Lögberg - 02.01.1889, Blaðsíða 3

er bágt að fá áreiðanlegar og nákvæm-
ar skýrslur um ástandið heima, en þó
má );að, án þess að leita til landshöfð-
ingjans. Sá více-konungur er svo há-
launaður af þjóðarfje, að hann veit
ekki af, þótt helmingur þjóðarinnar sje
kominn að og í hungursdauða. Þá eru
embættismenn og gæðingar höfuðstaðar-
ins ekki líklegri til saunindn í þessu
efni. Því að bollinn „Mntsæll“ stendur
fleytifullur á borðum þeirra, frá morgni
til kvelds, ár eptir ár, og þar fá amt-
menn og sýslumenn líka úr þeim bolla-
brotum. En þá ættu lilessaöir prestain-
ir að bæta úr skák. En það er ekki;
þeir fá svo marga bitlinga (eins og Hall-
gerður), enda frá þeim, sem gjaldfríir
eru í annara en leirra augum, að þeir
geta sagt: „et og dreklt sála mín“, og
hugsa kannske ekki meira um hag þjóð-
arinnar en gamli sjera Jón, þegar hann
átti tal við Hreggvið skáld, og gæta
ekki að því, að falli almúginn fyrir
liarðæri og kúgun tollheimtumannanna,
þá mundi sannast staka Hreggviðar:
„Ef að dauður almúginn
allur lægi á Fróni,
máske kynni mörvömbin
minnka í honum Jóni“.
En hvar á að fá sannleikann, legar
hann finnst varla nokkurs staðar hjá
þessum hálaunuðu vinnumönnum þjóðar-
innar? Sjálfsagt hjá hreppsnefndunum;
þær eru það, sem geta gefið áreiðanleg-
ar og nákvæmar lýsingar um ástandið,
hver í sínum hrepp, og vjer höfum
enga orsök til að rengja það. Hvað
ætti að geta komið þeim til að segja
ósatt mannvinum þeim, sem knúðir
eru af kærleika til œttjarðar sinnar, og
eru að gera tilraunir til að bæta kjör
hinna mörgu og ósjálfstæðu landa sinna
heima, með því að reyna að fá fje sam-
an, með miklum kostnnði og fyrirhöfn,
til að geta hjálpað þeim af landi, og
ljetta með því álögum af þeim, sem
betur mega og enn eru sjálfbjarga, en
fría hina frá hungursdauða, með þvi að
koma þeim þangað, sem öll líkindi eru
til að þeir geti bjargazt ? Reynzlan er
líka búin að sýna og sanna það, að þó
að bláfátækir fjölskyldumenn hafi komið
hingað vestur, hafa þeir að fáum árum
liðnum verið vel sjálfbjarga, og getað
mannlega hjálpað nllslausum innflytjend-
um, sem þá hafa komið að heiman, og
fjöldamargir sent fje heim til fareyris
vestur, bæði frændum og vinum. Yjer
þekkjum hjer bæði karla og konur,
sem vnrla gátu unnið heima fyrir fæði
sínu þessi siðustu harðæris-ár, en þegar
þeir voru komnir hingað, þá, eptir eins
árs veru, hafa þeir sent heim vini eða
náunga (borið við fleirum en einum)
fararefni. Líka hafa bláfátækar konur
ráðizt í að fara vestur með 1 og 2 börn
á unga aldri, og getað hjer unnið fyr-
ir þeim, og sumar hafa sent heim far-
gjald til manna sinna. En auðvitað er,
að íslendingar hjer hafa svo mikið hjálp-
að, því þó að löndum vorum hafi opt
verið brugðið um ósamheldni og ófje-
iagsskap heima, hefur það ekki sannazt
hjer („íslandsdætra-fjelagiö“ sannarþað),
heldur hið gagnstæða, nefnilega mannúð,
gestrisni og höfðingleg hjálp til landa
sinna, hvort sem þeir hafa verið skyld-
ir eða vandalausir; hafi þeir að eins
þurft hjálpar, þá liafa þeir fengið hana,
án tillits til fornrar vináttu eða skyld-
leika. Þetta má sanna með óteljandi
dæmum. Og þó að landar vorir heima
sjeu að náttÚTufari góðir drengir og
hjálpsamir, þá baggar þeim mörgum
efnaskortur til að geta þjónað lund sinni,
enda er kúgun landsstjórnarinnar og ó-
mótstæðileg öfl hinnar óblíðu veðuráttu
búin svo nð lama liinar viðkvæmu mann-
eskju-tilfinningnr þjóðarinnar, að hún
getur ekki notið sín; cnda eru til heima
óvinir frelsis og framfara, sem ganga í
kring sem grenjandi ljón, með ræðum
og ritum, og sá eitruðum birnum og
þistlum meðal hveitisins — vilja kæfa allt
niður, sem er fagurt og eptirbreytnis-
vert, og geta ekki liðið að neinn góð-
ur maður njóti sannmælis, og fer þeim
líkt og Satan, „hann gat engan á himni
vitað heiðri tignaðan, nema sig“. En
hversu mikið sem mannóvinir þessir leit-
ast við að sverta hina veglyndu landa
sína fyrir vestan hafið, þá tskst þeim
það ekki. Þeir mannvinir hjer, bæði
karlar og konur, sem hafa gengið á
undan, og ganga enn fram, til að hjálpa
löndum sínum með ráði og dáð, bæði
heima og hjer vestur frá, verða eins og
gullið, sem i eldi er reynt, æ þvi fagr-
ari í augum allra rjettsjáandi manna
(Meira).
FRJETTIR FRÁ ÍSLANDI.
(Eptir Isafold).
Rcykjavík 14. nóv. 1888.
Hvalur grandar bát. í fyrra dag
vildi það til úti á Leirnum i Hafnar-
firði, skammt fyrir utan skipaleguna,
að hvalur grandaði bát. Treir menn
voru á bátnum, og sagði formaðurinn
svo frá siðan, að hann sá allt i einu
eins og einhvern svartan skúta yfir sjer,
og í sama vetfangi var hann kominn í
sjóinu og heyrðí ógurlegt busl. Háset-
inn, sem fram í sat, fór líka í sjóinn,
þvi báturinn fór fyrst í kaf og kom svo
upp aptur. Allt þetta var í einu vet-
fangi. Farviður allur fór út um allan
sjó. Mennirnir náðu siðan i bátinn,
sem maraði í kafi; þaðan var þeim bjarg-
að eptir svo sem 10 mínútur frá því að
hvalurinn kom; var svo farið í land
með þá. En allt kveldið sáu menn,
sem voru á sjó þar nálægt, hval vera
að koma upp i kringum bátinn (sem lá
kyr við stjórann, en sást bara á stafnana).
í gær var báturinn sóttur. Var hann
þá mikið til klofinn frá stefninu að apt-
an, 1 umfar klofið að aptan fram fyrir
miðju, keipstokkur brotinn öðrumegin,
og mest af farviðnum missti eigandinn.
Fjöldi báta var á Leirnum, og mikil
stórfiska-gengd, en engum varð það að
baga nema þessum eina.
Ríkisstj órnarafmælikonungs.
Fánar og veifur blöktu á hverri stöng
í bænum frá morgni dags hins. 15. þ.
mán. til að fagna afmælinu, og í kring
um Austurvöll voru reistar stengur með
fánum.
Hátíðarleyfi var í skólum öllum og
búðir lokaðar eptir hádegi.
Um kveldið kl. 6 byrjaði uppljómun
bæjarins (miðkaflans), eins og ráð var
fyrir gert. Á miðjum Austurvelli var
nokkurskonar skálagrind, með uppmjó-
um mæni, utan j'fir mynd Alberts Thor-
valdsens, og tjölduð öll ljóskerum ýmis-
lega litum. Svo voru og ljósker á stöng-
um kring um völlinn og blys á milli.
Upp yflr alþingishúsdyrunum sást kóróna
af ljósrákum gjör og með fangamarlci
konungs neðan undir og ártölin 1863—
1888. Svipað „transparent11 var og á 3—
4 húsum öðrum (hjá yfirkennara H. Kr.
Friðrikssyni, konsúl Kruger, konsúl G.
Finnbogason, kaupm. J. O. V. Jónssyni),
mest og fegurst á lairdshöfðingjahúsinu.
öll liús umhverfis Austurvöll voru upp-
ljómuð hátt og lágt, með kertum í
gluggum og ljóskerum, þar á með-
al dómkirkjan og alþingishúsið. Með
líltum hætti var og uppljómað hjer um
bil hvert hús í þremur höfuðgötum bæj-
arins: Austurstræti, Aðalstræti og Ilafn-
arstræti, svo og austurkaflinn af Vcstur-
götu, auk nokkurra húsa hingað og þang-
að annars staðar.
Veður var blítt og fagurt, og var mik-
ill mannfjöldi á ferli um miðbik bæj-
arins, líklega hinn mesti, sem hjer hef-
ur sjezt.
Á veggsvölum alþingishússins var sung-
ið á lúðra, af söngflokk Helga Helga-
sonar, og þaðan maelti bæjarfógetinn
nokkur orð kl. 8 um tilefni hátíðar þess-
arar og óskaði Hans Hátign konungi
vorum Kristjáni níunda langra lífdaga.
Tók mannþyrpingin fyrir neðan undir
það með níföldu húrra.
Kl. 10. var ljósaprýðin úti víðast hvar.
Þótti almenningi það hafa verið einhver
hin bezta skemmtun, sem hjer hefur
nokkurn tíma verið til stofnað.
Umbúnaðurinn á Austurvelli með ljós-
rm m. m. var kostaður af bæjarsjóði,
svo og kórónumyndin á alþinnishúsinu,
en alla lýsingu í húsunum kostuðu íbú-
endur þeirra eða eigendur sjáfir, nema
hvað bærinn lagði til kerti í 2—3 hús
hin minnstu. Nam allur kostnaðurinn,
er á bæjarsjóð kemur, nálægt \/t hundr.
kr. Þnð verður 10 aura gjald á livern
þann bæjarbúa, sem hefur 14—15 kr.
útsvar, eða eptir þeirri tiltölu.
Veizluhöld voru lítíl sem engin: skóla-
piltar höfðn dansvcizlu á hótel ísland,
og kaupmenn 1 eða 2 heimboð.
Aflabrögð mega heita framúrskar-
andi enn ágæt lijer um slóðir. Gæftir
eru raunar stopular með köflum, en
uppgripin mikil þess á milli. 29 króna
lilut fekk maður hjer á höfninni fyrir
2 dögum af fiski, sem gekk í búð. Fyr-
ir fám dögutn fjeltk og maður í Hafn-!
arflrði, Gísli í Ósegranesi, 140 í hlut á j
einum degi af þorski, í tveimur róðrum: I
110 í fyrri róðrinum—hafði nokkuð á!
seil—og 30 í liinum síðari; ekkí róið
nema fram í fjarðarmynnið.
Tíðarfar m. m. öndvegistíð er
hjer enn dæmafá; grængrónir blettir víða
nú í miðjum nóvember.
Sandfok mikið gerði í Meðallandi 26.
f. m. eða þá dagana enn á ný; „eyddi |
slægjur og beitalönd, en setti bæi í
kaf, svo sera Slýju og Eystri-Lynga.
Sandurinn er (þar) jafnhár húsaliustum;1
vnrður því að skríða inn um dyr, en ^
liafa ljós í húsum nm lijarta daga, því:
gluggum verður ekki haldið uppi. Það
er sá munur á sandi og snjó, að sand-
urinn hrynur aptur og aptur ofan í það,
sem búið er að moka og fyllir allt
jafnóðum, en snjórinn stendur sem stöp-
ull þegar veðrinu slotar". Skip fuku
og brotuuðu í spón á nokkrum stöðum:
1 Vík í Mýrdal, í Reyuisliverfi, og í
Austur-Meðallandi.
Austur-sknptafellssýsla 28. okt. „Hey-
skapur verður með minnsta móti hjer
í austursýslunni. en fremur vel fenginn.
Fjártaka varð með mesta móti á Papós
í haust, liðug 2000 fjár, að heita allt
tekið á fæti. Þetta fje var úr öræfum^
Suðursveit, Mýrum, Nesjum og Lóni;
þar að auki var talsvert rekið af fje
austur á Djúpavog, úr öllum þessum
sveitum nema öræfum. Líka kom ensk-
ur fjárkaupmaður suður í Nes og keypti
sauði í Nesjum og Lóni. Tvisvar í þess-
um mánuði (11. 16.) liafa komið mikil
skaðaveður. Rauf þá víða hús, og sum-
staðar fauk hey úr görðum. Á Seyðis-
firði er sagt að hafi fokið 2 hús norsk;
annað þeirra 60 ál. á lengd og 20 ál. á
breidd. Líka er sagt að þar hafi fokið
um 20 bátar. Maður þar hafði riðið út
í fjörðinn og drukknaði. Hann hafði
verið ölvaður.
Baðstofa hafði nýlega brunnið í Skriö-
dal á Geirúlfsstöðum. Miklu var bjarg-
að af því sem 1 henni var“.
Lífið í Reykjavík. Fyrirlestur
um það hjelt cand. phil. Gestur Pálsson
í Good Templaraliúsinu hjer í bænum
10. þ. m., fyrir húsfylli, hátt á 3. hundr-
að manns. Með því að ekki komust
nærri því allir að, sem vildu, varð að
ítreka hann í gærkveldi, og komu þá um
t20 manns. Fyrirlestur þessi var nokk-
urkonar „Reykjavikur-bragur“ í óbundn-
um stýl, fjörugt framsettur og skáldlega
—litið þó meira á löst en kost Reykja-
vikurlífsins. Einna skemmtilegastur var
kaflinn um aðalskemmtunina „fyrir fólk-
iJ“, í Reykjavík: hjónavigslurnar í dóm-
kirkjunni—fiknina í að horfa á þær og
troðninginn í kirkjunni til þess m. m.
lieykjaaík 21. nóv. 1888.
Aflabrögð. Á Breiðafirði hefur ver-
ið ágætis-afli í liaust, eins og hjer syðra,
af þorski mest, og uppi i landssteinum
við Flatey t. a. m., sem varla eru dæmi
til i manna minnum.
Hjer haldast aflabrögðin enn. Meiri
hlutinn af aflanum er lagður inn í búð'
ir blautur, með því að kaupmenn borga
kann mjög hátt: 90 a. lísipundið gegn
vörum, en 75—83 gegn peningum. Það
mun samsvara kringum 50 kr. verði á
skippundinu verkuðu. Kaupmenn hafa
von um að geta komið haustfiski þess-
um á markað snemma að vorinu, en þá
selzt hann optast mikið vel, mel því að
þá er hörgull á honum.
Hvanneyrarskólinn. Landshöfð-
ingi hefur staðfest ráðstafanir og álykt-
anir amtsráðsins i suðuramtinu á síðasta
fuodi þess (10. f. m.) viðv.kjandi stofn-
un búnaðarskóla á Ilvanneyri i Borgar-
firði, sem sje um stofnun skólans á
næsta vori, kaup á jörðinni undir hann
af sýslunefnd Borgfirðinga og nauðsyn-
legar lántökur til þess, svo og, að Sveinn
Sveinsson búfræðingur verði forstöðu-
maður skólans.
Mannslát. Hinn 28. f. m. andaðist
merkisbóndinn Erlendur Pálmason í
Tungunesi í Húnavatnssýslu, dbrmaður
og sýslunefndarmaður, nálægt sjötugu.
Hann var að mörgu leyti fyrirmynd
manna í bænda-röð, ágætur búhöldur
hygginn og framsýnn framfaramaður.
Hann Var mjög lengi aðalstjórnandi
„Búnaðarfjelags Svíndælinga“, sem er
eflaust og hefur lengi verið hið öflug-
asta^ og framkvæmdarmesta sveitarbún-
aðarfjelag á landinu.
Póstskipaferðaáætlun fyrir 1889
er út komin, og má hún heita óbreytt,”
eins og hún hefur verið þetta ár.
Tjón af sjávargangi varð mikið
hjer um slóðir viða aðfaranótt hins 22.
þ. m. Gerði sjávarrót með brimgangi
meiri jafnvel en dæmi eru til í manna
miunum. Hjerí Rej'javík braut meira en
20 róðrarskip, stór og smá, svo, að ekki
verði við þau gert; sum tók út og rak
frá landi. Nokkrur skemmdir urðu og
á bryggjum og liúsum.
Á Akranesi skemmdust 5 eða 6 skip
og bátar—3 ónýttust. Þar urðu og mjög
miklar skemmdir á sjávargörðum, kál-
görðum og túnum, af grjóti og möl.
í Hafnarfirði fór stórt uppskipunarskip
í sjóinn, nærri nýtt, tilheyrandi Knudt-
zons-verzlun. Á Álptanesi fóru 5 bútar
og 1 sexmannafar í spón. Mörg skip
fleiri löskuðust þar. í Brunastaðahverfi
brotnuðu 5 skip meira og minna. í
syðri veiðistöðunum urðu og nokkrar
! skemmdir á skipum—sum í spón—, en
! meira að tiltölu á göiðum og túnum
jí Höfnum höfðu brotnað 8—9 skip, og
tún og garðar skemmzt þar stórkostlega.
í Selvogi skemindust nokkur skip og
; girðingar mikið, „tún þakin grjóti og
! sandi allvíða".
Á Eyrarbakka löskuðust 2 róðrarskip,
og sjávar-varnargarðurinn nýi brotnaði
á ýmsum stöðum.
Skipsströnd. Tvö skip „Gránufje-
lags“ hafa strandað í haust fyrir norð-
í an, fyrst „Christine“ á innsigling til
J Raufarhafnar, vestan frá Siglufirði—mann-
tjón ekkert—, og síðan „Hertha“ á út-
sigling frá Eyjafirði aðfaranótt hins 24.
f. m. undir Hvanndalabjargi, milli Hjeð-
insfjarðar og Ólafsfjarðar, í norðáustan
hörku-bálviðri. Fyrir stakt lán og dugn-
að skipstjóra (Petersens) komust menn
allir lifs af, nema stýrimaður ljezt, er
á land var komið, af meiðslum á þil-
farinu. — Er kaupstjóri Tr. Gunnarsson
nú hingað kominn með strandmenn
þessa alla, áleiðis til Khafnar með póst-
skipinu.
305
var Infadoos kominn inn í kofann, og með hon-
um eitthvað sex tígulegir höfðingjar.
„Lávarðar ininir“, sagði hann, „jeg kem, eins
jeS lofaði. Lávarðar mínir og Ignosi, rjetti
konungur Iiúkúananna, jeg er kominn með pessa
menn“, og hann henti á röðina af höfðingjun-
um, „sem eru stórmenui vor á meðal, og sem
hafa hver um sig þrjár Jrúsundir hermanna yfir
að ráða, sem ekki hafa annað lífsstarf en að
hlýða skipunum þeirra, undir yfirstjórn konungs-
ins. Jeu hef sagt peim, hvað jeg hef sjeð, og
hvað eyru mín hafa heyrt. Lát pá nú einnig sjá
hið helgu ormsmerki utan um j>ig5 Cg heyra sögu
pína, Ignosi, svo að J>eir geti sagt, hvort peir
vilji fylgjast að málum með pjer gegn Twala,
konunginum, eða Jieir vilji J>aS ekki.“
Ignosi svaraði með J>ví að taka af sjer belt-
ið, og sýna ormsmerkið, sem málað var utan um
hann. Hver höfðinginn eptir annan færðist nær
og virti pað fyrir sjer við daufu lampa-glætuna,
og færði sig svo yfir um til hinnar hliðar við
Ignosi, án pess að segja nokkurt orð.
I>á ljet Ignosi aptur beltið á sig, og ávarp-
aði pá, endurtók fyrir peiin söguna, sem hann
hafði sagt svo greinilega um morguninn.
„Nú hafið J>ið heyrt, höfðingjar“, sagði Infa-
doos, I’egar Ignosi hafði lokið máli sínu; „hvað
segið pið nú? Viljið pið aðstoða pennan mann,
og hjálpa honum til að komast í hásæti föður
SÓ4
Um meiri raun en að sitja kyrr meðan á pessum
manndrápum stóð. Jeg reyndi að halda augun-
um lokuðum, en peim hætti við að opnast ein-
mitt pegar pau áttu ekki að gera pað. Hvar
skyldi Infadoos vera? Umbopa góður, pú ættir
að vera okkur pakklátur; J>að vantaði ekki mik-
ið á að það kæmi gat á skinnið á J>jer, sem
öndin í J>jer hefði getað farið út um.“
„Jeg er pakklátur, Bougwan“, svaraði Um-
bopa, pegar jeg hafði þýtt petta fyrir hann, „og
jeg mun ekki gleyma. Infadoos mun bráðum
koma. Við verðum að bíða.“
Svo kveiktum við í pípunum okkar og biðum.
XI. kapUuli.
J a r t e i k n i ð.
Lengi—jeg held eina tvo tíma—sátum við
parna pegjandi, pví að endurminningin um skelf-
ingar J>ær, sem við höfðum sjeð, hafði of mikið
vald yfir okkur til þess að við gætum talað.
Loksins, rjett þegar við vorum farnir að hugsa
Um að leggja okkur út af—pví að daufar ljós"
rákir voru þegar farnar að sjást á austurloptinu,
pá heyrðum við fótatak. Svo heimtaði varðmað-
urinn inngöngu-orðið; pað virtist svo sem pví
hefði verið svarað, pó að pað heyrðist ekki, pví
að fótatakið færðist nær. Og á næstu sekúndu
301
vjelin mín. Jeg leit aptur fyrir mig á pessa löngu
röð af líkum og jeg skalf við.
Nær og nær færðist Gagool hoppandi, og
leit í allar áttir eins og krókóttur stafur, sem
andi hefði hlaupið í. Voðalegu augun í henni
glitruðu og glóðu áfergjulega og framúrskarandi
óheillavænlega.
Nær kom hún, og enn nær, og augu hvers
einasta manns í pessum mikla manngrúa fylgdu
hreyfingum hennar með innilegustu forvitni. Loks-
ins nain hún staðar og benti.
„\ ið hvern skyldi hún eiga?“ spurði Sir Ilenry
sjálfan sig.
Að einu augnabliki liðnu ljek einginn vafi á
pví framar, því að kerlingin hafði potið inn á
milli okkar og snortið Umbopa, öðru nafni Igno-
si, á herðarnar.
„Jeg finn lyktina af honum“, grenjaði hún.
„Drepið hann, drepið hann, hann er fullur af illu;
drepið hann, útlendinginn, áður en blóð flýtur
frammi fyrir honum. Drep hann, . konungur!“
Nú varð þögn, sem jeg notaði mjer tafar-
laust.
„Konungur“, kallaði jeg hátt, og reis upp
úr sæti minu, „pessi maður er þjónn gosta þinna,
hann er hundur þeirra! hver sem út hellir blóði
hunds okkar, hann út hellir okkar blóði. Jeg
særi pig við hið heilaga lögmál gestrisninnar að
að halda hlífiskildi yfir honum.“