Lögberg - 14.08.1889, Blaðsíða 2

Jögberg.
---MIDVIKUD 14. ÁGÚST i8S<). ----
Utgefendur:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Arni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Ólafur þórgeirsson,
SigurSur J. Jóhanncsson.
.^.Ilar upplýsingar viðvíkjamli veröi á aug-
ýsingum í Löcibergi geta nier.n fcngið á
skrifstofu blaösins.
33Cve nær sem kaupendur Löobergs skipta
um bús'tað, eru feir vinsamlagast beðnir að
senda s k r i f 1 e g t skeyti um Jað til skrifi
stofu blaðsins.
’KJ’tan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
RERGS eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The Lögbcrg Printing Co.
35 Lotnbard Str., Winrppog.
fjennafœr nmbuv?
(Niðurl.)
Yjer sjrndum frarn á pað í síð-
asta nr. blaðs vors, hver flug'ufót-
tir væri fyrir ósamlyndis-brygzli Jóns
prests Steingrímssonar. Vjer höld-
um nCt áfram með petta makalausa
bókar-niðurlag. Oss er annt um,
að lesendum vorum sje Ljós pessi
jT'V/eMo-pvættingur, og því prent-
um vjer upp aptur pað af niður-
laginu, sem vjer ekki gátum farið
nákvæmjega út í í síðasta blaði
sökum rúmleysis.
„Annars |ótti )að hjer einkennilegt
og sorglegt, að svo virtist sem íslend-
ingar í Vesturheimi, heir er helzt Ijetu
á sjer bera (eins og hvað greinilegast
kom fram í Lögbergl) hefðu flest á
hornum sjer pað- sem lijer á landi var
talað um eða framkvnsmt í peim tilgangi
nð hjálpa við landi og |>jóð, teldu það
ofugt eð einskisveit „smákák“, en Ijetu
sem engar lientugar leiðbeiningar eða
meðmæli í tje 1 afskiptunum, enda menn
þar vestra mjög íarnir að glata íslenzkri
tungu eg þjóðerni“.
Látum oss nú fyrst íhuga „sorg
lega“ atriðið. £>að pótti „sorglegt“
á íslandi, að vjer Vestur-íslending-
nr vorum ekki samdóma löndum
vorum heima um ýinsa meðferð
pjóðmála, eptir pví sem Jón prest-
ur Steingrímsson segir. Hvað var
„sorglegt“ í pví? Var pað „sorg-
legt“, að vjor skyldum nokkuð vera
að hugsa um mál ættjarðar vorrar?
Var pað „sorglegt“, að vjer skyld-
um komast að nokkurri niðurstöðu?
Iiykir prestinum pað „sorglegt“, að
vjer skyIdum aetjja pað, að hverri
niðujstöðu vjer hcfðum komizt? Eða
var það aptur á móti „sorglegt“,
að rnálum ættjarðar vorrar skuli
vera haldið í pví horfi, að oss, sem
daglega höfum fyrir augum aðfar-
ir manna meðal einnar af hinum
mestu framfara- pjóðum heimsins,
skuli purfa að blæða pað í aug-
um ? Vjer höfum fyllsta rjett til
að spyrja á pessa leið, pví að höf-
undurinn bendir ekki á pað með
einu einasta orði, að . aðfinningar
vorar hafi ekki verið á rjettum
rökum byggðar.
Og pað liggur óneitanlega nærri
fyrir os3, að spyrja að einu enn.
Hverjum pótti pað „sorglegt“, sem
staðið hefur í Löybertji um íslenzk
mál? Vjer trúum pví vel, ab Jðni
presti Steingrimseyni hafi pótt pað
„sorglegt“. En eins og vjer höf-
mn áður bent á, eru ekki Frjettir
frá Tdandi gefnar út til pess að
fræða menn uin, hvað honum pyki
eða ekki pyki. Vjer höfum allmikla
ástæðu til að halda, að ekki hafi
öUum pótt pað „sorglegt“, Vjer
höfum t. d. ekki verið sampykkir
I>ingvallafundinum í fyrra urn með-
ferð stjórnarskrártnálsins. Vjer höf-
um bent á, að eptir pví sem
stjórnmál i)ana stæðu um pessar
mutidir, væru lítil líkindi til að
stjórnar-kröfum íslendinga yrði fram-
gengt. I>að er mjög líklegt, að
jFVfeWa-höfundarjnn telji svo, sem
Lögbcrr/ hafi haft petta mál „á
bornum sjer“. Oss skjátlar enda,
ef honum pykir ekki framkoma vor
í pví máli vera með pví „sorgleg-
astau. En eptir að vjer höfðum
látið í Ijósi pessa skoðun vora, fór
útbreiddasta blað landsins, Fjall-
Jconan, að geta pess, að mörgum
væri farið að „leiðast póf petta“ í
stjórnarskrármálinu, og pví var jafn-
vel haldið fram í pví blaði, að nú
væri svo gersamlega útsjeð um alla
tilslökun af hálfu stjórnarinnar, að
engin ástæöa væri lengur fyrir ping-
ið til að taka neitt tillit til pess,
hverju stjórnin gæti gengið að eða
ekki! f>að má mikið vera, ef
peim möiinum, sem styðja Fjall-
konuna, hefur pótt pað svo „sorg-
legt“ sein vjer sögðum um petta
mál. — Vjer gætuin bent á aðra
sampykkt I>ingvallafundarins, sem
minnzt hefur verið á í blaði voru.
Pað er afnárn Möðruvallaskólans.
I>að var ekki laust við, að oss pætti
sú sampykkt vera til skammar —
svona fáeinum árum eptir að skól-
inn hefur verið settur á stofn, og
vjer ljetum pess getið. X>orir Jón
prestur Steingrímsson að standa við
pað, að öllum íslendingum heima
hafi pótt „sorglegt“, hvernig vjer
litum á pað mál? Sumum blöðun-
um heima hefur pótt sú samþykkt
„sorgleg“, og vjer fáum nú að sjá,
hve gleðileg alpingi pykir hún.—
Svona gætum vjer sýnt fram á með
hvert einasta mál íslenzkt, sem
minnzt hefur verið á í blaði voru.
I>eir munu ekki verða fáir, sem
raddirnar hjeðan að vestan hafa
glatt. Og pess vegna leyfum vjer
oss að segja, að Jón prestur Stein-
grímsson fari með ósannindi og
pvætting, par sem hann segir und-
antekningarlaust, að pað hafi pótt
„sorglegt“, hvernig tekið hefur ver-
ið í mál Islands í Lögbergi. Og
par sem petta stendur í öðru eins
riti og Frjettum frá Tslandi, er
pað óhafandi.
Vjer komum pá að pví atriðinu,
að Islendingar hjer vestra hafi
„engar hentugar leiðbeiningar eða
rneðinæli“ látið „í tje í afskiptun-
um“. I>essi setninir er í mesta máta
n
einkennileg fyrir rithátt höfundar-
ins. Hann gefur í skyn, að hjeð-
an hafi komið „leiðbeiningar“ og
„meðinæli“. Hann gæti ekki held-
ur vel neitað pví. Hver einasti
maður, sem kunnugur er peim
blöðum, sem komu út- á íslenzku
síðastliðið ár, veit t. d., að Liögberg
hafði drjúguin meiri afskipti af
bókraenntum íslands heldur en nokk-
urt af höfuðstaðarblöðunum. pað
talaði rækilega um pað bezta í
íslenzkum bókmenntuin sem ný-
útkomið var — og sem höfuðstað-
arblöðin gengu fram hjá með pegj-
andi fyrirlitning. Hvort pau „nieð-
mæli“, sem Lögberg pá gaf, hafa
verið ,jientu.gu — eins og höfundur-
inn kemst að orði á sinni maka-
lausu íslenzku — látum vjer ósagt.
En um pað atriði ætti höfundur
Frjettanna sannarlega líka að „geyma
sína vizku“ — eins og einn af kenn-
urum hans stundum komst að orði
— í sínu eigin brjósti; hún á ekki
við í Frjettunum.
En nú getum vjer hugsað oss,
að höfundur Frjettanna sje einn
af peim mörgu íslendingutr.', sem
ekki skilja, að bókmenntirnar miði
í raun og vern neitt að pvl, „að
hjálpa við landi og pjóð“, -og að
hann pví hafi álitið afskipti vor af
islenzkum bókmenntum pessu máli
óviðkomandi, og hafi að eins haft
hin svo kölluðu þjáðmál í höfðinu.
Látum svo vera. Nú er pað al-
kunnugt, að fyrir síðastliðið nýjár
byrjuða í blaði voru pær stórkost-
legustu og yfirgrijismestu „leiðbein-
intrar11, sem nokkurn tíma hafa stað-
ið í nokkru blaði viðvíkjandi íslenzk-
um pjóðmálum. J'að er lítill vandi
að sefjja, að pær ,,leiðbeiningar“ hafi
ekki verið „hentugar“, En pað
kynni að geta staðið í Jóní presti
Steingrímssyni að sanna pað. Sann-
leikurinn er sá, eins og allir vita,
að pær „leiðbeiningar“ eru enn
gersamlega óræddar. íslenzku blöð-
in virðast enn ekki hafa haft áræði
I til að fara að gera pær að umtals-
'efni, enda parf mjög svo marg-
brotna og mikla pekking til pess
að geta um pær talað, án pess
að tala að meira eða minna leyti
út í hött. Og par sem nú pann-
ig er ástatt, virðist oss pað frem-
ur kátlegt en ópolandi að náungi
eins og Jón prestur Steingrímsson
setjist niður og slái stryki yfir pær
„leiðbeiningar“ allar, með peirri at-
hugasemd einni, að pær sjeu ekki
„hentugar.“ Væri Jón prestur ekki
að tala um jafn-friðsamleg mál eins
og gufuskipa-ferðir, járnbrautir o.
s. frv., pá minnti hann nokkuð sterk-
lega á pá alpekktu kappa Jacob
v. Tybo og Diedrich v. Menschen-
schreck.
Og pó er bezta rúsínan enn
eptir — „enda menn par vestra mjög
farnir að glata islenzkri tungu og
pjóðerni“. Gætum fyrst að pessu
orði: „enda“. Sje pað annað en
hreinn hortyttur, pá á pað að
benda á , að samanhengi sje milli
peirra tveggja atriða, að „leiðbein-
ingarnar11 og „meðmælin“ hjeðan
að vestan sjeu „óhentug“, og að
vjer sjeum „mjög farnir að glata
íslenzkri tungu og pjóðerni“. Væri
nokkur minnsti flugufótur fyrir
peirri samanhengis-tilgátu, pá ættu
peir menn, sem ritað hafa pessar
„óhentugu“ „Ieiðbeiningar“ og „með-
mæli“, svo sern af sjálfsögðu, að
vera „mjög farnir að glata íslenzkri
tungu og pjóðerni“. t>ví að hverj-
um heilvita manni liggur pað í
augum uppi, að pessir menn geía
ritað alveg eius „hentugar“ „leið-
beiningar“ og „meðinæli“, fyrir
íslenzku pjóðina, pó að einhverjir
aðrir menn hjer vestra væru farnir
að glata tungu sinni og pjóðerni.
En dettur nohkrum lifandi manni
í hug, að pessu sje svo varið? Ekki
einu sinni Jóni presti Steingrírns-
syni sjálfum, pað porum vjer að
fullyrða. Ilann inundi aldrei reyna
að halda pví frain, að nokkur rr.erki'
sjáist til pess að sjera Jón Bjarna-
son, eða sjera Friðrik Bergntann,
eða „íslendingafjelags-maðurinn“,
eða ritstjórn Lögbergs sjeu mjög
farnir að glata tungu sinni. Hann
kann ef til vill að geta sýnt fram
á, að pessir rnenn hafi aldrei lœrt
tungu sína vcl. En lritt væri bull,
að peir hetðu glatað henni. — Vjer
höfum talað svo rækilega um petta
atriði til pess að sýna, hve glopru-
lega maðurinn hugsar, hvernig lrann
hrærir saman alsendis óskyldum at-
riðum, me.ð öðrum orðum, hve ó-
trúlega ðpennafcer hann getur verið.
Auðvitað höfuin vjer lijer ekki rúm
til að taka nema petta eina dæmi
af rnörgum svipuðum, sein til mætti
tína.
En er annars nokkur hæfa í pvf,
að menn hjer vestra sjeu mjög
farnir að glata íslenzkri tungu og
pjóðerni? Vjer leyfuin oss að segja,
að pað sje alsendis tilhæfulaust í
peim skilningi, sem höfundurinn
hlýtur að segja petta. I>að má
meir en vera, að einstakir íslend-
ingar, sem einhverra hluta vegna
hafa einangrazt frá löndum sínuin,
og eiga heima hjer og par á stangli
úti um Amerfku, hafi að meira eða
minna leyti glatað tungu sinni.
En maður býst við svo miklu viti
af höfundi Frjettanna, að hann sje
ekki að skrifa urn þá tnenn. Hann
hlýtur að eiga við pað, að pessu
sje svona varið almennt, par sem
útflytjenda-hóparnir fslenzku eru
niður komnir: I Nýja tslandi, Winni-
peg, Argyle-nýlendunni, Þingvalla-
nýlendunni, og nýlendunum f Da-
kota og Minnesota. En af hverjum
ósköpum ræður hann petta? pykir
honum líklegt, að menn hjer rnundu
láta 2 stór íslenzk vikublöð og 1
kirkjulegt mánaðarblað lifa hjer,
ef peir væru almennt „mjög farnir
að glata íslenzkri tungu og pjóð-
erni“? I>ykir hopum líklegt, að
peir mundu pá um langan undan-
farinn tfma liafa verið að berjast
við að fá hingað íslenzka presta í
viðbót við pá sem pegar eru hing-
að komnir? Pykir honum líklegt,
að hjer mundi pá vera húsfyllir á
sífeldum al-íslenzkum samkomum?
Af hverju ræður hann petta sem
hann fullyrðir svo afdráttarlaust?
Ekki er hætt við, að hann færi
ástæður fyrir pví!
Til pess að bera í bætifláka fyr-
ir höfundinum, skulum vjer geta
pess til, að fyrir honum liafi vakað
grein eptir Einar heitinn Sæmunrls-
son, sem Gröndal hefur áður vitnað
f — í stað pess að hann hafi sagt
petta beinlfnis út í bláinn. í peirri
grein er kvartað undan pví með
allsterkum orðatiltækjum, að landar
hjer venji sig á óvandað mál, peim
hætti við að hræra saman íslenzku
og ensku — venjulega meir og minna
bjagaðri. I>að var mikið satt og
rjett í peirri grein; mál inargra
manna hjer er mjög svo óvandað.
En að hinu leytinu dylst pað eng-
um manni, sem hjer er kuunugur,
að allt of mikið var úr pessu gert
f greininni. Bæði voru lökustu tnál-
leysurnar tíndar til og svo mætti
ráða af peirri grein, að málblending-
urinn væri miklu almennari, en hann
er í raun og veru. En látum svo
vera að pað sje blandað og illt
mál, sem íslendingar tali hjer al-
mennt. Er pað í raun og veru
sönnun fyrir pví, að pessir menn
sjeu „mjög farnir að glata íslenzkri
tungu og pjóðerni“? Engan veg-
inn. Hvergi er töluð lakari ís-
lenzka en meðal íslenzkra stúdenta
í Kaupmannahöfn. I tali peirra
ægir opt öllu saman: hreinni ís-
lenzku, evrópskutn orðum, bjagaðri
dönsku, og ýmsum nýgjiirfingum,
sem í raun og veru heyra engu
máli til. Væri nokkurt vit í að
segja um pessa menn, að peir væru
„mjög farnir að glata íslenzkri tungu
og pjóðerni“? Skrifa ekki peir
Hannes Hafstein og Gestur Páls-
son eins góða íslenzku eins og Jón
prestur Steingrímsson? — svo að
vjer ekki seilumst lengra aptur í
tfmann.
Þessi málblendingur, sem hjer á
sjer of mjög stað, er leiðinlegur,
en hann er mjög eðlilegur. Hann
stafar auðvitað af pví, að pegar
menn koma hingað, skortir menn
íslenzk orð yfir ótal hluti og hug-
myndir, sem fj'rir manni verða í
pessu nýja landi. Menn koma ekki
að heiman ineð peirri pekking, að
menn sjeu færir um að búa sjer
til ný íslenzk orð, nje pekki göm-
ul, fátíð orð, sem pó kynni að
mega nota. Menn neyðast pví til
að taka ensk orð inti f sitt dag-
lega mál. En við pað verða menn
smátt og smátt skeytingarminni, og
fara svo að nota ensk (eða hálf-
ens) orð, par sem pess er engin
pörf. I>annig stafar pessi málblend-
ingur í raun og veru ekki af pví,
að menn hafi c/latað neinu, heldur
pvert á móti, stafar hann af pvf,
að menn hafa unnið, öðlazt nýjar
hugmyndir, sem krefjast auðugra
máls en daglega málið á Islandi
er nú á tfmum.
Auðvitað dylst oss ekki sú liœtta
fyrir pjóðerni vort, sem liggur í
pessu blendings-máli. Það er svo
sem auðvitað, að væri ekkert gert
hjer til að vinna upp bæði pað og
önnur álirif hjerlendra manna á
landa vora, pá glötuðum vjer líka
pjóðerni voru næst um pvf á svip-
stundu. En menn liafa sannarlega
ekki legið á liði sínu hjer til að
halda pví við. Og árangurinn af
peirri vinnu hefur orðið sá, að pjóð-
erni vort hjer f Amerfku hefur
orðið stórum styrkvara á síðustu
árum. t>eir verða æ færri og færri,
næstum pví með hverjum deginum,
sem fyrirverða sig fyrir pað. Og
peir verða æ fleiri og fleiri, sem
sjá, að sómi pjóðar vorrar í pessu
landi er einmitt undir pví kominn,
að minnsta kosti fyrst um sinn,
hvernig oss tekst að vera góðir Is-
lendingar jafnframt pvf sem oss
lærist að verða góðir Ameríkumenn.
pess vegna er pað nokkuð kyn-
legt, svo að vjer ekki segjum meira,
pegar Jón prestur Steingrímsson
kemur nú með pá sögu, að land-
ar hjer sjeu „mjög farnir að glata
íslenzkri tungu og pjóðerni“. pað
brygzl er hvorki houum nje Frjett-
um frá Tslandi til neins sótna.
L>að eru ekki nema tæpar ll
línur úr Frjettunum, senr vjer höf-
um rækilega gert að umtalr.efni.
Vjer vonum að hver heilvita mað-
ur sjái, að pað er ekki heil brú
til í pessum línum. En pær eru
ekkert lakari en svo margt annað
í pessari bók. Höfundurinn er ineð
sömu sleggjudómana, sörnu ástæðu-
lausu staðhæfingarnar, hvar sein
hann kemur peim að. pannig seg-
ir liann meðal annars um fyrir-
lestur sjera Jóns | Bjarnasonar, Ts-
land að blása upp: „Ekki verður
móti pví borið, að höfundur notar
sumstaðar rangskilin dæmi sfnn
ináli til sönnunar“. Auðvitað get-
ur hann ekkert um, hver pau „dærni“
eru. En skyldu peir annars ekki
terða tölutert margir, sem mundu
leyfa sjer að bera á móti pvf?
Skyldu peir yfir höfuð vera margir,
sein hafa lesið pann fyrirlestur og
pær greinar, sem út af honum spunri-
ust, og sem jafnframt finnst, að
sjera Jón Bjarnason liafi borið par
lægra hlut?
En vjer höfum ekki rúm fyrir
fleiri athugasemdir um pennan ritl-
ing. Að eins skuluin vjer að sfð-
ustu leyfa oss að benda lesendum
vorum á pað, sem hver heilvita mað-
ur annars ætti að geta sagt sjer
sjálfur, að svo framarlega sem Jón
prestur Steingrímsson er í góðu
meðallagi ritfær maður, eptir pví
sem prestar heima gerast a’mennt,
pá hefur Lögbergi ekki skjátlazt að
stórum mun, pegar pað ljet í Ijósi
álit sitt um hæfileika peirra manna
til ritstarfa.
Dóniar „l|eifrjskringlu“.
11.
Hið næsta mál kirkjupingsins,
sem „Heimskringla tekur fyrir, er
„hið sameiginlega guðspjónusiu-
form“. Svo undarleg, sem ummæli
blaðsins eru um játningar-málið, pá
eru ummæli pess um petto mAl
enn pá undarlegri. pað er byrjað
með pessari nrerkilegu spurning:
„Hvað þýðir þetta sameiginlega guðs-
þjónustuform, þessi höllun höfuðsins upp
að barmi shirdeihla lútersku kirkjunn-
ar í þessu landi? Þýðir það ekki nokk-
urn veginn það sama og að láta Sýn-
óduna gleypa sig lifandi með holdi og
hári, hina sömu og skrafdrjúgast varð
um hjerna um árið? Það sýnist svo,
sem þerta guðsþjónustuform þýði þetta
og ekkert annnð. Það má vera, ef
mönnum fjelh illa í þeim fjelagsskap,
að menn yrðu eins heppnir og Jónas
forðum, að menn kæmust burt lifandi
úr kviði þess stórhvelis, en fyrir því er
engin sönnun“.
Samkvæmt pessu hefur ritstjóri
„IIeimskringlu“, sem heyrði allar
umræðurnar í pessu máli á kirkju-
pinginu, komizt að peirri niður-
stöðu, að tilgangur peirra er mæltu
með pessu sameiginlega guðspjón-
ustuformi, hafi verið sá, að kom-
ast í eitthvert samband við synód-
una, sem „skrafdrjúgast varð um
hjerna um árið“. Með peirri sýnódm
hlýtur höfundurinn að meina Norskm
Sj'nóduna, pví hún er hin eina s n -
oda, eins og allir vita, sem tíðrætt
hefur orðið um meðal Islendinga. En
hvernig hann hefur komizt að peirri
niðurstöðu, er sannarlega ekki gott
að skilja. Á Norsku Sýnóduna var
ekki minnzt með einu orði á kirkju-
pinginu. En pað var skýrt og skil-
merkilega tekið fratn, að petta um-
talaða guðspjónustuform væri við-
liaft af hinum premur ensku-talandi
stórfjelögum lútersku kirkjunnaj-,
sem hafa aðal-stöðvarnar í aue,tur-
ríkjuin Bandaríkjanna. I>að erkunn-
ugra en frá purfi að Segja, að
kirkjumál Norsku Sýnódunnar er
ekki enska heldur norska, svo pað
parf sannarlega meira en meðal-
sljóieik til að blanda pessu sam-
an. Við hin ensku-talandi kirkjufjelög
austur frá vill Norska Sýnódan eng-
in mök hafa. Hún hefur sitt eig-
ið guðspjónustuform, sem er að öllia
leyti ólíkt peirra. f samanburði við
pau er hún smáfjelag. Hvert peirra
út af fyrir sig samanstendur af
mörgum sýnódum, sem margar