Lögberg - 01.05.1889, Blaðsíða 3

íillum )>jóö«m meöan þ;er eru á barbar-
isku stigi. En lijá siðuðum þjóöum er
bterskonar hnekkir, sem luigur almenn-
ings bíður, efni alvarlegrar og rannsak-
andi atliygli frá fvrstu nf luílfu blaöa
og stjórnar. Dettut engum manni í
hug aö skipa möiinum aö bera s!g
mannalega og láta )»*r viS sitja. Allrar
orku er neytt, aö koma í veg fvrir að
bágindi fólks nái ).eim vextl, er gangi
tii hungurkvala og dauöa. Mjer veröur
diemi Engiendinga 18(i2 08 minnisstætt
meöan jeg lifl. Þá gekk hnllæri yfir
I. aneashire sökum atvinnuleysis, er af
borgarastyrjöhl Vestnrheinis leiddi. Vf-
ir 200,000 nianns lágti alveg á líkn
annara. Engiun sagöi |.eim að bera
sig mannalega. En utaöur gekk undir
manns hönd um allt land aö liætn úr
hallierinu. Og liið eptirtakanlegasta var
|>etta, að Amerikiimenn sjálfir sendu
lilaöið gufuskip af matvalum til líknar
fólkinu, og l'águ Englendingar gjöfina,
eins og lníast niátti viö, af menntaöri
J. jóö, meö hinum inestu |>ökkum. Yóru
)h> heimsins auöugasta og voldugasta
).jóð! — Það er sntt orð, livað sem bar-
bariskir hálaunaöir montarar á íslandi
segja, eða niiskunarlausir auökýfingar í
sveitum, sem liafa eyiml manna aö
okri. nö )>eir 'u'ril sig og lireyta hhiuiki-
Injnst í haliæri og haröæri, sem iiniitn-
úMfjmf láta til sín taka. bví liallæri
er atleiðing |>ess, scm enginn maöur
neður við - reðriittiiiiiinr *, en )>aö er
ekki eiustaks manns mál eöa einstakra
mauna, lieldur ).jóöarhngsmál, sem heim
kemur allt ein* til auömannsins eins
og fátækliugsins. J>að er snmeiginlegur
eyöileggingarfjandi sveitarfjelaganna fyrst
og siöan liags |.jóðar yfir höfuö, eins
<>g hallærasaga Islands sannar svo skýrt
og sorglega.
Um )>aö niál, livort Island sje aö
_tilása upp“, eöa ekki, vil jeg ekki
fást lijer í löngu niáli. En geta iná
)ió fess, aö alstaöar )>ar, seni )>aö er
fjöllóttast og fjölliii bröttust, rr þaö
aö blása upp. I>etta fer, eins og
Thoroddscn veit manna hezt sjálfur, ept-
ir „denxrfeft«narinimr“ ( iipplilústursins)
öumflýjanlega löguiáli, sem ckki kemur
til Islands eins, hehiur allra iauda, sem
brattfjöllótt eru. Á íslamli llýtir )iaö
injög fyrir upplibestrinuni, aö jaröveg-
«ir fjallahliöanna er svo laus og gljúp-
«ir viöa, og vatn og frost leysa liann
svo ótt i sundur frá ári til árs, og vatna-
vextir, leysingar, snjótióð og skriður sójia
hoiium jafnt og þjett ofnn í dalina auk
)>ess, sem i sjóinn þvæst. Að land grói
upp á öörum stööum og )>á livað lielzt
á viöu láglendi og afrjcttar hálöndum,
ier eflaust satt, en )>?.ö er engin bein
tiót fyrir hinn mikla skaða, seni anuars-
staöar leiðir af uppblæstri búfjárhaga.
*) Það er eitthvað „undarlegt" ó-
neitanloga, að ).ykja skönun að því að
liníga fyrir alvoldugum lögum náttúr-
innniir. I>nð er ltarbariskur gikksliáttur.
E. .1 f.
Því |.að er mergurinn máJsins, hverjir
iilutar lands hel/.t eru að blása upp.
og ).að eru óneitanlega bæði slægjurog
beitilönd, sem sandverpast ár e)>tir ár, og
sjer i lagi búfjúrliagar brattra dalahliða,
eínkiim |>ar sem skógurinn, sem er eina
svarðfestan þar, er rifinn og slitinuupp
með rótum. llví setur ekki alþingi lög
gegn slikum Vaudalismusí llví gerir
það ekkert til að be)ita sandfok á engj-
ar, tún og iieitilönd?
Á herum saniaidiurði hita og kulda
eyjarinnar íslands við fastalands (con-
tinental) hita og kiilda, verður alls ckk-
ert byggt, neina lijcgóminn cinbcr. Ef
eptir gráðutjili liitaintelis cinu skvldi
farið, |.á ætti ísland að gcta vcrið livciti-
land. En ).ví cr nú ckki að heilsa.
Thoroddsen játar sjálfur, að J.að hafi
aldrei kornland vcrið, nje gctað vcrið;
|.að sanuar og saga )css. Ilitaogkulda
samanhurðurinn er því þýöingarlaus.
Þctta mótmælir alls ekki þTÍ, að ís-
land hnfi sín gæði, og )>ar mrgi einhvcrn-
tima fram á, öldiim vcl lifa nmrgfalt
fleira fölk en nú litir á bindinu*. En
þetta er ekkert svar upp á spurninguna,
hvernig tnönnum þyki að lifa þar mí,
cða livernig menn eigi að fara að n ú,
til að lifa þar eins vcl og J.cir ætla að
þeir geti lifað fyrir vestan liaf. En
þetta er |sí aðal-spurniugin n ú, er
vesturfarir íslendinga virðast ganga til
stööugs vaxtar ár frá ári. I samanburði
við fólksfjöida fer hvergi í lieiini jafn-
margt fólk árlega úr landi og á íslandi.
Þetta er, í bagfricðislegum skilningi, ldpn
fárlegasti skaöi, sem fáiiðað land gctur
lieðið. Og er þetta því alvarlegra íliug-
unarefni, sem fólk tlytur því örar úr
landi, scin fleiri vestan liafs gerast
gyo efnaðir, að geta sent vandamönnum
sínum fje til að borg* ferðina, sem nú
tíðkast óðum. En svo alvarlegt sem
máliö er, lield jeg allir gætnir og fram-
sýnir menn hljóti þó að verðu mjer
samdóma um þaö, að ).að sje liiö staurs-
legasta og hyggjulausasta bragð sem
hugsazt getur, að ætla sjer að kyrr-
setja Islendinga af Testurföfum, með
|.ví, að revna að kveykja fjamlskap milli
frændanna eystra og vestra. I>aö eitt ;ið
menn þykjast sannfærðir um, að þetta
sje kalt ráð undan ryfjum landstjórnar-
inimr, er nóg til aö ýta undir ineiiii
til enn örari Testurfara en nokkru sinni
fyrri. Fyrir inig, Islending, er þaö kyn-
legur hlutur, að lesa á íslenzku alls
konar niðrun um Vestur-Islendinga, en
á ensku, í t'anadablöðum, tíðast lof
eitt iini þá, þegar á þá er minnzt; og
það hvað afdrátturlausast eptir menn,
er sjálfir lmfa gerzt til þess, eða gerð-
ir hafa verið út af stjórninni, til að
rannsaka liag og atferli nýbyggja í
Caimda. Þegar jeg les það í einbættis-
skýrslum til stjórnarinnar, að Islending-
*) Eu, vel að merkja, aidrei nema
stjórnin sje rrrleq, hi/gyin, fmiiikvmiidnr-
töm og í eindreginni niinriniin rið /ijúð
og pitiff. E. M.
ar sjeu meðal erlendra nýbyggja efnileg-
asti („inost ho)>eful“) kynstofn ríkisins,
).á verða íslenzku niðruuarritin ljett á
metunum lijá nijcr. Satt að segju tel
jeg blöðum, bækUnga-smiðuin ogstjórn-
iimi sjálfri á lslandi iniklu skvldnra, að
leita ráða til, livernig kyrrsctja megi
Islendinga með viturlcgri iöggjöf, en aö
taka til ).ess guösreiði-verks, að reyna
að lileypa upp úlfúð ntilli bræðranna
eystra og vestra, •>: mant Vestur-ls-
lendiliga að neyta ýtrustu krapta til að
hæim Austur-Islendiiig* vestur! Jeg tala
nú ekki tim, þegur það sleifarlag vcrður
á niðruiiarritunuui, þcgar öllu cr á botn-
inn livolft, að Island lmti ciginb'ga okki
annnð að flytja út af nmnnkynstagi cn
svívirðulega siðlausan skril, svo að ullt
niðið liremmir eiginlega Island sjálft.
I>að verður ekki nógsamlega brýnt fyrir
stjórn Islands og blöðum, að ).etta er
langt frá að vera þjóðráð. I’ið stælir
og espar liina mýmörgu ættingja og
vini Vcstur-Isleudinga, sem eptir sitjn,
til burtfurar liið fyrsta: það veröur allur
árangurinu! )>ví engiiiii maður lætur
skamma sig til kvrrsetu.
Stiki inaður nú )etta niál dálítið
ilýpra, ).á kemur niður i eptirtektaverð-
an undirstraum: I>að liggur í auguin
opið, að þegar Vestur-Islendinguin fer
að vaxa flsktir um hrygg, sem allar
Hkur benda til að bráðum sýni sig, þá
verða þeir trúr og traustur bakhjall
bræðra sinna, á liinu forna ættlandi, í
stjórnmálabaráttu þeirra við Dani. Blöð
þeirrn manna, sem ganga cins og sjálf-
ala á afrjctti frelsisins, taka þá liisp-
urslaust málstað hricðranna, því þau þurfa
hvorki hð óttast lagaofsókuir, sem á
síðustu tímuin hafa svo sorglega óprýtt
íslenzka menntiin, nje úvild stjórnarinn-
ar. Þau verða lesin á Islandi, ef til
vill iiiiklu almennar en suniir mundu
kjósa. Það liöur ekki á löngu að u]>p
úr þessu gáfatta fólki rísi menn, sem
láti til sín taka svo sem ríkisborgarar,
auðmenn, rithöfundar, stjórnfræðingar. Er
nokkur svo skvni skroppinn, að lmlda
að blóð slikra manna reuni ckki til
skyldunnar? Er það ckki eðUlrg rnn
sumra, og iðlilegnr ötti annara, að Vcst-
ur Ijlendiugar gcti meö timanum orðið
frclsi og landsrjettinduiii bræðra simm
|*ð svcrð er bíti og sá skjöldur scm
hlífi? Að búast við þessu er náttúrlega
ekki annað, en að búast TÍð þvi, nð
reynsla veraldarsögunnar liljóti ).ó helzt
að endurtaka sjálfa sig, er öll ínent-
unnrskilyrði ninnnlífsins sjerlega bein-
ast að því, að liún geri þaS (gufa, raf-
magn). Þetta cr nú sá undirstraumur,
cr jeg sjc undir niðniimrritlingum þeim,
scni boin/.t lmfa að VesturTslendingum
siðasta ár. llvaöan liann rcnni, sjáallir
Og sje nú djúpið rjctt stikað, þá liittir
cinmitt niðtir á hina Imnalcgu margra
alda rcynslu vors liaunalands, að ls-
leudingiii' sjálfir cru liafðir til að vera
sínir eigin ska'ðnstu fjendnr, ef svo
mætti til takast.
Jeg cr enginn postuli vesturfara. Jeg
álit ).ær töpim lamls og lýðs. En jeg
álit þær eölilega atleiðing orsaka, sem
enguin )>urfa að dyljast. Siðnsti fjórö-
tinglir liverrar aldar á Ishtndi lieftir
liingað til, að veðuráttu, vorið harðasti
fjórðungurinn. Svo liefur reyndin orðið
cnil, (>að sem nf liðandi fjórðungi er
gengiö. Þetta er nú ein ötlug orsök
vesturfara.
Mcðan liankinii í Iteykjavík með
sinuin óinnleysaiilegu seðlum rekur alla
myntaða )>cninga úr landi, og liefur
ckkcrt í skarðið að setja, cru lögð ó-
trúlega römm liöpt á framkvtemdir
manna við atvinnuvegi sína. Jcg lief
sjálfi i komizt að, hve sárlega menn
fiiina þetta; og undan þvi kvarta menn
um ailt land, sem von er. Þó varla
sje úr vöggu koinin, Teltir þessi nicrk
isstofnun liúsiim og jörðum nmnna
hrönnum saman i sölunmrknöinu pen-
ingalausan. Fáist boð, svo hankinti sje
tryggður, fellur eignin að bamarshöggi,
ef enginn liýður betur. Slíkum tiltu'kj-
um frcsta baukar erlendis í lengstu
lög. Enda mcga allir sjá, að meðan
vcöið cr trvggt, og Textir skilvislega
goldnir, cr þnö hrcinn hagur liankans,
að frcsta scm lcngst uppsögn vcðs og
sölu; auk þess sem )>aö er læin skylda
hans, mcð þvi að hann sjálfur liefur
sknpað pcningnlcysi Fi/»y>markaðiirins.
Banka-fytirkomulag fsbinds cr voldugur
mcðhjálpari lmrðærisins til að lypta
fólki burt af landinu.
Þá er verzlunin! Þessi síöustu eymd-
arár lmfa knupmcnn gcngið með oddi
og eggju eptir skuldum. lielzt þar, scm
brytt ticfur glöggvast á því, að incnn
vihht fyrir livern inun úr þciin konmst.
til að gcta lmft frjálsnri og hagfeldari
vcrzlunar-viðskipti nunars staöar en í
faktora-húðinni. Agcntar og faktorar
lmfa fylgt fjárkaupamönnuin og tekiö
peningana fyrir selt fjc tkuldunautanna
jafnlmrðan og þcir guhitlst. Eöa þeir
lmfa gcngið í kvíarnar að vorinu og
tckið liarðri licndi lamhær, cða kvíær
að sumrinu, frá fátæklingum, cinmitt
þcgar þeim gcngdi sem allra vcrst. Það
cr undrunarvert, að svoitarfjelög, scm
inestur voði stendur af atförum slikra
lirafna, skuli ekki skcrast í lcik og
skakka hann í manmiölega átt. Fáir
miinu sjá, að i þcssu atfcrli kaupmanna
og faktora sje ciginlega fólgið lioð til
kyrrsetu í landi.
Scm stcndur er allt land upp til
liamla og fóta af óánægju mcð' stjórn-
arskrána og stjórnarathöfn lands yfir
höfuð. Þcssi óánægja licfur orðið bcisk-
ari fyrir livcrt brrgð, cr stjóinin hcfur
þrifið til í Fonsnmrks tnáHnu. Þctta cr
ekki um skör frum, cr inenn sjá, að
því rækilcgar som lamlssjóður kynni að
verða ræntur, því ómögulegra yrði að
fá skaðann á nokkuru luitt bættan, eða
einu sintii þjófnum lia-filega liegnt.
Halda menn kannskc *ð þessi óánægja
lmfi engin álirif á vesturfarir mnnn.a?
Það væri heilög einfeldni, það get jeg
liorið vott um, af eigin heyrn.
Það má lifa á Islandi. Þaö má lifa
þar vel svona upp og uiður, að minnsta
kosti. En með þeirri stjórn, og þvi finanz-
fyrirkonuilagi, sem nú er, er það alsend-
is ómögulegt. Til livcrs )s'i cr að vcra
að dynja í cyru inanna liiimr fögru
borgaralegu skyldur iðni, dugnað, spar
ncytni. reglusemi, o. s. frv., þogar stjórn
lands gerir ckkcrt, alls ckkcrt til d-
eii.itnrs.iiiiriir framkvænular þcssara dyggða
en allt lieinist að )>vi að drepa niður
ávöxtunum? Hefðu mcnn stjórn i landi,
sem óhept gæti lagt fram alla sína
bcztu krapta í samvinnu við nlþing til
að koma landinu ti)>p, iialdið ).ið þá,
að Islondingar færu ckki að sctjnst kyrr'
ir fyrir lieima og hugsa nm að dúna
hrciðrið fyrir sig og sína? Að ncita
sliku er óvit.
Ea |>að inogiö |.ið oiga víst, að Is-
lcndingar stroyma iiunvörpum úr lamli
nu'ðan þcir finna, að ).cir lifa |>ar ekki
til annnrs en að vera úsjálfhjarga und-
irla-gjur nnniira og • samkvæmt liinum
siðustn nmkalausu ráöherra-ráðstöfunum
-í-enda Færevinga!
NORTHERN PACIFIC
OG MANITOBA JARNBRAUTIN.
Kinu vagnarnir mcð
—F O R S T O F U—
OG PULMANNS SVEFN- OG MIDDAGS-
VERDARVÖGNUM
Frá Winni]icg og suður.
KARBRJEF SF.I.I) BEINA Í.ITD Tll.
AI.I.RA STADA í CANADA
t'innig líritish Columbia og Bundarikjanna
Slentlur í nánu sanihandi við ailar aðrar
brautir.
Allur flutningvr úl allra staða i Canada
verð'ur sendur án nokkurar rekistefnu meS
tollinn.
Utvegar far meS gufuskipum til ltretlands
og Norðurálfunnar.
Farbrjef fil skemmtiferða vestur að Kyrra-
hafsströndinni og til liaka. Gilda i sc\
mánuSi
Allar upplýsingar fást hjá öllum agcntuni
Ijelagsins
H. J. BEI.CH,
farbrjefa agent----2X."> Main Sir.
HERBKRT SWINFORD,
að'alagent---4Ó7 Main Str.
J. M, C.RAHAM,
aSalforstiiSumaSur.
407
reiði; „J>fi Jxirir ekki að snerta mig — tnaður,
J>fi veizt ekki, hver jeg er. Ilvað heltíurðu, jeg
sje gi’imul? Jeg Jiekkti feður ykkar, og feðra-
Jeðra-féÖur ykkur. Degar lamlið var ungt, J>á
var jeg hjer, Jiegar landið verður orðið gamalt,
imin jeg enn verða hjer. Jeg get ekki iláið,
injma ef jeg vrði drej>in nf tilviljun, J>ví að
enginn J>orir að lílláta mig.“
»0g J>ó mun jeg drejia J>ig. Sko, Gagnol,
illskuinóðirin, |>fi ert svo gömul, að J>fi getur
ekki lengur elskað liHð. Hvað iretur líiið verið
fvrir aðra eins kerlingar-norn eins og J>ig, sem
ekki er lcngur neiu mynd á, sein ekki liefur
neitt Iiár, nje neinnr tennur hefur ekkert nciim
maniivonzkiiiia og illmatinlegu augun? Dnð væri
gustukaverk af injer að lídáta Jiig, (iagool.“
„Dfi lliin“, grenjaði kvenndjiifullinn, „j,,-,
Hlilvaða fldn, helilur ]>fi að lítið sje ekki iiðruin
Jjnft en ungum miinnum'i Dví er ekki svo var-
ið, <>g okkert ]>okkir J>fi mannshjartað, ]>ar sem
j,fi lieldur j,etta. Kngir menn J>rá einmitt ojit
tlauðann, J>ví að ungir menn liafa tilfinningar.
Deir elska og [>jást, og J>að kvelur |>á að sjá
]>á simii |>eir elska hverfa liurtu til skuggalands-
ins. En garola fólkið hefur engar tllfimiingar,
J>að elskar ekki, og ha! ha! J>að hher að J>ví
að sja nðra fara fit i mvrkrið; ha! ha! Daö
hlier að J>vl að sjá J>au illvirki, sem frainin oru
undir sólinni. Dað elskar ekkert annað en líflð;
4<H»
„Slejijiið heuni“, sagði konungur við varð-
ineuninu,
Jafnsjkjótt setn ]>cir höfðu hsett að styðja
þennaii ti|>j>J>urrkaða, gamla liOggul — J»ví að
hfin var líkari on nokkru töðru J)á hneit^
hím niður íl oólfiO ojr varð að hrfiou, o<r út
fir ]>eirri Jirúgu glóðu tvö bjartleit, illileg augii,
lík höggonns-auguin.
„Hvað vilt |>ú injor, ]gnosi'?“ sknekti hún
ogaðu ekki að snerta mig. Kf ]>ú snertir
inig, J>á mun jeg drejia ]>ig ]>ar seni J>ú situr.
Varaðu ]>ig á töfrum mínum.“
„Töfrar J>ínir gátu ekki horgið Tvala, gamla
vargynjan ]>ín, og tnjer geta ]>eir ekkert inein
gert“, svaraði hann. „IJiustaðu á; jeg vil ]>jer
|>etta, að ]>ú látir ujijiskátt, hvar herbcrgiö er,
j>ar sem skínandi steinarnir eru.“
„Ha! ha!“ vældi hfm, „enginn veit J>að
nema jeg, og jeg mun aldrei segja J>jer J>að.
Hvítu djöflarnir skulu fara lijeðan tórohentir.“
„Dú niunt segja nijer J>að. Jeg mun kotna
J>jer til að segja tnjer |>að“.
„Hvernig, konungur? Dú ert niikill, en get-
ur vald ]>itt nevtt sannleikann út úr konu tnunni?“
„Dað er örðugt, en ]>ó tnun jeg gera J>að.“
„Hvernig, konungur?
„Jeg ætla aö fara svona að ]>ví: ef J>ú seg-
ir mjer ]>aö ekki, ]>á skaltu deyja.“
„Deyja!“ grenjaði hún í skelfing og ofsa-
4(K>
sjómanni frá að verða ástfaligmii, hvenær sem
minnsta tilefni býðst!
Fáutn döguin ejitir J>ennan .síðasta atburð
var J>að, að Ignosi hjolt sitt mikla ,,indaba“
(ráðstefnu), og var á löglegan hátt viðurkennd-
ur sem konungur af [>eim inönnum, sem kall-
aðir voru „indunas“ (höfuðsinenn) Kúkúanalands.
Dá var viðhöfn mikil. enda fór ]>á og fraiu
stórkostleg hersýning. A ]>eim degi voru ]>ær
levfar sýndar, sem eptir voru af Grámönminum,
og frammi fyrir herliöinu var J>eim ]>akkað fvrir
sína ljúniandi frammistöðu í orustunni inikbi.
Hverjum ]>eirra gaf konuiigurinn mikið af kvik.
fje, og hver cinasti ]>eirra var lintinn iijiji i
herforingja-stiiðu í nýja Grám: nna-herHokknuin,
sem verið var að inynda. Sú skijnin var og
átin iraníra út um bvert o<y endilangt Kú-
kúanaland, nð meðan. viö sýndum htndimi |>ann
sórna að dvelja ]>ar, J>á a'tti að fagna okkur ]>ar
með konunglegu kveðjunni, og að sama viðhöfn
og lotning skvldi hiifð í frnnuni við okkur eins
og konunginum bar ejitir |>arlenduin sið; og okk-
ur var í beyranda bljóði gefið vald yfir lifi
iiianmi og dauða. Igiiosi tók og iijiji ajitur í
viðurvist lýðs síns loforð ]>au sem hann lmfði
gefið, um |>að að einskis manns blóði skvldi út-
liellt verða án ]>oss að mál hans væri rannsukaö,
o«r að jraldraveiðarnar skvldu ekki framar eiira
sjer stað í lnndinu.
J