Lögberg - 19.07.1893, Blaðsíða 2

2
LOGUEIvG MIÐYIKUDAGINN 19. JULÍ 1893
ö g b t x g.
öeiiS út aS 148 Princess Str., Winnipeg Man.
af The Lögberg Printing ór3 Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
Ritstjóri (Editor);
EINAR HfÖRLEIFSSON
Business managkr: JOHN A. BLÖNDAL.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar í eitt
skipti 26 cts. fyrir 30 orS eSa 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuSinn. A stærri
auglýsingum eSa augl. um lengri tíma af
sláttur eptir samningi.
Bt STAD A-SKIPTI kaupenda verSur aS til
kynra slnflega og geta um fyrvcrandi bú
staS jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaSsins er:
THF LÚCBEHC PH1NTINC & PUBLISH- CO.
P. O Box 368, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
EDITOR LðCBERC.
P. O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
-- MIÐVIKUPAOItfN 19. JÚLÍ 1893.-
t®1* Samkvæm lanaslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild, nema hann sé
skuidlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld við blað-
ið flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er það fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett-
vísum tilgang'.
(Sr Eptirieiðis verður hverjum þeim sem
sendtr oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenning fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borganirnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfilega iángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðið
fullu verði (af Bandarikjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ittgaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
0. Money Orders, eða peninga í Ile
yistered Letler. Sendið oss ekki bankaá
vísauir, sem borgast eiga annarstaðar en
f Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylg
f.vrir innköllun.
EFNAHAGUIT MANNA A
ÍSI.ANDI.
Hr. Sæmundur Eyjólfsson, bú-
fræðingur og guðfræðingur, hefur
sent oss prentaðan fyrirlestur eptir
sjálfan sig, fluttan í Jarðræktarfjelagi
Reykjavíkur 11. marz í vetur, og er
hann mjög merkilegur. Höf. sýnir
par með skyrum og skilrnerkilegum
rökunt, að landbúnaðurinn á íslandi
hefur aldrei staðið jafnillasem nú, fyr
en undir lok 17. aldar, en ekki kennir
hann bað landinu, hve illa er komið,
Jiví að hann fullyrðir, að ísland hafi
frjósamastan jarðveg af öllum norð-
urlötidum. Vjer getum ekki stilltoss
utn að lofa lesendum vorum að sjá
sýnishorn af pessum ágæta fyrirlestri,
og prentum hjer nokkur ályktunar-
orð úr síðari parti hans:
„Aldrei hefur hagur landsins stað-
ið jafnilla sem síðara bluta 18. aldar;
aldiei hefur verið jafnmikil fátækt og
vesaldómur í landinu sem pá. Dað er
þessi eymdartími pjóðarinnar, sem
liggur næstvorri „framfaraöld“. Nú
þekkjum vjer ávalltpann tímann bezt,
er liggur oss næst, og höfunt mestar
sögur af honum. Fyrir pví hættir
mörgum við að hafa einkum þann
tíma fyrir augum, er þeir tala um,
hversu menn standi framar nú en fyr
á tímum, eða þeim hættir við að hugsa
sjer allan fyró tímann sem líkastan
þessum eymdartíma, er þeir þekkja
bezt og hafa heyrt flestar sagnir um.
Það er því skiljanlegt, þótt margir
ætli að landbúnaðurinn hafi tekið
meiri framförum frá því á löngu liðn-
um tímum en hann hefur gert í raun
rjettri, og það er skiljanlcgt þótt
margir ætli, að landsmenn nú bafi
meiri yfirburði yfir fyrri menn í ýms-
um greinum en þeir hafa. Þá er vel
er gætt að öllu og hlutdrægnislaust,
verður því eigi neitað, að flest s/nist
bera vott um það, að frá öndverðu og
fram á miðja 16. öld hafi ávalt verið
ineiri auður í landinu en nú, og fram
nndir lok 17. aldar mun efnahagurinn
landsmanna varla hafa staðið ver en
nú. Það er eigi að marka þótt optar
sje talað um hallæri á 17. öld en á
þessari öld, því þá v ir kúgunin og ó-
frelsið svo ramt og ríkt, að eigi var
unnt að hafa þau not af efnum síi.um
ogkröptum, er ntenn liafa nú. E>ess
ber og vel að gæta, að bændur verða
að hafa stærri bú nú og eiga meiri
efni en á 17. öld til þess að hagur
þeirra standi jafnvel sem þá, fyrir því
að þarfirnar hafa aukizt svo mikið.
Tekjurnar verða að vaxa að sama
skapi sem gjöldin, ef efnahagurinn á
eigi að versna. I>ess verður og að
gæta, að þótt búin kunni að vera
nokkru stærri nú en á 17. öld, þá var
á hverju efnaheimili miklu meira af
verðmætum hlutum en nú er, svo sem
kvensilfri og borðbúnaði. Skemmu-
loptin voru full af fiski. Smjörbelg-
irnir lágu í stórum röðum o. s. frv.
I>á voru engir sparisjóðir til í landinu,
og menn lögðu eigi peninga á vöxtu,
enda hefur fyrri mönnum verið brugð-
ið um það, að þeir hafi legið áfjesínu
sem „ormar á gulliu. E>að væri rangt
að bregða nútíðarmönnunum slíku. A
efnaheimilum nú á tímum er svo sem
ekkert til af verðmætum hlum, nema
það er nauðsynlega þarf til búsins.
Væri það fje nú, er áður lá arðlaust í
kvensilfri, borðbúnaði o. s. frv., komið
í sparisjóði, þá væru það góð um-
skipti. Nú eiga fáir peninga á vöxt-
um, þótt efnamenn sje kallaðir, en
hitt er miklu tíðara, að stórbændur
eru í stórskuldum. Dað er auðsætt,
að betra er að eiga fje í verðmætum
hlutum, þótt eigi sje það á vöxtuin,
en eiga það eigi. Svo sem það er
betra, að eiga eitthvert ákveðið fjár-
megin á vöxtum en eiga það arðlaust,
svo er þó betra af tvennu, að eiga það
arðlaust en eiga það eigi, en sjfnu
verst er hitt, að vera skuldugur uro
það, og gjalda vexti af því.
„E>á er vjer berum nútímann sam-
an við liðna tímann, getur oss eigi
dulizt, að fratnfarirnar eru allmiklar í
/msum greinum;—margt hefur breytzt
á betra veg. Margbreytt þægindi og
hægindi fylgja lífinu nú, er eigi voru
til áður. E>að mátti heldur eigi öðru-
vísi verða, en að vjer í ymsu nytum
góðs af ltinum margbreyttu framför-
um, er orðið hafa í heiminum umhverf-
is oss. En þrátt fyrirþetta iná einnig
í ymsn sjá vott um apturfarir. Dugur,
þrek og manndómur, er minni en í
fornöld. Iðni og ástundun, þraut-
seigja og þolinmæðl, eljusemi og al-
úð, er minni en nokkru sinni áður.
Sparsemi, varkárni og varhygð í með-
ferð fjár og fjárgæzlu allri, er miklu
minni en áður, enda er það sannast af
að segja, að efnahagur landsmaqna
hefur sjaldan staðið jafnilla sem nú.
„Til þess að sjá, hvort oss ltefur
farið fram eða aptur er eigi nóg að
bera saman atvinnuvegi vora og lifn-
aðarháttu við atvinnuvegi og lifnaðar-
háttu fyrri manna. Vjer megum eigi
gleyma því, að þá er um frainfarir er
að ræða, er annað sem meira er undir
komið. Vjer erum á samleið ineð
öðrum þjóðum, svo sem vjer höfum
ávallt verið, og þá er vjer tölum um
það, hvort oss hafi farið fram eða aptur,
þá er mest undir því komið, hvort vjer
erum framar en áður, eða vjer erum
orðnir á eptir, á þessari samleið. I>að
varðar eigi mestu, hvort vjer stöndmn
forfeðrum vorum framar eð< eigi.
E>eir eru e;gi ke[)pinautar(konkúrrent-
ar) vorir í lífinu, heldur eru það nú-
tímans menn, það eru aðrar þjóðir nú
á tímum. Hvort oss hefur farið fram
eða aptur, er þvf mest undir því komið,
hvort vjer stöndum vorum keppinaut-
um betur á sporði en forfeður vorir
gerðu sínuin keppinautum. A öllum
tímum hafa íslendingar orðið að keppa
við aðrar þjóðir í baráttunni fyrir til-
verunni. Ilvort oss hefur farið fram
eða aptur, fer eptir því, hvort vjer
stöndum framar en forfeður vorir í
þessari baráttu,eða vjer stöndum þeim
að bakt.
„í fornöld stóðu íslendingar ná-
granna þjóðum sínum fullkomlega
jafnfætis. Atvinnuvegirnir voru eigi
stundaðir ver, oða með minni kunn-
áttu, en í nágrannalöndunum. Ef
vjer athugum þá tíma, er liggja oss
nær, og gætum þess, hversu hjer var
högum háttað á 15. og 16. öld, þá
s/nist svo, sem íslendingar hafi enn
eigi staðið nágrannaþjóðum sínum
mjög að baki. Atvinnuvegirnir voru
eigi stundaðir með miklu minnadugn-
aði og þekkingu hjer en annarsstaðar.
Sá sem hefði flutt hingað um þær
mundir frá Noregi, Danmörk eða
Skotlandi, mundi eigi liafa fundið til
þess, að hann þyrfti að fara hjer á mis
við nein veruleg þægindi, er hann
gat notið í sínu landi, og hann mundi
eigi hafa getað sjeð, að atvinnuveg-
irnir væri stundaðir hjer með miklu
minni kunnáttu.
„A síðara hluta 16. aldar og á 17.
öldinni fer ísland fyrst að verða til
muna á eptir öðrum löndum, og á 18.
öldinni er það orðið langt á eptir.
E>að er þó fyrst á vorri öld, að íslend-
ingar, eru orðnir mjög langt á eptir
öllum menntuðum þjóðum. Utlend-
ingur sem hingað flytur nú, honum
finnst nær þvísem hann sje kominn
út úr mannheimum. öðrum þjóðum
hefur farið geysimikið fram frá því á
fyrri tímum, en íslendingum miðar
lítið áfram. E>ví eru þeir ávalt að
verða meir og meir á ejitir öðrum
þjóðum. Fjarlœgðin millurn Islend-
inga og annara þjóða er ávallt að
verða meiri og meiri, og hefur aldrei
verið svo mikil sem nú...
Sumir segja að hagur landsmanna
sje góður og atvinnuvegir landsins í
góðu lagi, og hafa þeir þessa kenn-
ingu að vopni gegn Ameríkuferðum;
en þeir vinna þjóð sinni ekkert gagn
með slíkri kenningu, af þvl að bún er
ekki sönn. Alþyða manna finnur, að
hún á við erfiðan hag að búa, og þá
tilfinningu er eigi unnt að svæfa með
neinum fortölum. Kenning þessara
manna er meir til skaða en gagns.
Alþyða trúir ekki kenningu þsirra,
sem eigi er von, og því getaþeir ekki
með þessum fortöltim snúið huga
manna frá að leita eptir betri lífskjör-
um í fjærlægum löndum, og því síður
geta þeir með þessu vakið og glætt
þá trú, að til nokkurs sje að leita eptir
betri lífskjörum í landinu sjálfu. E>essi
kenning hindrar miklu fremurað slík
trú festi lætur í hugum manna. A1
þyða finnur að hagur hennar er eigi
góður, og það er eigi ólíklegt, að hún
fái þá trú, að hjer sje eigi kostur ann-
ars betra, er leiðtogar hennar láta það
um mælt, að nú eigi hún við góðan
hag að búa. E>að er hætt við, að af-
leiðing þessarar kenningar verði öll
önnur en til er ætlazt. Að öllum lík-
indum styður hún Ameríkupostulana
í því að gróðursetja þá trú hjá lands-
fólkinu, að hjer sje eigi lífvænt.
H’nir munu þó vora fleiii, er eigi
fá dulizt þess, að hagur landsins
sttfndur með litlum blóma. Ameríku-
postularnir fylgja þessari kenningu,
og hafa I því efni rjett að mæla. En
þeir segja að landsfólkið sje fátækt
og eigi við þröngan kost að búa fyrir
þá sök, að landið sje svo gæðasnautt,
að mönnum geti eigi liðið hjer vel.
E>essi kenning er bæði röng og skað-
leg. Landið er auðugt að gæðum, og
því getur oss liðið hjer vel; en þetta
má því að eins verða, að vjer tökum
ástfóstri við land vort og gæði þess.
Sú tilfinning verður að vera rík og
heit bjá oss, að ættland vort, þar sem
saga þjóðar vorrar hefur gerzt, að
landið sem fóstrað liefur afa og ömmu,
föður og móður, að það sje oss kær-
»,ra og dyrra en nokkurt annað land í
veröldu. Vjer verðum að elska land-
ið og allt sem það á gott, því að þá,
en eigi fyr, getum vjer sjeð til fulln-
ustu hve auðugt það er. E>á er sem
vjer verðum „skygnir11 og sjáum í
gegnum „holt og hæðir“. E>á sjáum
vjer auðæfi og fjársjóði, er áður voru
huldir. E>á verður oss ljúft og inn-
dælt að styðja og efla öll gæði lands-
ins, og þá fyrst getum vjer notið
þeirra til fulls..
„Jeg minnist þess nú, að á einum
stað í „Konungs skuggsjá“ er talað
um ymiskonar hallæri eða „árgallau
svo sein það er kallað þar; þar er tal-
að um hallæri af uppskerubresti, um
hallæri af drepsóttum, hallæri af ó-
friði við útlendar þjóðir o. 11., en síð-
ast eru þessi orð: „Nú er sá enn ú-
taldr árgalli, er miklu er þyngri einn
en allir þessir, er nú höfum vjor tahla,
ef úáran kann að koma í fóikið sjálft,
er byggir landið, eða enn heldr ef
árgalh kemr í siðu þeirra og mann-
vit eða meðferðir, er gæta skulu
stjórnar landsins, fyrir því at margt
liggur til ráðs að hjálpa því landi, er
úáran er á, ef á þeim löndum er gott,
er íhjá liggja, og vjela vitrir menn
um. ’ En ef úáran verðr á fólkiuu
eða siðum lindsins, |>á standa þar
miklu stærstir skaðar af; því at þá
má eigi kaupa af öðrum löndum tneð
fje hvárki siðu nje mannvit, ef það
týnisk eða spillisk, er áðr var í
landinu“.
„E>ví að eins má hagur landsins
batna, að vjer tynum hvorki „siðumu
eða „mannvitiu, eða neinu öðru góðu,
er til er í landinu, en höfuin alla við-
leitni til að auka það og efla, og bæta
sem mestu við það. E>etta er oss öll-
um skylt, en þó hafa þeir mest í á-
byrgð, er vilja vera leiðtogar lyðsins,
og hafa áhrif á hugsunarhátt almenn-
ings, eða siðu, mannvit og meðferðir.
Ef vjer tynum því eða spillum, er
vjer eigum gott með sjálfum oss, þá
er oss eigi til neins að Ieita að gæð-
um annar3staðar frá, fyrir því að þá
getur e’gi heldur neitt útlent lifað
eða þrifizt í landinu, hversu gott og
nytsamt sem það er;—}>á frjósa allar
lífsins lindir á voru kalda landiu.
V E R K INNFLUTNINGA-
AGENTANNA.
Ut af greinum þeim um innflutn-
ingamál, sem nylega voru í Tribune,
og Jón Ólafsson með sinni alþekktu
hógværð minnist á í síðustu Heims-
kringlu, vil jeg geta þess, að þær voru
ekki ritaðar tilefnisiaust. E>ær voru
svar á móti greín í Free Press, sem
staðhæfði það, að þeir umboðsmenn
Manitobastjórnarinnar, sem lieim v*ru
sendir, hefðu reynzt öldungis gagns-
lausir, því allt það sem unnið hefði
verið á þessu ári að því, að koma ís-
lendingum hingað vestur, hefði verið
unnið af Mr. Baldvvinson einum, og
engum öðrum.
Jeg skal fúslega játa það, að I
svarinu í Tribune er ógætilega talað
um verk Mr. Baldwinsons og of lítið
gert úr því. Mjer ætti að veita ljett
að gera þá játningu, ekki sízt meðþví
að jeg vissi ekki neitt um þær grein-
ar, fyrr en jeg las þær í Tribune. En
hitt skal jeg taka fram, að hin á-
minnzta grein í Free Press er mikið
ógætilegar skrifuð. E>ví að þar er
blátt áfram sagt, að sendimenn Mani-
tobastjórnar liafi ekki gjört neitt, bók-
staflega ekkert. Má jeg spyrja,
hvort það sje þá ekki álas og rógur
um Mr. Christoplierson og Mr. Jónas-
son, sem báðir eru alveg jafn-illa sett-
ir til að bera hönd fyrir höfuð sjer,
eins og Mr. Baldwinson? Um þá er
sagt, að þeir liafi verið gjörsamlega
handónytir og gagnslausir, og send-
ing þeirra heim sje eigi til annars en
baka fylkinu kostnað. Slík óhæfa er
hvergi sögð um Mr. Baldwinson, en
þess er getið til, að hann mundi hafa
unnið meira gagn með því að vera
heima hjer og sjá um að ritstjóri
Heimskringlu spillti ekki með lyga-
álasi sínu utn þetta land og llðan fólks
hjer fyrir þvl verki, sem agentarnir
heima voru að vinna. Menn geta nú
dæmt um, í hvoru af þessu tvennu
liggur meira álas eða rógur um agent-
ana, og mcga menn þá ekki heldur
gleyma því, að miklu veldur sá sem
upphafinu veldur, og uppliaf þessa
máls er Free Press greinin, en Tribune
greinarnar svar. Og enn fremur
blandast víst engum hugur um það,
að Free Press greinin er byggð á
lygaslúðri og söguburði Jóns Ólafs-
sonar sjálfs, og þess vegna er það
átakanlega líkt þeim náunga, að fár-
ast nú ósköpin öll yfir þvi að -til sjeu
þeir „íslenzkir óþokkar“, sem jafnvel
lilífist ekki við að seilast með álas um
landa sína inn á meðal hjerlendra
manna.
W. 11. Paulson.
SVARAÐ ASKORUN.
Herra ritstjóri.
Lögberg flutti mjer 24. júní á-
skorun frá Mr. G. Thorsteinsson, og
kemur það af þvf að jeg hef verið við
annað hundinn, að jeg ekki hef getað
sinnt henni fyr.
Fyrst segir Mr. G. Thorsteinssor,
að I fyrri grein minni I Lögbergi um
daginn gefi jog fyllilega í skyn, að
sjera M. J. Skajitason hafi verið byrl-
að svefnlyf kveldið góða, sem hann
hafi verið með sjer og Jónasi Stefáns-
syni. Svo skrítilega er kunningi
minn skilningsbetri en ritstjóri Lög-
bergs, sem ekki fann út úr henni
annað en sönnun á sögn Jónasar, að
liann sá að almenningi kynni að virð-
ast eitthvað óþægilegt I því, sem frá
var sagt; og fann sig því knúðan til
að vinda því ofboð lltið við.
í seinni grcininni segir hann að
jeg komist svo ákveðið að orði að úr
henni dragi hann að jeg gruni sig um
að hafa byrlað presti svefnlyf og
skorar svo á inig að syna hvaðan jeg
hafi það. Jeg hef því að svara, að
fyrst og fremst var mjer aldrei hugs-
anleg nein skynsamlegri ályktun, en
sú, að líkja þvf við sveinlyfja-inn-
töku; og úr pví svo að Mr G. Thor-
steinsson er manna fjrstur til að gcra
úr því grun, skal jeg gjarnan láta
hann um það, því að með því eina
móti yrði skiljanlegur víkingsblærinn
á orðum Jónasar, enda erfiðislítið að
sjá að slík byrlun þyrfti ekki að vera
tilgangslaus, þar sem ekkert vantaði
nema vopnin nógu sterk. En því vona
jeg Mr. G. Tborsteinsson taki ekki
hart á mjer fyrir, að I hans eigin máli
sem hann ályktar að sje, fæst jeg alls
ekki til að taka sjálfs lians sc gn gildari
en orð annara eins góðra kunningja
minna, sem að efninu til hafa sagt frá
eins og jeg þegar er búinn að gera.
Með því að „vinur er sá, er til
vamms segir“ verð jeg stuttlega að
vara Kunningja minn við að kasta oj)t
fram öðrum eins sotninguui og euda-
greininni sinni; en »amt skal jeg gera
mig ánægðan með ummæli hans, ef
hann verður við þeirri áskorun minni,
að tílgreina eitt einasta skipti á þeim
tíma, sem jeg hef verið á Gimli, þeg-
ar honuin ekki hafi venð sýndur meiri
kærleiksvottur af sjera Magnúsar
mönnum, heldur en híjnn með nokkru
móti gat verulega átt skilið; en ekki
má hann búast við að sleppt verði að
gegna því er svaravert kann að þykja.
Winnijæg, 10. júlí 1893.
Jóhann P. Sólmundsson.
Atiis. RITST. — Prentan greinar
þessarar hefur dregizt vegna þrengsla
I blaðinu, enda búumst vjer við, að
hvorki lesendum Lögbergs yfir liöfuð,
nje jafnvel Mr. Jóhanni P. Sólmunds-
syni sjálfum, þegar hann fer að átta
sig, muni finnast sjerlega mikið gera
til, þótt dráttur yrði á, að slíkt dókú-
ment kæmi fyrir almennings sjónir.
E>ví að með þessu sem hjer stendur
fyrir framan er eigi hið minnsta svarað
áskorun Jieirri sem )>eint var til J. P.
S. Hann hafði dróttað [>ví að fáein-
um mönnum, að j>eir hefðu I samein-
ingu eða einliver þeirra, drjgt þann
viðbjóðslega gltvp, að byrla sjera
Magnúsi J. Skaptasyni svefnlyf gegn
vilja lians og vitund. Mr. Guðni
Thorsteinsson, einn af þeim mönnum
sem varð fyrir þessari aðdráttan, skor-
aði svo á Jóhann P. Sólmundsson, að
segja og syna, hvaðan hann hefði
fengið þennau grun, og hverjir glæp-
inn hefðu drygt. Meðan Jóhann P.
Sólmundsson verður ekki við þeirri
áskorun, stendur liann vitanlega sem
I meira lagi ómcrkur fjölmælismaður,
og ætti óneitanlega lielzt að hafa lágt
um sig I því máli, sem hann í clirfsku
sinni er að rita um frammi fyrir al-
menningi þjóðar vorrar.
Paul Hagen
Verzlar með
ÁFENGA DltYKKI og SIGARA.
Aðalagent fyrir
Pabst's Milwaukee Becr.
East Grand Forks, Minn.