Lögberg - 06.11.1889, Blaðsíða 2

3L‘ o q b c i* g.
---- MIDVIKUI< 6. KO V. iS8<). ----
Útgekendur:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin Jónsson,
Arni KriSriksson,
Einar Iljörieifsson,
Olofur þórgeirsson,
SigurSur J. Jóhnnnesson.
U&.llar upplýsingar viCvíkjandi verði á aug-
Jsingum í LöGBEKGI gcta menn fengið á
skrifstofu blaðsins.
JHCre n>er sem kaupendur Lögbergs skipta
um hústað, eru þeir vinsamlagast beðnir að
senda skriflegt skeyti um það til skrifi
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgefendura Lög-
r.RCs eru skrifuð viðvfkjandi blaðinu, æt
að skrifa : *
The Lfgberg Printing Ce.
35 Lsrt]bard Str., Winr|ipeg.
SEÐ LA-PÓSTÁV ÍSANIR NAR
á í s 1 a n (1 i.
I.
Oss var að vissu leyti mikil fi-
næcrja I J>ví, að fá tækifæri til að
taka trrein ]>á eptir lterra IlalKiór
Jónsson utn Ittnrhbankann orj lanrl-
lilanrh, sem prentuð var í
40. nr. blaðs vors. .Hitiírað til höf-
utn vjer Vestur-Islendinjrar sjaldan
átt ]>eirri kurteisi að fa<rna, að land-
ar vorir heittta tækju si<r til og færu
að ræða í blöðtnn vorum ]>au mái,
setn vjer höfum verið að hugsa
unt, tala tttn og rita unt. t>á sjald-
an íslendin<rar hafa fundið si<r knúða
o n
til að gera opinberlega einhverj-
ar athugasemdir við ]>að sctn sagt
Iiefttr verið lijer vestra, liafa ]>ær
athugasemdir kotnið til Ameríku
prentaðar, en ekki skrifaðar. I->ar
setn Halldór Jónssott nú snýr sjer
beint til vor með grein sína, hefttr
Iiann byrjað á nýjum sið, setn vjer
hðfuin fvllstu ástæðu tii að virða
við liann og láta oss ]>ykja vænt ttm.
I>,'t er ekki ]>ví að leyna, að oss
hefði ]>ótt drjúgum vænna utn grein
Halldórs Jónssonar, ef höfundinum
ltefði tekizt tneð henni að sannfæra
oss uin að pað væri rangt, setn
lialdið hefur verið fratn í Ijiirjbtrgi
sumpart af meistara Eiríki Magnús-
syni, suinpart af oss, víðvíkjandi
seðilpenin^utn íslands og póstávís-
unuttt, setn keyptar hafa verið fyr-
ir ]>h seðla. I>að hefur ekki fengið
oss eindreginnar áuægju ogskemmt-
unar, að hafa blað vort livað eptir
annað hálffullt af pessu tnáli. Mál-
ið er fyrst og fretnst ekkert ánægju-
legt. l>ártt fyrir öll ]>au brigsl,
setn á oss hafa dunið heitnan af
íslattdi utn „ópjóðrækai*1, „skort á
ættjarðarást11 og par fratn eptir
götununt, ]>á er pví svo varið, að
]>að fær oss engrar gleði, pegar
sýnt er frant á pað tneð rökunt,
að verið sje að setja ættjörð vora
á höfuðið og beita gegn henni
rangsleitni og lögleysu. Hefði Hall-
dóri Jónssyní, eða einhverjum öðr-
um, tekizt að færa sptrkari rök fyr-
ir pvi' gagnstjcða, ]>á hefðt ]>að, svo
setn af sjálfsögðu, fengið oss ein-
dreginnar gleði, og pað pvf fretn-
ur, setn lítíð hefur enn verið sa<<t
TT>
iim petta mál af vorri hálfu.
i öð u lagi dylst oss (>að ekki,
hve jibi vjer stöndum að vfgi með
að láta blað vort taka nokkurn pátt
til tnuna í pessu niáli. Ekki satnt
svo að skiljil, wm vjer álftum petta
mál oss að nokkru Iflyti óviðkom-
andi. Allt, sem ættjörð vorrí k.em-
ur við, álftum vjer oss líka kotnn
við. f>að liefur margsinnis verið
sýnt frara á pað í blaði voru, hvern-
>g hagur vor Austur- og Vestur-
Islendinga er að iniirgn leyti sam-
anfjötraðnr, að rHÍnnsta kosti í vor-
um atigtim, og af pv» /lýtnr, svo
sem af sjálfsögðu, að oss keöiur
mjög mikið við, hvernig gengur
]>ar Iieiina, hvort braíður yorir og
systur par eru að færast í ifíttOD-
ingar- eða ómenníngar-áttina. Vjer
höfutn ckki heldur skínyt við, að
láta í ljósi skoðanir vorar viðvíkj-
anni ýmsu pví sem ættjörð vora
varðar mestu. Enn petta mál er
einstaklegs eðlis, Til pess að hafa
jafnan svör á takteinuin pví viðvfkj-
ardi parf pekkingu á ýtnsum stná-
atriðum, og hjer, f annari heimsálfu,
er ólíku örðugru að afla sjer peirra
upplýsinga, setn inaður parf á að
lialda f pað og pað skiptið, en t.
d. f Iíeykjavík. Oss hefði pví sem
blaðatnönnum sannarlega engin mót-
gerð verið í pví, ef Halldóri Jóns-
fyni hefði tekizt að sannfæra oss
um, að pessi hræðsla rið „svika-
milluna“ væri á en<rum rökum bvírofð,
og pá jafnframt ntimið petta mál
til fulls og alls út úr blaði vortt.
En pví er rniður, Halldóri Jóns-
syni hefur ekki tekizt að sannfæra
oss, og oss furðar sannast að segja
stórlega á pví, ef hann hefur get-
að sannfært nokkurn inann með
grein sinni. ()g pað er að minnsta
kosti eitt atriði í peirri grein, setn
lítur beinlínis ískyggilega út.
l>að er atriðið um innlautniar-
skyldv landsjúds. Halldór Jóttsson
tekur hana skýrt fratn hvað eptir
annað. „Landsjúðitr aptur á móti“,
segir hann, „er skylduyur til að leysa
inn seðlana með pví að taka pá
á pósthúsið og borga pá út er-
lendis.“ „Landsjúður íslands fær
með lögttm rjett til að <7efa lit
seðla“, segir hann á öðrum stað,
„og er með lögum skyldaður til
að leysu }>á inn (o: taka pá upp
f póstávísanirj“.
I>að hefði óneitanletra verið mik-
ilsvert, ef Halldór Jónsson hefði
fært rök fyrir pessari staðhæfing.
I>vf að petta er einmitt ei't af
peim mikilsverðustu deilu-atriðum
pessa máls. Væru log fyrir seðilpóst-
ávfsununum, ]>á væri av.ðritað eng-
an einstakan tnann að víta, pó að
eitthvað kynni að vera bogið við
pær, og ]>á gæti auðvitað ekki leik-
ið neintt lafi á pví, að landsjóður
væri skyldugur til að borga pær
skuldir, sem seðilpóstávísanirnar
kynnu að koma honum f. I>ess
vegna hefði Halldór Jónsson átt
að. fara letigra en seaja að lög
værtt fyrir ]>essn, hann hefði jafn-
fraint átt að sanna pað, úr pví
hann fór að skrifa um ]>etta mál
á annað borð.
Yjer könnninst nú við pað, að
vjer vituin ekki, livar leita ætti að
slíkurn liigafvrirtnælurn, nema í Uty-
um um stofnun landsbanka, frá 18.
geptember 1885. Skyldi pað að eins
vera pekkingarleysi voru að kenna,
og innlausnar-skylda lantlsjóðs sje
lögskipuð á einhverjujn öðrutit stað,
pá vonttm vjer, að pað verði talið
oss til afsökunar, að vjer hiifutn
fulla ástæðu til að halda, að gjald-
Ueri landsbankans, hr. Halldór Jóns-
son, höfundur greinarinnar í 40. nr.
Jjöybcrys, viti ekki heldur, hvar
annars staðar ætti að pessu að
leita, Vjer ráðutn pað af pví, að
í grein sínní minníst hann ekki á
nein önnur lagaákvæðí við.vfkjandi
pessu tnáli en baukalögin sjálf.
Látum oss ]>á virða fyrir oss,
hver ráð eru gerð fyrir innlausn
seðlanna í bankalö<?unutn—einu
lögunuin, sem Halldór Jónsson virð-
ist byggja á. Á innlausnina er ekki
miunzt neina í tveiinur greinum,
4. gr. og gr- I 4. gr. stend-
ur: „í banhanum*) má fá spðluu-
mn skipt móti öðrum seðlutn, en
gegn smápeníngum eptir pvf sem
föng eru á“. í 82. gr. stendur,
að .,ef svo skyldi fara, að hankinn
yrði lagður niður, eða fratnkvæmd-
ir bankarts hættu að fullu“, pá
skuli „pær eignir, sem/ pá eru ept-
ir, renna í landssjóð, og leysir
hníin síðan til sin hina útgefnu
seðla með fnjlu ákvæðisve‘rði.“
1 bankalögunmp pr pkki með
eínu einasta orði frekar nónn/.t á
innlausn seðlanna. Er nú með pessu
ymprað I pá átt, að landssjóðnr
sje skyldugur til að leysa pá inn
0: taka ]>á upp í póstivísanir, eins
fjijt' /jalldór Jónsson segir svo af-
dráttarlaust 4$ eigi sjer stað? í>ví
fer injög fjarri, sfj#rrj, að inn-
*) ÚWturbl'eytinirjn ekkj í jögunum.
lausnarskylda landsjóðs kemur, sam
kvæmt pessum lögum, alls ekki til
sögunnar, fyrr en bankinn ltefur
verið lagður niður eða framkvætnd-
ir bankans hætta að fullu!
\'jer sögðum áður, að oss virt-
ist petta atriði ískyggilegt, og vjer
berum pað undir dóm óvilhallra
manna, hvort peim virðist pað ekki
lfta nokkuð óviðkunnanlega út, að
maður, sem er jafnkunnugur pví
efni, sein hjer er um að ræða,
eins <>g gjaldkeri landsbankans hlýt-
ur að vera, skuli, í öðru ains máli
og pessu, verja sinn inálstað á
pann hátt, að staðhæfa afdráttar-
laust lagaákvarðanir, sem engiun
minnsti flugufótur er fyrir. Vjer
getum ekki að pví gert, að oss
virðist pað benda á eitt af tvennu:
að annaðhvort sje petta œál skoð-
að af nærri pví að segja ófyrir-
gefanlegri fljótfærni af formælend-
um seði jióstávfsananna, eða pá að
svo mikið kapp sje komið í málið
frá peirri hliðinni, að sannleiksást-
in hafi orðið að poka nndan.
ERU BANKASEÐLARNIR ÍS-
lenzku eign landssjóðs?
Herra Eiríkí Magnússyni hafa prí-
vat borizt mótmæli gegn pví að
hann mundi hafa á algerlega rjettu
að standa, par sem bann hefur
haldið pví fram, að landssjóður ís-
lands keypti s'ma eiyin eiyn, ]>eg-
ar ltann leysir inn seðla pá, sem
lagðir hafa verið inn á pósthúsið í
Reykjavík fyrir póstávísanir til út-
landa. í tilefni af peim niótmæl-
um hefur hann sent oss eptirfylgj-
andi skj’ringu með peim tilmælum,
að hún væri prentuð blaði í voru:
„Að seðlarnir sjeu landssjóðs eign,
sein menn rnegi ekki gera við hvað
sem peir vilja, skal jeg reyna að
skýra. Seðlarnir eru nú fyrst og
fremst eign laudssjóð e]itir löguin,
pvf landssjóður gefur pá út gegn
veði og tekur leiyur af hverri ein-
ustu seðilkrónu, setn á gangi er
ineðal ahnennings. lín enginn get-
ur tekið leigur af öðru en eign
sinni. l>eir sem ltafa seðlana handa
í inilli eru usufructuarii seðlauna.
I>eir geta náttúrlega farið ineð pá
eins og eign sína í öllu tilliti með-
an pau lög, sem vernda helgi pess-
arar eignar landssjóðs eru ekki
brotin. Seðlarnir eru ekki pening-
ar nema innan peirra takinarka,
sem bankalögin setja peim. Þessi
takmörk eru innanlands cirkulation
manna í milli og gjaldgengi í !s-
lenska sjóði, opinbera og einstak-
léga. En undir eins og peir fara
í skúffu póstávísana-sjóðsins, sem
er partur af ríkissjóði Dana, pá
hafa lög verið brotin og seðlarnir
verið teknir út fyrir takmörk sín;
og aíleiðingin er að peir bggja par,
sein peir gilda ekki neitt. Úr pessu
lögbroti, seirt landssjóður á engan
pátt í, ber honum engin skylda að
bæta. Usufruvtuarius hefur farið
með eign láuardrottins síns mótilögum
og gert hana að einskis virði, og
láuardrottinn er látinn kaupa ltana út
fyrir fullt andvirði í peninguin.
Væru seðlarnir ekki eign landssjóðs,
pá er atiðvitað, að •engum dytti í
hug, að láta hann kaupa pá út úr
ríkissjóði. Lögleysan er hjer hin
sama fyrir pvf, og laudssjóður hef-
ur, að mínu viti, fyllsta rjett til að
segja: „Mjer ketnur pað alls ekk-
ert við að bæta úr lögbroti ávis-
anda, sjái hann og ríkissjóður fyrir
pví!“ En að pað sje hans eigin-
leg eigti, setn hann er pannig lát-
inn kattjia út eða leysa til sín —
pví verður víst ekki mótniælt. Allt
er undir pví komið, að ekki sje
farið ineð seðlana út fyrir pann
eirkulations-reit, sem peim er mark-
aðMr með bankalögunutn, tnpail
pees reits eru peir (moðau uppi
tollir) jafn-góðir myuteyri; utan
ltans eru petr einskis virði. Lunds-
sjóði eru peir jafn-góðir og jien-
ingar, pví ]>eir eru hans peningar
innan vjelianda laganna. I,eysi hattn
pau inn fyrir ]>au vjebönd með
æniuguin, |>á hefur hami leyst intt
fn« 'i'/'it peninga nteð sUutyi erg-
in peninyum, pað er að segja:
key[)ti eigin eign sína.
Allt petta atriði hvflir á grund-
vallcTrsetningunni, að seðlarnir eru
takinarkaður jjaldeyrir, en pening-
arnir ótakmarkaður: o<r að undir-
1 O
eins og peir fara út fyrir gjald-
gengistakmörkin eru peir alls
ekki gjaldeyrir lengur, heldur á-
vísun á gjaldeyri, og eptir lög-
um og heilbrygðri skynsettsi, ein-
mitt á pann sent klaufaði peim út
fyrir takmörkiti og engan annan.
Að óstjórn Islands lætur frumeig-
anda bera ábyrgð pessa klaafaskap-
ar og gerir hann að fastri fratn-
kvæmdarreglu, haggar ekki við pví
er hjer er sagt.“
DR. FRIÐÞJÓFUIÍ NANSEN,
Græiilandsfarinn nafnfrægi, hjelt
ræðu un lifnaðarháttu Eskimóanna
í mannfræðifjelaginu í Lundúnum
í sumar. Vjer setjum hjer útdritt
úr peirri ræðu.
Eptir að Dr. Nansen hafði ininnzt
á nokkur einkenni á Eskimóum, setn
allir eða flestir hafa heyrt getið utn
sagði hann, að petr ltefðti engin
skrifuð lög, en að peir hlýddti eins
vel sínutn órituðu lögum, eins og
inenntuðu pjóðirnar hlýddu sinum
rituðu lagaboðum.
Fyrstu lög Eskimóaima erti pau
að hjálpa hverjir öðrum. Að pvi
leyti sagði hann peir væru peir
bextu menn, sem hann hefði ferðast
meðal. Yfirmaður hverrar fjölskyldu
er sá, sem er duglegastur að veiða
seli, pví að á Grænlandi er pað
álitinn nauðsynlegasti og bezti eig-
inlegleikitm að geta veitt svo marga
seli sem mögulegt er. Sá sem dug-
legastur er í peitn sökum er álit-
inn mestur maðurinn.
Utn eignarrjettinn tneðal Eski-
tnóatma er ]>að að segja, að peir
pekkja alls ekki pá hugmynd. Eski-
móinn hefur ekkert út af fyrir sig.
Þegar hann kemur heitn tneð selinn,
tekur fjölskylda hans auðvitað pað
sem liúit parf á aö haldtt, eti pvf
setn af gettgur er skijit tnilli annara
fjölskyldna. 1 raun og veru fá pær
allar eins mikið eins og veiðimað-
urinn sjálfur.
I>ó að selnum sje nú venjulega
pannig skipt, ]>á ketnur pað pó
einstaka sinnum fyrir, að veiðimað-
urinn jetur allt sjálfur, pví að Eski-
móinn á bágt með að sjá mat
án pess að jeta hann, og pess
vegna jetur hann pangað til hanrt
getur ekki lokið munninum upp
lengur.
Eskimóarnir álíta Norðurálfumenn
ágenga og illa inenn, af pvf að
peir eru svo satr.haldsamir; par á
móti eru peir mjög ánægðir með
sjálfa sig.
I>eir skilja ekki kristna inenn,
]>egar pcir eru að reyna að koma
kristindórrjinuin inn á Grænlandi.
Þeffai trúarl>oðarnir tala um lteon-
ingu eptir dauðann, segja peir:
Við skiljum pað vel, að pið eigið
skilið hegnmgu, pegar pið eruð
dauðir, en til helvítis eigum við
ekkert erindi.
Þjófnaður meðal Eskimóa sjálfra
er álitinn mesta ódæði, eu par á
móti pykir ekkert Ijótt að stela
frá útlendinguni. ^enjulega stela
]>eir frá Norðurálfuntönnum hvenær
sem peir konrast höndununi undir,
og kemur pað að líkindum til af
pvf, að Norðurálfumenn hafa- farið
svo illa með pá frá byrjun. Áhrif
Norðurálfutnanna á pessa pjóð hafa
í pessu efni verið injög ill.
Morð kotna alls ekki sjaldan fyrir
meðal Eskimóanna, eru eiukttm
æði-algeng á ansturströndinni. Til-
efnin til manndrápanna eru stund-
um mjög lftilfjörleg, Ef til dæm-
is einn er betri selaveiðamaðnr en
aiHiar, ]>A dre]>ur hiun hann stund-
uin af Ofund. Stundum verða og
ntorð út úr kvennfólki.
Hegningin fyrir morð er mjög
lítil, í raun og veru svo að segja
engin. panttig minntist ræðnntaður-
inn pess, að maðnr nokkur á vest-
urströndiiuji hafði drejiið móður sína
flg yfirmaöur ættaripnair gaf feon-
utii ttokkur vupn og nýjan bát,
og rak hann svo f útlegð til eyj-
ar einnar.
Morðinginn hafðist par svo við
nokkra lirfð, en ekki leið langt utn
áður en hann hvarf heim aptur f
sína sveit, og sagðist ekki geta
lifað á eyjunni, pví að par væru
engin veiðidýr. Svo settist maðttr-
inn aptur að tneðal sveitunga sinna,
og sú eina „hegning“, sern hann
pannig fjekk fyrir að myrða móð-
ttr sína, var sú, að honum voru gef-
in vojm og nj^r bátur.
Þegar Eskinióa-karlntanni lízt vel
á stúlku, pá smjaðrar hantt sig ekki
inn undir hjá henni tneð mjúkyrð-
um, beldur gerir hann sjer hægt ‘
u*n hönd, tekur í hárið á henni, og
dregur ltana á hárinu inn í kofa
sinn. Auðvitað verður kvennfólkið
á Grænlandi, eins og annars staðar
að láta eins og pvt sje uú um og
ó. Sú kona er talin ltálfgildings
IJenna, »em ekki hleyjjur heitn aj>t-
ur einum trisvar—prisvar sinnum
epti r að biðillinn hefttr dregið hana
intt til sín. En maðnrinn kann
illa við pað, ef hún hleypur allt
of opt heitn frá honutn.
Ilúsbóndinn starfar úti á sjónum,
pegar hann kemur með reiði
sfna, teknr konan við henni og
hagtærir henni. Heima er maður-
inn venjulega undur latur. Hann
gerir ekkert annað en jeta og líta
ejitir vojinutn sínutit. Konan er
sívinnandi. Hún gætir vel barna
sinna, og pykir ósköp vænt um pau.
Maðurittn kvænist venjulega peg-
ar er hann getur veitt svo marga
seli, að hann geti staðið stramn
af konu og börnum. Hann lætur
pá ástæðu eina uj>pi fyrir kvon-
fangi sínu, að hann purfi einhvern
til að sjá um selskinnin og fötin
hans. Auðvitað kvænist hann pó
af fleiri orsökum.
Hjónaskilnaður á sjer rojög opt
stað, og pað án minnstu serímón-
ía. I>að vill til, að karlmaður eða
kveiinmaður hafa gengiö f hjóna-
lxin'l sex átta sinnum.
Maðurinn skoðar konuna fremur
sem hlut, sem hann eigi, en sem
eiginkonu Ȓna. Konan er einn af
peim fáu hluturo, setn Eskimóan-
unr er annt um að ltafa eignarrjett
yfir.
Þegar karlmaður kvænist aptur^
heldur hann nýju konunni sinni hjá
sjer , ef honum lfkar vel við hana;
annars rekur Itann kana burt fri
sjer. •
Þegar hjónunum verður liarna
auðið, verður sambandið fastara milli
peirra'. En ekki er pað sjaldgæft
að hjónutn sinnist.
Stundum fær k-onan hnff niamis-
ins inn í handlegginn eða fótinn á
sjer, en á eptir eru pau svo, sem
ekkert hafi f skorizt.
Systkinabörn <>anga nldrei að eiga
hvort annað, og preme nningar vonju-
lega ek-ki heldur. Hjón kyssast,
ekki, heldur kjassa ]>au livort ann-
að ineð pví að nudda sainan nefj-
unum.
l’oreldrar hegna börnum slntrm
aldrei, og aldrei hafði ræðumaður-
inn heyrt nokkurn Eskimóa tala
til barna siima í reiði.
Dr. Nansen hjelt, að peir tímar
mundu koma, að Grænland yrði
mannlaust og Eskimóamir líða und-
ir lok. Ilann fann alvarlega að
trúarboði kriatinna manna á Græn-
landi; pað hefði ekki orðið Eski-
móununt til hamingju, og trúar-
boðarnir hefðu gert nietra illt cn
gott'
Á undan komu peirra hefðuEski-
móarnir lifað sainan í bræðrala<vi.
svo að enginn sósfalisti g»ti hugs-
að sjer slíkt betra. Áhrifum trú-
arboðanna væri pað að kenna að
petta bræðralag hefði rofnað.
Dr Nansen lauk máli sfnu á pessa
leið: Er pað betra fyrir matminn
að vera kristinn og liirða ekkert
um fjölskyldu sína, en að vera
heiðinn og vinna íyrir henni á
heiðarlegan hátt?
Með Isknds-pósti, sem kont hingsö tíl
baojarins í fyrratlag (múnudag), kom
bvjef frá sjera Jóni Bjarnasyui skrifað