Lögberg - 11.12.1889, Síða 2

Söflbttg.
•--MÍDVIKUI- n. DES. 1889. ---
Útgefendur:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin J ónsson,
Arni I'riðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Olafur Jíórgeirsson,
Sigurður J. Jóliannesson.
uSt-llar uppljsingar viSvikjandi verði á aug-
I vsingum í Lögbergi geta menn fengið á
skrifstofu blaðsins.
3ECve nær sem kaupendur LöGBERGS skipta
um bústað, eru Jeir vinsamlagast beðnir að
•scnda skriflegt skeyti um það til skrifi
stofu blaðsins.
'TJtan á öll brjef, sem útgcfendum LöG-
JiF.RGS eru skrjfuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The Lögberg Printing Co.
30 Lon\bard Str., Wim\ipeg.
ÞJÓÐVILJIN N.
(NiÖurl.)
Lar sntn nú blað [reirra ísfirð-
jnganna hefur prek til, aiveg upp
Ytr purru, að bera blöðin itjer vestra
Jyrir peirri I>jððviljn-]yg\, setn vjer
j.íitum unr í síðasta blaði, pá er
« kki að undra pó hann snapi upp
eitthvað af pvi, sem í raun og
veru liefur staðið í blöðunutn hjer
íindstætt kirkjunni og skoðunutn
Jrei-rra tnnnna, sem hjer starfa að
í.irkjumálum. Eins og kunnugt er,
I.efur töluvert verið ritað hjer vestra
5 sutuar móti gerðutn síðasta kirkju-
Jrings, svo að Þjóðviljinn hafði par
iir nokkru að velja. t>að er ekki
laust við að vera kátbroslegt, hvern-
ig hann veiar fir peitn aðfinningum.
Hattn velur pað allra vitlausasta,
pað atriðið, setn varð hjer roest til
athlægis og háðungar, grillurnar í
Ný-Islendingutn uin, hvílík óhæfa
pað væri að skikka Ný-íslending-
um prest nauðugum — setn auðvit-
að enjruin lifandi manni hafði til
hugar komið. Út úr pessum pvætt-
ingi skrúfar svo Þjóðviljinn saman
talsverða klausu um „canadisk lög1,
og hvernig Islendingar í Vestur-
Iteitni sjeu að brjóta pau !
Þjóðviljinn byggir athugaseintlir
sínar á fleiru en blöðunum. Hann
kemur tneð eitt frjettabrjefið sitt í
I. nr. 4. árgangs. í>etta brjef á
að vera dagsétt í Winnipeg p. 30.
júlí síðastl. Kafli úr pví er svona:
„Jón B(jarnason) hefur alla „Lögbergs-
klikkuna“ og j'msa íieiri i slnu iiði.
I>að er stálsleginn rani-„organiseraður-‘
flokkur; þar er rígnegld kirkjupólitík.
En )ó svo sje, að hann liafi efldan flokk,
parf reyndar enginn nnnar *en hann að
segja neitt, Jóns orð eru — nærri undan-
lekningarlaust— söfnuðinum: hæstirjelt-
ardómur, páfasvar eða soidánsbcð. Fyrir
fólkinu les itann iandafræði, sknmmir
um presbyteríana, nm íslenzkan upp-
blástur o. 0., og ætíð endar liver kirkjn-
ferð — vei að merkja ef guðsorð á að
flytjast—með peningahringli !“
£>að er auðvitað lítil ástæða til
að ætla að Þjóðvitjanv.m hafi í
raun og veru verið skrifað petta
hjeðan frá Winnipeg. Böndin hafa
pegar borizt að pví blaði, eins og
vjer höfum áður á vikið, um pað
að óhróðursbrjef pau sem pað ltef-
ur flutt utn tnenrt hjer vestra, nundu
ekki tnjög langt að komirt. Og
skrifi ritstjórn Þjóðvitjans sjálfri
sjer til óhróður um útgefendur
Löijbergg, pá ætti henni auðvitað
ekki að veita neitt örðugra að setja
pess háttar satnan um sjera Jón
Bjarnason. fín hvernig sem annars
stendur á uin petta og önniir svip-
uð Þjóðvilja-brjef, pá er söm blaðs-
ins gerð.
Og vjer sjáurn enga ástæðu til
að drttga dulur á pað, að oss virð-
ist. önnur eins aðferð og pessi itlátt
Afram sv.'vifðileg. Fyrir pessari lúa-
legu peysu-árás verður einn af
liinum langmerkustu íslendingum,
sem nú eru uppi. Hað er óhætt
að taka svo djúpt í árinni, pvf að
um pað er í raun og veru enginn
uieininiramunur, hvort sem tnenn
annars eru á sötnu skoðunum eins
og sjera Jón Bjarnason eða ekki.
I>að er maður, sem með ópreytandi
elju og ófrávíkjanlega hefur barizt
fyrir pví, sem hann hefur álitið til
lieilla fyrir pjóðflokk vorn, og sem
líka hefur fengið meiru áorkað en
ef til vill nokkrum öðrutn Islend-
ingi hefði verið unnt. l>að sýnist
pví naumast mega minna vera en
talað sje um starf hans á nokkurn
vegirtn sæmilegan hátt. Einna hunds-
legust er pó slettan um „pettinga-
hringlið,“ auk pess, hve fávíslag hún
er. Hún er fávísleg vegna pess,
að í hverri einustu kirkju út og
suður og austur og vestur um alla
Ameríku er leitað samskota á eptir
guðspjónustugerðinni, og petta hef-
ur ritstjórn Þjóðvi/jans auðsjáan-
lega enga hugmynd um. Og petta
er ekki að eins gert í Ameríku,
heldur og í fríkirkjum Norðurálfunn-
ar, að tninnsta kosti í sumum lönd-
um og h'klegast í peim öllum. En
slettan er hundsleg, pegar pess er
gætt, að hún er sett í samband
við guðspjónustugerðir sjera Jóns
Bjarnasonar, setn með öllu sínu
striti og allrj sinni sparsemi er blá-
fátækur maður, af pví að allur af-
íranirurinn af launum hans frá bráð-
ustu lífsnauðsynjutn gengur sumpart
til srtauðra tnanna, sumpart til fyrir-
tækja peirra, sem hann er að berj-
ast fyrir.
Oss virðist annars nokkur ástæða
til að menn reyni að gera sjer Ijóst,
hvar fiskur liggur undir steini, par
setn ræða er utn allar árásir íslenzku
blaðanna á síðari tímum á kirkju-
fjelag íslendinga hjer vestra. pví
að pær koma óneitanlega kynlega
fyrir sjónir í fyrsta áliti.
Tökum nú til dæmis, hvernig
ástatt er um Þjóðviljann sjálfan.
Fyrst og fremst er nú annar rit-
stjóri hans' prestur. Það virðist pví
ekki fjarstætt að ganga út frá pví
sem sjálfsögðu, að blaðið ætti frem-
ur að vera hlynnt en mótsnúið vel-
ferð kirkjunnar yfir höfuð að tala
Auk pess telur blaðið sig meðal
frjálslyndra blaða. En pað er eitt
af einkennuin frjálslyrtda flokksins,
í hverju landi sem er, að hallast
að aðskilnaði ríkis og kirkju; blöð
pess flokks eru pví jafnan hlynnt
fríkirkju, að svo iniklu leyti sem
pau eru nokkurri kirkju hlynnt. í
Þjóðviljanum sjálfum hefur líka
komið fram að minnsta kosti ein
rödd tneð fríkirkjuhugtnyndinni, en
engin móti henui, svo vjer mun-
um eptir.
par sem nú ÞjóðvUjinn parinig
— svo sem af sjálfsögðn — hlýtifr
að vera hlynntur kirkjumálum, og
jafnframt hneigist að fríkirkjunni
__hvað var pá eðlilegra en að
hann fylgdi með velvildarfullri at-
itygli tilraunum íslendinga vestan
hafs til að halda uppi frjálsri kirkju ?
Tækjust [>ær tilraunir hjer vestra,
virtist par með fengin sönnun —r
setn ÞjóðvUjanum hefði átt að pykja
vænt urn — fyrir pví, að frjáls
kirkja mundi einnig geta prifizt á
íslaudi, og að sú viðbára sje alls-
endis ástæðulaus, setn andmælingar
fríkirkjunnar jafnan bera fyrir sig,
að með falli pjóðkirkjunnar sje trú-
arbragðalífinu sjerstök hætta búin.
Velgengni kirkjufjelagsins hjer ætti
pví beinlínis að vera vatn á Þjóð-
vifjans myllu.
Hvernig stendur pá á pví, að
ÞjóðvUjinn tekur sjer sjerstaklega
fyrir hendur að breiða út óhróður
um petta fjelag? Já, hvernig sterd-
ur á lygunum í Þjóðviljamtm og
Vjalllonunni og leirbunðar-kvið-
lingnum í Isafold um Sameining-
una? 011 pessi blöð inundu heldur
kjósa fríkirkju en pjóðkirkju, ef
pau ættu um að velja. Enginn
gæti sagt um Þjóðviljann nje Isa-
ýold að pau sjeu vantrúarblöð; pað
hefur verið borið upp á FjaUkon-
una, en hún hefur neitað pví, sem
ósönnum óhróðri. Hvers vegna í
ósköpunum err. pá blöðin móti, en
ekki tneð kirkjumálunutn hjer vestra?
pað stendur alveg eins á pví að
sínu leyti, eins og hinu, að svo að
segja allir hugsandi íslendingar
hjer vestra, sem ekki eru trúar-
brögðum beinlínis frábitnir, hafa
látið sjer meir og minna annt um
kirkjufjelagið íslenzka. peir heima
vita pað, alveg eins og við hjer
vestra vitum pað, að Islendingar í
Vesturheimi eru enn ekki meiri garp-
ar en svo,að allur peirra fjelagsskap-
ur og öll peirra samheldi sem
pjóðflokks mundi líða undir lok, ef
kirkjulegi fjelagsskapurinn færi for-
görðum.
En nú er pað sú sterkasta prá,
sem býr í brjósti peirra landa vorra
heitna, er einkum og sjerstaklega
pykjast liafa hjartað fullt af pjóð-
rækrii og ættjarðarást, að allur vor
fjelagsskapur inætti fara í hundana,
að öll vor samheldni mætti verða að
engu, að oss yfir höfuð að tala gengi
allt sem allra , smánarlegast. Fyrir
pesSu atriði höfum vjer fleiri sannanir
en vjer hirðum að koma fram með í
petta sinn. ,
Og vjer vitum tnjög vel, af hverju
pessi prá er sprottin. Hún er
sprott'n af ótta, ótta við pað, að
vjer hjer vestra kunnum að verða
embættismönnunum og blaðamönn-
unuin heima yfirsterkari og fáum
teygt til vor alla íslenzku pjóðina,
svo að enginn verði loksins eptir til
að ala embættisinennina, halda líf-
tórunni í blaðasneplunutn og —
borga póstávísana-skuldina. t>eir vita
mjög vel, að áhrif vor muni ekki
verða ntikil, ef vjer sundrumst. Og
pað dugar ekki grand, pó vjer
reynum að koma pví inn í pá, að
vjer höfum nóg annað að gera,
sem bggi oss nær og væri oss til
meira gagns, en að teygja menn
hingað vestur. Það kemst ekki inn
í pá. t>eir hafa nú einu sinni num-
ið staðar við pessa hugsun, og par
Standa peir eins og staðir jálkar á
hlaðenda. t>eir leggja að eins koll-
húfur og veifa taglinu, hvernig sem
í pá er danglað og fótastokkurinn
laminn.
t>að er pessi ótti og pessi húð-
arjálka-kergja, sem gerir meðal ann-
ara Þjóðviljann að meinvætti oss
til handa, sem kemur hotium til að
breiða út sknðleg ósannindi á íslandi
um kirkjumál íslendinga í Yestur-
heimi, tii pess að undirbúa með
pví hugi peirra, sem vestur kunna
að flytja, fæla pá frá að leggja
sinn skerf til fjelagsskaparins og
samheldninnar meðal íslendinga í
Vesturheimi.
En pað er eptirtektavert eitt at-
riði í riddarasögunum gömlu, og
pað ætti ÞjóðvUjinn að skriía bak
við sitt meinvættareyra. Og pað
er petta: meinvættirnar unnu aldrei
öðrum eins mikið tjón eins og
sjálfum sjer; prátt fyrir öll sín
hamskipti, glepsandi gin, hræfugla-
klær, nöðruhvopta, urðu pær sjer
æfinlega til skamrnar, eða pá tor-
týndust algerlega.
Og pað er sízt fyrir að synja
að meinvættir vorrar aldar kuuni
að fá svipaða útreið.
SVIKAMILLAN*
Herra ritstjóri,
Jeg hef sent „Isafold“ hjá lagða
ritgerð; en jeg pori alls ekki að
treysta pví, að ritstjóri ísafoldar,
enda pótt hann vilji láta rnig njóta
pess rjettar, sem mjer ber, að verja
mig á peim vættvangi par sem á
tnig er ráðizt, fái að gera mjer
pað til sóma fyrir landsstjórninni.
Mjer pykir líklegast hann fái pað
ekki. Því verð jeg, til vonar og
vara, að biðja yður, að vera flutn-
ingfsmaður sannleikans enn einu sinni
í pessu máli. Yðar etc.
Catnbridge 13. nóv., 1889.
O 7
Jdirlkur Magnússon.
*
«- *
Ef ekki lægi dýpra í póstávísana-
ráðlagi Islands en sá lætur ujipi,
sem á greinarnar í ísafold, 19. og
20. okt. p. á. tneð yfirskript „Svika-
my!lan,“ og geti enginn í lleykja-
*) Seinni liður |iessa samsett.i orðs er
ekki rjett ritaður „mylia“; orðið er lít-
lent; |>að er íslenzk afbökun á„mereiles,“
sem er gamalt nafn á frakknesku og
ensku á því tatli, sem hjá oss heitir „milla,“
fyrir „miria.“ — E. M.
vík grafizt dýpra til pess rnáls en
sá höfundur gerir, pá er engin furða
pó „nærn hvert rnannsbarn í Reykja-
vík“ sjái að skoðun mín á pví máli
sje „helber hjegómi og botnleysa.11
En pað vill nú til, að pað ltggur
dý[ira í máiinu, og að mannsins
barn í Reykjavík hvorki sjálft vill
skygnast í djúpið, nje leyfa öðrum
pað. Það verður mannsins barni I
Reykjavík sjálfu fyrir verstu á end-
andanum; pví enginn parf að ganga
með pá hjátrú, að fínanzmál ís-
lands sjeu óstikanlegur leyndardóm-
ur, eða að landsmönnum verði ekki
kotnið í rjettan skilning um pað
að lokutn. En á svo gruntium, mis-
sögulum og vje’andi ritgerðum eins
og peim setn jeg á hjer við, græð-
ir etiginn maður neitt nema rugl.
Ritarinn fer aldrei lengra út í mál-
ið en að segja, að landssjóður geti
tínt til hitt og petta upp í skuld
sína við rtkissjóð. Hitt, að lands-
sjóður sje settur í sívaxandi skuld
við rikissjóð, kveður höfundur pessi
vera „helberan heilaspuna!“. par tneð
pykist hann hafa hrakið pá setn-
ingu!!
Jeg pykist viss um, að ritstjóri aðal-
irlaðs íslands álíti sjer skylt, að láta
hvora um sig af tveitnur gagnstæð-
um skoðunum um alvarlegt lands-
mál hafa fullt málfrelsi í blaðinu,
er hann hefur pegar heimilað pað
annarri.
Spurningin, sem lijer er utn að
ræða, er pá pessi: — Er landsjóð-
um settur í sívaxandi skuld við rík-
issjóð, eða er hann pað ekki? Jeg
segi hant* sje pað. Danskir hag-
fræðingar og fínatizmenn segja að
hann sje pað, og pað megi alls
ekki við gangast. Enskir hagfræð-
ingar og fínanzmenn segja hann
sje pað, og að pað hljóti að leiða
land í eyðileggingu.
Borgun skuldar er afleiðing peirr-
ar ttndanförnu orsakar að skuld er
sett. Skyldan að borga sltuld er
bundin við pað skilyrði að skuldin
sje löglega sett.
Þetta eru einfaldar, en nauðsyn-
legar forsendur.
Seðlar peir, sem lagðir eru inn í
póstávísanasióð ríkissjóðsins danska
í Reykjavík gegn ávísunum á liann
eru aptur afhentir landssjóði, og
liann tekur við peim gegn pví
skilyrði, að borga pá ríkissjóði Dana
í peningum. Er ekki svo?
Leiðir ekki pessa ráðstöfun beint
af pví, að seðlarnir eru ríkissjóði
einskis virði?
Er petta ekki aptur bein afleið-
ing af pví, að ávísendur fóru, í
laga-óleyfi, með seðlana út fyrir
pað gangsvið, pá gangvídd, sem
gjaldgengi peirra er sett 1 4. gr.
bankalagatina? Verða ekki seðlar,
tneð takmörkuðu gjaldgengi, verð-
lausir, að lögum og reynd, undir
eins og peir eru fluttir út fyrir
gjaldgengis takmörkin?
Ávísendur höfðu enga, alls enga,
lagaheimild til, að fara með seðla
landssjóðs út fyrir gjaldgengis-tak-
mörk peirra og leggja pá inn í
ríkissjóð Dana; ríkissjóður liafði enga
heimild til að taka móti seðlunum
í iðgjöld fyrir ávísanir á sjálfan
sig, neina upp á sína eigin ábyrgð,
og einskis annars. En pegar hann
nú verður de facto eigandi seðl-
antta, hví gengur hann pá fram
hjá peirri algildu grundvallarreglu
{ öll'im viðskiptum manna, að láta
pann borga sjer, sem hann hefur
beðið tjón af í viðskiptum pessum,
nefnilega ávísandann, en setur seðl-
ana upp á pann, sem í engu tilliti
var aðili viðskiptanna? Svarið er;
L, up[> á ávísanda gat hann ekk-
ert haft; og, 2., pó hini* grunni
greinahöfundur hlæji að pví, að
seðlarnir eru landssjóðs eigin eign.
Fyrir pessu væri hægt að færa
margar ástæður, en sú ein nægir
líklega, að landssjóður er skyldur
að leysa inn seðla sína með fullu
ákvæðis verði þegarþeir falla, en
engir seðlar geta fallið meir en að
verða einskis virði. Yerður nokkr-
um sett pessi, eða pvílík skylda,
nema eigandal Taki menn sig
saman um að fella seðlana fyrir lauds-
sjóði, og pví bragði hefur hann
verið beittur stöðugt síðan bankinn
var stofnaður, pá verður hann að
leysa pá inn, af því hann á pá.
Ef hann ætti pá ekki, pá gæti eng-
um manni dottið í hug að láta hann
leysa pá inn fyrir eigið gull.
Sjer nú nokkur maður nokkurn veg
til, að andmæla pví af viti, að lands-
sjóður kaupi fyrir eigið gull eigin
eign sína, seðlana, hvað o’ní saint af
ríkissjóði, pegar hann er lútinn ttika
við peim úr póstávísanastofunni í
Reykjavlk gegn pví, að borga |>á
ríkissjóði i gulli?
Gerum nú, að ávísanir sjeu gefn-
ar út á hverju ári gegn t. a. m.
200,000 kr. í seðlum. Þessa upp-
hæð er landssjóður látinn kaupa
fyrir gull af rlkissjóði. Er hann pá
ekki settur í skuld við ríkissjóð,
sem fer sívaxandi ár frá [ári? Ef
hann leysti inn árlega pessa upp-
hæð seðla, í t. a. m. fimm ár, hefði
hann pá ekki verið settur I millíón
króna gullskuld við ríkissjóð?
Stendur ekki petta factum fast,
hverra bragða sem í er leitað að
borga pessa skuld? Jeg get ekki
kallað pað annað en ösku-austur í
augu mönnutn, að vera að telja
peitn trú um, að landssjóður skuldi
ríkissjóði aldrei annað eu eptirstöðv-
ar skuldarinnar í árslok hver!! Ef
skýrsla sú er rjett, sem fer með
ritgerð í Lögbergi 10. okt. og nafn
landfógeta skrifarans er undir, og
hún ætti að vera rjett, kominn úr
átthöguin landfógetadæinisins, pá
hafa verið gefnar út póstávísanir,
pau prjú ár sem bankinn hefur
staðið, fyrir 1,230,000 kr. Hafi nú
f—I pessarar ujiphæðar verið seðlar,
pá hefur landssjóður á pessum tíma
verið settur í 8—900,0(X) kr. gull
skuld við ríkissjóð, svo undir komna,
sem pegar er skýrt frá að framan!
Hjer væri nú margt að athuga
við 1 fjárhagslegu og pjóðbúlegu
tilliti. En jég vil ekki slíta práð
röldeiðslu ininrinr, og sný mjer pví
að hinu eiginlega eðli pessarar
skuldar.
Þeir, sem leggja inn seðla gegn
póstávísunurn, eru prívat menn, sem
fyrir ávísunargjaldið útborgað í Höfn
fá vörur erlendis frá. Hjer verður
mönnum málið líklega ljósast, ef
jeg set pað frarn með dæmi, sem
í aðalefni gildi fyrir öll. Einhver
Jón hefur 10,000 kr. í seðlum, sem
hann vill konta sjer ttpp húsi fyrir.
Hann fer með pær til póstmeistara,
og fær hjá honuin ávísanir fyrir
upphæðinni á ríkissjóð. Ríkissjóður
borgar út ávísanirnar í gulli og Jón
fær pað í hús og til húss, sem
gullsupphæðin getur keypt. En
hver borgar nú pennan kostnað í liúsi
Jóns? Sá sem síðast borgar. Seðl-
ar Jóns, pegar hann hefur tekið
við ávísunutn póstmeistara á ríkis-
sjóð, eru fallnir eins og frekast má
verða, og úr gjaldeyri orðnir að pví,
se.n peir verða, er peir falla, —
dvisun á landssjóð, pví hann á að
leysa inn seðla sína pegar peir falla.
Þessa ávísun fer póstmeistari með
fyrir hönd ríkissjóðs I landssjóð og
hann er látinn leysa hana inn
með andvirði hennar í gulli, sem
hann síðan borgar ríkissjóði. Hefur
landssjóður þaiinig borgað þennan
fcostnað í hösi Jóns. Ilið sama
verður ofan á pótt verzlunar vörur
sjeu keyptar, eða skuldir sjeu lokn-
ar. Það er landssjóður, sem látinn
er borga allt petta í gulli. Öll
pau hundruð púsunda af krónum í
seðlum, sem landssjóður hefur leyst
inn síðan bankinn var stofnaður, eru
pannig gullsjóður, sem dreginn hef-
ur verið úr vösum gj'ddpegna, úr
vasa pjóðarinnar, til að borga vörur
og verzlunarpurftir prívat manna,
sem ávísa gegn seðlum á ríkissjóð.
Þjóðinni hefur verið, og er, steypt
í sívaxandi gullskuld við ríkissjóð,
til að borga verzltinar-aðföng viss
hluta landsmanna, pað er að segja,
peirra helzt, sem næstir búa bank-
anum. Halda íslendingar, stjórn,
ping og blöð, að nokkur maður
rengi petta, sem vit og vilja hef-
ur til að rekja beint og rugllaust
samband orsaka og afleiðinga J