Lögberg - 20.08.1890, Síða 2

l.ÖOiJlíKG, M11) VI lv U 1JA(j 1N N 20. ÁGÚST 1S00.
t 'j
ÞING VALL A N Ý 3>EN DAN.
Ferðapibtliir »j tir Lit.t-r Jjjörlrifiuuj).
I f í3iira iiluta f. in. fór jeg vest-
tit í Þinofvaliai flejidu oir clvaldi
]>ar vikutíina, eins og iesendum Löj-
berrjs er kunmigt. Jcg lief ailt af
ííDati œtlaö mjer að segja dálitið
tindan og ofan af ]>ví sem fyrir
auguu bar, en vegua prengsia 1
biaðinu liefur ]>að dregi.it þangað til
Jiá.
Yogurinn er langur vestur —
talsvert á 3. liundrað mílur frá
Á’úinuipeg. En ferðin cr skemmti-
Jcg að sumarlaginu. Sljettumar um-
liverfis ’ Portage la Prairie eru eins
íagrar og björgulegar eins og nokk-
urt akurlendi, sem jeg hef sjcð,
livort sem er í Norðurálfunni eða
Amcríku. Þegcr vcstur dregur, fer
landið að verða tilbroytingarmeira;
liæðir og dalverpi, skógarreinar og
smáár bera fyrir augað á fleygings-
íertinni. iiarnuligu bæiruir með
íram Manitoba oít Norðvestur-braut-
irni tru orðnir tiitölulega stórir og
íailegii’, ineð prigga til fjögra lopta
liáum hótellum, einkum Minnedosa
og Neepawa ■— að minnsta lcosti
voru peir miklu tilkomumeiri en jeg
l.aíði búizt við. Og yfir öllu ligg-
vr cinbver preklegur æskublær. Til-
tölulcga íátt, sem maður sjcr, er
fuiigcrt, pó að mikið hafi verið að
iiafzt. En allt ber pann svip, að
auðsjcð er að ætlazt er til að mikið
t erði úr pví. Þ<5 að margt sjo frum-
byiingsiegt, ]>á er ekkert kotuugs-
]cgt.
* #
Eptir 11 klukkutíma járnbraut-
ar-íerð er komið vestur til Church-
1 ridgo, vorzlunarátað ir Dingvallany-
3 indunnar. í>að er ongiun bær,
itjdtir eii.s örfá hús: járnbraut-
arstöðva-Iiúsið, greiðasöluhús, smiðja,
kirkja tiihcirar.di ersku kijkjunni),
iircstsetur og tvær búðir. Kaup-
liiennirnir eru báðir íslendingar, Jj.
I). WeMmtm oir Jóhann G. Thor-
O
tjelrssov, báfir mannúðlcgustu og
viðfeldnustu mer.n.
Erá Churchbridgo cr eins til tveggja
tlma ferð á va<)ni norövestur í ny-
lcnduna. Ilún cr fögur yiir að lita.
j.ancbð or öklótt, en öldurnar víð-
ast bvar lágar; ajitur á móti eru
hjcr og þar noltkuð háir hólar.
Ilæsti hóllinn or kallaður Hehjahóll,
drcgur nafn af Hclga heitnum Jóns-
syni, sein fyrstur gekkst fyrir ís-
lenzku landnámi ]>ar vestra. Af
beim Lól er útsjón pryðisfögur yfir
alla nylenduna eða svo að segja.
Ef maður hefði verið staddur hoima
á Fróni, mundi manni hafa þótt
sveitarlegt að litast um Jiaðan og
liorfa yfir „korngular ekrur, skrúðgræn
belti skóga“ og engin kafin í grasi.
%'t 't'f
Jeg skal vera lireinskilinn cg
kannast við að jeg hef liingað ti 1
litið dálítið öðrum aujrum á I>in<r-
vallanylenduna heldur en aðrar ny*
lendur íslendinga lijer norðan 1 mda-
mæranna. Jeg get c-kki sagt, að
jeg liafi liaft neitt liorn í síðu
liennar, en jeg get ckki heldur sagt
að mjer Iia.fi verið eins amrt um
liana. Orsakiniar til ]>oss liafa ekki
verið mikilsverðar; jeg skal kann-
ast við að ]>að hafi verið inest af
tilviljun. En ]>ó liefur [>að ekki ver-
ið alveg að tiiefnislausu.
Meðal annars hefur pað verk-
að á liuga minn, að nylendan tr
ckki í Manitoba. Jcg lief ekki get-
aö að ]>ví gert, að jeg hef sjtð'
eptir liverjum góðum dreng íjlenzk-
imi, sem út úr Manitoba hefur far-
ið. Mjer hefur pótt fyrir allri dreif-
iugu á okkur íslendingum í pessu
Jandi, ]>ví að með lienni liafa jafn-
ftn iniiiiikað mögul ikarnir til
J.ess ;:ð geta látið að oss kvcða
8em pjúðflokki. Og af ]>ví að svo
l.uigílestir af okkur Vestur-íslend-
inguin cruin í Manitoba, ]>á var
auðsjeð, að hjer var mest tækífær-
ið til að hvorfa ekki í sjóinn.
]>ess vegna hef ekki getnð að ]>ví
gert, að mjer iieíur fundizt ]>jóð-
ílokkur vor í pessu landi vcra að
tapa í livert sinn scm dugandi
landar liaía flutt út úr fylkinu.
Annað er og, scm hefur haft
pau áhrif á mig, að nylendan hef-
ur orðið mjer minna hugðarmál en
olla: uintal sumra nylendumanna
sjálfra um bygð sína og liírg manna
par. Jeg skal ekki halda fram með
ueimi guini cða raupi um nylond-
ur vorar. Á pví vinna engir máls-
jiartar. En hitt er sannarlega ekki
betra, að bændur i nylendum, sem
eru að byggjast, geri sjer sjer-
stakt far um að koma inn í Löf-
uðin á utan við standandi mönnum
liugmyndum uin fátækt og vesal-
dóm, senr ekki á sjcr stað. Og
pað er óhætt að segja, að sumir
Dingvallanylendumenn liafa haft til-
lmeiging í pá átt, hvernig sem á
pví hefur staðið; og pað hcfur kveð-
ið svo rammt að peirri tilhneiging,
að mennirnir hafa kunnað pví verr
en nokkru öðru, ef lof hefur stað-
ið í blöðunum um nylcndu peirra.
— Jeg hef fyrir mitt leyti ekki
tekið sjerlega mikið mark á pví
sem mjer hefur bori/.t til eyrna,
pegar jcg hef orðið var við persa
tillmeiging. En liinu skal jeg ekki
neita, að nijer liafi orðið einhvern
vegiun óannara um nylonduna fyr-
ir bragðið. Og mig furðar á pví,
ef engum fleirum liefur farið í pví
efni líkt og mjer.
En úr pví jeg er farinn að
minnast á petta öfugstreymi til-
hneiginganna, sem komið hcfur I
ljós í I>ingvallanylcnduniii, pá er
ekki nema sanngjarnt, að jeg jafn-
framt bendi á pnð, að öllum slík-
um hringlanda virðist nú vera lok-
ið. Jeg gat ekki bctur sjeð í ferð
minni, en að menn yntlu hag síu-
um mjög vel, og gerðu sjer mjög
góðar vonir um nylentluna. Og
monn voru ótrauðir á að l.ita pær
vonir sínar í ljósi. Nú vakir pað
auðsjáanlcga fvrir mönnum, að draga
fleira fólk í nágrennið til pess að
byggja uj){) fjelagsskaj'inn -— pó
alls ekki með neinum skrumsögum.
Dingvallanylcndan Jiarf pcss að mínu
áliti ckki mcð. Fái menn að eins
að vita saini/ei/rtnn um pá byggð,
[>4 ætti í pví að liggja nóg að-
dráttarafi fyrir ]>á landa vora, sem
gerast vilja bændur, og ekki vilja,
einhverra liluta vegna, fara út i
pær nyletitlur í Manitoba, scm mynd-
azt hafa af íslendingum og enu
hafa heiniilisrjettarlönd á boðstól-
um.
Menn kunna að lialda, að pessi
ánægja manna og vonir utn fram-
tíðina sjeu cltki á miklu byggðar,
sjeu á engu öðru bvggðar en pví
að í snmar hefur veriö hagstæð tíð
og útlit er fyrir gott ár í petta
skg'.ti; svo kotni lakari árin, og pá
inuni lítið verða úr öllum pessuni
vonum. Jeg get gcfið mönnum
bendingu um, að pað væri ekki
rjett ályktað. Fyrstu íslenzku land-
nemaruir komu pangað út árið 1886.
Lesendur mínir inunu kannast við,
að síðan littfi ekki verið ncin velti-
4r að mcðaltali. Að cins oitt af
pessum árum (1887) hefur getað
talizt gott ár. Ilvernig liefur [>á
]>essuui landnemum gengið í ]>essi
4 ár? Jeg hef í IiÖndum búnaðar-
skyrslu pá sem getið or um i sið-
asta blaði Lögbergs. í henni stend-
ur ekki efnaliagur eins af ]>essum
elztu íanducinum, og vorða pá 18
ejitir. I>eir komu sajntals með
$2,202 1 nflenduna. Nú eru ci<ni-
•/ O
ir peirra metnar samtals 4 $26,430.
Gróði }>eirra um fjögur ár verður
pví $24,228. Nú ber pess aðgæta,
að jarðirnar cru hjer i innifaldar;
pær hafa pcir fengið gefins, og
pær eru metnar á $600 hver, eða
$10,800 satntals. Sje sú uppbæð
dregin frá gróðaupphæðinni, pá
verða eptir $13,428, sein landnáms-
menniruir liafa grætt á vinnu sinni,
höfuðstólnum, sem peir bvrjuðu
mcð, * og heimilisrjettarlönduiiuni.
I>að verða $716 á inann að moðal-
tali. L>að mega vera stórhuga menn
og heimtufrekir, sem ekki pvkir
slíkur áranour viðunanlerrur.
c5 O
-X- *
Auðvitað cr jeg ckki kuun-
ugur . menntunar- og fjelagslífi vtý-
lendunnar til hlítar; jeg stóð par
ekki við nema viku. Barnaskóli er
par lialdinn 4 sumrin, en skólahús-
ið or ekki liaganlega sett fyrir
alla nylenduna, cnda er hún líka
svo stór, að einn skóli nægir ekki;
líkindi eru og til að peir verði
tveir innan skamms. lslenzku
Winnipeg-blöðin eru dável koypt í
nylendunni. I>ar á móti var mjer
sagt, að lítið mundi vera keypt
af íslenzkum bókum. Auðvitað er
pað ekki eingöngu kotnið af vilja-
leysi Íólk3 — ef til vill alls ekki
af pví komið, heldur fyrst og frernst
af pví að svo má heita, sem eng-
inn maður liafi par slíkt á boðstól-
um. Annars er Hingvallanylendan
svo serh ekkcrt einstök í pví efni;
hjer um bil pað sama liefur mátt
segja um íslendiuga hvervetna í
pessu landi allt fram að síðustu
tímum. Og pað parf ekki að eyða
mörgum orðum um pað, hve illa
pað er farið. Tökuin nú til dæmis
nylenduna, sem hjer cr um að ræða.
Afskipti landa par eru mjög lítil
af annara ]>jóða mönnum. Fullorð-
ið fólk hefur pví mjög lítið tæki-
færi til að læra ensku. Á hverju
á pað svo að næra sitt andlega
líf, ef bækurnar vantar algerlega,
eða svo að segja?
I>að liefur fremur verið orð á
pví gert að undanförnu, að fje-
lagsskajmr í t>ingvallanylendunni hafi
gengið æði skrykkjótt. Jeg er pví
að mcstu leyti ókunnugur, livað
satt liefur verið í peim sögum; pað
hcfur að líkindum eitthvað verið í
peim hæft, án pess mjer detti í
hug að lialda pví fram, að fjelags-
skapurinn hafi verið lakari par cn
víðast hvar annars staðar. Það er
æði víða jiottur brotinn meðal Is-
lendinga í pví cfni. En liitt c-r
áreiðanlcgt, að fjelagsskapurinn par
vestra er að færast í lag. £>ví til
sönnunar má meðal annars geta
pess, að nylendumenn liafa í suin-
ar komið sjer sáman um að kalla
[ircst. Jcg var á fjölmennum safn-
aðarfundi, scm haldinn var til að
iæða um pað mál, cg par virtust
menn vol samliuga í pví efni, pó
að nokkur skoðanamunur væri á
vissum smáatriðum par að lútandi.
Á pessum fundi voru $100 laun á-
kveðiu lianda prestinum. Forseti
safnaðariiis er nú hr. Ólafur Ólafs-
son frá Yatnsonda á Seltjarnarnesi;
síðastu ár var hr. Thonias Fálsson
forseti.
Eins og jeg áður sagði, hafa
íslondingar par vestra lítil afskipti
af annara pjóða mönnum. t>að
ræður pví að líkindum, að pólitisk-
ur áhugi sje fremur lítill í nyiend-
unni. Jeg lield líka, að mjcr sje
óhætt að fuilyrða að svo sje. Jeg
lield að liann sje enda minni en
meðal landa í Manitoba, að íslend-
ingar vestur frá sjcu allsendis ó-
snortnir af hinum pólitiska straum
pessa lands. Jeg segi petta ekki
mönnum par til lyta, pví að eins
og par liagar til. sje jeg ekki að
potta gæti öðruvfsi verið eptir svo
stutta dvöl par, enda hygg jeg og,
að pólitiskur áhugi sje öllu minni
meðal almennings af öllum pjóðum
í territóríunum heldur on í Mani-
tóba. Það komur til af pví að
vald almennincrs í terrítóríunum er
af sjálffögðu ininna en í peim
pörtum Canada, sem fengið hafa
fylkisrjcttindi.
*
Flest;)ll hoimilisrjettarlönd í ís-
leuzku byggðinni eru numin. En
norður af byggðinni er mikill fláki
ónuminn, og par er sagt að sje
ljómr.ndi fallegt land. Tveir menn
sunnan úr Dakota, scm urðu mjcr
samferða vestur, Jóhannes Einarsson
og Eggert Arason, skoðuðu petta
land moðan jeg tafði í byggðinnn
og leízt pryðiloga 4 sig par. t>eir
hafa báðir numið par land síðan.
Síðan hefur og einn talsvert pekkt-
ur Winnipcg-íslendingur, Kiemenz
.Jónasson, einn af hinum ötulustu
Good-Temyilurum í pessuin bæj
skoðað landið norður af nylendunm,
Hann flutti sig pangað í síðustu viku.
Eptir pví sem pessir menn
lysa pcssu landi, er ólíklegt að
pess verSi langt að bíða að pað
verði alnumið — ef ckki af íslend-
inguni, pá af annara pjóða inOnn-
um. t>að cr ekki lieldur hægt ann-
að að segja, eu að talsvcrt sje
ljett undir með mönnum, sem par
vilja nema land. Manitoba og Norð-
vesturbrautar landdeildin byður hverj-
um manni, sem pangað flytur ’ til
að setjast ]>ar að, frá $200 til $500
lán. Leigurnar af láninu eru 8
]>rOt., og liöfuðstóllinn á að borg-
ast á 15 árum. Fyrstu tvö árin
verður ekki gengið eptir neinum
lcigum, lieldur leggjast pess tíma-
bils leigur við höfuðstólinn. Yið
cndir 5. ársins er byrjað að borga
höfuðstólinn, og 4 hann að vera
fullborgaður cptir tíu ár frá peim
tíma, eða 15 ár frá pví að lánið
var tckið. Um slík kjör verður
ekki annað sagt, en að pau sjeu
sanngjörn.
t>egar jeg var vcstra, gekk sú
saga um nylenduna, að </amlir riý-
lendubúar gætu líka fengið lán
moð sömu kjörum, cða svipuðum.
Mönnum virtist pað vera talsvert
áhugamál. Til pess að vita vissu
mínu um, livað satt væri í pví
efni, fann jeg að máli Mr.Eden, forstöð-
uraann landdeildarinnar. t>ó mjer
í>yki fyrir að svipta nylendumenn
par góðum vorium, skal jeg geta
pess hjer, að fregnin er tilhæfu-
laus. Mr. Eden sagði mjer að
ekki stæði á fjelaginu í pessu efni,en
sampykki Dofninion-stjórnarinnar
hefði ekki fengizt, og hann gaf
mjer cngar]. vonir um, að pað
mundi siðar fást.
* *
í stuttu máli get jeg sagt pað
[>að um nylenduna, að mjer leizt
]>ar pryðilega vel á mig. Fólkið
or myndarlegt og v;ðkunnanlegt;
svcitin er fögur; járnbrautin nærri;
jiirðin var pakin háu grasi, par sein
ekki voru annaðhvort skógar eða
saðlönd. Fólkið var auðsjáaulega
ánægt, ejitir pví scin gerist á ]>ess-
ari óánægjunnar jörð, og margfc af
pví var vel á vcg komið með að
varði vel ofnað. V'itaskuld er margt
par ófullkomið, og íión scm ferðast
nm löndin að eins til pess að setja
úí á, gætu náttúrlega fundið að
mörgn, og pað af moira viti en
Gísli Jónasson og hans líkar gera.
En mig furðar á ]>ví, ef liægt er
með sanngirni að búast við, að
hagur nylendunnar sje yfir liöfuð
betri en hann er, og cins pykir
mjer vafalaust, livort nokkur ís-
lenzk nylenda liefur staðið pessari
framar fjórum árum eptir að fyrstu
landnemarnir settust par að.
■>' 'X*
Að endingu langar mig til að
biðja lesendur mfna afsökunar á of-
urlitlum útúrdúr.
Fólkið í pessari nylendu og
í flcstuin eða öllum íslenzkum ny-
lendura, er að verða efnaðra en
pað hefur verið nokkurn tíma á
æfi sinni, að undanteknum fáeinum
mönnum. Að minnsta kosti er pað
trú mín og margra annara að pví
sjc svo varið. Hefur sú brcyting
nokkur áhrif á karakter fólksins?
í hvort einasta skipti sem jeg
hef komið út í íslenzku nylendurnar
liefur mjer komið tíl hugar sagan
eptir franska róinanahöfundinn Zola.
Sagan licitir „Jörð“, og á að vcra
lysing á frönskum bændum. Ilöf-
undurinu heldur pví fram, að ástin
til jarðarinnar, sein bændurnir búa
á, sje langríkasta aflið í sálu peirra;
hún sje peirra liöfuðástríða, og lami
allar aðrar ástrfður peirra, enda sjo
hún ofin inn í allt peirra tilfinn-
ingar og hugsanalíf. I>að er í sjálfu
sjer mjög sennilegt, að jarðyrkjau
fjeti. haft pessi áhrif. t>ar sem ux-
önnunin um jörðina ár eptir úr
parf að vera frámunalega nákvæin,
og par sem jörðin að hinu leytinu
gefur auð í aðra hönd, par er ekki
ósennilegt að hún hafi ákaflega
sterkt aðdráttaraíl fyrir huga manns-
ins.
Mjer hefur aldroi dottið í hug,
að íslenskir bændur sjeu orðnir eius.
og Zola segir að íranskir bændur
sjeu. En mier liefur dottið í hug,
að peir muni vera að íærast ofur
lítið í pá áttina. Jcg segi petta
alls ekki til að niðra íslenzkum
bændum lijer vestra; síður en svo.
Jog hcld pvert á móti, cð ef pessi
breyting, sem um er að ræða, er á
annað borð meira en hugarburður
minn, pá sje hún ekki lengra kom-
iu en svo, að Lún sje eirimitt góð.
Jeg vil ekki heldur segja, að jeg
hafi mikið fram að l.era mínu máli
til styrktar. En víst er urn pað,
að niikiö er talað um jörðina út í
nylendunum; og eins or pað víst,
að til eru úti í nylendunum bænd-
ur, sem sjaldan virðast liafa liugann
af jörð sinni og bútkap sínum, en
hafa á íslaudi verið orðlagðir fvrir
óráðsemi cg Ijetíúð, cg ekki heldur
tekið sjer fram hið minnsta í pessu
landi fyrr en peir fóru að búa.
Dvöl vor íslendinga lijer í land-
inu hefir enn verið of skömm til
pess að iiokks.ð, er hafi almennt gildi,
verði sagt um petta eða önnur sam-
kynja efni. En pau eru pess verð,
að menn veiti peim núkvæma at-
hygíi.
KAUPID YDAPt
AKURYRKJU- VERKFÆRI
—II J Á—
l^IHI3X;333.
WINNÍPEG, MAN,
Vjer ábyrgjunist a5 fullu all-
ar vörur vorar.
Agentar á öllum heldri stöðum.
Óskuui aö menn fiimi okkur
að máli.eSa skrifi okkur.
A. líarris, S#n & C#. (!,iii!.)
VEGGJA
P A P P I R
FRAMÚRSKARANDI ÓDFR
Óvandaðar sortir til fyrir 5 c
rúllan.
Cyltur pappír fyrir 20 c. rúllan.
Saunders
& Talbot
345 MAIN ST.
A. Haggnrt. James A. ross.
MAGGART & ROSS.
Alálnfærslumenn o. s. frv.
DUNDEE BLOCK. MAIN HTIÍ
PósthúskassÍ No. 1241.
íslemlinsar geta snúið sjer til |eirra
með mál sín. fuilvissir um, að |eirlata
ser vera sjerlega annt um að greiða
jau sem rœkilegast.