Lögberg - 09.01.1889, Blaðsíða 2

o g b t r g.
MIDVIKUD. ö. JANÚAR 1889.
ÚTGEFENDUR:
Sigtr. Jónnsson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Ei-.'.r IIj eifsson
Olafur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Allar upplýsingar viðvíkjandi verði á
auglýsingum í „Lögbergi“ geta menn
fengið á skrifstofu blaðsíns.
Hve nær sem kaupendur Lögbergs
skipta um bústað, eru ) eir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt skeyti
jm það til skrifstofu blaðsins.
Utan á öll brjef, scm útgefendum „Lög
bergs“ eru skrifuð víðvíkjandi blaðinu,
ætti að skrifa :
Thc Lögberg Printing Co.
35 Lombard Str, Winnipcg.
II. Á islandi
var árið einkar misjafnt. Á suð-
urlandi var það að öllu samanlögðu
mjög gott. Einkum hafa fiskiveið-
arnar tekizt með bezta móti. Á
vesturlandi virðist og árið hafa
verið gott, fiskurinn mikill þar
eins og syðra.
Allt öðru máli hefur verið að
gegna um norður- og austurland.
þar hcfur árið að mestu leyti ver-
ið hörmulegt. Isinn lá fyrir land-
mu langt fram á sumar fj’rir norð-
ur- og austurlandi, og það svo að
sjaldgæf hafa verið önnur eins
ísalög, þar sem ísinn sat um tíma
landfastur við Vcstmannaeyjar.
Flesta lesendur Lörjbergs mun reka
minni til brjefanna frá norður-
landi, sem vjer prentuðum í 27.
nr. blaðs vors, og sem dagsett
voru ain og eptir júnímánaðar-
byrjun. það er lítil ástæða til að
lialda að slík brjef sjeu sprottin
af vanstilling einni, en skyldu
nokkrir þeir vera, sem væri hætt
við því, þá má benda þeim
á Norðurljósið', sem eindregið hef-
ur verið í að halda fram þjóð-
stjórnarkröfum íslendinga, og því
að öllum líkindum hefur trú á
íslenzka þjóðlífinu; það sá í sum-
ar þann kost beztan fyrir Norð-
linga að flytja til Ameríku. Haust-
ið bætti reyndar úr, en nærri má
geta, hve báglega efnahagur al-
mennings stendur eptir þetta sum-
ar, jafnhart og það var, og ept-
ir öll þessi ár síðan 1887, eins og
þau hafa verið. þó mun vera
einna harðastur hagur manna í
fjörðunum á austurlandi, eptir þeim
frtgnum, sem oss hafa borizt; það-
an er látið hörmulega.
Að þyí er pólitík landsins við
vílcur, ber auðvitað mest á þing-
vallafundinum. Fundurinn sam-
þykkti með öllum atkvæðuin gegn
einu að halda áfram kröfunuin
um breytingu stjórnarskrárinnar.
Svo mætti virðast, sem þessi ein-
drægni fundarins mundi benda á
mjög Aindreginn Jijóðarvilja í þessu
efni. Vjer höfum þó allmikla á-
stæöu til að ætla, að í raun og
veru muni þessu ekki vera svo
varið, og vjer byggjum það bæði
á samtali við skynsama menn, sem
nýlega hafa liutt vestur og eins
á brjefum, sem oss hafa borizt
frá mönum að heiman. Hitt mun
láta nærri sanni, að alþýða manna
fyrir norðan og austan haíi nm
stund „misst rnóðinn", og sjái alls
engin sköpuð rað til að komast
út úr volæðinu, nema þá helzt
jneð því að fara til Ameríku
En þar sem allur sá fjöldi hefur
ekkert pósitívt og ákveðið ráð á
að benda, þá er ekkert eðlilegra
en að framsóknarmennirnir í stjórn-
arskrármálinu yrðu yflrsterkari.
því að ýmsir þeirra helztu menn
eru einbeittir að fylgja fram sínu
máli. Annars er fleira, sem bend-
ir á Jmð, að þetta stjórnarskrár-
mál muni enn ekki eiga djúpar
rætur, heldur en það sem vjer
höfum þegar nefnt. Til þess telj-
um vjer einkum það, hve dauf
blöðin voru viðvíkjandi þessu máli
áður en þingvallafundurinn var
afstaðinn. Af íslenzkum blöð-
um hjeldu að eins tvö þing-
vallafundinuin fram: Þjóðólfur
og Þjóðviljinn. þar á móti lagði
Norðurljósid' beinlínis á móti því
að hann yrði haldinn. Ritstjóra
ísafoldar var brugðið um það allt
fram undir það að kosningar, fóru
fram til þingvallafundarins að hann
hefði innanbrjósts snúizt gegn
stjórnarskrármálinu, og Fjállkonan
varaðist eins og heitan eldinn
að segja nokkuð meðan hún var
óviss um, hvað ofan á yrði. Nýtt
blað, Lýður, stofnaðist og norður
á Akureyri í haust, undir ritstjórn
sjera Matthíasar Jochumssonar.
Enn er eigi auðvelt að sjá, hverja
stefnu það muni ætla að taka í
stjómarskrár-inálinu, en svo er að
sjá sem blaðið hafi heldur litla
trú á því. það gefur í skyn að
ekki mundi vera vanþörf á að
reyna heldur að rjetta við efna-
hag landsmanna, og fáeinar línur
í því blaði benda jafnvel á að
ekki mundi vera óhugsandi að Is-
land fengi lánað fje til þess að
koma einhverjum umbótum á, eins
og allar aðrað siðaðar Jijóðir hafa
gert.
Af rnenntamálum landsins þetta
ár er það að segja, að nálega er
sem þau hali legið í dái. Uppeldis-
tímarit byrjað að koma út, en
vjer höfum ekki átt neinn kost
á að fá neina hugmynd um Jiað,
því að ekkert eintak hefur bor-
izt vestur yfir Atlantshafið, svo
oss sje kunnugt. Gestur Pálsson
segir í fyrirlestri sínuin um lífið
í Reykjavík, að aldrei sje minnzt
þar manna á mcöal á íslenzkar
bækur. það er breinasta undan-
tekning, ef blöðin minnast á bæk-
ur; allra-sízt gera Rcykjavíkur-
blöðin það. Á þessu ári kom út
nýtt skáld-sögusafn, ágætlega rit-
að, eptir Gest Pálsson. Ekkert
Reykjavíkur-blaðanna hefur á það
minnzt. Viðvíkjandi skólum ís-
lendinga gerðist það merkilegast,
að þingvallafundurinn kom sjer
saman um að leggja Möðruvalla-
skólann niður. Nokkrir framfara-
menn gerðu tilraun til að mynda
frœðslusjóð í Re.ykjavík í haust,
og átti að verja rentunum af
honum til þess að hjálpa fátæk-
um börnum til að ná undirstöðu-
atriðum menntunarinnar. Aðrir
framfaramenn, með ritstjóra ísa-
foldar í broddi fylkingar, gerðu
svo allt, sem í þeirra valdi stóð,
til að vinna slig á þessu fyrirtæki.
Ef óhætt er að trúa þeim blöð-
um af Isafold, sem hingað bár-
ust með síðasta pósti, þá hafa
þeir framfaramennirnir, sem illa
var við fræðslusjóðinn, orðið ofan
á. ísafold er hróðug mjög yfir
því, að það fyrirtæki muni nú
steindautt.
Viðvíkjandi kirkjumálum Islend-
inga hefur sá atburður cinn gerzt,
að bislcup landsins varð áttræður.
FRJETTIR ÍSAFOLDAR
frá Ameriku.
f>að ber ekki opt við að Isafold
taki sig til og færi frjettir frá
Ameríku. En þá sjaldan það ber
við, þá er það allt á eina bókina
lært. Með síðasta pósti flutti
hún hingað halloerissögu frá Amer-
Iku. Um alla Dakota á að vera
hallæri, mestöll hveitiuppskeran þar
síðastliðið sumar á að hafa orðið
ónýt af frostum, og svo á eldur
að hafa kviknað í preríunum og
„geysað með dæmalausum ofsa um
allt Dakota-lijerað undanfarandi mán-
uð (október.) Hann sópaði burtu
húsum, hlöðum, kornbúrum og ná-
lega öllu því, sem til viðurværis
heyrir. Fjölskyldur standa uppi svo
hundruðum skiptir alveg bjargar-
lausar undir veturinn, og ef óhætt
er að reiða sig á spádóma veður-
glöggra manna, eru allar líkur til
að hann verði venju fremur harður*)
Svo geigvænlegar eru skýrslurnar,
að þegar hefur verið efnt til sam-
skota um öll Bandaríkin, til þess
að veita þessu bágstadda fólki fæði
og föt“, o. s. frv.
Eins og nærri má geta á
þetta að vera „greinileg staðfesting
þess sem þeir Ben. Gröndal og
Dorvaldur Thoroddsen hafa tekið
fram um loptslag og veðráttufar
í þeim byggðarlögum í Ameríkn,
þar sem Islendingar hafa flestir tek-
ið sjer bólfestu. Eins og kunnugt
er, eru þeir fjölda margir í Da-
kóta, þar sem þetta mikla áfall
hefur komið í gumar, og er það
rílri (sic!) þó sunnar en Manito-
ba, hvað þá heldur Norð-Vestur-
landið.“
Dannig er nú sögusögn og álykt-
anir Isafoldar. Og allur sannleik-
urinn í sögunni um þetta hallæri,
sem á að vera um alla Dakota,
er sá, að hungursneyð varð í sum-
ar í Gyðinga-nýlendu einni í Ram-
say county, og nýlenda þessi er á-
líka mannmörg eins og þingvalla-
nýlendan, eða þó heldur öllu mann-
færri. Frá hallærinu í nýlendu þess-
ari höfum vjer áð r skýrt nokkurn
veginn greinilega í blaði voru (42.
bl.) svo ekki er þörf að minnast
frekar á það í þetta sinn.
Langi Isafold til að fara fram-
vegis að „leggja sig eptir“ hall-
ærissögum, þá skulum vjer vinsam-
legast benda henni á ættjörðina.
Það stendur Isafold nær, og |>ar
er líka tiltöluleca um lann-t um
auðugri garð að gresja. Leiti hún
vandlega í sínu eigin landi, þá þarf
hún naumast framvegis að grípa til
loginna hallærissagna. Dær eru nóg-
ar til sannar á því landi.
NÝKOMNAR BŒKUR.
GESTUR PÁLSSON: L í fi ð l
11 e y lc j a v í k. Fyrirlestur.
Eins og getið hefur verið um í
blaði voru í friettum frá íslandi,
hjelt hr. Gestur Pálsson fyrirlestur
um þetta efni í Reykjavík í nóv-
embermánuði I haust. Höf. gaf síð-
an fyrirlesturinn út, og oss hefur
verið sendur hann til þess að geta
um hann í blaði voru.
Bæklingurinn er ekki nema 28
bls., en þær blaðsíður ætti hver
maður að lesa. Dær eru fjörugri
og skemmtilegri en flest annað, sem
sjezt hefur á íslenzku um nokkur
ár. En auk þess er fyrirlesturínn
svo einarðlegur og drengilegur, höf-
undurinn segir sannleikann, eða það
sem honum virðist sannleiki, svo
hispurslaust, að slíkt er nærri því
eins dæmi á íslandi um langan
langan tíma. Hjer er ekki rúm til
*) Það virðist svo, enn sem komið er,
sem ísafold liafl ekki verið óhætt að
reiða sig á spádóma þeirra veðurglöggu.
að ganga í gegn um efni fyrirlest-
ursins. Hann drepur á flestar hlið-
ar af Reykjavíkur-lífinu, og kemst
að þeirri niðurstöðu, að Jiað sem
mest auðkenni það, sje eintrján-
ingsskapurinn. „Dessi eintrjánings-
martröð, sem liggur hjer yfir flest-
um, setur óviðjafnanlega ískalt blá-
vatnsbragð á ailt lífið. Lifið í kring
um mann verður enginn vekjandi
og hvetjandi þytur, engin hressandi
straumgola. Nei, langt frá; það
verður bará allt deyfandi, nllt svæf-
andi rokkhljóð, sem aldrei breyt-
ist hið minnsta, ekkert ár og eng-
an árstíma.“
Ilöf. setur að síðustu Jrá spurn-
ingu fram, hver ráð sjeu til að
bæta bæjarbraginn. Um J>að fer
hann þössum orðum, sem jafnframt
eru niðurlagsorð fyrirlestursins:
„Eg sé einurigis eitt ráð, sem
gæti komið að haldi. Við þurfum
að fá leikrita-skáld, sem getur dreg-
ið allt það' sem aflaga fer liér hjá
okkur fram á leiksviðið, og þar
næst þurfum við að fá Jrau leik-
rit leikin, leikin vel. Brestir okk-
ar eru slíkir, að þeir læknast ekki
með nýjum lögum; J>eir læknast
yfir höfuð ekki með nokkrum sköp-
uðum hlut nema — háðinu. Darf-
asti maðurinn, ekki einu sinni fyr-
ir þennan bæ og hans félagslíf,
heldur fyrir allt landið, allt þjóð-
lífið og allan bókmenntadauðann —
það væri kómedíuskáld, sem gæti
sýnt okkur vel og greinilega, hvern-
ig vjer lítum út í spegli. Eg er
hræddur um, að harla margir af
oss sæju þá, að þeir væru bara
hlægilegir Svörtupétrar í öilu Jiessu
spili, sem spilað er á þessu landi.
Háðið, nógu napurt og nógu bit-
urt, liefur um allan aldur heims-
ins verið bezti læknirinn fyrir inann-
kynið.“
Það hefur þurft töluvert Jorek til
að flytja annan eins fyrirlestur og
þennan í Reykjavík, því að ekki
er ólíklegt að margir muni hafa
kunnað honum illa—að minnstakosti
svo framarlega sem Reykjavíkur-
búar sjeu nokkuð svipaðir lönd-
um sínum hjer vestra, sem ekki
virðist með öllu ólíklegt. En slík-
ir fyrirlestrar hljóta að knýja alla
skynsama menn til umhugsunar, og
verði þeir tíðir, J>á er vonandi að
J>eir verki á fjöldann, svo að með
tímanuin verði mögulegt að tala
um það, sem að er, án þess ótal
hendur verði þegar á lopti til að
kasta grjóti að þeim, sem hreyfa
við heiinskunni.
Lipurt og gott mál er á fyrir-
lestrinum, eins og öllu þvi, sem
Gestur Pálsson ritar. Dví ann-
kannalegar stingur jafn-lúaleg setn-
ing í stúf sem þessi (á 22. bls):
„Og enginn lifandi maður gerir
varla svo nokkurn skapaðan hlut“,
o. s. frv. Ekki minnumst vjer þess
heldur, að hafa sjeð eða heyrt fyrr
getið um „hýrt hornauga“ (bls. 4).
Með hornauga er vanalega átt við
„auga“ sem ekki er ,,hýrt.“
Bókin er til sölu hjá hr. Árna
Friðrikssyni, 225 Iíoss Str. hjer í
bænum, oor kostar ein 10 c.
Enn frá fslendingafjelagsmanni.
(Framhald frá 50. bl.)
Eins og atvinnuvegir íslands hafa
verið stundaðir um langan tíma og
eru enn, getur landið ekki fram
fleytt meir en um 70 þús. manns.
Dangað til sannað er — og enginn
hefur gert það enn — að fólkið
hafi að mun fækkað á íslandi við
þær 10 þús., sem burt hafa flutt
á síðastliðnu 20 ára tímabili, hafa
þeir sem eru á móti útflutningi
enga verulega ástæðu til að kvarta,
og skoði þessir menn málið skyn-
samlega og kynni sjer útflutninga-
sögu annara landa, efast jeg ekki
um, að þeir breyti skoðun sinni,
nema þeir sjeu eins skapi farnir og
hundurinn, sem lá I jötunni og
varnaði hestinum að jeta hafra, af
því liann ekki gat jetj^j þá sjálfur.
Við íslendingar í Ameríku trúum
{>ví, að sje rjett ineð farið, verði
útflutningurinn frá Islandi einmitt
landinu til viðreisnar. Allt þyrfti
að umsteypast á Islandi, stefna land-
stjórnarinnar, hugsunarháttur hennar
og einbættismanna landsins, bæði
verklegra og andlegra, uppfræðslan
á skólunum, stefna og hugsunar-
háttur alj>ýðu, búnaðar aðferð, að-
ferð við fiskiveiðar, verzlunar að-
ferðin, iðnaður að komast upp í
landinu, akvegir að komast á, strand-
siglingar að aukast og járnbrautir
og telegrafar að leggjast. Til þess
að þessar stórkostlegu breytingar
kæmust á hjá jafn-bældu og fast-
heldnu fólki og Islendingar eru,
þyrfti einhverja öfluga breyting,
eitthvað sem hristi þetta litla mann-
fielags-musteri svo frá hæsta turni
niður að grundvelli, að allir vökn-
uðu og sæju hve fúinn og hrör-
legur skrokkurinn var orðinn, að ef
þeir endurbyggðu ekki þetta fúna
og fallandi hús, hryndi J>að til
grunna þegar minnst vonum varði.
Cg þessi öfluga breyting kom,
nefnil. útílutningur fólksins úr land-
inu, og hefur nú svo hrist muster-
ið, að hinir aðgœtnari landsbúar
eru farnir að sjá, að það hlýtur að
hrynja, sjeu ekki þegar settir i það
nýir máttarviðir og duglegar stoð-
ir.i) En svo koma nú ef til vill
musterisþjónarnir (sem sagt er að
gjörzt hafi musterisherrar, og máske
óttast ónotin og umstangið, sem
endurbyggingin hefur í för með
sjer fyrir þá) og ráðleggja allskon-
ar smákák, sein náttúrlega yrði
unnið að rjett til málamynda og
með hangandi hendi, svo þjónarnir
yrðu fyrir sem minnstu ónæði. Og
hver verður afleiðingin, ef slíkum
ráðum er fylgt? Vafalaust sú, að
hið gamla musteri, sem staðizt hefur
stormana í Jjúsund ár, hrynur fyrir
stoðaleysi — og hvað verður þá um
hina næðisgjörnu og ónýtu þjóna?
Og nú er þetta alvarlega takmark
komið. Nú er tími til, eins og jeg
sagði áður, að hætta að tala um
og rita um, hvað gjöra þarf, og
kominn tími til að fara að vinna
af alefli að viðreisn landsins. Nú
er kominn tími til, að allir rísi
UPP °S leggist á eitt, reðri sem
lœgri, og sjeu samhuga og samtaka.
Einn maðurinn og ein stjettin á
Islandi má ekki rífa það niður,
sem annar byggir upp, og við Is-
lendingar í Ameríku megum ekki
vera á móti, heldur eigum við að
hjálpa til með ráði og dáð. — Ella
fer eins og fyrir hverju öðru húsi,
sem er sjálfu sjer sundurþykkt.
Ýmsir hafa gefið í skyn, að við
Islendingar f Ameríku munum ekkj
bera mikið skynbragð á, hvað út-
heimtist til viðreisnar Islands. og
lítið geta gjört eða vilja gjöra
landinu til hags. Þessum herrum
viljum vjer segja, að við, sem
burt höfum flutt, fundum eins vel,
hvar skórinn kreppti, eins og hinir,
sem eptir eru. Enn fremur, að þeir
sjá opt glöggvar hið rjetta, sem
fjær eru, en þeir, sem nær
eru. Og loks má minna á það, að
þeir menn, sem mest gagn hafa
unnið Islandi hafa sjaldnast búið
J>ar.
Það hefur líka verið kvartað um,
að við Islendingar 1 Amerlku r;t-
um kuldalega um Island og Islend-
inga á Fróni 1 blöðum vorum hjer»
Dað má vel vera að svo sje, en
við hverju er að búast eptir þeirri
meðferð, sem vesturfarar hafa orð-
ið fyrir af hálfu blaðanna og ýmsra
inanna á Islandi? En við höfum
lifað af allt aðkastið og fyrirlitn-
inguna, sem íslenzk blöð og vest-
urfara óvinir hafa sýnt oss, og
yfirunnið mestu örðugleika nýlend-
1) Þetta kemur ! ljós í fjölda brjefa„
sem koma frá ísl. nú í seinni tíð, og
jafnvel blöðin eru farin að gefa hið«
sama í skyn.