt,
og eptir pvi, sem á mönnum liggur.
pað er blaðið Heimskringla, sem
hefur gerzt formælandi slíks fje-
lagsskapar, prátt fyrir pá reynd,
sem á honum er orðin, prátt fyrir
pá miklu vinnu, sem til hans hef-
ur gengið til ónýtis, og prátt fyrir
alla pá óánægju, sem hann hefur
vakið, og alla p ótrú á fjelags-
skap meðal pjóðar vorrar i pessu
landi, sem liann hefur komið inn
hjá mönnum. pví að mestur hluti
íslenzks fjelagsskapar í Ameríku
liefur verið i pessa áttina.
Ýmsir landar vorir liafa pegar
fyrir löngu orðið pess varir, í hverju
gallarnir á pessum fjelagsskap, sem
Heimskringla hefur verið að berj-
ast fyrir, eiginlega lægju. En oss
vitanlega hefur aldrei verið sýnt
fram 4 pá á prenti, fyrr en LOg-
berg fór að gera pað.
Raunin er ólygnust I pessu máli,
sem öðrura. Og raunin á pessum
fjolagsskap hefur verið hreint og
beint hörmuleg. Vanalega hefur
mestur tíminn, sem menn hafa get-
að sjeð af til pessa fjelagsskapar,
gengið til pess að deila um pað,
hvað vera skyldi mark hans og
mið, i hverju pær „framfarir11 eig-
inlegn og einkum rattu að vera
fólgnar, sem pessi fjelagsskapur
ætti að koma á. Og sannast að
segja hafa menn sjaldnast komizt
svo langt, að gera sjer pað fylli-
lega ljóst. Og pví síður hafa allir
hlutaðeigendur verið ánægðir með
pá stefnu, sem tekin hefur verið —
ef nokkur stefna hefur verið tekin
á annað borð. Venjulega hafa all-
margir peirra viljað láta gera „eitt-
hvað annað“, en pað, sem gert
hefur verið. „Framfarafjelögin“ og
„Kvennfjelögin“, sem myndazt hafa
meðal íslendinga i pessu landi, eru
sorgleg en algerlega óræk sönnun
fyrir pví, hve lítilsverður og fánýt-
ur pessi fjelagsskapur er í raun
og veru.
Og allir vitum vjer, hvernig hef-
ur farið með pá menn, sem óánægð-
ir hafa orðið, og dregizt hafa út
úr fjelagsskapnum. Deir hafa dreg-
izt út úr fyrir iullt og allt, og
peirra hefur ekki framar heyrzt getið
i fjelagslífi íslendinga. Og ððruvísi
hefði heldur ekki getað farið. Deir
höfðu ekki gengið inn í fjelags-
skapinn til pess að hjálpa áfram
neinu sjerstöku máli, sem peim var
annt um. pað var að sjálfsögðu ó-
hugsandi, par sem sá fjelagsskapur,
sem peir höfðu gengið inn í, hafði
ekki sjerstaklega meðferðis neitt
einstakt mál fremur öðrutn. Menn
höfðu pvi gengið inn 1 hann til
pess að „vera með“—vera með í
einhverju. Og pegar peiin pá ann-
aðhvort reyndist petta citthvað einsk-
isvert, eða töldu pað enda að
meira eða minna leyti skaðlegt,
pá virtist peim, að sjálfsögðu, sem
peir gætu og ættu ekki að hafa
neitt meira saman við pann fje-
lagsskap að sælda.
Fjelagsskapur Good-templaranna er
allólíkur pessum gamla íslenzk-ame-
ríkanska fjelagsskap. £>eir rita til
hvers peir fara i fjelagið. I>eir
ganga i fjelagsskapinn til pess að
hjálpa áfram vissu máli, sem peir
eru sannfærðir um að framför sje
fólgin í, og sem peim pvi er annt
um. Þess vegna er pað, að peirra
fjelagsstarfi er ekki lokið með pvi,
pó að einhver misklíð komi upp.
pá færa peir sig að eins til, leitast
við að finna pá menn, sem peir
geti unnið saman með — og svo
halda allir áfram jafnt og áður að
berjast fyrir pvi, sem peim öllum
kemur saman um að sje gott og
parílegt.
Þarna kemur ljóslega fram mun-
urinn á peim fjelögum, sem hafa
frá upphafi óákveðið verksvið, og
peim, sem hafa frá upphafi ákveðið
verksvið. í öðrum fjelagsskapnum
er ekkert, sem bindur menn sam-
an, ncma fjelagsskapar-nafnið eitt.
Verði nokkrar misfellur á, sem sjer-
staklega er hætt við hjá pjóð eins
og oss, sem enn erum litt tanir
nokkruin dugandi fjelagsskap og pví
hálfgerð börn í honum — pá dettur
allt algerlega sundur. í hinum fje-
lagsskapnum er pað tilgangurinn,
aðal-málin, sem eiga að geta hald-
ið mönnum svo saman, að peir geti
unnið samtaka, pó að aldyei nema
svo fari, að mönnum sýnist sitt
hverjum i peim atriðum, sem minna
er um vert.
Það ætti að liggja hverjum heil-
vita manni i augum uppi, hvort
fyrirkomulagið muni verða affara-
sælla.
íslenzkar vörur
á
sýningunni i Kaupmannahöfn.
Vjer höfum leitað í dönskum
blöðum, að svo miklu leyti, sem
vjer höfum haft færi á, að ein-
hverjum dómi um eitthvað af pvl,
sem sýnt var frá íslandi á sýning-
unni i Kaupmannahöfn í sumar.
Það virðist svo, sem menn hafi
verið heldur fáorðir um íslenzku
munina. Lesendur L/ðgbergs geta
að öllnm líkindum ráðið í, hvern-
ig 4 pvi hefur staðið, og íslend-
ingar hafa par ekki undan neinu
að kvarta. Eptir pvi, sem frjetta-
ritara L/ögbergs, og annars fleiri
frjettariturum íslenzkra blaða, hefur
sagzt frá, hefur tekizt svo til með
íslenzku munina á Kaupmannahafn-
ar-sýningunni, að ekki er ástæða
til pess fyrir íslendinga að langa
sjerstaklega eptir að talað sje um
pá muni.
Eina grein höfum vjer pó sjeð
um possa „islenzku sýningu“ — eina
einustu grein. Hún er um Islemka
garðyrkju, og stendur I Kaupmanna-
hafnar-blaðinu Politiken 19. sept-
ember síðastl.
t>ó að greinin sje ekki lengri
nje yfirgripsmeiri en hún er, pá
bendir hún pó á, hvílíkt einstakt
sinnuleysi og aumingjaskapur kom
fram í pvi hjá lðndum vorum á
íslandi, að skipta sjer ekki af sýn-
ingunni öðruvisi en gert hefur
verið. Þvi að enginn lifandi maður
fær oss til að trúa pvi, að auð-
veldara hafi verið að vekja optir-
tekt orlendra manna á garðávöxt-
um íslands heldur en öllum öðr-
um vörum peirra. En allur mun-
urinn var sá, að sá inaður, sem
mest hefur tekið að sjer að koma
garðyrkjunni á /slandi áleiðis, hann
hafði jafnframt rænu á að láta
aðra menn vita af, hvað hann hef-
ur verið að hafast að. Maðurinn
er ekki islenzkur.
Blaðið fer pessum örðum um
Islenzku garðyrkjuna, að pví leyti
sem hún kemur fram á sýning-
unni í Kaupmannahöfn:
„í deildinni, sem ætluð er „líf-
lausum“ garðyrkju-afurðum, er dá-
lítið sýnt af matjurtuin frá fslandi;
pær eru ekki sýndar á venjulegan
hátt, heldur eru pær, vegna pess,
hve langa leið pær hafa verið flutt-
ar, geymdar i vínanda, og sýndar
i stórum skáp í kerunnm, eom pær
eru geymdar i.
Það hefur fráleitt neinn búizt
við pví, að kálmeti mundi geta
náð öðrum eins proeka 4 fslandi,
eins og hjer kemur fram, Þannig
er blðmkáliðy sem sýnt er, ekki
vitund lakara en pað, sem hjer (í
Danmörk) er ræktað; pað virðist
vera eins fast i sjer og gott, eins
og pað bezta^ sem hjer er yrkt;
líkt má segja um turnips, kálrabi,
næpur, radlsur, karottur og kartöpl-
ur. Nálega nllt petta er vel prosk-
að; ef til vill eru radísumar held-
ur of stórar en of litlar. pað sem
sýnt er af raba/rber er nógu langt,
en nokkuð mjótt, par á mðti er
piparrðtin nógu gild, en of stutt.
En petta safn má ekki heldur
dæma frá garðyrkjufræðislegu sjón-
armiði einu. Allar pessar jurtir
eru ræktaðar af manni, sem ekki
hefur stundað garðyrkju*), Dr.
Schierbeck, landlækni, sem hefur
ræktað pær 1 tómstunduin stnum;
pær bera pess órækan vott, að
loptslagið er ekki svo kalt á Is-
landi, að ekki megi rækta par kál-
meti, eins og menn hafa áður ætl-
að, helduf að pað getur enda náð
par æði-miklum proska.
Hafrar peir, sein sýndir eru, hafa
pfoskazt vel, og pó að peir geti
reyndar ekki jafnan náð fullum
proska, pá mundu peir póí, ef peir
væru ræktaðir almennt og farið væri
með pá sem hey, verða ágætt vetr-
ar fóður, sem pvi miður er svo
allt of mikill skortur á á Islandi.
Dr. Schierbeck á pakkir skilið af
oss, ekki að eins fyrir sýnishorn
pau, er hann hefar sent, heldur og
fyrir tilraunir pær, sem hann hefur
gert, og vjer voaum að árangur
peirra megi i mörgum greinum
verða góður".
Til Islendinga.
í fyrndinni ísland var farsældar-láð.
Þar frækorni manndóms var trúlega sáð,
er feöurnir reistu þar byggðir og bú;
þeim brosti við gæfan í árhundruð þrjú.
Þeir lifðu ívó frjálsir som fuglinn í
geim,
og fagnaðar nutu við glaðværð og seim.
Þá unnu þeir hreysti og hermenngku-
frægð,
en hötuöu dáöleysi, vjelráð og slægð.
En meinslunginn Loki á seyðhjalli sat
og seyddi til bölvunaf allt, sem hanngat.
hann seyddi upp varmennsku, svikráð
og tál;
hann geyddi upp mannhaturg logandi bál.
Þá dró upp í austrinu drungalegt ský;
þar drápægar meinfylgjur sveimuðu í.
Þá landvættir flúBu, en fundunt í storB
með feiknstöfum rituð þau skelfingar-
orð:
„Nú land þetta dæmist i örbyrgð og
eymd;
þess árdegis hagsæld sje töpuð og
gleymd.
Og hamingju-disir þess hverfl á braut;
en hörmung og mæða því falli í skaut.
Og þjóðin, sem áður var talin sro traust,
svo tigin og göfug og þreklyDdog hrahst,
nú klœðist í illsniðinn önnunga-hjúp,
t>g áþjánar veltist í botnleysis-djúp."
IIve skelfileg roru þau skapadóms-orðl
í skelfingu hrópaöi lýöurinn „morði".
Um endilangt hauður þá herlúður gall,
af hamslausu æði þvi brjóst manna svall.
Ný gullaldar skuggalegt komið var
kvðld.
Þá kröfðust inn beimskunnar ægileg
gjöld.
Með svivirðing þjóðinísjálfsdreyraflaut,
því sáttgirni’ og friður var rekinn á braut.
En æðigang þvilikum af þegar brá,
hinn örmagna lýður hneig þegar í dá,
og soflð nú hefur full sex hundruð ár
i evartnætti tíðar við draumóra fár.
Nú mál virði9t komið að bregða þeim
blund
og búast til starfa á hamíngju stund,
og samhuga vinna með drengskap og
dáð.
Þá dómsorðið forna lokaaf verður máð.
ÞaÖ frækorn, i rústunum falið ef lá,
og fluttist meö þjóöinni vestur um sjá,
tnun fljótlega þróast á frjófgari stað,
ef fersjá og manndómur hlynna því að.
»V. ,T. Jðhannesson.
*) Greinarhöfundinum mun skjátlast þar.
Að því, er vjer bezt vitum, var Schier-
beck landlæknir fullnumi í garðyrkju-
fræði, áöur en hann fór að stunda lækn-
isfræði.
SKÓGARNIR í
AMERÍKU.
Þessi fróðlega ritgerð, sem hjer
fer á eptir, stóð fyrir skömmu síð-
an í sænsku blaði, Dagens JSTyheter,
sem brjef frá Ameríku:
Eptir pví sem stjórnardeild skóg-
anna skýrir frá, má búast við pví
að innan skamms tíma verði skort-
ur á eldivið { Bandaríkjunum. prátt
fyrir pað ógurlega skógaflæmi, allt
að 500,000,000 ekra, sem nú sem
stendur er par tíl. Krlega er eytt
hjer um bil 20 milliörðum kúbík-
feta, og eptir pví, sem reiknað er
vanalega i pýzkalandiparf 400,000,000
ekra af skógi, sein vel er haldið
við, til pess að fullnægja slíkri
pörf.
En pað er ekki paf með búið.
Mönnum telst sro til að árlega
brenni 10,000,000 ekra i skógar-
brennum, og opt eyðileggst pá ekki
að eins nýr skógur, heldur verður
og jörðin uro lengri tiina miklu
óhæfari til að framleiða skóg. par
við bætist, hve illa er farið með
skóginn, pegar terpentínuolían er
búin til. pað er mjög einkenni-
legt, segir Chief Forestry Division,
hvernig augun hafa opnazt 4 Öðrum
pjóðum viðvíkjandi pvi, hve illa lít-
ur út fyrir skógum vorum fram-
vegis. Stjórnin í Bayern sendi hjer
um árið skógfræðing til að kynna
sjer meðferð Bandaríkjanna 4 trjám.
Hann skýrði Amerikumönnum frá
tilgangi ferða sinna xneð pessum
orðum: „Eptir 50 ár verðum við
að flytja ykkur allt pað timbur,
sem pið purfið á að halda, og af
pvi að pið kjósið að öllum líkind-
um amerikanskar timburtegundir
fremur öðn m, pá ætlum við nú að
fara að byrja á að rækta pær, svo
að pær sjeu & reiðum höndum, peg-
ar á pehn parf að halda“.
Menn, sem vit hafa á, hafa líka
alvarlegar áhyggjur út af skóga-
högginu, sem nú á sjer stað 1
Damlarlkjunum. Fyrir hundrað ár-
um síðan voru 1 Maine, Vermont*
New Hampshire, New York og Penn-
sylvaniu dýrðlegustu skógar af hvítri
furu (Pinus Strobus).
Fyrir vestan stórvötnin voru fyr-
ir ekki meira en 50 árum síðan
Michigan, Wisconsin og Minnesota
eitt stórkostlegt samanhangandi skóg-
arflæmi. Þessi riki eru nú líka pau
einu ríki fyrir austan Rocky Moun-
tains, setn enn gefa tirnbureölunum
færi á að reka verzlun sína, sem
peir reka par sro samvizkulaust, pó
að hún borgi sig vel.
M önnum telst svo til, að ef sög-
unarmyllurnar 1 pessum siðast nefndu
rikjum baldi enn áfram 1 6 át með
sama krapti eins og nú, pá verði
lítið eða ekkert eptir af barrskógi
að peim tíma liðnum.
í hliðum Alleghany-fjallanná erct
enh í Pennsylvaniu nokkur hundr-
uð milliónir kúbík-feta af tímbri,
en fyrir löngu síðan er hætt að
telja Pennsylvaniu sem eitt af peim
ríkjum, ©r framleiði timbur til nokk-
urra muna.
Af rlkjunum fyrir vestan Rocky
Mountains er pað að segja, að enn
má afla sjer fjár með pví að höggva
skógana i Oregon, Washington Terr.
og Californíu, en næsta kynslóðin
verður að sækja sitt timbur til
Alaska. Það að pessír fjallgarðar-—
Alleghany austur frá og Bocky
Mountains véstur frá — hafa veri&
sviptir skógum sinum, búast inentx-
við að muni hafa mjög skaðleg
hrif á akuryrkju peirra landshluta,
sem eiga að fá vsetu sína af fljót-
unum, S6m koma upp á pessum
fjöllnm, og sem áttu að fá vernd
af pessum skógum, pegar út af ber
með loptslagið. Mest tjón verður
af pessu í vesturrikjunum, einkurre
par sem sljetturnar eru, Bem eru
svo varnarlausar, og par sem purr--
lent er, nfl. I territóriunum og
Suður-Calíforníu. í Suður-Califomíu
var pegar purlent mjög áður, og
umkvartanirnar verða æ meiri og-
meiri um pað að vætan hafi minnk-