Lögberg - 29.05.1889, Blaðsíða 3

tráa því, aS jeg hafi látiS svona
mikið yíir mjer, þótt hann viti
sjálfur, að enginn fiugufótur sje
til fyrir því. þeir sem lesið hafa
ritgerð mína vita fullvel, að jeg
hef um þetta engin önnur um-
mæli haft en að „engin vanþörf“
væri á því aS þetta væri gert.
Og jeg veit ekki, hvort GuS-
mundur Einarsson verður nokkuð
meiri maður í þeirra aogum, þeg-
ar þeir sjá, meS hve ljettu lijarta
hann leikur þá list að rangherma.
þegar jeg lít í kring um mig
í kristninni, sje jeg að verið er
aS vinna þetta verk, livervetna
nema á ættjörð vorri. Menn eru
sí og æ að leita að nýjum verj-
um í vopnahúri kristindómsins og
sækja ný auðæfi í hina ótærnandi
gullnámu hins opinberaða orðs.
En meðal vorrar þjóðar sje jeg
ekkert af þessari 'innu meðal
kennilýðsins. það fellur mjer sárt
og þess vegna hef jeg reynt að
brýna þann sannleik fyrir mönn-
um, að það sje alveg eins mikil
þörf á þessu mcöal vorrar þjóöar
og livervetna annars staðar. — Ef
cinhverjum finnst óþarfi að vakiö
sje máls á þessu, — lmnn um það.
Af því að mjer finnst þörf á því,
geri jeg það, þrátt fyrir alla Guð-
munda Einarssyni.
Hvað höfundurinn ineinar með
„málsnilli Heródesar“, hef jeg ekki
hugmynd um. En m á 1 s n i 11 i
Guðmundar hef jeg nú góða
hugmynd um. Og þess vildi jeg
óska, að hún yrði aldrei viðhöfð
optar, þegar verið er að ræða um
það, er viðkemur kristirídóminuin.
því hún á þar óneitanlega illa
við. Skyldi sá ófögnuður henda
höfundinn, að fá fleiri slíkar h i t a-
steypur út af þvf, sem jeg
eða aðrir rita, ætti hann að bíða,
þangað til hann er búinn að ná
sjer aptur, svo hann geti lesið
það, sem prentað er með skýru letri.
Og svo kveð jeg þennan Guð-
mund Einarsson með þeirri kenni-
mannlegu áminning, að reyna að
læra þá list að tala satt hvort
heldur í ræðu eða riti.
Friðrik J. Bergmann.
DJÖFULÆÐI Á SÍÐARI ÖLDUM.
(Framh.)
Ilöfundurinn gerir grein fi'rir því,
livernig margir mannsaldrar liðu án þess
vísindin gœtu neitt við þetta ráðið. Lækn-
arnir forðuðust lengi vel að skipta sjer
nokkuð af þessu. Eu smátt og smátt
fóru menn samt að renna grun í að
þetta dansæði mundi koma af einhverj-
um náttúrlegum orsökum. Og eptir að
sú skoðun hafði rutt sjer til rúms fyr-
ir alvöru, og hjátrúin örfaði ekki ieng-
ur sjúkdóminn, J>á hvarf liann og smám
samau, þangað til hans lieyrist ekki
lengur getið.
En löngu áður eu djöfulæðið hætti
að koma fram í þessari mynd, tók það
og að koma fram í öðrum myndum.
Og ýmsar nýjar myudir þess komu nú
einmitt þar fram, sem almenningur manna
hjelt, að trúarbragðalifið væri á innileg-
asta og æðsta stigi — í klaustrunum, og
einkum og sjerstaklega í uunnuklaustr-
unum. Til dæmis má geta þess að á
15. öldinni fjekk nunna ein ástriðu fyrir
að bíta lagskouur sínar. Þessi ástríða
breiddist út, |>angnö til allnr, eða flest-
aliar nunnuraar í klaustrinu fóru að
bita hver aðra; og svo lluttist þetta bit-
æði frá klaustri til klausturs í Þýzka-
landi og Ilollandi, og það komst jafn-
vel yfir Alpafjtillin, suður á ítaliu. —
I klaustri einu í Frakklandi fór ein
nunnan líka að mjálma. Mjálmástriðan
breiddist meir og meir út, var nuðvitað
kennd djöflinum, og sagnaritari einn
segir að hún hafi ekki orðin ylirstigin
nema með því að beita hörku.
Einna einkennilegust af þeim „djöful-
æðis“-sögum úr klaustrum, sem höf. til-
færir. er saga sú, sem vjer gefum út-
drátt úr hjer á eptir.
Nunnuklaustur eitt var í Loudon, vest-
ariega á Frakklandi. Nunnurnar voru
flestar af tignum ættum, en of fátækar
til að giptast; hafði þvi verið farið með
þær eins og siður var á þeim timum
meðal heldra fólks fátæks: Þær höfðu
verið gerðar nunnur án þess að tilfinning-
ar þeirra hefðu verið með í verki. Það
er ekkert að furða sig á, |>ó að ekki
yrðu sem heilsusamlegastar afleiðingarn-
ar af að lirúga þannig saman í fangelsi
fjölda kvenna á ýmsum alilri og það
opt nauðugum. Þar i Loudon urðu af-
leiðingarnar þær, að „djöfulæði“ kom
upp í klaustrinu. Nunnurnar fengu hver
eptir aðra krampa upp úr þurru; hjá
sumum kom fram líkamlegt afl, sem
virtist yfirnáttúrlegt, lijá öðrum skarp-
skyggni, sem enginn skyldi í; raargar
guðlöstuðu og klæmdust í sifellu.
Nálægt klaustrinu bjó prestur einn,
Grandier að nafni, prjedikari ágætur og
ritliöfundur, en fremur ógætinn i fram-
ferði sinu. Ymsar af nunnunum höfðu
auðsjáanlega fellt ástarhug til hans, og
í æði sínu og örvæntingu nefndu þær
nafn hans hvað eptir annað. í sarna
bænum voru og ýmsir klerkar og leik-
menn, sem áttu í ófriði og nágranna-
illdeilum við Grandier, og sumir þessara
manna höfðu æðstu ráðin yfir klaustrinu.
Úr djöfulæðinu innan klaustursins og
fjandskapnum utan þess myndaðist svo
sú sakargipt gegn Grandier, að hann
hefði beitt göldrum við nunnurnar.
Biskupinn í Poictiers skipti sjer af
málinu. Rannsólcn var hafin,og þá tóku
menn eptir því að i hvert skipti sem
nunnurnar „djöfulóðu“ sáu Grandier, þá
fóru þær að hljóða og grenja, og sýndu
þá yfir höfuð öll merki þcss að sá vondi
væri í þeim, að því er mönnum virtist.
Graudier varði sig af öllum mætti, og
skaut máli sínu til erkibiskupsins í
Bordeaux. Rannsókn var liafin að nýju;
nunnurnar voru nú skildar hver frá
annari, og eins frá vissum munkuir,
sem sjerstaklega var 'illa við Grandier;
þá bar vitnunum svo illa saman, að á-
kæran varð að engu.
En óvinir Satans og Grandiers hættu
ekki við svo búið. Svo virðist sem
Richelieu, kardinálanum nafnfræga, liafi
frá einhverjum fyrri tímum verið illa
við Graudier; og Richelieu fengu (>eir
til að senda mann af nýju til að rann-
saka málið. Nú gengu fádæmiu öll á
í kluustrinj, hljóð og andvörp, ýlfur,
ragn og formrclingsr, þangað til
Grandier var loksins hengdur og brennd-
ur, og þrætti liann þó fyrir það mitt í
kvölunum, að hann hefði drýgt glæpi
þá, sem óvinir hans báru á hann.
Út frá þessum stað breiddist veikin;
fjöldi kvenna og karla sýktist í ýms-
um ldaustrura, og „djöfulæðið“ gekk
yflr ýmsa stórbæina sunnan og vestan
á Frakklandi, hjelzt við í nokkur ár,
og dó svo smásaman út.
Seint á 17. öldinni fór að bera á
likri veiki til mikilla muna í Ameríku.
Líf nýbyggjanna í Nýja Engiandi var
vel fallið til þess að gefa vöxt og við-
gang djöfulæðis-trúnni, sem menn liöfðu
flutt með sjer austan yfir hafið. Furu-
skógarnir miklu og dimmu allt umhverf-
is þá; Indíánar, sem menn lijeldu íjrrir
fullt og fast að væru börn Satans, voru
nágrannar þeirra; sífeld liætta stafaði af
ólmum villidýrum, sem menn hjeldu
að væru send af myrkranna valdi til
að kvelja útvalin börn guðs; engar bók-
menntir höfðu þeir til að stytta sjer
með vetrarkveldin; fáar skcmmtanir
höfðu þeir nema rifast við nágrannana;
þeir voru fiknir í að sökkva sjer nið-
ur í þá staði ritningarinnar, sem styrkt
gátu hina myrku lifsskoðun þeirra, og
ailt skildu þeir bókstaflega. Það er því
ekki að undra, þó að hjátrúin yrði dimm
og dökkleit þeirra á meðal.
Galdra-hræðslan örfaðist mjög og’styrkt-
ist af ritgerðum ýmsra lærðra manna.
Þessar bækur komu frá Norðurálfunni,
sem um þetta leyti var full af lijátrú,
og fengu mjög á hugi prestanna, og þeir
heimfærðu þær svo upp á almenning
manna. Iljer og þar koma því fyrir
sögur um djöfulæði á síðara lielming
17. aldarinnar, og sumstaðar voru menn
dæmdir til dauða út af þessu.
Á síðasta fjórðungi 17. aldarinnar
fóru ávextirnir af þessum hugmyndum
að ná fullum þroska. Árið 1684 gaf
Increoi<e Mather út bók sína „Remark-
able Providences“, og lagði þar mjög
mikla áherzlu á djöfulæði og galdra,
Þessi bók var send til Englands, þótti
þar ágæt og hafði þar mjög mikil áhrif.
Við það óx auðvitað álit og þýðing
hennar heima fyrir til mikilla muna.
(Meira).
J. H. ASHDOWN,
llaidvoiii-verzlamrmadur,
Cor. MAIN & BANNATYNE STREETS
-winsnsriiF’iEGK
Alþekktur að því að selja liarðvöru við mjög lágu verði,
E>að er engin fyrirliöfn fyrir oss að sýna yður vörurnar og segja
yður verðið. Degar ]rjer þurfið á einhverri liarðvöru að halda, pá
látið ekki hjá líða að fara til
J. H. ASHDOWN
Cor. Slaln & Bannatync Sí.
WIXNNirEG.
NORTHERN PACIFIC <*. h. campbell
GKNERAL
OG MANITOBA JARNBRAUTIN.
Einu vagnarnir með
—F O R S T 0 F U—
OG PULMANNS SVEFN- OG MIÐDAGS- j
VERÐARVÖGNUM
TICKET AGENT,
471 MAIS STREET. • WINSIPEG, Ml\.
Frá Winnipeg og suður.
FARBRJEF SELD BEINA LEIÐ TIL
ALLRA STAÐA í CANADA
einnig British Columbia og Bandaríkjanna ■
Stendur í nánu sambandi við allar aðrar
brautir.
F'arbrjef sömuleiðis til sölu til ailra staða
í austurfylkjunum
EPTIR VÖTNUNUM MIKLU
með mjög niðursettu verði.
Headquarters for all Lines, oa undo* •
Allan, Inman,
Dominion, Stato,
Beaver. North Cerman,
White Star, Lloyd’s (Bromon Linet
Cuoin, Direct Hamburg Lino,
Cunard, French Line,
Anchor, Italtan Line,
and every other lino erosslng tho Atlantic or
Paciflc Oceans.
Publisher of “Campbell’s Steamship GuiJe.”
ThisGuidegivesfull particnlarsof all lines. with
Time Tabíes and sailing dates. Send for it.
Allur flutningvr til allra staða f Canada
verður sendur án nokkurar rekistefnu með
tollinn.
Utvegar far með gufuskipum til Bretlands
og Norðurálfunnar, og lieim aptur. Menn
geta valið milli allra bezlu gufu-skipafje-
laganna.
Farbrjef )il skemmtiferða vestur að Kyrra-
hafsströndinni og til baka'. Gilda i scx
mánuði
Allar upplýsingar fást hjá öllum agentum
fjelagsins
H. J. BELCII,
farbrjefa agent------285 Main Str.
HERBERT SWINFORD, .
aðalagent--------457 Main Str.
J. M, GRAHAM,
aðalforstöðumaður.
LJÓSMYNDARAR.
McWilliam Str. West, Winnpieg, NJan.
P. S. Eini ijósmyndnstaöurinn í bæn
um, semíslendingur vinnur á.
ACENT FOR THOS. COOKASONS,
the celebrated Tourist Agcnts of the world.
PREPAID TICKETS,
to bring your friends ont from the Old Country,
at lowcet rates. also
MONEY ORDERSAND DRAFTS
on all points in Great Britain and the Con
tinenL
BACCACE
ohecked through, and labcled for the ship by
which you sail.
Write for particulars. Correspondence an-
swered promptly.
G. H. C&MPBELL,
General Steamship Agent.
471 Main SL and C.P.R. Gepot, Winnipeg, Man.
JARDARFARIR.
Hornið A Main & Notre Dame e
Líkkistur og allt scm til jarð-
trfara jiarí'.
ÓDÝRAST í BŒNUM.
Jeg geri mjer mesta far um, at
allt geti farið sem bczt fram
við jarðarfarir.
Telephone Nr. 413.
Opið dag og nótt.
M. HUGHES.
431
að bún hafi færzt til einhverja ögn við pað að
prýst hafi verið á ei nhvern leyndan stað, og með
því aukið við þutiga pess hlutar, sem vóg á
móti og ekki sást, og panriig lypt þessu mikla
bjargi frá gólfinu. Steinninn liófst upp hægt og
laglega, þangað til liann var loksins allur horf-
inn, og þar sem hann hafði verið sáum við nft
dimmt op.
Geðshræring okkar var svo áköf, þegar við
sáum leiðina opna að fjárhirzlu Salómonr, að jeg
fyrir mitt leyti fór að hristast og skjálfa. Mjer
datt í hug, hvort þetta tnundi loksins reynast
þvættingur, eða hvort Da Silvestra gatnli hefði
liaft rjett að niæla; og voru niiklir fjársjóðir
geymdir í þessu inyrkra-skoti, fjársjóðir, sem
gerðu okkur að auðugustu mönnutn S heiminum?
Detta áttum við að fá að vita eptir eina eða
tvær mínútur.
„Gangið inn, hvítu tnenn frá stjörnunum“,
sagði Gaofool, o<j færði si<r nær hliðinu; „en
heyrið fyrst það sem þerna yðar, Gagool gamla,
ætlar að segja. Björtu steinarnir, sem þið mun-
ið fá að sjá, voru grafnir upp úr pyttinum, setn
„Hinar Þöglu“ eru settar yfir, og þeim var
komið hjer fyrir, jeg veit ekki af hverjutn. Ekki
hefur verið farið inn í þennan stað nema einu
sinni, síðan þeir sem komu þessum steinum hjer
fyrir flýðu í skyndi og skildu þá eptir. Sagan
Utn fjársjóðinn gekk frá nianni til manns meðal
430
fari inn“, og hún setti viðarflöskuna fulla af ol-
íu á gólfið, og hallaði sjer upp að hellishliðinni.
Jeg tók upp eldspítu — við áttum enn nokkrar
eptir af þeim í dálitlum stokk — og kveikti á
fífukveiknum; jeg fór svo að líta eptir hliðinni,
en ekkert var fvrir fratnan okkur nema sprungu-
laus hamarinn. Gagool glotti. „Detta er vegur-
inn, lávarðar minir.“
„Gerðu ekki að gamni þínu við okkur“,
sagði jeg alvarlega.
„Jeg er ekki að gera að gamni mínu, lá-
varðar mínir. Sjáið!“ og hún benti á hamarinn.
Um leið og hún gerði það, lyptum við upp
lampauum, og sáutn þá að stórt bjarg lyptist
hægt og hægt upp frá gólfinu og hvarf inn í
klettinn fyrir ofan; þar hefur vafalaust verið hol,
setn bjargið hefur gengið inn í. Bjargið var á
breidd við væna hurð, hjer um bil 10 feta hátt
og ekki minna en 5 fétá þykkt. L'að hlýtur að
minnsta kosti að hafa verið ‘J0 til 30 „tons“ á
þyngd. E>að hefur sjálfsagt fluttzt til eptir ein-
hverri einfaldri jafnvægis-reglu, að líkindum sömu
reglunni og farið er eptir, þegar lokið er
upp eða lokað venjulegum gluggum eins og
þeir nft gerast. En auðvitað sá enginn okkar
hvernig þessari reglu var kotnið við; Gagool
gætti þess vandlega, að við skyldum ekki geta
það; en jeg efast mjög lítið um að einhver ein-
staklega einföld vogarstöng liati verið þar, og
421
Jeg komst aldrei að því, hverja aðferð þeir í
raun og veru höfðu við þetta, ef þeir annars
höfðu nokkra aðferð aðra en þá að setja Hkin
þarna undir dropana og láta þau vera þar um
niargra ára tíma; en þarna sátu konungarnir all-
ir ísi þaktir og varðveittir um aldur og æfi í
þessum kísilkenda ;lög. Ómögulegt er aö hugsa
sjer neitt óttalegra en þessa löngu röð af dauðum
konungum, klædda í iskenda steinblæju, setrt
grilla mátti í g^gn um, svo að mótaði fyrir
andlitsdráttunum (27 voru þeir og faðir Ignosis
var sá síðasti), sitjandi umhverfis þetta ógestrisn-
islega borð, með dauðann sjálfan fyrir liúsráð-
anda. Auðsjeð var á þvi, hve konungarnir voru
margir, að þessi siður að geyma Hk þeirra á
þennan liátt hefur vérið orðinn gamall. Setjum
svo að rikisár þeirra liafi að meðaltali verið ló
ár, og að allir konungarnir, sem rikjutn hafa ráð-
ið, hafi verið þarna — sem annars er mjög ólík-
legt, þar sem sumir þeirra hafa vafalaust látizt
í ófriði langt frá heimilum sínum—þá hefði þessi
siður byrjað fyrir 42 5 árum. En risavaxna líkn-
eskjan af dauðanum, sem situr við borðsendatm,
er miklu eldri en það, og ef mjer skeikar ekki
tnikið, þá er hún eptir sama listamanninn, setn
gert hefur þrjár miklu likneskjurnar, sem úti
voru. Myndin var höggvin út úr einu einasta
stönglabergs-stykki, og setn listaverk var bún að-
dáanloga hugsuð og gerð. Good, sem bar skyu