Lögberg - 08.10.1890, Síða 2

l.OGUEIU;, MIUVIKUDAGINN 8. .OKT. iSoo.
í ÓKÍALK-iIX'S <<; NJIIIIJSMUS
ú l’i'uufhuuU.
II.
Frá árinu 1870 Lættir rússnebka
1.'.•Itiiiwa-liiití’inyndiu aö star.da ein-
rtök, ci£ veiBur liöur af sósíalismus
Norðurúifuimtir. Samt scni úður var
liokkuö sjerstakt snið.á. possari hreyf-
i pr í líússlandi, v< gna pess live
sjcrstakiega hagaði til par í landi
i,ð ýinsu loytí.
A [>eim tímiim skiptust sósía-
IFtar iNorðurúlfunnar eins og nú í
t vo flokka, só-laldeinókrata og anar-
1 i-ta. Sósíaidemókratarnir hjeldu
írem afnámi einstaklings-eignarinnar
ú hiiium ymsu vinnufærum, kröfðust
[.ess að verkamennirnir skyldu eiga
hau í sameiningu. En pcir vildu
halda póliíiska skipulaginu, serri [>ú
útti sjer stað, og nota það sem
verkfæri til [>ess að umskapa rikið
í fiúrharrsle£rum efnuin. Dað sem
sósíaldemókratarnir [>ví Jmrftu fyrst
0<r fremst að berjast fyrir, var að
nú pólitisku valdi. I>cirra aðalvopn
var að safna sjer atkvæðum til
kosninira ú friðsamlegan liátt, en
par ú móti leyfðu peir ekki ofbeldi
nema í sjerstökum viðlögum.
Anarkistarnir vildu par ú móti
bvita unT bæði fjúrhagslega og póli-
tiska skipulaginu; peir hjeldu fram
algcrðu afnúmi ríkisins, en i stað
pess skyklu koma lítil, nlgerlega
sjálfstæð smúsambönd. Löggjafar-
ping pjóðanna mátu peir einskis,
og [>eir treystu eingöngu ú múg-
inn, að hann inuncli gera uppreisn;
með pví einu móti hugðust peir að
íá hugsjónum sínum íramgengt.
Af pessum tveúnur kenningum
leizt rússnesku sósíalistunum um
1870 miklu betur ú kenningu anar-
kistanca. Ilún lofaði meiru; eptir
henni gútu Hússar tlegið tvær tlug-
ur í einu hörrííi, af numið í cinu
fjúrhagslegt og jiólitiskt ófrelsi.
Ejitir peirri kenningu gerði ekki
heldur neitt til, live langt Húss-
land var ú ejitir Cðrum lönduin í
j-ólitískum efuum. I>veit ú móti
virtist ljettara að velta uin liarð-
stjórn, sem var orðin ú eptir tím-
anum, heldur en pingbundinni ein-
valdsstjórn, sem var grundvölluð ú
atkvaiðum almennings.
Rússum er injög gjarnt til að
fylgjast að í skoðunum. Árið 1870
voru allir liinir frjúlslvndustu Iiúss-
ar anarkistar. I>eir voru harðstjórn-
inni mótfalÍDÍr beinlíuis af pví að
liún var stjórn, og peir gerðu eng-
iin verulegan grcinarmun ú rú;s-
neskri harðstjórn og t. d. ping-
fetjórn Englauds. I>eir bjuggust
pví ekki við neinu góðu af- mennt-
uðu stjettunum og peim flokki
tnanna, sem var hlynntur ping-
buiidimii stjórn ú Rússiandi.- I>ú
byggðu sósíalistarnir allar sínar
vonir ú bændunum. Þúsundir ungra
karla og kvenna fóru í krossferðir
íneðal liæiidanna, liinir úkafari mcð
}>ví rna.rki og miði íyrir augum,
að fá pú til að hefja ojrinbcra uiiji-
reist, liinir hæglútari í pví skyni,
að undirbúa iiina komandi stjórnar-
bylting með pví að útbreiða sósial-
ista-skoðanir ú friðsainlegan liútt.
Þetta var eitt af hinum útakan-
legustu og eíukennilegustu atriðum
lireyfingarinnar, og einkunnarorð
J>essa fólks voru: „Allt fyrir pjúð-
ina og ekkert fyrir okkur sjúlfa.“
Flestir [>essara uiigu úkafa-
manna heyrðu æðri stjettunnm tiI.
J’ændurnir, sem peir ætluðu að
vekja og helga líf sitt, höfðu vcrið
eign ftðra peirra. Og bæudurnir
búru ekkert traust til pcirra, svo
að ckki var nærri pví komandi að
peir fengju neinu úorkað. J>etta
f<>ik tók ]>á pað til bragðs að lifa
alveg Jiinu satna Ií(i sem fólkið, er
pað ætlaði aö hafa úlirif á. I>að
gorðist almennir erfiðismenn og
erfiðiskonur ú ökrunmn, í verkstöð-
umnn, í skijiakvíiinum og ú járn-
brautuiimii, hvervetna par sein ó-
breytt'r verkamenn voru sarnan
koimiir. AHar [>ær prautir og all-
an J>ann skort, sein pessari nyj11
stöðu var samfara, bar pað með
aðdúanlegu jafnaðargeði, og taldist
liafa fengið fullt endurgjahl rauna
sinna. ef [>að gat við og við unn-
ið eiiihvern úhanganda.
I>essi só.síalista krossferð mistókst
algerlega. ISændurnir urðu steinhissa,
pegar |>etta útlenda fóik, sem eng-
inn vissi deili ú, fór að livetja pú
til ujijireisnnr. Reyndar leizt peim
vcl ú sósíalista-kennin<rarnar. En
pað var ómögulegt að fú úliang-
endur, ún pess að vekja ú sjer at-
hygli lögreglunnar, í J>ví landi par
sem njósnarmenn eru ú liverju strúi.
Á úrunutn 1873—4 voru 1500 só-
sialista-postular, tða vinir peirra og
úhangendur, teknir liöndum og sett-
ir í dyfiissu. Helmingur peirra var
aptur laus lútinn cj>tir fúa múnuði;
hiiium var lialdið í brúðabyrgðar-
fangelsi um 2—4 úr, og ú peim
tíma dóu eða urðu vitskertir 73 af
peim. Árið 1877 var múl nokk-
urra peirra (193) rannsakað, og peim
dæmd ymiskonar liegning, frá ein-
faldri útlegð til tíu úra liegningar-
vinnu í núinum Síberíu.
Með pessu var anarkismusinn
í Rússlandi steindrejunn. Hvað sem
menn kunna að lialda um framtíð-
ar-tilhögun mannfjelagsins, pá leyndi
pað sjer ekki, að pólitiska fyrir-
koinulacið var ekki eins lítilsvert
eins oc fvrstu iússnesku sósíalist-
arnir gerðu sjer í hugarluncl. I>ús-
unduin manna kom pað ú kaldan
klaka að láta sjer pað um munn
fara við kunningja sína, sem boð-
að var í heyranda hljóði I öllum
frjúlsum löndum-3 Pólitiskt frelsi
var auðsjúanlega nokkurs vort, pó
ekki væri til annars cn J>ess að
að gefa vinum pjóðarinnar færi ú
að verða licnni að einliverjum not-
um.
En peim veitti ekki svo auð-
velt að breyta kenningum sínum.
Ástríðurnar ljetu til sín taka, og
incnn úttu um stund örðugt með
að útta sig. Einstakri grimmd var
lieitt fvrir jiólitiskar yfirsjónir, og
pað pótt pær væru í sjúlfu sjer
smáar, og ]>að æsti uj>j> liugi manna,
svo peir gútu ekki stillt sig; liefnd-
arandinn kom yfir [>á, og terrórint-
arnir byrjuðu ú hryðjuverkum sín-
um. Árið 1878 tók liclzti og ú-
hrifamcsti flokkurinn af rússnesku
byltingamönnunum hryðjuverkz-ac-
feiðic.a ujij>. M<ð henni voru peir
í raun og veru að eins að berjait
inóti jiólitiskri harðstjórn, en [>e.’r
sigldu 1 fvrstu undir anarkista flaggi.
í blaði sinu Land urj fre/xi lystu
peir vfir pví að uin stjórnarskiú
lrirtu peir ekki grancl, og pegar
peir ynnu ú vcrstu embættismönr-
unum, [>ú hvgðust peir að eins að
vernda fjclaga sína gegn grimmd-
armeð erð peirri er beitt væri við
pá af liálfu stjórnarinnar og um-
boðsinanna hennar.
En pessi mótsögn gat ekki
lengi staði/.t. TJr pví menn höíðu
koinizt að peirri niðurstöðu, að
ekkert oæti orðið úr útbreiðslu só-
O
síalistisku skoðananna nema með
pví móti að útbreiðendur |<eirra
væru verndaðir gegn gjörræðislcg-
um ofsóknum, pú lú ekkert beim a
>ið en að fá framgengt peim breyt-
ingmn ú stjórnarfyrirkomulaginu, cr
tryggði peim vernd laganna. Og
að pvl er til hryðjuverkanna kom,
pú lá pað í augum upjii, að fyrst
um sinn gætu pau ekki haft ann-
an úrangur en pyngja prautir manna
og gera enn örðugri útbreiðslu só-
slalista-kenninganna. Svo klöfíiaði
byltingaflokkurinn. Litill hluti hans
hjelt fram gömlu stefnunni, vildi
ekkert skijita sjer af stjórnmúlum
og engin hryðjuverk hafa, að eins
j>rjedika kenningar sósíalista meðal
lyðsins prátt fyrir alla örðugleik-
ana. I>cssi flokkur gcrði ekkert,
sem I frásögur er færandi.
Mciri lilutinn par ú móti ritaði
á fúna sinn jiólitiskt frelsi I Iaml-
inu sein fyrsta mark og mið bylt-
inga-flokksins. í>eir stofnuðu blaðið
Norodnaia l'olio, ogflokkur peirra
nefndist sama nafni. Þennan flokk
mú tclja [>ú eiginlcgu „níliilista“,
ejitir }>vI scin |>að orð hefur verið
skilið utan Rússlands. Fyrir pess-
uni ílokki var hin nafnkennda fram-
kvæmdarnefnd, sem stóð bak við
allar morðtilraunir <>££ öll samsæri
„nlhilistaiina“.
I>ó að Narodnaia Volia-flokk-
urinn gerði etjórnarbylting að síuu
brúðabyrgðar marki og miði, pú af-
ncitaði hann ckki sósíalista-skcðun-
unuin. En hann varð með öllu að
aíneita anarkismus. Úr pví að sú
nauðsyn var viðurkennd, að berjast
fyrir jxílitísku frelsi, pú lá beint
við að hugleiða jafnframt, livernig
stjórnarskijiun framtíðarinnar bezt
vrði notuð. Rússnesku anarkistarn-
ir hlutu pví að verða að sósíal-
demókrötum. Árið 1880 gúfu [>eir
út prógramm sitt, og ú pví mú
sjú, hve alger breytingin var orð-
in, einu úri eptir að byltinga-flokk-
urinn klofnaði. Aðalatriðin I pcssu
prógrammi voru pau er nú" skal
oreina:
O
1. Fulltrúaping, scm hafi æðstu
stjórn yfir öllum aðalinúlum ríkis-
ins.
2. Fylkja-sjúlfstjórn, sern tryggð
sje með pví að allir embættismenn
sjcu kosnir af almenningi.
3. Bæirnir sjúlfstæðir, með sjer-
stökum fjúrhag og sjerstakri um-
boðsstjórn.
4. Algert samvizkufrelsi, múl-
frelsi, jirentfrclsi, fundafrelsi, fje-
laoafrelsi o<< frelsi til að halda
o o
sínum mönnuin fram við kosningar.
5. Kosningarrjett liafi liver karl-
maður, sem kominn er til vits og
úra.
fi. Standandi herlið af numið,
en I stað pess leggi svcitirnar til
landvarnarmenn, cr að eins fúist
við herstörf ú ófriðartímum.
I>ctta var jiólitlska jirógramm-
ið. Hagfræðisjirógrammið felst I
tveiinur sctningum.
7. Allt land vcrði pjóðareign.
8. Ymsar ráðstafanir sjeu gerð-
ar I pá útt að koma verkstöðun-
uin I hendur erfiðisinannanna.
Þessar siðustu greinar gera
prógrammið sósíalistiskt, on [>að er
fvlliloga sósíaldemókratiskt, ú ekkert
skvlt, við anarkismus. Líkainlecru
- O
ofbeldi er ekki aítlazt til að beitt
sje, nema til J>ess að fá framgengt
jiólitísku breytingunni. Fjárhags-
fviirkomulaginu cr par ú móti bú-
izt við að að eins verði breytt
með löggjöf.
Munurinn á pessu prógrammi
og sósíaldemókrata I öðrum lönd-
uiu er &ú úhcrzla, setn I Rúss-
Iandi er lögð ú landcignar-breyting-
una Höfundar pessa jirógramms
halda ekki að Rússland sje nógu
lano-t ú veof komið I iðnaði til
pess að fært væri að verkamenri-
irnir ættu verkstaðina sameio'inleo'a.
o Ö
I>ar ú móti hyggja peir að bænd-
urnir muni vcra fullfærir urn að
yrkja jörðina sem pjóðeign. í öðr-
um löndum leggja sósíaldemókrat-
arnir aðalúherzluna ú að gera verlc-
staðina að sameign verkamannanna.
Samt sem úður cr ckki aðal-
einkenni rússncsku nlhilistanna inni-
falið I pessum jirógramtnsmun, sem
skyrt er frú lijer að ofan, lieldur I
pvl að J>cir liafa orðið að leggja
sínar sósíalista-kenningar uj>j> ú
hylluna, og gefa sig alla við j>óli-
tísk i barúttunni.
Sem stcndor er níhilistunum
ekki til neiris að snúa sjer til bænd-
anna; til pess eru bændurnir of
fúfróðir og dreifðir . yfir of stórt
svæði. Rússncsku byltingainennirn-
ir verða að biiula sig við bæina,
leita að styrk hjú borgabúum, sem
bæði skilja jiólítiskt frclsi og prú
pað—pað eru hinir inenntuðu Rúss-
ar af öllum stjettum, par ú meðal
verkamenn I stóru borgunum, o<r
eins ínenn úr aðalsstjettunuin. Til-
raunir nfhilistanna til að nú tak-
marki sínu hafa verið tvennskonar
-— sumjiart niðurbrjótandi, sumjiart
upjibyggjandi. Niðurbrots-tilraunir
peirra er heiminum dúvel kunnugt
uin. l>eir reyndu hvnð ejifir annað
að ná Hfi keisarans, allt hið inennt-
aða Rússland komst við pað I ujij>-
núm, og stjórnarskrúrmúlið varð [>á
svo yfirgnæfandi, að pað útilokaði
allt annað, og skijiti Rússum I tvo
fjandsanilega flokka. Um nokkurn
tíma mútti ekki ú milli sjú, livorir
yfirstcrkari inundu verða.
Níhilistarnir byggðu upji ú
J>ann hútt, að ]>cir reyndu að færa
sjer I nyt pann úhuga ú pjóðmúl-
um, sem vaknaður var, til að koma
uj>p samsærismanna-flokki, nógu
sterkum til að liefjast handa og
grípa til vopna. Árin 1881—82
voru byltingamennimir nær pví að
gera uppreisn en nokkurn tíma ella.
Frú úrinu 1880 fóru byltinga-hug-
myndirnar óðum að komast inn I
lierinn, einkum setuliðið I St. Pjet-
ursborg <>g sjóliðið I Kfonstadt.
Leynifjclag myndaðist með ymsum
heldri herforincn'uni sem foro’öncu-
inönnum. Þetta fjelag hafði brútt
greinar út um allt ríkið, og alls
konar liershöíðingjar gcngu inn I
pað; sumir peirra liöfðu verið I
mestu metum lij'i stjórninni, enda
höfðu unnið afreksverk. Jafnframt
unnu erfiðismenn meðal liinna ó-
brcyttu liðsmanna. Arangurinn vaið
svo mikill, að ymsir heilir herflokk-
ar, foringjar og óbreyttir liðsinenn,
höfðu skuldbundizt til að hefja upp-
reisn, hvenær sem framkvæmdar-
nefnd nfhilistanna legði svo fyrir.
Eitt orð liefði nægt til pess að
stór partur af rússneska liernum
hefði grij>ið til vopna gegn lteisar-
anum: En petta orð kom aldrei,
o£r ekkert varð af framkvæmdunum.
Byltinga-skoðanirnar höfðu kom-
izt svo hratt og greiðlega inn I
herinn, að frainkvæmdarstjórnin von-
aði að g >ta orðið stjórninni yfir-
sterkari. Uppreistin var dregin
viku ejitir viku og múnuð ejitir
múnuð, af pví að allt af voru að
bætast við nyir samsærismenn, pang-
að til stjórnin fjekk vitneskju um,'
livað I bruggi var. Svo voru sarn-
særismennirnir teknir Löndum hver
ú fætur öðrum, og pá var ekkcrt
framar mögulegt að gera.
Árið 1882 3 var sífelt verið
að rcyna að blása nýju lífi I sam-
særin. En [>ú rak livert óhajijiið
annað. 250—300 liershöfðingjar voru
handteknir hjer og par um rlkið.
Samtökin I liernum urðu að cngu,
og framkvæmdarstjórnin gat nú engu
til veoar komið. Revndar voru
O V
ytns samsæri að myndast úrið 1884
og par ú ej>tir, en pau voru svoveik,
að samsærismar.na gerðu jafnvel ekki
tilraunir nema mjög sjaldan. Bylt-
ingaflokkurinn rússneski er nú enn
kominn inn ú nyjar Jeiðir.
(Meira).
POSTSAMNÍNGAR.
Innsigluðuin tilhoðum, stýluðnm til
Postmasteu Gknehai., verður tekið við aö
Ottawa til liádegis Föstudag 14. Nóvember
næstn, um flutuingá pósti Hennar Hátign-
ar, og er ætlazt til að samningarnir gildi iini
4 ár, um sjerhverja af eptirfylgjniidi póst-
lciðum, frá 1. Janúar næsta:
Butterfleld, o' Workm/w, eitt sinn á
viku, vegalengd talin 23% uiíla (ferð-
in liefst I ButtPrlield.
Cooln Crcek og Winniper/, tvisvar I viku,
vegalengd talin 22 niilur.
Olenboro og Jdriibrantiimtöðin, 4 sinnum
i viku, vegalengd taiiu >B míln.
Iíollonrt og Jarnbrinttarnliiðin, 4 sinnum
í viku, áætluð vegalengd 's milu.
Hohnfield og Jdrnbrinitiiriitöðin, 12 siiin-
iim á viku, vegalengd talin % mílu.
Prentaðar leiðbeiniiigar innihaldandi
frekari skýringar mn skilyrðin við þessn
fyrirhuguðii snmninga eru til sýnis ú póst-
húsunum við enda hveriar af pessum póst-
leiðum og hjer á skrifstofunni, og I>ar fást
einnig eyðublöð undir tilboð.
Post Ofi'Tce Ixspectous Office, l
Winnipeg, 19th. Sept. 1890. (
t. okt. 15] W. W. McLEOD
Post Ofllce Inspector.
"“SPYRJSB
EPTIU VEllDI Á ALLSKONAR
(iRIPAFÓDKI OG IIVEITISI.IÖLI
n. a. horninu á King St. og Market Square
Þiðfdið ómakið borgnð ef ]>ið viljið.
. GÍSLI ÓLA FSSON.
Tannlæknir
5 2 5 A ð a 1 s t r æ t i n u.
Gerir allskonar tannlækningar fyrir
mjög sanngjarua borgun, og svo vel
farið öll frá honum ánægð
GULLSMIÐU11—
3
213 JAMES Str.
Knupir oamai.t gui.i. og sii.fuh fyrir
-----hæsta vei ð.---
SMÍDAR og GEIHll VID alls konar
G U L L- og t’Ii-S.MÍ DI. [25.Selm.
Skradciara verzíun
312 Main Street,
Andspænis N. P. R. Depot.
Fullkomnar Lir^ðir af alls kon-
ar skozku tweed, worsteds yfir
frakka-efnum o. s. frv., fyr-
ir vægt verð; vjcr ú-
byrgjumst að fötin
sje mcð nyjasta
cniði og fari
úgætlega. [27.ag.3m
Hver sern [,arf að lúta hvolfa úr
skegghnífum, skerjia sagir, gera
við regnlilífar eða pvilíkt, fær pað
við vægu verði 211 Jamcs Street.,
rjett hjá Police Station. [lse.7 tf.
MUNROE aWEST
Málafœrslumcnn o. «. frv.
Frf.eman Block
493 NJain Str., VVinnipeg.
vel Jekktir meðal Islendinga, jafnan reíðu-
búnir til að taka að sjer mál þeirra. gerar
J;áyirmnin^a o. s. frv.
LAMDTGKU- LÖGIH.
Alhir seetionir meö jafnii tölu, nemn 8
°S 29 getur liver familíu-faðir, eða hvor
sem komiiin er yfir 18 ár tekið upp, sem
tieimilÍKrjettni l.iml og forkaiipKi jettarlaml.
ÍNHRITL'N.
Fyrir landinu rnega menn skrifa sig á
fein i landstofu er næst liggur landintqsem
tekið er. 8v<> getur og sá, er nerna vill
•»ud , gelið öðrum nmhoð til | ess að inn-
rita sig, en til |>ess verður hann fyrst nð fá
loyfi anuaðtveggja innanrikisstjórans i Ott-
awu eða Dominion Land-umboðsmannsins
í Winnipeg. $ 10 farf að borga fyrireign-
rrjett á hniji, en sjo Jað tekið áður,
l>«rf að boigr $ 10 meira.
SKYLDuRjJAR.
Samkvæmt núgildandi heimilisrjettarlög-
»m geta menu uppfyllt skyldurnar með
þrennu móti.
1. Með 3 ára ábúð og yrking landsins;
niá |ú latidnemi aldrei vera leugur- frá
landinu, en G nuíiniði á ári.
2. Með |>ví að búa stöðugt í 2 árinnan
2 mílna frá landinu er niimið var, og að
húið sje á lnnidnu í sæmilegu húsi um 3
mántiði stöðugt, eptir að 2 áiin eiu liðin
og áður en beðið er um eignarrjett. 8vo
verður og landnemi að plægja: á fyrsta
ári 10 ekrur, á 2. 25og3. JÖekrur, enn-
fremur að á 2 ári sje sáð í 10 ekrur og
á l'iiðja ári í 25 ekrur.
3. Með |>ví aö búa hvar sem vill fyrstu
2 árin, en að plægja á lamlinu fyrsta árið
5 og anuað árið 10 ekrur og |á að sá í
|>ær fyrstu 5 ekrurnar, ennfremur að byggja,
|>á sæmilegt íbúðarhús. Eptir að 2 ár eru
bannig liðin. verður landnemi að byrja
húskap á laudinu ella fyrirgerir liann
rjetti sínum. Og frá [>eim tima verður
hann að búa á lnndinu í )>að minnsta 6
mánuði á liverju úri um |>riggja ára tínia.
L’r»i EICN^RERJEF
geta menn beöið hvern land-agent sem
er, og livern |>ann umboðsmann, scmsend-
ur er til að skoða umbætur á lieimilisrjett,
arlaudi.
En xex rnánuðtnn dðnr en lnrdnemi biður
um eignarrjett, vrrðnr hann nð kunngera
]mð Donnnion Ijfinrl-uniboðnmanninuiii.
LEEDBEINijlCA UM.BOD
eru iWinnipeg, að Moosomin og Qu’Ap
peile vagnstöðvum. Á öllum kessum stöð-
um fá innflytjendur áreiðanlega lciðbein-
ing í hverju scm er og alla aðstoð og
hjálp ókoj<pis.
SEIjiNl HEiiV[!LIS({JETT
getur liver sá fengið, or hefui fengið eign-
niijett fyrir landi sina, eða skýrteiui frá
umhoðsmanuinum um að hann hafi átt að
fá liann fgrirjvnírndnuðiir byrjun 1S87.
Um nppiýsingar álirærnndi land stjórn-
arinnar, liggjandi milli nusturlandamæra
Manitoha fylkis að austan og Klettafjalla
að vestan, skyldu menn snúa sjer til
A. M. BURGESS,
27 ág. tf.J Dcputy Minister of the Iuterioj'