Lögberg - 23.01.1889, Qupperneq 2

3£ o cj lu r Q[.
MIDVIKUD. 23. JANÚAR 1880.
ÚTGEFEXDCR:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Eíiiar Hjórleifssoa
Ólsfur Þórgeirsson,
Sigurður J. Jóhannesson.
Aliar uppiy-singnr TiðTÍkjnndi verði á
auglýsingum i „Lðgbergi" geta menn
fengiö á skrifstofu blaösins.
Hve n*r sem kaupendur LCgbergs
skipta ttm bústað, eru |eir vinsamlegast
beðnir, að senda skriflegt ske)di
am >að til skrifstofu blaðsins.
Ut*n á öil brjef, sem útgefendum „Lög
berjs“ ern skrifuð ríðrikjandi blaðinu,
*etti að skrifa :
The Lögberg Printinj C*.
85 Lombard Str, 'VTinnipej.
LANDNÁMSSAGA
en í nokkru öðru riti, ýms einkenni
[»jóðar vorrar; f>ví að p>essi einkenni
koma Ijósar fram í lifinu hjer fyr-
ir vestan haf, heldur en heima á ís-
landi, sumpart af pvi að lífið hjer
er löndum að rnörgu leyti nýtt líf,
sumpart af pví að pað er tilbreyt-
ingarmeira en heima, mögulegleik-
arnir fleiri til pess að koma kröpt-
unum að.
Og pað er eins merkilegur bólu-
veturinn í Nýja Islandi, eins og
raunir pær, sein Englendingar röt-
uðu í á dögum Raleighs á aust-
urströndum Randarikjanna. Dað er
i sjálfu sjer jafn-merkilegt, pegar
Islendingar sitja á fundi og ræða
pað mál, hvort atkvæðisrjettur kvenna
í söfnuðunum eigi að verða mynd-
un kirkjufjelagsins til fyrirstöðu,
eins og pegar Atneríkumenn eru
að pinga um pað, hvort peir eigi
að borga Englendingujn toll.
Dess vegna skyldi pað gleðja
oss, ef eindreginn áhugi vaknaði
meðal landa vorra fyrir pessu máli;
og pví ér pað, að vjer leyfum oss
að gera nokkrar athugasemdir við
pað sem pegar hefur verið sagt um
málið.
Islendinga í Vesturheimi.
Dað viiðist vera nokkur áhugi
íneð að fá pessa iandnámssögu samda,
sumstaðar að minnsta kosti. Frjetta-
ritari vor frá Minnesota segir oss,
að í sínu byggðarlagi sje mönnum
annt um petta, og Hcimskringla
hefur komið með hverja ritstjórnar-
greinina eptir aðra um málið, og
telur alveg óinissandi að fá pvf
framgengt.
Sannast að segja getum vjer játað
pað hreinskilnislega, að ekki er
la^t við að oss furði á pvf, ef
Ahuginn skyldi vera mjög almennur.
Fyrirtækið er eindregið vfsindalegt.
Cg hingað til hefur löndum hjer
vestra fundizt ýmislegt standa sjer
nær, en pað sein er stranglega vís-
indalegt. Enda láurn vjer peiin pað
ekki. Oss stendur i raun og veru
j'mislegt annað nær, á pvf stigi
sem vjer nú stöndum. Oss stend-
ur pað t. d. nær, að hafa ofan af
fyrir oss í fátæktinni, að hjálpa
lönduin voruin, sem að heiman
koma fákunnandi og allslausir, að
læra mál landsins, að læra að
skilja nauðsynina á pví nð senda
börn vor á skólana, að komast inn
í pólitík landsins o. s. frv. — allt
petta stendur oss nær en pað að
fara að skrifa annála.
I
»iiru svo varið, að vfsinda-
legur áhugi sje að glæðast hjá
íslendinguin hjer vestra, eins og
Jjetta landnámssögu-tal virðist benda
á, [>á væri vitaskuld rangt að draga
úr honum. Landnámssögu-hugmynd-
in er góð, og ekkert lakari f sjálfu
sjer fyrir pað, J>ó að ýmislegt sje
til, setn enn meiri nauðsyn er á að
komist inn í J>jóð vora.
t>að er svo sem síður en svo, að
sngá vor íslendinga í pessu iandi
sje ómerkileg. Sje hún skrif-
uð lilutdrægnislaust og greinilega
af peiin roanni, sem hefur auga
fyrir aðalatriðunum og pvf veru-
lega, enda J>ótt pað geti sýnzt
smátt og óverulegt í augum al-
inennings, pá ldýtur hún að hafa
tnjög itiikla [>ýðing bæði fyrir oss,
sem hingað eruin komnir, og eptir-
komendtir vora í J>essu landi, og
cins fyvir pjóð vora heima á ís-
landi. Sje hún vel og gáfulega
rituð, J>á getur naumast hjá pví
farið, að fram komi í henni, Ijósar
Heimskringla leggur pað til, „að
stofnuð yrði hjer í landi sjerstök,
og að nokkru leyti sjálfráð deild
af hinu fslenzka bókmenntafjelagi“
til [>ess að gefa pessa sögu út.
Detta heldur Heitmskringla að minnsta
kosti reynandi. Vjer poruni að
fullyrða að sú tillaga sje öldungis
fráleit, alls ekki „reynandi“. Ein-
mitt nú stendur yfir f búkmennta-
fjelaginu sú harðasta deila, sem
nokkru sinni hefur átt sjer stað í
[>vi fjelagi. Viðbúið er að deild-
irnar fari í mál út ú t pvi, að
Reykjavikur-deildin vill fyrir hvern
mun nfnema JTaJnar-deildina, en
Hafnár deildin vill fyrir hvern mun
fá leyfi til að lifa. Hafnar-deildin
hefur um langan tíma verið álitin
merkari deildin i fjelaginu, pó að
Reykjavíkur-deildin sje aðaldeildin
f orði kveðnu. I>að er Hafnar-
deildin, sem hefur komið mestu
orði á fjelagið erlendis. L>að er
Hafnar-deildin, sein hefur gefið út
merkustu bækur fjelagsins. Og enn
sem komið er verður pvf ekki neit-
að, að íslendingar fá mest af sinni
vizku frá Kaupmannahöfn. I>rátt
fyrir petta eru memi i Reykjavik
óðir og uppvægir með að nfnema
Hafnar-deildina. Þykir Ileimskringlu
nú nokkur von til, að Reykjavik-
ur-deildin muni verða eptirlátari við
oss hjer lengst vestur í Ameríku,
en við systurdeild sína í Kaupmanna-
höfn? Höfum vjer átt nokkru að
venjast frá Reykjavfk, sem gefi
minnsta tilefni til slíkra loptkast-
ala?
I>að má á ýmsan annan hátt
sýna fram á, að pessi tillaga nær
alls engri átt. En vjer búumst
við að petta inuni nægja i bráð-
ina. I>að vakir lfka óljóst fyrir
Jfeimskringlu, að J>essi leiðin
kunni að verða torsótt. pess vegna
kemur hún og með J>á varatillögu,
að stofnað sje hið vestrcena s'Ogu-
fjelag Islendinga. Uin fyrirkomu-
lagið er petta J>að helzta, sem blað-
ið segir:
„Það fjelag fyrfti að samanstanda af
deildum í hinum ýinsu islenzku nyiend-
nm. Á fann liátt gætu búendur í ný-
lendum orðið fjelaginu jafn-gagnlegir
og þrir, sem í bæjunum búa. Aðal-stöð
fjelagsins jtöí fá í Winnipeg, og far
yrði framkvæmdarstjórn þess, í einu orði,
verkið yrði unnið i>ar, en ályktanir
allar kæmu frá deildunum, og störf þess
á ári hverju yrðu einnig takmörkuð af
þeim, eða rjettara sagt, af fulltrúum
deildannn samankomnum á ársfundi".
Um J>etta fyrirhugaða nýja fjelag
höfum vjer ekki annað að segja
en J>að, að sje áhuginn nokkuð al-
mennur, pá getur tekizt að koma
pessu á fót. Og pað skyldi gleðja
oss, ef pað tækist. Það er enginn
vafi á pví að fjelagsskapur í [>essa
átt mundi Ijetta undir með fyrir-
tækinu. En að hinu leytinu ínun
purfa mjög rnikla fyrirhöfn til pess
að fá slíku fjelagi á fót komið, ef
áhugi manna er ekki pví einbeitt-
ari. Þeir vita pað, sem fengizt
hafa við að mynda fjelög hjer með-
al lslendinga að undanförnu, að
pað hefur ekki gengið fyrirhafnar-
laust, og pað pó fjelögin hafi ver-
ið miklu minni fyrirferðar en petta
fyrirhugaða fjelag á að verða. Ekk-
ert fjelag, sem ætlaz.t hefur verið
til að næði út yfir Islendinga i
öllum nýlendunum, hefur enn get-
að prifizt hjer, neina kirkjufjelagið.
Og til pess að fá pví svo vel á
veg komið, sem pab nú er, hefur
purft óprjótandi elju og starfsemi.
Annars hafa bæði „Menningarfje-
lagið“ og „t>jóðmenningarfjelagið“
ætlað sjer að ná út yfir landa hver-
vetna hjer megin hafs, og peim
fjelögum hefur enn ekkert orðið
ágengt..
En pó að aldrei nema svo væri
ástatt, sem sannast að segja er
ekki mjög langt frá að oss gruni,
að áhugi almennings sje sára-lítill
enn á pessu máli, og J>að pví yrði
örðugt verk eða óvinnandi að stofua
petta vestreena sögufjelag, pá virð-
ist ekki vera sjerstök ástæða til
pess að örvænta nlgerlega um mál-
ið—pað er að segja, ef peim mönn-
um, sern um petta hafa verið að
tala, er nokkur. alvara með J>að.
Fæst af góðuin sagnaritum verald-
arinnar hafa verið samin að tilhlut-
un fjelaga. pað myndaðist ekki
neitt fjelag til }>ess að semja gömlu
landnámu, nje annála Bjarnar á
Skarðsá, nje árbækur íslands; pað
var heldur lítið um sögufjelögin,
pegar verið var að semja Eglu og
Njálu og Laxdælu o. s. frv. Fje-
lagsskapurinn er auðvitað góður og
ómissandi, en J>að er [>ó svo fyrir
pakkandi að nokkuð geta einstak-
lingarnir gert, hver í sínu horni.
pess vegna vonum vjer, að }>eir
sem petta liggur á hjarta, fari peg-
ar að greiða fyrir málinu með pví
að afla sjer upplýsinga og rita pær
upp. pað er naumast hætta á að
óinögulegt yrði að koma slíku riti
eða ritum út, pegar J>au væru til
á annað borð. Og vilji menn koma
pví út jafnóðum, sem menn rita,
svo að J>að skuli ekki geta glatazt,
J>á standa islenzku blöðin hjer vafa-
laust opin fyrir pess háttar ritgerð-
um. Mikið væri unnið við að fá
J>ær fyrst uin sinn á prent í blöð-
unuin. Svo mætti æfinlega gefa
J>ær út í bókarformi, pegar tími
virtist til kominn.
I>að hlýtur eitthvað að vera bogið
við [>ann gentlemann, sem kallaður
er G. A. Dalmann, og sem við og við
er að skrifa í Heimskringlu. í 51.
nr. 2. árg. J>ess blaðs skrifar hann:
„Það er sannarlcga sorglega lilægilegt
að lesa úrskurði dómstólanna á íslandi
í máli Gröndals gegn hra. Jóni Ólafs-
syni. Allt það er dómstólarnir fundu
sekta vert í svari hra. Jóns Ólafssonar,
var að liann kallaði rit Gröndals níðrit“.
Á J>essu er greinin hyggð, að
.Tón Ólafsson hafi eptir skoðun yfir-
valdanna ekker sagt um Gröndal,
sem hann geti sektazt fyrir, nema
hvað hann kallaði rit Gröndals „níð-
rit“, og fyrir pað hafi hann verið
sektaður uin 20 krónur. Og af J>ví
hlaut maður að álykta að sekt Jóns
Ólafssonar gæti ekki numið neina
20 krónum.
Vjer fundum svo ástæðu til að
leiðrjetta petta, J>ví að pað gaf
mönnum alveg skakka hugmynd um,
hverniír mál Jóns Ólafssonar osr
Gröndals stæðu, og vjer höfðum feng-
ið sannanir, deginum ljósari, fyrir
J>ví, að almenningur ljet sjer um-
hugað um J>au mál. Vjer skýrð-
um frá pví, að dómur væri enn
ekki fallinn i málinu út af svari
Jóns, heldur að eins út af orðatil-
tæki, sem staðið hafði í auglýsing
eptir Jón Ólafsson í Þjóðólfi.
Nú keinur G. A. Dalmann J>essi
aptur í síðasta blaði Ueimskringlu,
og segir [>ar á sinni lipru íslenzku:
„Hið grundvallarlega spursmál er
eitt og hið samaíl, pví Jón Ólafs-
son hafi verið sektaður um 20 kr.
fyrir að kalla rit B. Gröndals níð-
rit. Oa- svo fer hann að sanna [>að
með grein úr Lögbergi að Jón
Ólafsson hafi verið sektaður um 20
krónur. Svo hnýtir hann að lokum
[>ossari rúsínu ajitan í:
„Enn fremur vil jeg segja „Lögb.“ það
með allri vinsemdj að jeg telc ekki eitt
orð, ekki einn staf til .baka við vikjandi
dómstólunum heima. Sje það satt, að
þeir hafi felt slíkan dóm, er „Lögb“.
skýrir frá, þá liafa þeir ekki látið sig
án vitnisburðar11.
Hefur pá Lögberg nokkurn tíma
neitað pví að Jón Ólafsson hefði
verið sektaður um 20 krónur fyrir
að kalla rit Gröndals „níðrit“? Eða
hefur pað nokkurn tíma farið fram
á J>að við pennan G. A. Dahnann
að hann tæki nokkurt orð eða nokk-
urn staf aptur af J>ví, sem hann karin
að hafa sagt urn dómstólana á ís-
landi?
Þessi hreystiyrði G. A. Dalmanns
eru nokkuð ápekk pví, eins og
ef einhver segðist aldrei skyldi taka
pað aptur að G. A. Dalmann slcrif-
aði einfeldnislega í meira lagi. Það
mundi víst enginn fara fram á
neitt slíkt.
Heimskringla er enn að tala utn
„stjórnarstyrkinn“. Hún neitar J>vl
ekki, að stjórnin haíi keypt margar
púsundir af blaðinu til pess að
senda heim, eins og vjer gátum til,
og hún neitar J>vi heldur ekki, að
slíkt sje „styrkur“. Hún .leiðir
yfir höfuð pað atriði alveg hjá
sjer. I>á neitar blaðið heldur ekki,
að útgefandinn hafi fengið margar
J>úsundir dollara frá stjórninm síð-
an blaðið var stofnað, og J>að bend-
ir heldur ekki á pað með einu orði,
að nokkur önnur merki hafi sjezt
J>eirra peninga, en blaðið eitt — leið-
ir J>að sömuleiðis hjá sjer. En blað-
ið segir: „Gefur ekki öllum heil-
vita mönnum að skilja, að pað er
blaðinu enginn styrkur nú, J>egar
eigandaskipti eru orðin, og að J>að
mál kemur núverandi útg. pess alls
ekkert við.“ Og á öðrum stað í
greininni stendur:. .„cins og A stend-
ur, virðist purfa meira en í með-
allagi skilningsdaufan mann til að
sjá ekki, að J>að gerir núverandi
útg. „IIkr.“ ekki hið minnsta gagn,
J>ó svo hefði nú verið að fyrrver-
andi útg. hennar hefði fengið svo
og svo mikinn „styrk“ frá stjórn-
inni.“
Daö væri töluvert vit S [>essu,
ef pað hefði nokkurn tíina verið
gefið í skyn með nokkurri setning
í blaði voru, að Heimskringla væri
nú borin ujipi af styrk frá stjórn-
inni. En vjer höfum aldrei gert
pað. Þess vegna er ritstjórnin að
berjast við skuggann sinn og ekk-
ert annað, að minnsta kosti ekki
við Lögberg, í pessari vörn sinni.
Þegar vjer minntumst á stjórnar-
styrk Heimskringlu, voruin vjer að
tala um ]>að, hver raun hefði orð-
ið á um íslenzk blöð hjer í land-
inu að undanförnu. Vjer bentum
á, að Heimskringla hefði átt örð-
ugt uppdráttar með tveggja dollara
verði, þrátt fyrir það að útgefandi
hennar hefði fengið mörg púsund
dollara frá Canada-stjórn síðan vor-
ið 1880.
Þessu neitar Heimskringla ekki,
og úr pví hún ekki neitar ]>ví, nje
annars neinu öðru, sem vjer höf-
um sagt um ]>etta mál, pá könn-
umst vjer hátíðlega við pað, að
vjer sjeum svo „skilningsdaufir“,
að vjer skiljum ekki, hvað pessi
JJeimskringlu-gTein, sem hjer ræðir
um, hefur eiginlega átt að pýða.
Á S K O R U N
Frá mikilsvirtum landa voruin hjer
í bæ höfum vjer fengið eptirfylgj-
ándi áskorun, sem vjer vonum að
ekki verði árangurslaus.
Herra ritstjóri!
Við síðustu bæjarstjórnarkosning-
ar hjer 1 vetur kom J>að til umtals
meðal Islendinga að gjöra tilraun
með, að koma Islendingi að, sem
fulltrúa (Alderman) í fjórða kjör-
dæmi (Ward 4) bæjarins, par sem
flestir Islendingar eru búsettir, en
eins og öllum er kunnugt, varð
ekkert af framkvæmduin í J>ví máli,
líklega mest af peirri ástæðu, hvað
fáir Isl. höfðu atkvæðisrjett við pær
kosningar. En vafalaust er pó sá
hugsunarháttur ríkjandi meðal vors
fólks hjer í Winnipeg, að J>að sje
sannarlega kominn tími til pess að
íslenzkur fulltrúi sitji j stjórn pessa
bæjar. I>að hgg’ir pví í auguin
uppi, að til [>ess að ráða bót á
pessu útheimtist pað, að allir J>eir
Islendingar, sem rjett hafa til pess,
komist nú á pessu yfirstandandi ári
á kjörskrá bæjarins, og einmitt nú
stendnr yp'r sá. timi, sem mönnum
yefst tœkifceri til að fá nöfn sln
rituð á tjeða kjörslcrá, og pannig
tryggja sjer atkvæðisrjett við næstu
kosningar. En par eð mikill hluti
Isl. er svo skeytingarlaus um petta
málefni, og ]>eir láta [>að dragast
par til í ótíma er komið, pá virð-
ist mjer ástæða til að vekja at-
hygli hinna leiðandi manna meðal
Islendinga í ]>essum bæ á J>essu
mikilsvarðandi málefni }>jóðar vorr-
ar, og skora á pá, að peir láti til
sín taka, og sjái uro frainkvæindir
í pessu máli, nú pegar í stað. Að
endingu vil jeg spyrja Islendingafje-
lagið og Þjóðmenningarfjelagið hvort,
pau skoði pað ekki í sínum verka-
hring að taka petta mál til með-
ferðar.
TRÚARBOÐS-DEILAN.
Vjer gátum J>ess í 50 nr. f. árg.,
að grein vor um skýrslu dr. Bryce
hefði verið pýdd á ensku og kom-
ið út í Free J’ress. Vjer gátomi
pess jafnframt að herra W. H.
Paulaon hefði skrifað formála, seiri
prentaður var á undan pýðingunni,
og að Dr. Bryce hefði svarað. Vjer
lofuðum að minnast síðar á pá grein
frá Dr. Bryce. Hingað til höfum
vjer verið að bíða eptir, að sja
hver endir yrði á pessari deiluv
eða rjettara sagt pessum J»ætti deil-
unnar, J>ví að pað ætti ekki að>
vera út talað um J>etta mál milli
Dr. Bryce og íslendinga. í [>etta.