Lögberg - 14.11.1888, Blaðsíða 2

Jöjbtrg.
MIDVIKUD. 14. NÓV. 1888.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Ei.-.r.r Hjörleifsson
Ólafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Allar upplýsingar viðvíkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi" geta meun
fengið á skrifstofu blaðsins.
Hve nær sem kaupendur Lögbi;rgs
skipta um bústað, eru þeir vinsamlegast
iieðnir, að senda skriflegt skeyti
am )>að til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-
bergs“ eru skrifuð víðvíkjandi blaðinu,
let.ti að skrifa :
Thc Lögberg Printing Co.
Lombard Str., Winnipeg, Man
'£ ti b u r
lieitir nýja blaðið, sem sjera Matth.
Jochumsson er farinn að gefa út
á Akureyri. Vjer hðfutn áður
minnzt á blað petta — að p>ess væri
von. Vjer hvöttum landa vora hjer
vestan hafs til að gerast áskrifend-
ur, og vjer endurtökum f>á upp-
hvatning. Vjer höfum áður minnzt
á, að blað petta mundi verða oss
hliðhollt, Islendingum vestan hafs.
Nú höfuin vjer fengið þær sann-
anir fyrir J>ví atriði, að ritstjórinn
liefur skuldbundið sig til að sýna
oss sanngirni. Stefna blaðsins verð-
ur pessi, eptir pví, sem ritstjórinn
segir í ávarpi til lesenda sinna:
„nð efla viturlegt og óhlutdrægt almenn-
ingsálit;
að efla fjeiagsskap manna, áltuga og
framkvæmd t öllum allslierjar málum,
undir eins með einurð og iempni;
að gæta rjettar og sóma allra sem ein-
stakra, er oss tykja fyrir borð bornir
sakir hlutdrægni og hleypidóma, hvort
heldur þar eiga hlut að máli bændur,
embættismenn, kaupmenn, innlendir eða
erlendir. Því vjer viljum kappkosta að
innræta mennum þann hugsunarhátt, er
sæmir kristinni, siðaðri og sjálfstæðri
þjóð. Sjerttaklega viljum vjer xf/na löndum
vnrum i Vetturheimi og þeirra mcílum
ineiri nnnngirni, en hingaO til hefur kom-
ið frmn í sumum islemkum blöðum.*
Sömuleiðis viljum vjer efla vclvilja til
* frændþjóða vorra og einkum vorra dönsku
samþcgna, sem skyldugt er og hyggilegt,
enda má takast, þótt enginn sje annars
bróðir í leik, þar sem ttm almenn rjett-
indi er að tala.“
Vjer leyfum oss að biðja landa
vora hjer vestra að gæta pess nú
alvarlega, hvernig ástatt er. Vjer
eigum við ákaflega ramman reip að
draga á Íslandí enn í dag, eins og vjer
liöfum jafnan átt. I>á sjaldan blöð-
in par heinta minnast nokkuð á
oss, p;t er pað vanalega til pess
að gera oss einhverja svívirðing.
Gætum t. d. að brjefaköflunum frá
Ameríku, sem standa í íslenzku
blöðunutn. Allir eru peir um eitt-
stakan vesalddm, sem mentt eiga
að lifa í hjer, eða um pað að
menn hafi verið lo<rnir fullir, áðnr
en peir fluttu liingað, og vonir
peirra hafi algerlega brugðizt, eða
pá pessi brjef eru rituð til pess
að svívirða einstaka tnenn. Eini
brjefkaflinn, sem talar hlýlega unt
lifið lijer, og sem vjer ininnumst
að hafa sjeð í íslenzkum blöðum
um laugan, langan tíma, stóð í
Leturbrey'tíiigín ekkí í Lýði.
JYorðurfjósinu í sumar — fáein orð
úr Gardar-byggð. Og einhver önn-
ur brjef koma pó víst hjeðan vestan
hafs til Islands, en eintómar skammir
um Ameríku og Islendinga hjer.
Að minnsta kosti ntá geta pess til
að eitthvað standi fieira í brjefun-
um, er fylgja peningunum, sem
sendir eru heim til Islands. En
blöðin heima eru sjer ekki út um
þau brjef — pað er hluturinn.
Og pá má benda á, hvernig blöð-
in tóku ritlingi Ben. Gröndals.
Auk pessarar botnlausu vitleysu,
sem par stóð ttm Ameríku, pá var
pví afdráttarlaust lýst yfir í honum
að allir Islendingar vestra væru
lakasti skríll. t>að er að öllum
líkindum alveg dæmalaust, að jafn-
ósvífnutn orðum hafi verið farið f
nokkru landi oíj á nokkru máli
um jafn-marga saklausa menn. Hvern-
ig tóku íslenzku blöðin pessu?
Ritstjóri eins helzta blaðsins, Isa-
foldar, sendi ritlinginn út ókeypis
með blaði sínu — kannaðist partnig
afdráttarlaust við skoðanir pær, sem
fram var haldið í ritlingnum. Ann-
að blað kom tneð ritdóm um rit-
linginn, og pótti hann góður. Það
var ÞjMviljinn. Hin blöðin þögöu,
nema hvað ritstjóri Fjallkonunnar
tók í blað sitt mótmæli gegn níð-
inu frá sjera Mattli. Jochutnssyni.
Enginn ritstjóranna fann ástæðu til
að benda á að pessi ritlingur væri
ósanngjarnlega ritaður. Þeir poldu
allir að láta pessa svívirðing standa
móttnælalattsa frá blaðanna hálfu í
íslenzkum bókmenntum.
Þannig eru nú blaðamennirnir í
vorn garð. Allir vita hvert álit
embœttismennirnir hafa haft og hafa
enn, að fáeinum tnönnum undantekn-
um, á Vesturheimsferðum. í>eir hafa
hreint og beint látið sjer pað tim
munn fara, sumir hverjir, að pað
sje sama að fara til Vesturheims
eins oa að fara til helvítis.
o
Vjer verðuni að gæta pess, að
hjer er ekki að eins að ræða um
álit pessara manna á pví, hvort
pað sje ráðlegt eða óráðlegt fyrir
menn að fara til Vesturheims. Ef
ágreiningurinn stæði ekki um annað,
pá gætum vjer að vissu leyti látið
oss petta bggja í Ijettu rúmi. Því að
Islendingar komast hjer einstaklega
vel af, pó að mönnum tækist á Islandi
að draga úr innfiutninga-straumnum
hingað. En hitt er lakara að pola,
par sein allt af er verið að halda
pvl fram að Islendingar hjer sjeu
ekki nema afhrök oj; illir tnenn.
Og pó að nú ef til vill peir
tnenn sjeu til — vera má að peir
sjeu enda ekki svo fáir — sem láta
sjer liggja í ljettu rúmi, hvað sagt
er af illgjörnum mönnum heima,
vitandi að peir sjálfir verða ekkert
verri menn í raun og veru fyrir
pað — pá er pó eitt, sem enginn
alminnilegur maður getur skoðað
sem sjer óviðkoinandi. Það er níð-
ingsskapur sá, sem hafður er í
frammi við pá fáu menn, sem verð-
ur pað að vegi að mótmæla ill-
kvitninni uni oss, sem vestur erum
komnir.
Vjer getum bent á tvö ljós
dæmi, enda er ekki nema utn tvo
menn að gera. Það hafa engir
orðið til pess á síðari árum að
leggja oss opinberlega liðsinni,
nema Jón Ólafsson og Matth. Joch-
umsson. Allir vita um skoðanir
Jóns Ólafssonar á stjórnarbaráttu
peirri, sem nú stendur yfir tnilli
Islendinga og dönsku stjórnarinn-
ar. Skoðun hans á {>ví máli er,
í einu orði að segja, sú sama, eins
ogf blaðanna á Islandi, svo að ekki
hefur hann komizt í ónáð hjá peim
út úr pví máli, eins og Lbgberg
og suntir aðrir. Og annars hefur
borið fremur lítið á manninum á
síðari tímum, síðan hann hætti að
gefa Þjóðótf út, að öðru leyti en
pvi, að hann ltefur skrifað hjer og
par ágætar greinir, sem enga óvild
hafa víst vakið hjá neinum manni.
Menn skyldu pvi halda að hann
fengi nú að vera í friði fyrir blöð-
unum. En hann tók svari Vestur-
fara síðastliðinn vetur. Og par af
leiðandi flytur Þjóðviljinn út um
hann svívirðingar-grein, alveg upp úr
purru. Allir vita, í hverju áliti sjera
Matth. Jochumsson er fyrir ritstörf sín.
Það sem einkum hefur vakið athygli
hins menntaða heims á íslenzkum
bókmenntum á siðari árum, eru pýð-
ingar hans á ýmsum snilldarverk-
um veraldarinnar. Oss er skrifað
heiman af Islandi, að hann hafi sent
Bókmenntafjelags-deildinni í Reykja-
vik pýðing af 4 fyrirlestruin eptir
Dr. Channing, hinn mikla amerí-
kanska mannvin og vitring. Sömu-
leiðis hafði hann sent pessari deild
pýðing á leikritinu „Branda eptir
norska skáldíð Ibsen. „Brand“ er
eitt af merkustu ritunum í bók-
menntum Norðurlanda, og Ibsen er
frægur um alla Norðurálfuna, pykir
einn af helztu höfundum, sem nú
eru uppi í heiminum. Bókmennta-
fjelagið sendi sjera Matthíasi allt
saman aptur! Hann hafði sumsje
andmælt Gröndal, pegar hann ssrif-
aði kverið sitt um Vesturheim og
íslenzka vesturfara.
Þegar nú pannig er ástatt, virð-
ist pað liggja í augum uppi, að
ekki væri vanpörf á að fá blað á
Islandi, sem ljeti oss njóta sann-
gireis; pað parf að verka svo á
almenningsálitið á Islandi, að menn
komist ekki upp með pað framveg-
is, að „stimpla“ alla íslenzka vest-
urfara sem óærlega menn; og pað
parf að verka svo á almennings-
álitið á Islandi, að pað verði álit-
in óhæfa að níðast á saklausum
mönnttm fyrir pað, að peiri vilja
láta oss njóta jafnrjettis við aðra
menn. Á engan liátt fá menn pví
jafn-vel til leiðar komið eins og
með blaði í landinu sjálfu.
Þetta blað býðst oss nú. Blað
sjera Matthíasar innibindur eintnitt
petta 1 verkahring sínum. Fyrst
og fremst cr petta tekið fram í
stefnunni, eius og áður er sj'nt.
En ritstjórinn gerir enn ljósar grein
fyrir skoðun sinni viðvíkjandi oss
í 2. tölubl. með pessum línum:
„En sú pólitík ltjer á landi, að lá
mönnum, sem leita af landi burt i harð-
æri, og enda niðra þeim, sem væru þeir
afhrak landsins eða svikarar—sú pólitík
má ekki framar viðgangast, enda sjáum
vjer ekki betnr en að vjer þegar höf-
um bæði gagn og sóma af öllum þorra
þeirra ianda vorra, sem vestur ltafa flutt
og búnir eru að koma sjer bar fyrir.
Og þyki innbornum mönnum þar tölu-
vcrt til þeirra koma, þá er það meira
en meðal-skömm fyrir þeirra bræður hjer
að amast við þeim fyrir þá einu sök,
að þeir höfðu dáð og drengskap til að
rífa sig upp úr eymd og volæði hjer,
og leggja til hafs með þeim ásetningi
að lifa þar betra lífl eða deyja ella.“
Vjer erutn sannarlega óvanir við
að svona sje litið á mál vor í ís-
lenzkum blöðutn. Vjer ættum að
sýna að vjer metum pað nokkurs.
Yfir höfuð væri ekki af vegi að
vjer eptir mætti reyndum að sjá
svo um, að menn líði ekki bein-
línis stórtjón við pað, pó peir tali
um oss eins og ærlega menn.
Vjer endurtökum pví enn pá
áskorun til manna, að peir kaupi
petta blað sjera Matth. Jochums-
sonar. Menn verja naumast 70
centum betur á annan hátt.
1
bkíiamcnmj ka.
Sigfús Eymundsson, bóksali í
Reykjavlk, auglýsti í sumar að hann
hefði í hyggju að fara að gefa út
mikið. safn af fræðiritum, setn í
heild sinni átti að nefnast Sjálfs-
frœðarinn. Safnið átti að taka yfir
hið helzta í öllum fróðleiks-grein-
um, er hverjum vel menntuðum
manni er nauðsynlegt að kunna.
Svo var til ætlazt, að pað yrði
svo Ijóst og alpýðlega ritað, „að
hver greindur inaður, setn hefur
fullnægt pekkingarskilyrðum peim.
sem nú eru sett fyrir fermingu
barna, geti af sjálfum sjer haft
full not ritanna án nokkurra til-
sagnar“. Þrjú pess háttar ritsöfn
eru frægust til á enskri tungu,
Cassels, Chambers og Ward & Locks.
pessi ritsöfn átti að leggja til
grundvallar fyrir Sjálffrœðaranum.
Ritstjórnina höfðu peir tekizt á hend-
ur JBjörn Jensson, kennari við
lærða skólann í Reykjavík, og Jón
Ólafsson, alpingismaður. Þorvaldur
Thoroddsen og Eirtkur Brietn höfðu
heitið aðstoð sinni; ráðstafanir höfðu
og verið gerðar til að tryggja
ritunum aðstoð eins eða tveggja
af færustu búfræðingunum heima,
o. s. frv.
Engum alminnilegum manni get-
ur víst dulizt, hver pörf er á öðru
eins fyrirtæki og pessu á íslandi,
par sem mest öll sú menntun, sem
alpýða manna hefur, er fengin til-
sagnarlaust, 'og par sem engrn
minnstu líkindi eru til að almenn-
ingur manna eigi fyrst um sinn
færi á að njóta neinnar verulegrar
tilsagnar. Og eptir peim bókum að
dæma, sem auglýst var að ætti að
leggja til grundvallar, og eptir peim
mönnum að dæma, sem auglýst var
að einkum ætluðu að fást við petta
safn, var öll sú trygging fyrir hendi,
sem hægt var að gefa fyrirfratn,
fyrir pví að ritsafnið mttndi verða
vel af hendi leyst og einkar nyt-
söm bók.
Það hefði liklegast enginn furðað
sig á pví, pó að blöðunum á ís-
landi hefði orðið pað að vegi að
mæla fram með pessu fyrirtæki.
Það liggur víst ekki öllum í aug-
um uppi, hvað haft verði á móti
pví, nema ef vera skyldi pað, að
fyrirtækið væri svo stórkostlegt, að
lítil líkindi mundu til að pað borg-
aði sig. En pað virtist óneitanlega
einkum koma kostnaðarmanninum
við.
Oss vitanlega hefur engu íslenzku
blaðanna orðið pað, að leggja fyr-
irtækinn liðsinni með meðmælum
sínum. Þau ltafa ekkert skipt sjer
af pvi, hafa látið pað alveg hlut-
laust — nema blaðsnepils-ómyndin á
ísafirði, sem kölluð er Þjóðviljinn.
Auðvitað sýnir Þjóðviljinn ekki
fram á, í hverju fyrirkomulaginu
á pessu fyrirhugaða ritsafni sje
áfátt. Ekkert í pá áttina. Ilann
tekur sjer að eins tilefni af pví, að
fara á að byrja á pessu fyrirtæki,
til að — svívirða Jón Ólafsson.
Menn athugi petta nákvæmlega,
pví að pað er pess vert. Nokkrir
góðkunnir fræðimenn taka sig
saman ttm að gefa út mikið verk,
setn öll líkindi eru til að verði
langbezta fræðibók fyrir alþýðux
sem út befur komið á voru máli.
Og duglegasti bókaútgefandinn á
landinu ætlar að brjótast í að stand-
ast kostnaðinn af pessari bókar-út-
gáfu.
Blað eitt, sem sjerstaklega pykist
vera „pjóðhollt14, allt af pykist vera
að vinna í líf og blóð fyrir al-
pýðu manna, frjettir um pessa fyr-
irhuguðu bókar-útgáfu. Og blaðið
vill ekki láta hana afskiptalausa.
Það skiptir sjer af henni á pann
hátt, að flytja tnönnum níðgrein um
einhvern gáfaðasta og frjálslyndasta
mar.ninn á landinu, pann mann,
sem vafalaust hefur lagt mest í
sölurnar fyrir frelsisást sína og ást
til pjóðar sinnar af öllum nú lifandi
íslendingum; og níðið stendur sjer-
staklega i satnbandi við pað, að
pessi maður ætlar að verða i rit-
stjórn pessarar fyrirhuguðu fræði-
bókar!
— Þannig er ísfirzka blaðamennsk-
an. Þannig er blað pað, sem að
sögn stendur undir stjórn peirra
Skúla sýslunianns Thoroddsen og
Sigurðar prests Stefánssonar — pó
að peir auðvitað hafi ekki ltrein-
skilni til að láta sin við getið.
Skyldi ekki geta skeð að eymd-
arástandið, sem orðið er á íslandi
— vjer eigurn par ekki beinlínis
við hungursneyðina — eigi að ofur-
litlu leyti rót sína að rekja til
auðvirðilegleiks peirra einu blaða,
sem Islendingar lesa? Skyldi ekki
geta skeð að nokkur ástæða væri
til að geta peirra í satnbandi við
aumingjaskapinn á Islandi, svona
um leið og dönsku stjórnarinnar er
getið? Því að pví miður er Þjóð-
vi/jinn ekki einn um tuddaskap-
inn — pó að pað blað sje auðvitað
auðvirðilegcr«Á
Ekki inn i bæinn.
Um petta leyti fara landar hvað
af hverju að streyma hingað inn í
bæinn, ef eins gengur í haust, eins
°g hingað til hefur átt sjer stað;
nú koma peir úr járnbrautarvinnu,
bændavinnu, frá myllunum o. s. frv.
Þeir koma hingað til að prauka a£
pann timann, sem minnst er um
atvinnu fyrir erfiðismenn. Þeir
koma hingað auðvitað í von um
að geta smátt og sinátt að vetrar-
laginu bætt einliverju við peninga
pá, sem peir hafa atlað sjer að
sumrinu til. En peir lenda hjer,
pví rniður, í atvinnuleysi og iðju-
leysi.
Það er sannarlega ekki af pvl
að peir vilji ekki vinna, nenni ekki
að vinna, eptir að peir eru komnir
hingað til bæjarins. Það væri synd
og ósannindi að bera löndum pað
á brýn. Og poir bera sig eptir
pví litla, sem hægt er að fá að
gera hjer í bænum. En pað er
svo sáralítil vinna til hjer í bæn-
um að vetrarlaginu fyrir karlnifenn,
sem ekki geta tekizt á hendur
neitt, nema óbreytta erfiðisvinno,
að hana má telja naer pví sem
alls ekkert, pegar litið er á panru
aragrúa ínanna, sem er að keppa
um að ná í hana. Og svo neyð-
ast flestallir til að ganga iðjulausir
allan veturinn. Það dugar ekki.
annað en gera sjer pað Ijóst, eúns
og pað er, pví að reynslan er orð-
in svo tnargföld: vonir manna mn
atvinnu hjer að vetrarlagirAt bregð--
ast svo að segja algerlega fyrir
öllutn porra manna; menn, sem-
ekki kunna neina iðn, dregur ekk-