Lögberg - 22.06.1892, Blaðsíða 2

2
LOCBERQ, MIÐVIKUDAGINN 22 JUNI 1S92
Sögbcta.
6*6« át a* 573 Maia Str. Wianipes,
»í Thi J,i[btrg Printing ér" Publishing Coy.
(Inccrporated 27. May 1890).
RrrsTjáRi (Editor):
EJKAR H/ÖRLEIFSSON
PUSINKSS MANAGF.K: A/AGNÚS PAULSON.
Al oLVSINIjAR: Smá-auglýsingar í eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orö eða 1 þuml.
riálkstengdar; 1 doll. um mánuðinn. Á stærri
auglýsingum eöa augl. um lengri tíma aj-
sláttur eptir samningi.
RÚSTADA-SKIPTI kaupenda verSur a8 til
kynaa sknjlega og geta um fyruerandi bú
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE LGCBE^C PI^INTINC & PUBLISH- CO.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EDITOR LÖOBERti.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
— MIÐVIKUDAGINN 22. JÚNÍ 1892.-
|:gr Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuldlaus, begar hanm segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið flytr vistfsrlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum áiitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang'. .
jry Eftirleiðis verðr á hverri viku prent-
uð S blaðmu nðikenr.ing fyrir móttöku
allra peninga, sem t>ví hafa borizt fyrir-
farandi viku í pósti eða með brcfum,
en ekki fyrir peningum, sem menn af-
henda sjálflr á afgreiðslustofu blaðsins*
því að þeir menn fá samstundis skriflega
viðrkeaning. — Bandaríkjapeninga tekr
blaðið fullu verði (af Bandaríkjamönn-
n»), og frá ísiandi eru Islenzkir pen
ingaseðlar teknir gildir fuliu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
P. 0. U»ney Orders, eða peninga í Re
gittertd Letter. Sendið oss ekki bankaá
visanir, sem borgast eiga annarstaðar en
í Wiasipeg, nema 25ct3 aukaborgun fylg
fyrir innköllan.
SLÓLAMÁLIÐ.
Mjög merkilegur ritlingur kom út
hjer í bænum fyrir fáum dögum.
Hann er um aðalmál J>að sem Mani-
tobamenn eiga nú að leggja úrskurð
sinn á við næstu kosningar, skólamál
fyl/cisins. Með J>ví að ritlingurinn er
á ensku, og allmargir landar vorir
geta f>ví ekki haft hans not, skulum
vjer með nokkrum orðum gera grein
fyrir efni hans.
Áður en Manitoba varð partur af
Canada sambandinu, voru hjer engin
skólalög, og engir almennir skólar.
Enska kirkjan, kapólska kirkjan og
presbyteríanar hjeldu að eins uppi
skóluin fyrir sína eigin peninga. En
pegar Manitoba gekk inn í fylkjasam-
bandið, tók fylkið að sjer skólana,
pannig, að peir voru tvískiptir, aðrir
ætlaðir kaþólskum mönnum, hinir pró-
testöntum. • í prótestanta skólunum
voru engar trúargreinir kenndar, en í
kaþólsku skólunum var öll aðaláherzl-
an lögð áað innræta nemendunum ka-
þólska trú, en miklu minni á það að
kenna þeim veraldlegan fróðleik.
Til dæmis um það, hvernig kennsl-
unni var háttað, má þess geta, að eng-
inn söngur var kenndur nema sálma-
söngur og tón. Sagnafræði var engin
kennd fyrr en í 5. deild, að undantek-
inni biblíusögu. í 5. deild var kennd
sarra Canada meðan liún var undir
n
stjórn Frakka. í 6. deild kom saga
Canada undir Bretum, og í 7. deild
Knglandssaga. Nú komust mjög fá
frönsk börn lengra en í 5. deild, og
þess vegna lærði allur þorri þeirra
ekki hið minnsta um Canada, ættjörð
sína, eptir að það fyrirkomolag á þjóð-
fjelaginu, sem Bretar hafa hjer komið
á, náði hjer fótfestu. Að hinu leytinu
var mikil álierzla lögð á að kenna
börnunum námsgrein, sem kölluð var
„velsæmi11; þar fengu þau meðal ann-
ars tilsögn í því að skrifa brjef til
presta og preláta, titla þá rjett o. s.
frv., hvernig þau ættu að liegða sjer í
kirkjunni og m. m. Erkibiskupinn
rjeð, hverjar kennslubækur skyldu
notaðar, og umsjónarmenn skólanna,
sem jafnan voru jirestar, áttu að hafa
vakandi auga á að í hverjum skóla
væri krossmark eða einhver heilög
mvnd. Tache erkibiskup kallaði skól-
ana „kirkjur barnanna“, enda verður
því ekki neitað, að það var sanmr.æli.
Skólarnir yoru í raun og veru kirkiur
miklu frernur en nokkuð annað.
Svo sem til dæmis um það, lrvað
heirntað var af þeim mönnum, er ger-
ast vildu kennarar við þessa kaþólsku
skóla, setjum vjer lijer nokkrar spurn-
ingar, sem lagðar voru fyrir kennara-
efni við kennarapróf hjá kaþólskum
mönnum árið 1885.
„Ilvað er kirkjan? Hvar er liin
sanua kirkja? Eigum vjer að trúa því
sem kaþólska kirkjan kennir oss? Og
hvers vegna?“
„Hvað er messan? Hvað verða
menn að gera til þess að geta skilið
hana rjettilega?“
„Hvaða tilfinningar eigum vjer
að hafa gagnvait verndarengli vor-
um?“
„Hverjir eru aðalleyndardómar
trúarbragða vorra?“
„Hvað er meint með syndalausn?
Hvað þurfum vjer að geratilað öðlast
hana?“
En þó að þessi menntun kaþólsku
skólanna væri nokkuð ankanr.aleg
frá almennu sjónarmiði, þá fyrirlitu
ekki kaþólskir fjárstyrk almennings.
t>eim tókst að koma svo vel ár sinni
fyrir borð, að þar sem prótestantisku
skólahjeruðin fengu að eins $ 197.55
hvert frá löggjafarvaldinu, þá fengu
kaþólsku skólahjeruðin $347.02 hvert.
t>ar sem aptur á rnóti skólahjeruð pró-
testanta lögðu á sig skatta, sem námu
$450.20 á hvert þeirra, þá lögðu ekki
kaþólskirmenná sig skólaskatt,sem nam
meira enn $277.95 fyrir hvert lijerað.
í stuttu máli, þar sem prótestantar
lögðu sjálfir fram 70 cent af hverjum
dollar, sem þurfti til að halda við
skólum þeirra, þá lögðu kaþólskir
menn fram að eins 45 cent af dollarn-
um og fengu hin 55 cent af fje al-
mennings — til þess að halda uppi
barna-kirkjum sínum.
Allt þetta fyrirkomulag breyttist
með skólalögunum, sem gefln voru
út 1890. Aðskilnaður prótestantisku
og kaþólsku skólanna var úr lögutn
numið. Við guðræknisiðkanir þær
sem um hönd á að hafa f skólunum,
iná ekki kenna neins trúarágreinings^
sem á sjer stað meðal kristinnamanna,
og börnin eiga alls ekki að vera við-
stödd þær guðræknisiðkanir, ef for-
eldrum þeirra eða fjárhaldsmönnum er
það á móti skapi. Og öllum skólum,
sem fylkið viðurkennir, á að gera jafn
hátt undir höfði, að því er skattaálög-
ur og fjárveitingar þingsins snertir.
Móti þessum sameiginlegu fylkis-
skólum berjast nú kaþólskir menn með
oddi og egg. Aðalmótbárur þeirra
eru þessar:
1. Kaþólskum mönnum voru
tryggðir sjerstakir skólar með lögum í
stjórnarskrá Manitoba.
2. Kaþólskum mönnum voru
tryggðir sjerstakir skólar m«ð stjórn-
arsamningi, sem við þá var gerður,
áður en fylkið gekk inn í Canada-
sambandið.
3. Samvizka kaþólskra manna
býður þeim að heimta sjerstaka skóla,
af því að ------
4. sameiginlegu skólarnir, sem
ekki kenna kreddur kaþólskra manna,
eru „guðlausir“ ogleiða til óráðvendni
og glæpa.
5. Sameiginlegu skólarnir geta
ekki staðizt, ef kaþólska klerkavaldið
er þeim andstætt, og það hefur úr-
skurðað, að þeir skuli verða að víkja.
Hessum mótbárum svárar nú höf.
í öfugri röð við það sem þær hjer hafa
verið taldar upp, og talar fyrst um
það, hvort sameiginlegu skólarnir
muni getastaðizt þrátt fyrir mótspyrnu
kaþólska klerkavaldsins. Hann bendir
þar fyrst og freinst á reynslu annara
þjóða í þessu efni. í Sveiss eru sum
fylkin alveg kaþólsk, í öðrum fylkj-
um þar eru j>rótestantar í miklum
meiri hluta. í skólunum þar eru guð-
ræknisiðkanir utn hönd hafðar, en
foreldrar barnanna ráða því, hvort þau
skuli taka þátt f þeim eða ekki. Engin
ágreiningsatriði í trúarefnuin eru þar
kennd.— í Belírfu telur nálesra hver
n O
maður sig rómversk-kuþólskan. í
miklu iðnaðarborgunum þar eru engin
trúarbrögð kennd í skólunum, þrátt
fyrir baráttu klerkanna fyrir að gera
trúarbrögðin að ákveðinni námsgrein.
— Á Ítalíu hefur stjórnin á hinum síð-
ari árurn verið að draga skólana úr
hö:id:im pn stanna, og þar á trúar-
bragða kennsla sjer stað að eins einu
sinni í viku; leikmenn veitatilsögnina,
og eingin börn þurfa að sækja hana,
nema foreldrar þeirra vilji það. Klerk-
arnir eru nrjög mótsnúnir þeirri
fræðslu, sem ríkið vTeitir í þessum skól-
um.— A Frakklandi hefur trúarbragða
kennsla gersamlega verið útilokuð úr
alþyðuskólum þeim sem styrktir eru
af almennings fjc, og prestarnir telja
því þessa skóla guðlausa. —- Á írlandi
fá börn kaþólskra manna og jiróte-
stanta tilsögn í sömu skólunum. Ef
einhver börn, sem sækja skóla, hafa
aðra trú en kennarinn, þá mega þau
ekki vera viðstödd trúarbragðakennsl-
una, nema kennarinn fái skriflegt og
vottfast levfi því viðvíkjandi frá for-
eldrum barnsins, eða þeim sem ganga
þeim í foreldra stað. Páfinn var í
fyrstu mótsnúinn þessu fyrirkomulagi,
en skoraðí að lokum á biskupana, að
þakka stjórninni fyrir, að hún skyldi
leggja svo mikið fje fram til upp-
fræðslu fátækra barna í landinu. —
í Astralíu og Bandarikjunum eru sam-
eiginlegir skólar einu alþyðuskólarnir
sem styrktir eru af almenniugs fje, og
það ber ekki á öðru eu þeir gangi
pryðilega.
Par næst bendir höf. á þá reynslu
sem menn hafa í þessu efni lijer í
landinu. í New Brunswick hafa sam-
eiginlegir skólar staðið meira en 20
ár, og engar minnstu horfur á, að því
fyrirkomulagi verði breytt. Par eru
engin trúarbrögð kennd. — í Nova
Scotia eru trúarflokkaskólar óþekktir.
I>ar er fjórði hver maður kaþólskur, en
almenningsálitið er fastlega andstætt
skipting á alþyðuskólum, og róm-
verska kirkjan hefur aldrei fyrir al-
vöru þorað að gera tilraunir til að
koma þeirri skipting á. — A Prince
Edward Island hefur tvískipta skóla-
fvrirkomulagið verið afnumið, og vant-
ar þó lítið á að helmingureyjarskeggja
sje kaþólskur. Og það ber ekki á
öðru en sameiginlegu skólarnir sjeu
þar með góðu líti.— í Britisb Colum-
bia eru og eingöngu sameiginlegir al-
þyðuskólar. í þeim má ekki kanna
neinar ákveðnar trúarsetningar.
Og svo spyr höfundurinn: „Getur
verið þörf á nokkurri sterkari sönnun
fyrir því, að sameiginlegu skólarnir
sjeu mögulegir, og að engin nauðsyn
sje á því að baygja sig fyrir kröfum
kaþólskra manna viðvíkjandi kennslu
í ágreiuingsatriðum trúarbragðanna?
Ileynsla úianna í Sveiss, Belgíu, Italíu,
Frakklandi, írlandi, Ástralíu og
Bandaríkjunum og flestöllum fylkjum
Canada sýnir, að kennsla í ágreinings-
atriðum trúarinnar erekki nauðsynleg,
og að barnaskólar, sem lausir eru við
trúarflokkana, eru ekki að eins mögu-
legir, heldur og að þeir reynast vel að
öllu leyti. (Meira.)
EPTIRTEKTAVERÐAR TÖLUR.
II.
Til þess, að menn skuli geta feng-
ið ljósa hugrnynd um, hvernig fje
fylkisins er varið, er útgjöldnrn stjórn-
arýrnar skipt í þrennt. Þeir þrír liðir
eru kallaðlr á ensku „civil govcrn-
ment“, „public service“ og „miscellan-
eous“.
Með „civil government“ er átt við
þann kostnað, sem gengur til þings-
ins, embættismanna stjórnarinnar,
dóinþinga, lögreglustjórnar af fylkis-
ins hálfu, fangelsa og handtekinna
manna, þinghússins o. s. frv. Þetta er
með öðrum orðum kostnaðurinn við að
halda ujijil stjórn fylkisins frá hinum
ýmsu liliðum.
„Public service“ eru aptur á móti
kölluð þau útgjöld, sem varið er beint
í þarfir almennings, svo sem til mennt-
unarstofnana, brúa, vegagerða, inn-
flutninga, búnaðarfjelaga, opinberra
guðsþakka-stofnana o. s. frv.
,,Miscellaneous“ eru kölluð þau
ýmsu útgjöld, sem að miklu leyti eru
fyrirfram fastákveðin, og því ekki til
fulls á stjórnarinnar valdi, og geta
ekki heimfærzt undir liina liðina, svo
sem leigur af peningum, kostnaður við
landsöluskrifstoíurnar og ýmislegt
fleira.
Það liggur í augum uppi, að þvi
minni s_m kostnaðurinn verður við
„civil governrnent11 og því meiri sein
útgjöld þau verða, sein heyra undir
„jiublic ser\ice“, því betra er það fyrir
fylkið, og því sparsamari sýnir stjórn-
in sig.
Lítum svo á, hvernio’ samanburð-
urinn verður í þessu efni milli núver-
andi fylkisstjórnar og Nonjuay-stjórn-
arinnar.
Árið 1884 varði Norquay-stjórnin
79 af hundraði af tekjum fylkisins til
„civil governemcnt“, 1885—0 47 af
hundraði og 1886—7 53 af hundraðj.
En síðari Hluta ársins 1888 varði
Greenway-stjórnin að eins 30 af lindr-
af fylkistekjunum til samskonar út-
gjalda, 1889 29 af lindr., 1890 33 af
hndr. og 1891 81 af hndr. Fyrra
hluta ársins 1888 er hjer slej>pt, af
því að þá varð stjórnin að standa við
þá samninga, sem Norquaystjórnin
var búinn að gera, og gat því ekki
ráðið útgjöldunum sjálf.
t>egar vjer aptur á móti snúum
oss að þeim útgjöldnm, sem talin eru
undir „publio service11, þeim útgjöld-
um, sem almenningur manna nýtur
beinna hagsmuna af, þá sjáum vjer, að
hæð talnanna verður öfug við það sem
átti sjer stað í hinum fyrri lið: nú fara
tölurna* að verða hærri lijá Greenway-
stjórninni.
Norquay-stjórnin varði árið 1888
59 af lindr. af fylkistekjunum beint í
þarfir almennings, 1885-6 34 af lindr.
og 1886-7 37 af hndr. Greenway-
stjórnin hefur ajitur á móti varið 66,
52, 53 og 65 af hndr. af fylkistekjiín-
um beint til almennirigs þarfa þessi
ár, sem hún hefur setið að vö'.dum.
Það er svo að sjá, sem þeir er nú
vilja fá vijjdin aptur í hendur aptur-
haldsflokknuin lijer í fylkinu, þeirvilji
koma_á gamla laginu, draga úr styrk-
veitinguin til skólanna, búnaðarfje-
laganna, vegabótanna, innflutninga-
málanna o. s. frv., en auka fjárfram-
lögin til embættlsmannanna, prent-
unarkostnaðarins og þar fram eptir
götunum. Þeir vilja setja af sparsama
ráðvanda stjórn til þcss að kotna að
bruðlunarsamri óráðvandri stjórn.
Reyndar segja sumir sem svo, að
það sje ekki víst að stjórn apturhalds-
flokksins verði nú eins og hún var, áð-
ur en Greenway-stjórnin tók við —
og það er líka satt. Það »r alls ekki
víst að hún verði eins (jM, og það eru
meira að segja engin líkindi til þess.
Það mátti margt að Ncrquay heitnum
finna, en flestir munu þó í lijarta sínu
fúsir á að kannast við, að þakkarorð
sje gefandi milli hans og Mr. Hagels,
mannsins, sem reyndi að færa sjer í
nyt atkvæðakassabrennuna illræmdu
til þess að komast á lóggjafarþing
fylkisins.
ÍSLE NDINGAR SVÍVIRT1R.
Þingmannsefni stjórnarandstæð-
inganna í Mountain (kjördæmi Green-
ways), Mr. Rogers, hjeltfund að Baldri
í síðustu viku. Þar var tækifærið not-
að af hálfu hans og eins af hans fylg-
ismönnum, McDougalls frá Pilot
Mound, til að svivirða íslendinga.
Blaðið Tribune segir að McDougall
hafi lokið ræðu sinni með því að óvirða
íslendinira með hiuum allra svívirði-
legustu orðum, og kallað þá öllum
þeim ljóturn nöfnuin, sem honum liafi
til hugar kornið. Rogers segir blaðið
og, að liafi tekið í sama strenginn.
Ajitur á móti mótmæltu á íundin-
urn tveir aðrir ræðumenn hjerlendir
kröptugloga þessu svívirðulega hátta-
lagi. Annar var sjálfur stjórnarfor-
maðurinn Mr. Greenway; hinn \arMr.
Strang, formaður sveitarstjórnarinnar
í Argyle. Og einn af löndum vorum,
sem annars var ekki ætlazt til að hjeldi
neina ræðu, Mr. Christian Johnson,
bað um orðið í fundarlok og fjekk það,
og I jet það sköruglega, einarðlega og
afdráttarlaust í ljós, að þessi svívirð-
ing, sem íslendingum hafði þann dag
verið gerð af ajiturhaldsmönnunum,
mundi ekki verða gleymd, þegar til
næstu kosninga kæmi. Vjer biðjum
hann mæla manna heilastan, og vonum
að spádómur hans rætist.
Það er ekki heldur neinn vafi á
þvf, að apturhaldsmennirnir búast við
íslendingum á móti sjer við þessar
kosningar. Annars mundu þeir ekki
hyllast til að hella yfir þá smánaryrð-
um. En þó kemur þessi háttbreytni
flokksins Óneitanlega nokkuð kynlega
við. Fyrir fáum vikum hefur aptur-
haldsflokkurinn skjallað íslendinga á
hvert reipi, og talið það einstaka ó-
liæfu, að þeim, öðrum eins ágætis-
tnönnum, skyldi livergi vera fengið
sjerstakt kjördæmi til umráða. Og í
einu kjördæminu ætlast flokkurinn til
að íslendingar rjúki upp til handa og
fóta, einmitt sem íslendingar. og setji
inn á þingið mann, sem er af allt öðru
sauðahúsi í jiólitiskum efnum en þeir
sjálfir.
Menn skyldu því halda, að aptur-
haldsn.ennirnir sætu ofurlitla ögn á
sjer fram yfir kosning<.rnar. þó aldrei
nema þeini væri dálítið I nöp við ís-
lendinga. En svo stæk er auðsjáan-
lega vonzkan í íslendinga garð, að
þeim er ómögulegt að bíða þessar fáu
vikur, sem að líkindum eru eptirþang-
að til kosningarnar eru um garð
gengnar.
íslendingar reyna vonandi að sjá
það við þá kosningadaginn. Þeir
munu hugsa sem svo, að það sje illtað
heita hundur og vinna ekkert til.
Bermæli vinar vors Christjáns John-
sons munu í einu orði reynast sann-
mæli.
íslendin'rar sem ekki baka sín
brauð sjálfir á sumrin ættu að reyna
hvernig það er að kauj>a brauð af
mjer eða þeini verzlunum sem verzla
m«ð mín brauð, áður en þeir kaupa
þau annars,aðar, jeg þori að ábyrgj-
ast að þeir kæra sig ekki um að
skipta um aptur. — Jeg vil mælast
til við þá landa mina sem að ein-
hverju leyti hugsuðu til að verzla
við mig, að láta mig vita annað-
livort með orðsending eða á póst-
spjaldi ef þeir ekki geta komið því
við sjáltir, addressi sitt svo jeg geti
komið við hjá þeiin þar jeg keyri
út með brauð á hverjnm degi til
allra parta borgarinnar.
Cr. 1‘. l>órdarson.
587 Ross Rt.
I
o
G
W
o
JARDARFARIR.
Hornið á Main & NOTRE DAMEEjj
Líkkistur og allt sem til jarð-|
arfara þarf.
ÓDÝRAST I BŒNUM.
Jeg geri mjer mesta far um, að|
allt geti farið sem bezt framl
við jarðarfarir.
Telephone 2W. 413.
Ojiið dag cg nótt
M IIlHiHKS.
——SOM