Lögberg - 17.09.1892, Blaðsíða 2

2
LAUGARDA'MW 17 SEPTEMBER 1892
GafiS út að 5T.i JIsiin Str. Wiisnipcír,
af The J.ögberg Prúiting Publishing Coy.
(Incorporated 27. May 1890).
KtTSTJÓRI (Editor):
P/A AK 1j/CPJ/y/.s.sc A
RUSINESS MA' ■■.. rr: MACUOS PA l /.SOjs ■
sUGLVSIIVv.AK: má-auglýsingar í eitt
.viptl 25 ■' ■ íyrít 80 orö eða 1 þutnl.
.álksitngdai: i . -ill. u.i manuðinn. A suern
ugiýsingu:. :Ca augi. "■ ief.t.n tíma aj-
la, u. eptir sa«, ningí
HÚSTADA cjíUPTI kaupen.ia vcrOur afS tii
vynna skrtpcya og ge a um /)rverun.it l
ataö jafnframt.
TANÁSKKIÍ’T til AFGREIÐSLUSTOFU
.. aSsins er:
ftyE LÓGBiTí. / ,.,lTiKC & PUBL1SK< CO.
P. O. Bc> ’rrö, Winnipeg, Man.
UTANÁSR. ilT til RITSTJÓRANS er:
UDliOK LÖGBEKtii.
P. O. BOX íiiib. WINNIPEG MAN.
--DAUnARIIAIilNN 17. SEPT 1892. ----
jgff- Samkvæmt laudslögum er uppsögn
aaupaiida á blaði ógild, nema hann sé
tkuldlaus, þegar barin segir upp. — Ef
kaupandi, sem ei1 i skuld við blað-
ið flytr vistferlum, au þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum álitin sýndeg sóuuun fyrir prett-
visum tilgang'.
ýar Eftirleiðis vei ói á hverri viku prent-
aö i blaðinu viðiA<-uu<ag íyrir móttöku
aiiia peninga, sem fví haia borizt fyrir-
araudi viku í pósM eða meö bréfum,
u ekk.i fyrir peningum, sem inenn af-
.eiida sjáifir á aígreióslustofu blaðsins* *
>vi að þeir menn íá ■.amstundis skriflega
vtðrkenuing. — Banuaríkjapeninga tekr
biaðið íullu verði (af Landaiíkjamönn-
umj, og írá lslandi eru ísleuzkir peu
ingaseðlar teknir giidir fuiiu verði sem
boi'gun fyrir blaðið. — oeudið borgun í
/’. O. Afaney OnÍJ/rr, eóa peuiuga i iit
jttsiered Oetter. Aeiniió oss e.'.Ai baukaá
viaauir, ser* borgast eiga anuai staðar en
í Winnipeg, neum 2öcts aukaborguu fyig
fyrir innköllun.
FISKIVEIÐARUGL
Steýánt Jónssonur o<j Jíei/uskrlnjlu.
Stefán Jóiisson iieitir inaöur norð-
ur í Mikley í 'Wuinipegvatni. Hann
ritaði nylega, ásauit 40 öðrum, undir
grein í Heimskr. og O., sem átti að
sanna það, — Jió að liún vitaskuld
sanni ekki neitt — að Jón Ólafsson
kefði ekki talið Ny-lsiendingum trú
uin neina vitley-,u uin kosningaleytið
í sumar.
£>ar á eptir skritar svo pessi saini
Stefán Jóiissoii að oss skilst —
nafn sitt und .• gieiu, dags. 27. aprfl,
sem kom út í Hkr. 15. p. ni. Undir
hvcruga pessagrein hefði Stefán Jóns-
*on átt að setja náfn sitt, en pó míklu
síður undir |>á síðari, sjerstaklega par
sem hann hafði áður skrifað undir pá
f jrri.
£>ví að síðari greinia er svo á-
preifanleg sOnnuu, sem nokkurn mann
getur langað til að sjá, fyrir pví, að
að miansta kosti liaíi máttjelja Stef-
áni Jónssyni trú um hverja pá póli-
tiska lokleysu, sena mönnum a/ndist
og gat pótt nokkur hagur í að fylla
pennan heiðursmann með.
Hann er í pessari síðari grein að
skrifa um núgildandi fiskiveiðareglur
Ottawastjórnarinnar fjrir Manitobs,
og honum líka pær ekki fremur en
Oðrum.
Hver beinastur vegur dettur svo
manninum í hug til pess að fá breyt-
ing á pessim óvinssslu fiskiveiða regl-
um? Honum kemur ekki synilega
til hugar nsinn annar vegur en sá, að
heimta af Mr. Colcleugii, fylkisp'vag-
manni, að hann fái brejting á pessum
reglum sœmócunfsstjórnarinnar!
Og svo hnytir hann aptan í pessari
forkostulegu athugasamd: „£>að er
einn hlutur viss, að liefðu íslendingar
komið Mr. B. L. Baldwinson að ping-
mennskunni, hefði hann getað fengið
breytingu til batnaðar á fiskilöggjijf-
inni.“
Stefán Jónsson kaliar sig undir
greininni „Fishery Overseer“, og hon-
um er par af leiðasdi naumast minna
ætlandi en að bera skynbragð á pað,
að flskiveiðamálin lievra alo-erlecra
J O 0“
undir sambandsstjórnina, og komapví
ekki meira við fjlkispingmönnum en
hverjum öðium íbúum pessa fyikis.
£>að er álíka liugsauiegt, aö fylkis-
pingskosnit'gar hafi áhvii’ á pau mál,
sem eingöngu heyra sauibaudsstjórn-
inni til, eins og að sveitarstjórnar-
kosning í Nfja ísiandi leiði á einn
eður annan veg ti! ivkta pau mál,sem
fylkisstjórnin hefur ein vald yfir.
Og samt sem áður hefur tekizt að
telja Mr. Fishery Overseer Stefáni
Jónssyni trú tnp, að fiskiveiðareglur
Ottawastjórnarinnar færu eptir pví,
livor yrði fylkispiugmaður í St. And-
rews-kjördæminu, Mr. Colcleugh eða
Mr. Baldwkisou!
Mundi nú ekki hafa verið nær
fyrir pennan Fisliery Overseer að
reyna að snúa sjer til sambtndspings-
manns Ný- íslendinga? Ef nokkrum
manni í Manitoba kemur petta a.ál
við, pá ætti sá maður að rera A. W.
Ross. Hann er kosinn á ping til pess
meðal annars að sjá um hagsmuni Njf-
íslendinga í sambandspinginu, standa
fyrir peirra máli frammi fyrir pví eina
valdi, sem hefur fiskiveiðamálið með
höndum. Stefán Jónsson studdi hann
til pingtnennsku við síðustu sambands-
pingskosningar — líklegast af pví að
hann hefur borið traust til hans. Ilvers
vegna í ósköpunum dettur honum pá
ekki Ross í hug, en er í stað pess að
eins að hugsa um pá Colcleugh og
Baldwinson, menn, sern kepptu um að
komast inn á pað ping, er ekki hefur
hið ^minnsta vald yfir fiskiveiðamál-
um ?
Önnur eins blindui og J>etta er
auðvitað kynleg. En pó er annað
enn kynlegra, sem stendur í sambandi
við petta mál, og pað er pnð, að
JJeimskrinjla gefur í skyn í srnágrein
frá ritstjórninni, að breyting tíski-
veiðareglanna sje koinin undir veru
Mr. B. L. Baldwinsonar hjer í land-
inu!
£>að rar skiljanlegt, að Jón
Ólafsson og IIeimskringla bæru um
kosningaleytið út furðulegar sögur
um öll pau ráð, sem Baldwinson liefði
hjá Ottawastjórninni. Auðvitað urðu
pau til athlægis fyrir ]>ær sögur hjá
skynsömum mönnum, en „naikið skal
til mikils vin»a“,og pau voru keypt til
pess með mútufje apturhaldstíokksins.
Eu að Heimskr. og ritstjóri hennar
skuli lialda slíkum sögum áfram enn
pann dag í dag, pað gengur næst pví
óskiljsnlega. Ekkert virðist unnið
með slíku, nema hvað pau halda sjálf-
um sjer með pví blyföstum niðri í
háðungar-vilpunni. £>ví að naumast
er pess til getandi, að blaðið og rit-
8t.jórinn sjeu orðin svo flækt í sínum
eigin Ijgavef, að pau sjeu farin að
trúa pví, að einn af allralægstu undir-
tyllu-agentum sambands-stjórnarinn-
ar, maður, sem ekki hefur einu sinni
getað syntpað að hann liafi neitt veru-
legt fylgi meðal landa ainna, muni
geta veifað Ottawastjórninni kring
um sig og látið hana gera pað sem
hoDum gott pykir. Baldwinson er
enginn liagur í pessum pvættingi,
úr pví ko3ningarnar eru um garð
gengnar, Heimskr. og ritstjóra hennar
er enginn hagur í honom og Ny-ís-
lendingum er aíður en ekki hagur í
honum, pví að peir fáu par norður frá
sem trúa ruglinu og liafa pað epti r,
verða að athlægi.
Hvers vegna pá ekki hætta við
bullið—geyma pað pangað til Hkr.
getur gert sjálfri sjsr eða einhverjum
öðrum greiða með pví?
TÆRING
Eptir T. A. Patiifk, M. D.
(Framli. frá 61. nr.)
Orsakir pær eða skilyrði pau sem
draga úr lífskrapti líkamans eru sem
nú skal greina:
1) Erfðir— lasleiksr, sem menn
liafa fengið að erfðum.
2) Óhollur aðbúnaður, svo sem í-
▼eruhús, sern lopt kemst ekki inn í uje
út úr, ónógt loptrúra, óprifalag um-
gengni un húsin, og vanhirðing á
sjálfum sjer.
8) 111 eða ónóg f»ða. £>ar r*eð
má tolja pað, að gafa ungbörnum fæðu,
sem stendur peim fyrir vexti og
proska.
4) Sumar atvinnugreinir.
Samt sem áður verða menn að
gera sjer J>aö ljóst, að ekki verðursagt
um neirin tæringarsjúkan mann, að
nein ein af pessum orsökmn eða ncitt
eitt af pessum skilyrðum liafi valdið
sjúkdómi lians, heldur að liaini sje af-
leiðingarnar.af ymsum af |>essuin or-
sökutn til samans. Svo sem tii dæinis
má geta jpess, að maður gstur
stöðuwt sofið í sama rúini eða í sama
O
svefnherbergi lem tæringarsjúkur
maður er í, og pó sloppið við veikina,
og eins getur J>að vel koniið fyrir, að
tæriugarsjúkur maður spyti stöðugt á
gólfið í húsi einu, án pess nokkur
peirra sera í húsinu dvelja verði fyrir
pað tæringarsjúkur; en petta sannar
að eins pað, að peir menn sem hafa
verið í slíkri sykingarhættu, hafa haft
nægilegan lífskrapt til að standa á
móti sjúkdómnum og hrinda frá sjer
s/kingunni.
Að hinu leytinu liggur pað í aug-
um uppi, par sem sýkin berst langopt-
ast í leptinu, að hver maður, sem J>ann-
ig hefur lifað með tæringarsjúkum
mönnum, hlytur að hafa, opt eða sjald-
an, eptir pví sem á stendur, dregið að
sjer lopt, sem bacillus tuberculosis
hefur verið í.
Og með pví að að eins lítill hluti
peirra sem dejja látast úr lungnatasr-
ingu, pá liggur pað í auguin uppi, að
meiri hluti i*anna liefur [>ann styrk og
lífskrapt, sein til pess [>arf að standa
móti sjúkdóminum. Og ennfremur
lætur nærri að gera sjer jafnframt í
h*garlund, að ef allir [>eir sein fengið
hafa tærincru hefðu ávallt lifað eins
o
heilsusatnlegu lífi og forðazt eins vand-
lega frjóanga sjkinnar eins og peir
sem ekki hafa sj/kzt, pá mundu peir
líka hafa sloppið eins og hinir.
Vera má að lesaranum detti i
hug, að iiann hafi sjeð veikbyggða
menn sleppa við sjúkdómin*, og apt-
ur aðra, sem virtust vera starkbyggð-
ir, bugast af honuan. En menn verða
að gæta pess, að ekki er eins hætt við
að veikbjggður maður, sem frjóang-
ar sjfkinnar ná lítið til, fái hana, ei*s
og sterkbyggðir menn, sem anda stöð-
ugt að sjer lopti, sena fjöldi af peasum
frjóöngum er í. Og að hinu leytinu
er sykingar-iiættan mjög komin undir
ástandi lungnanna sjálfra. Maður,
sem annara er veikbyggður, getur haft
sterk lungu, og maður, sem að öðru
leyti er sterkbyggður, getur haft
lungu, er svo er varið, að pessir frjó-
ángar eigi sjerstaklega Ijett nseð að
búa J>ar um sig.
£>ess v*gna k líka hver maður,
hvort sem hann er sterkbyggður eða
voikbyggður, að forðast að svo miklu
leyti, sam honum er mögulegt, að láta
pessa fr jóanga snerta sig, alveg oins
og tnen* forðast að láta frjóanga bólu-
veikinnar eða skarlatssóttarinnar
snerta sig. Enginn maður ætti. að
s*fa í sama rúmi sem tæringarreikur
maður, nje í sama herbergi, ef pað er
lítið og lopt getor ekki streymt par
inn og út. Allir slíkir sjúklingar ætt*
að hrækja í sjerstök ílát, sem til pess
eru hentug, og hrákarnir síðan brenn-
ast, eða sóttvarnarmeðulum beitt við
pá að minnsta kosti tvisvar á dag.
Mæður, sem sjúkar eru af pessari
veiki, ættu ekki að fást við börn sín.
Mjólkina úr tæringarveikurn kúm ætti
ekki að nota -allra-sízt ef júgur peirra
liafa sýkzt. Ekki iná láta pað lopt,
sem frjóangar svkinnar geta verið í,
komast að mjólk, pví að sóttarefnið
getur á J>ann hátt komizt í mjólkina.
Kets af tæringarveikum skopnum
ætti ekki að neyta, ne*«a J>að sje vel
soðið. 1 sumuin bæjum á Englandi
er feannað að seija slíkt ket, og ætti
pað bann hvarvetna að koniast á.
Allt pað sern veldur viðgangi sy'k-
innar ættu menn að forðast, #ða bæta
úr ]>ví að öðrum kosti. Ibúðariiús
ætti opt að pvo vandlega, og hvergi
niega menn láta safnast ryk eða ó-
hreiniadi, pví að hætt er við að frjó-
angar sýkinnar setjiat [>ar að. Menn
ættu að forðast að hafa J>au húsgögn,
lem svo eru gerð, að ryk á hægt ineð
að safnast á pau, og örðugt að hreinsa
pau. Setustofur og svefnheygi eiga
að vera svo útbúin, að hægt sje stöð-
ugt að hleypa inn hreinu Jopti. Detta
er svo mikilvægt atriði, að pað er nauð-
syn á að um pað sja talað í sjerstakri
grein ásamt áhrifunum af pví að anda
stöðugt að sjer óhreinu lopti, og ætla
jeg að rita um pað efni næst.
Mjög mikla [>yðÍ!igu hefur J>:ið,
að halda sjálfum sjer hreinum, |>vi «ð
skinnið getur ekki ucrt J>aðgagn, sem
pað á ífðgera, neiiia J>::ð sje opt [>veg-
ið. G-egnum svitaholurnar áskiuninu
eru óhrein efni nokkur stöðugt að
fara út úr líkamanum. Sje höruodið
opt pvegið og nuddað, pá er ekki að
eins, að J>ossi efni koni’st betur út úr
pví, heldur vcrður |>að og ekki eins
nærn fvrir skvndilegiim umskiptum
hita og kutda. Mönnum, sein ekki
baða hörundið icglulcga, er opt mjög
liætt við ,.kv#li“. „Kvefið“ orsakast
af áhrifum kuldans á skinnið; J>au
áhrif valda J>ví, að blóðið streymir frá
skinnin* inn að slínihúðinni á lopt-
göngunum og innyflunum, og á pann
iiátt safnast vökvar aanian í nefinu og
hálsinum, l»ngunum, maganum eða
innyflunum. Af pessu kemur pað, að
fjöldi manna, s#m verða fyrir súg, fá
skömmu á eptir „kvef í höfuðið11, eða
sárindi í hálsinn, eða sárindi fyrir
brjóstið og hósta. Afleiðingin af
pessari tíðu samsöfnun vessanna eða
kvefi eru pær, að slímhúðin í nefinu,
hálsinum og lungunum er nær pví
stöðugt óheil og laólgin. Og af pví
leiðir ajitur, að hún er inóttækilegri
fyrir tæringarsjúkdöminn. Læknis-
dómurinn er sá, að baða hörundið
daglega og nudda pað.
Sumar atvinnugreinir styðja öðr-
um fremur að lungnaveikindum, en
pó stafa veikindin ekki eins mikið
af vinnunni sjálfri, eins og af pví að
hún fer fram á stöðum par serw loptið
er óhreint, — og rerðtrr pví talað um
petta efni næst.
Allur ávani, hverju nafni sem
nefnist, er veldur heilsuapilli, getur,
undir vissum skilyrðum, íiytt fyrir
viðgangi tæringarinnar. Þar á með-
al má nefna ofdrykkju og annað óhóf.
Hafi kona barn sitt of lengi á brjósti,
getur pað dregið svo úr lífskrapti
hennar, að lienni verði hætt við tær-
ing. Hafi menu pröngt utan um sig,
tálmar pað hreyfingum brjóstsins og
varnar lungunum frá nð geta fyllzt
með lopti, og veikir pannig lungun
sjálf og skemmir heilsuna ytír Iiöfuð.
Laeknisdómurinn gegn slíku liggur
hverjum manni I augum uppi.
Sumir gamlir sjúkdómar, sem
hafa haft bein áhrif á lunguu geta og
stuðlað að tæringu. I.ungnabólga
eyðir opt parti úr lungunum og skil-
ur pannig eptir hreiður, sem tæring-
ar-frjóangarnir eiga hægt með að
setjast að í, og á J>ann liátt getur
langvinn lungnabólga orðið að tær-
ingarveiki að lok*m. Brjóstbólga
(pleurisy) veldur pví og opt, að lutrg-
að festist við brjóstkassann, og tálmar
pví að pað geti hreyft sig og fyllzt
lopti. Opt kemur pað fyrir, að tær-
ing kemur í lunga, sem svo er ástatt
með.
Úr kirtlaveiki, sem er sjúkdém-
ur í blóðinu, og á rót sína að rekja til
illrar fæðu og ills lopts, og gengur í
erfðir frá foreldrum til barna, verður
opt tæring að lokum. Sjúklingar,
sem [>jást annaðhvort af afleiðingum
pessara lungnavoikinda, sem nefnd
hafa verið, eða af kirtlavaiki, ættu
sj#rstaklega loggja alla stund á að
hlyðnast sem vandlegast lögum lieil-
brygðinnar. Þeir ættu með stöðug-
um lungna-hreyfingum (lung exercis-
es) að leitast við að fylla lungun með
lopti í hvert skipti, sem peir draga
andann, og leita sjér skynsamlegra
lækninga í pví augnamiði að ná ajitur
heilsu sinni til fulls.
(Mcira.)
gleymdur mannflokku ]
Epiir e<„„hi/l M,
—--o----
Niðuvi
En M>iria mey Iijelt tryggð við
Guanciia sina á 'i'encriffe; pegar kom-
ið vsr að inynd henuar á liríorgnana,
sneri andlilið ávallt að ’■ ■'ggnum, [>ó
að pví væri daglega sr.úið fram, og
f.jckk J>að Diego de Herrara og konu
Iihiis, Douna Inues Peraz.i, mikillar
hryggðar. £>au rjeðu nð lokum af að
myndina aptur til Teneriffe, og
í p' í skyni var lagt af stnð tncð skipa-
flota <>g varpað akkerum í höfninni við
leneriffe. Konungurinn í Guiamar
fór til móts við Diego með vopnuðu
liði, en pegar liann komst að prí, að
Diego hafði ekki komið I öðrum er-
indum en peim, að skila aptur hinni
helgu mynd, pálilóð hann Spánverjann
gjöfum og gafhonum leyfi til að senda
verzlunarskip til Teneriffe. Sam-
kvæ*it [>#ssum verzlunarsamningi, var
Sancho Herrara, syni Diegoa, leyft að
lenda, og reisti hann kastala par sem
nú heitir Santa Cruz. Deilur komu
bráðlega upp milli pesaara tveggja
pjóða, en pað varð að samningum, að
pegar eittlivað ískæriat, skyldi saka-
dólgurinn fenginn í hendur peim
tlokknum, er fyrir órjetti liefði orðið,
°g skyldi sæta peirri hegningu, er
lienta pætti. Einu ainni voru nokkrir
Spánverjar sakaðir um sauðapjófnað
og voru peir framseldir í hendur Gu-
anchanna; peir gerðu ekki nemaávíta
pjófana, og skiluðu peim svoaptur til
Spánverja; skömmu síðar var sú sök
borin á nokkra Guancha, að peir hefðu
s/nt einhverja rangsleitni af sjer, og
voru peir pví fengnir Sancho Herrara
í hendur; en hann gleymdi peirri
vægðar-fyrirmynd, sem Guancharnir
höfðu s/nt, og ljet hengja alla hina
ákærðu menn. Guanchar urð* svo
æfir af pessum skorti á göfuglyndi,
að peir ráku Spánverja burt af eyjunni
og gorðu kastalann jafnsljettan jörð-
unni.
1498 koni Alonzo de Lugo til
Teneriffe með skipaflota og eina pús-
und vopnaðra manna, og hafði stað-
riðið að leggja eyjuna undir sig. Þá
voru fimin konungar á Teneriffe, og
par af gáfust fjórir pegar upp og
gerðu samninga við lcomumenn. Lík-
neskjur peirra landráðakonunga
skreyta pann dag í dag markaðinn í
Santa Cruz. En konungurinn í Taora
pverneitaði að gefast upp; hann safn-
aði satnan vopnfærum mönnum sínuin
300 að tölu, og krafðist pea* af Alonzo
að hann ljeti uppskátt, í hverjum er-
iildum hann væri pangað kominn;
spánvarski foringinn svaraði á pá leið
að hann væri að eins kominn til pess
að leita um vináttu við hann, snúa
honum til kristinnar trúar, og gera
hann að pegni Spánarkonungs. Kon-
ungurinn í Taora svaraði aptur, og
kvaðst ekki fyrirlíta vináttu nokkurs
manns, og ekkert ptkkjatil kristinnar
trúar, og hvað pað snerti að verða
pegn Spánarkonungs, pá væri liann
fæddur frjáls maður, og ætlaði sjer
líka að deyjasein frjáls maður. Alonzo
hjelt áfram upp í Iandið með hersreit-
ir sínar, komst allt til Oratavo, rændi
par landið, og snsri svo við aptur raeð
herfang sitt. Kn í djúpu skarði einu,
sem leið hans lá um, rjeð Taora-kon-
ungurinn áliann meðsínum SOOGuön-
chum, vann mikinn sigur á honum, og
f.jellu par 700 af Alonzos mönnum.
Alonzo ljet sjer mikið finnast um ó-
sigur sinn, sigldi burt frá Teneriffe,
lenti við Gran Canaríu, og sendi pað-
að til Spánar eptir fje og liðsatla.
Skötnmu síðar kom hann aj>tur til
Teneriffc með 1000 fótgönguliðs og
70 riddara. Hann lenti við Santa
Cruz og hjelt til Laguna. Við Taora
rrf>amBak'ing
ví^JijPowder.
BrákaS á millíémtm heimila. 40 ára á markaíinum.