Lögberg - 07.05.1890, Side 4

4:
LOGBERG, MIÐVIKUDAGINN 7. MAÍ 1890.
3C ö § b c v g.
■--- MIDVIKUI. 7. MAÍ 1S90. -
Útgei-'ENDUr:
Sigtr. Jónasson,
Bergvin J ónsson, s
Arni Friðriksson,
Einar lljórleifsson,
Ólafur þórgeirsson,
SigurSur J. Jóhannesson.
-A-llar upplýsingar viðvíkjandi verði á aug-
lýsingum f LöGBERGI geta mcnn fcngið á
skrifstofu blaðsins.
3EEve nær sem kaupentlur Lögbf.rgs skipta
um bástáð, eru þeir vinsamlagast bcðnir að
sentla s k r i f 1 e g t skeyti um J>að til skrif
stofu blaðsins.
"ETian á öll brjef, sem útgefendum Lög-
Bf.rgs cru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætt
að skrifa:
The iögberg Printing Co.
P. 0. Box 368, Wlnnipeg. Man.
UPP MEÐ MEliKItí!
í síðasta blaði reyndum vjer í
prcin inoð fyrirsötrn: „Jiurt með
e/leraugvn“ að ryfj a upp fyrir
raönnum stofnu og tilgang blaðs
vors og setja fram Jiær meginregl-
ur, scm vjer leitumst við að fylgja
i ritstjórn pess.
t>að er nú vitanlegt, að J>að
er talsverður flokkur manna, sem
gerir sjer pað nálega að einka-lífs-
starfi að rifa Lörjberg niður og
rægja það ineð ösönnum sögum.
Það er engin ástæða til fyrir oss
að kippa oss upp við ]>aö, Jxjtt
blað vort inæti mótspyrnu og ]>ótt
mótstöðumenn vorir reyni að berjast
gegn oss. I>að er livers manns
rjettur að berjast fyrir eindreginni
skoðun sinni. En eigi að eins vjer
Leldur og almenningur allur á rjett
á ]>ví, að vopnin, sem beitt er,
sjeu siðaðra manna vopn, eigi orða-
glamur tómt, eigi rógur, eigi ein-
tóin dóna-skammyrði, heldur vopn
drengilegra röksemda.
I>egar verið er að rífa niður
blað, sem Iiefur yfirlysta stefnu, ]>á
getur ekki verið nema eitt eða
fleira af ]>rennu, sem rjettlætir
slíkt: annaðhvort að mótstöðumenn-
irnir sje ósamdóma og andstæðir
stefnunni; og ]>á er J>að skylda
peirra að sýna með rökum, að hún
sjc röng, og i hverju og af liverju
hún sje röng; eða ]>á að mótstöðu-
mennirnir álíta, að blaðið framfvlgi
eigi peirri stefnu, sein ]>að ]>ykist
hafa, og ]>á ber ]>eim að sýna fram
á að svo sje, sýna, að blaðið sigli
undir fölsku flaggi; eða enn í
priðja lagi, að ]>eir eru saindóma
stefuunni og játa að blaðið yfir
Löfuð fylgi henni, en líkar ekki að-
ferðin, /trernig ]>að framfylgir lienni,
og pá ber þeim að sýna fram á,
að blaðið ]>jóni rjettu málefni á
ódrengilegan eða ósæmilegan hátt.
í>að er nú vafalaust skylda
]>eima scin cru að rífa Lögberg
niður, að sýna með röksemdum fram
á að minnsta kosti eitthvað eitt af
J>e3su prennu, sem vjer höfum bent
á hjer að ofan. En á ]>ví virðíst
oss heldur hafa verið misbrestur,
cn ajitur auðugra af hinu: Jjótum
orðum, hártogunum, útúrsnúningi,
og misskilningi á fáfræði byggðum,
af bví að mótstöðumennirnir hafa
stunduin ckki skilíð sitt eigið móð-
urmál og lagt aðra p/ðíng í orð í
Lögbergi, heldur ea annars er til
f orBunum í máli voru. Llin hin
<cnn miður vönduðu vopnin: ósann-
iudin, skwlum vjer nú ekki tala.
í fyrsta lagi að ]>ví cr til
stefnu blaðsins kemur, ]>á liefur
enginn oss vitanlega orðið til að
ámæla neinu af pví sem vjer könn-
umst við sem stefnu vora. Ef pessi
flokkur hefur móti herini, ]>á skor-
um vjer á hann að segja ljóst og
skýrt til, hvað ]>eim ]>ykir að henni.
Og meira að segja: I>að er ekki
nóg, að [>eir segi, hvað [>eim pyk-
ir að vorri stefnu; peir verða að
segja til, hvað peir vilja setja í
staðinn, og pað vel að merkja ekki
í orðatiltækjum, sem eru svo al-
menn, að pau verða ]>ýðingarlaus,
af pvl ]>au geta ]>ýtt allt og ekk-
ert, heldur í alveg ljóst ákveðnum
og ótvíræðum orðum.
Með öðrum orðum: peiin er
ekki nóg að skjóta á vort merki;
peir verða að draga upp sitt eigið
merki. Vjer segjuin pvi nú við
pá: Fram með fánann! Upp með
tnerkið!
í>ú purfa menn ekki að vera
að mannskemma sig og aðra á
vondum orðum, ]>á hafa menn hug-
sjónir og röksemdir til að ræða,
og er pað göfugra og fróðlegra.
I>á er liitt pessu næst, ef mót-
stöðumönnum vorum virðist að vjer
sigla undir fölsku flaggi, vinna að
öðru en pví sem vjer lýsum vera
mark vort og mið. — Sje svo, pá
er að koma fram með pað og benda
á, hvar og hvernig pað kömi fram
hjá oss. Ekki vex oss í augum
að gera að dæmi I>órs, „fara í aust-
urveg ok berja tröll“; vjer kvíð-
um pví ekki að vjer getum eigi
hrundið slíkum sakargiptum, ef pær
koma fram. Hitt er allt örðugra
að fást við reimleika, að berjast við
sögur og ummæli, sein fara skrlð-
andi I myrkrinu, en koma hvergi
ojiinberlega I ljós.
Svo er hið priðja: að vjer
vinnum ekki á rjettan hátt að tak-
marki voru. J>að er eins og helzt
bóli á pessari mótbáru gegn oss
pótt I poku sje og reyk. Vjer
skulum ekki gera neinum upp orð,
en hahla oss til aðfinninga, sem vjer
höfurn svartar á hvítu, pótt eigi
sje á prenti. Einn höfum vjer sjeð
bera Lögbergi pað á brýn, að pað
„hjeldi ekki fram nógu alþýðleg-
um og frjálslyndum skoðunum“.
Hvað er nú sagt með slíku? Bók-
staflega ekki nema tómt orðaglam-
ur! Slfkum ahnennum orðatiltækj-
um má sletta fram sein sleggju-
dómum um allt og alla. Og sje
pað nógu stöðugt og iðulega gert,
verða jafnan einhverjir svo einfald-
ir að álíta ]>að sjálfsagt satt, úr
pví að pað glymur allt af I eyr-
um peirra. „I.júgðu djarflega og
mun jafnan nokkuð við loða“ seg-
ir máltækið. En að benda á eina
einustu grein eða jafnvel setningu
af hendi ritstjórnar blaðsins, sem
beri vott um ófrjálslyndi eða mót-
spýrnu gegn alpýðu, pað verður
slíkum vandlæturutn ekki að vegi —
eðlilega, ]>á væru menn komnir út
úr orðaglamrinu og inn I nokkuö,
sem gæti verið umtalsefni, en pað
er ckki peirra matur, sem pröngt
eiga I búi með röksemdir.
Vjer höfum sjeð ritstjórn blaðs-
ins brugðið um „drottnunargirni,
liroka og sjálfsálit“. En aldrei höf-
um vjer sjeð nje lieyrt nokkurn
niann reyna að tilfæra eitt einasta
dæmi pess, íw) Lögberg seildist ept
ir neinum völdum eða umráðum
öðrum en peim sein Uggja í afli
skynsandegra röksemda, Petta minn-
ir oss á manninn, sem var að brýna
fyrir náunga sínum vikuua sem leíð,
að liann ætti að styðja annað ó-
nefnt blað til að styrkja mótspyrn-
una inóti Lögbergi. „En mjer pykir
Lögb. miklu betra blað“, sagði sá
er við var mælt. „Mikið satt“,
sagði hinn; „pað dettur engum I
hug að neita pvl, en einmitt pess
vegna parf að styðja hitt blaðið“.
„J>að skil jeg.ekki“, sagði sáfyrri;
„mjer finnst livert blað verðskuldi
stuðning eptir pvt sem pað cr gott
til; sá nýtasti verður sá sterkasti
og á að lifa“. — „I>vert á móti“
segir liinn; „einmitt af pví að blað-
ið er skynsamlegar og betur ritað,
er hætt við pað fái of mikil áhrif,
verði of ráðríkt; pess vegna eigum
við að berjast móti pví.“
Með öðrum orðum: pað er liætt
við að skynsemin liafi meiri áhrif,
geti ráðið meiru en heimskan, og
verði pví hættulegri — styðjum
pví heimskuna! niður með skyn-
semina!
Aðra drottnunarg'rni cða ráð-
ríki en petta hefur enginn reynt
að sýna fram á að Lögberg hefði
til að bera.
í hverju pað hafi sýnt sig, að
„hroki eða sjálfsálit“ sje einkenni-
legt fyrir ritstjórn .Lögbergx, pað
hefur enginn fært nokkurt dæmi til.
Og á meðan er ekki gott að gizka
á, livað sá er slfkt ber fram vill
færa sínu máli til sönnunar, Menn
verða yfir höfuð að nefna til ljós
dæmi, pegar menn vilja finna að,
svo ákveðin, að enginn sje I vafa
um, hvað við er átt. Annars er
aðfinningin einskisverður sleggju-
dómur.
Sumir eru að núa oss pví um
nasir, að vjer, sem að Lögbergi
stöndum, sjeum „lærðir“ menn. Er
pað nokkur skömm eða galli á oss
pótt vjer höfum reynt að afla oss
sein mests af nytsömum fróðleik?
Eða liefur Jyögberg verið að fást
við pesskonar háfleyg lærdómsmál,
sem liver skynsamur alpýðumaður
skilji ekki? Eða höfum vjer sýnt
lítilsvirðing nokkrum manni fyrir
pað að liann væri ekki lærður?
Víst metum vjer mikils pann lær-
dóm allan, sem að haldi kemur, en
heilbrigða skynsemi og kurteisi og
drengskap metum vjer miklu meira.
Vjer láum engum, pótt liann kunni
ekki eittlivað, nema pví að eins að
hann fari að gefa sig við pví að
kenna öðruin pað sem hann kann
ekki sjálfur. J>á láum vjer honum
— ekki lærdómsleysið, heldur of-
traustið á sjálfuin sjer, humbugið.—
Vjer láum ekki manni pótt liann
kunni ekki að skrifa hugsunar-rjett,
en segjum, að meðan liann getur
ekki gætt einföldustu reglna lieil-
brigðrar skynsemi fyrir rjettri setn-
ingaskipun, ætti hann lieldur að
fást við annað en ritstörf.
Nú skorum t'jer einu sinni á
pá sem dags daglega eru að leggja
oss í einelti munnle«ra o<r á bak, að
koma fram opinberlega ineð pað sem
peir liafa móti oss. Vjer skulum ]>á
viðurkennast, ef vjer fáuin eigi Varið
oss. E11 rjett er nú orðið að heiinta
pað að eittlivað komi aniiað fram, en
tómt niðurrif og skammir. Hvað er
pað sem mótstöðumenn Lögbergtt
vilja?
Hvað er peirra mark og mið?
Hvað hafa peir skrifað á fána
sinn?
Fram i dagsbirtuna með pað!
Upp meö merkid!
FJALLlv O N A N
°o
síra E r i ð r i k J. Ber gma 11 n.
Ritstjóri Fjallkonunnur hefur
skrifað grein um fyrirlestra pá sem
haldnir voru á siðasta kirkjupingi
íslendinga hjer vestra og síðar gefn-
ir út. Sú grein er mest útdrátt-
ur úr fyrirlestrunum eða á að
vera pað. J>að væri ástæða
til að gera nokkrar athuga-
semdir við pann útdrátt. En vjer
getum ekki fengið oss til að hafa
fyrir pví, pað yrði svo langt og
mikið mál. I>ví að sá útdráttur er
I raun og veru allur falskur að
meira eða minna leyti. t>að getur
hver einasti skynsanr.ur inaður sann-
færzt um, ef liann les Fjallkonu-
greinina og jafnframt fyrirlestrana
sjálfa.
En pað er eitt atriði I pess-
ari grein, sera vjer álítum rangt
að láta standa ómótmælt. I>að er
lýsing sú sem par stendur af síra
Friðrik J. Bergmann. Fjallkonan
hefur auðvitað fyllsta rjett til að
benda okkur á pað sem hún álítur
að sje rangt af pví er vjer höld-
um ^ram hjer vestra. Hún liefur
vitaskuld ekki rjett til að hafa pað
rangt eptir oss, sem vjer höfum
sagt. En pað getur samt verið á-
stæða til að gera sjer litla rellu
út af pví, pegar orð vor, sem hún
ranghermir, standa á prenti; pau
sýoa sig pá sjálf, hvað sem Fjall-
konan segir. En hitt er allsendis
ópolandi að blaðið blátt áfram ljúgi
upp á menn pví liugarfari, sem
peim er fjarstæðast.
í 6. blaði Fjallkonunnur standa
pessar línur:
„í pessuin fyrirlestri og öllu
|>ví, er síra Fr. B. ritar, leynir pað
sjer ekki, að liann er sannur læri-
sveinn norsku sýnódunnar I Amer-
íku, sem er eitthvert prællyndasta
kirkjufjelag og heldur fram hinni
blindustu bókstafatrú; guðfræðingar
hennar kenna t. d. að jörðin sje
flöt eins og pönnukaka, og sólin
gangi kring um jörðina o. s. frv.,
af pví að biflían segir pað. Frjáls-
lyndi peirra kom mjög vel I ljós,
pegar styrjöldin varð I Ameríku út
af prælahahlinu; ]>á hjelt norska
sýnódan fram prælahaldinu, af pví
pað hefði verið hjá Gyðinguin á
dögum biflíunnar“.
Vjer skulum ekki fara út I pá
sálma hjer, hvort petta er I raun
og veru rjett lýsing á norsku sýn-
ódunni, eins og hún er nú. I>að
kemur oss ekki við. En hinu leyf-
um vjer oss afdráttarlaust að mót-
mæla, að pessi hugsunarháttur hafi
að nokkru minnsta leyti komið fram
hjá síra Friðrik Bergmann. Hvar sero
leitað er I pví sein ú prent hefur
komið eptir pann mann, [>á er
grandvart uin að menn sjái bóla á
nokkru slíku, sem ]>ví er Fjallkon-
an telur einkennilegast við norsku
sýnóduna. Og pess finnst jafnvel
ekki vottur í peim útdrætti, sem
Fjallkonan kemur með af fyrir-
lestri hans, prátt fyrir pað að sá
útdráttur er I raun og veru ekkert
annað en afskræmi og útúrsnúning-
ur. — Hefði ritstjóri Fjallkonunnar
verið ögn kunnugri síra Fr. Berg-
mann, pá hefði honum að öllum
líkindum aldrei dottið I hug að
bendla liaiin hið minnsta við norsku
sýnóduna, að pví cr anda-stefnu
við kemur. Hann liefði pá vitað
að með pví hefði hann orðið til
athlægis. Flestum, sem nokkuð
pekkja til slra Bergmanns á annað
borð, er kunnugt um pað, að liann
hefur enga guðfræði numið hjá
norsku sýnódunni, en að prófessor
Fredrik Fetersen, sá langhelzti af
liinum frjálslyndari guðfræðingum í
Noregi, hefur liaft meiri áhrif á
liann en nokkur annar maður.
Fjallkonan hefur fengizt svo mikið
við kirkju- og kristindóms-mál á
slðari tímum, að henni ætti ekki
að vera ókunnugt um, að prófess-
or Fr. Petersen er mjög svo óskyld-
ur norsku sýnódunni, andlega tekið.
Ritstjóri „Fjallk.“ tekur að sjer
að verja prestaskólann I Reykjavík
gegn aðfinningum peim sem standa,
honum viðvíkjandi, í fyrirlestri síra
Bergmanns, og hann lætur ]>ess
afdráttarlaust getið, hve langt sá
maður standi fyrir neðan presta-
skólakennarana par. Oss dettur alls
ekki I hug að kasta neinni rýrð á
]>á menn. En jafnframt virðist oss
ekki illa við eiga I pessu sambandi,
að benda á eitt atriði, sem á sjer
stað við prestaskólann, og bera pað
saman við framkomu síra Friðriks
Bergmanns meðan hann gengdi
prestsstörfum lijer I Winnipeg.
Prestaskólinn I Reykjavík á
bókasafn, sem ætlað er kennurum
o£ nemendum sV.ólans til afnota.
Ii’orstöðumaður skólans hefur um-
ráð yfir pví, og pau umráð notar
hann meðal annars á pann hátt, að
hann synjar lærisveinunum um lán
á peim bókum safnsins, sem ekki
halda fram sömu skoðunum viðvlkj-
andi trúarbragðamálum, sem peim
er kenndar eru á jirestaskólanum.—
Síra Friðrik Bergmann gekkst fyrir
pvl I vetur að stofnað væri hjer
meðal íslendinga ofurlítið fjelag til
að kaupa nýlegar skandínaviskar
bækur, til pess að peir sem skilja
norðurlandamálin skyldu ekki purfa
að fara með öllu vnrhluta af peim
bókmennta-auði, sein par er að finna.
Hann var sjálfur lífið og sálin I
peim fjelagsskap rneðan hann var
hjer. Við valið á peim bókum var
ekki farið eptir neinu nema bók-
menutalegu gildi, og meginliluti
peirra bóka, sem keyptar voru, eru
eptir menn, sem hafa allt aðra skoð-
un á trúarbrögðunum en slra Frið-
rik Bergmann, t. d. Georg Brand-
es, .í. P. Jakobsen, Henrik Ibsen,
Björnstjerne Björnson, Alexandcr L.
Kielland. — Hvort finnst nú ritst.
Fjallkonunnar likjast meir norsku
sýnódunni, eptir pví sem hann hugs-
ar sjer pað fjelag, framkoma presta-
skólastjórans, eða framkoma síra
Friðriks Bergmanns?
I>að cr svo að sjá sem ritst.
Fjallkonunnar sje, cinhverra liluta
vegna, alls ekki fær um að dæma
neitt um síra Friðrik Bergmann af
ritstörfum hans. En að hinu leyt-
inu virðist honum vera annt uin
að gera almenningi manna ljóst,
hvers konar piltur pað sje nú I
raun og veru. Oss langar til að
ljetta par ofurlltið undir með hon-
um, pví slík löngun er síður en
ekki vítaverð. Um ritstörf manns-
ins ætlum vjer ekkert að segja I
pvl skyni; pað er koinin reynd á,
að pau skilur Fjallkonan ekki, og
húu skilur fráleitt betur vorar út-
skýringar á peim.
Vjer skulum pví láta oss nægja
að benda blaðinu á eitt atriði við-
víkjandi manninum sjálfum. J>að
skilur vafalaust pað atriði, og pað
væri vel til fallið af pví, að benda
lesenduin sínum á ]>að, pví pað
einkennir manninn miklu meira en
sú lýsing, sem pað hefur af hon-
um gefið. Hann lauk fyrir nokkr-
um árum guðfræðisnámi sínu við
prestaskóla öflugasta lúterska kirkju-
t