Lögberg - 24.11.1894, Qupperneq 2

LÓGBERU LAUGARDAGINN 24. NÓVEMBER 1894.

& „ ^
UehS út aö 148 Princess Str., Winnipeg Ma
oí The I-ögberg Printing ór> Publishing Cu'y.
(Incorporated May 27, i89o).
Ritstjóri (Editor);
EINAR HJÖRLEIFSSON
BustWEss managsr: B. T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar l eit'.
skipti 25 cts. fyrir 30 orö eöa 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuöínn. Á stserri
auglýsingum eöa augl. um 'engri tima af-
sláttur eptir samningú
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda veröur að tii
kynna skri/lega cg geta um fyrveranái bú
staö jafnftamt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
biaösins er:
THE LÓCBEHG PHINTING & PUBLISH- ca.
P. O. Box 338, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT tij RITSTJÓRANS er:
EOITOE LÖálSi£R«.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN
laugari»aoin> 24. nóv. 1894.—
jy Samkvæm íaDoalögum er uppsögn
kaupanda á blaö’. ógild, nema bann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — E'
t aupandi, sem er í skuld viö blað
iö flytr vistferlum, án þess að tilkynna
heimilaskiftin, þá er þaö fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir prett
vísum tilgang’.
ty Eptirleiðis verður hverjum )>eim sem
sendir oss peninga fyrir blaðiö sent viöur
kenntng fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borgamruar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hætilega lángan tíina, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
__ Bandaríkjapeninga tekr biaöið
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Seudið borgun í
/>. 0. itnney Orders, eða peninga í Re
(jixtered Letter. Sendið oss ekki banka>i
visanir, sera borgast eiga annarstaðar en
í Winnipeg, nema 25cts aukaborguu fyigi
fyrir innköllun.
E»að er eitt stórm&l, sem vafa-
laust kemur_.tii-Bmræðu við bæjar
8tjjifWífícosi)ii)trarnar lijer í bænum í
naesta in&nuði — það, hvort brevta
eijri bæjarstjórriarfyrirkomulairinu &
á f>ann hátt, að setja tvo launaða er-
indsreka (commissioners) við hlið
borgr.irstjóranum til j>ess að stjórna
málefnum bæjarins. Óuð borgar-
stjóraefni, sem fiegar hefur gefið kost
ásjer, Mr. Gilroy, ermótfallinn þeirri
breyting'u, en os3 skilst samt svo, sem
hann vilji gera borgurum bæjarins
kost á, að greiða atkvæði um f>að mál
Skoðanirnar um f>að efni eru vitanlega
allskiptar meðal hinna hyggnustu
bæjarmanna, en ekki getuin vjer
ncitað f>ví, að oss finnast ástæð-
urnar sterkari lijá peiin mönn-
uin, sem óska ept r breyting-
ui ni en bjá f>eim er vilja halda
bæjarstjórnar-fyrkomulaginu í sama
horfi eins og að undanförnu. Bæjar-
fulltráarnir hafa sínum eigin störfum
að sinna, og geta ekki haft bæjar-
stjórnarmálin ueina í hjáverkum. En
pau rnál eru sannarlega svo flókin og
víðtæk, að pó undarlegt virðast, ef
pað borgar sig ekki, að verja nokkru
jje til pess að fá peim sinnt af jafn-
mikilli alfið og vandvirkni eius og
menn simia síuum prfvatstörfum, ekki
sízt par sem vitanlega er mjög mikil
umkvörtun um pað, að málum bæjar-
ins sje opt slælega og hiiðuleysislega
sinnt.
Mr. Iíeed frá Maine, leiðtogi Repú-
biíkana í congressinum, sjer mikið far
um að gera mönnum pað skiljaulegt.
Dess væri ekki heldur kostur fyrst uai
sinn, par sem synjunarvaldið er S
höndum demókratisks fi.rseta að
minnsta kosti pangað til voiið 1897.
Þar á móti var kosið um „hvíld-1 eða
væntanlegar breytingar á núver
andi tolllöggjöf. Leiðtogar Repú-
blíkananna hjeidu pví fram af afar-
miklutn krapti, að nú væri landinu
einkum pörf á hvíld frá öllum æsing-
unumog á óvissunni, sem samfara
væri demókratiskum tollbreytingum,
og peim tókst sjfnilega að saunfæra
pjóðina um pað atriði. En peir tóku
pað jafn-afdráttarlaust fram, að peim
dytti ekki í hug að breyta fyrst um
sinn núverandi tolllöggjöf, hvað óá-
nægðir sem peir væru með hana.
í öðru lagi fóru kosningarnar
eins og pær fóru í tilefni af pví, hve
ilia Demókrötunum gekk að koma á
peim tolllaga-umbótum, sem pjóðin
hafði æskt eptir. Fýrir pað varpeim
hegnt svona átakanlega og eptirminn-
ilega, að peir stóðu ekki við loforð
sín, pegarpeir komust að völdunum.
Gangur málsins er ekkert torskilinn,
pegar .naður fer að átta sig á honum.
Djóðin bað um umbætur á tollögun-
um 1890; svo sctti hún nyja
meriri að völdum 1892 til pess
að koma peim un.bótum á. £>eir
mcnn ollu pjóðinni öilum peim ó-
pægindum, sem af tolllagabrey tingum
stafa, en skildust svo við starf sitt á
allt annan hátt en peir höfðu lofað og
pjóðin hafði ætlazt til. Svo rak hún
pessa ódyggu og ónytu pjóna sína
burt 1894 fyrir öll svikiu, og kaus í
peirra stað Repúblíkanana einmitt
pegar peim var pess varnað að koma
sínum hátolls tilhneiuineum í fram
kvæmd. Á pennan liátt verða kosn-
ingarnar í haust vel skiljanlegar, par
sem pað aptur á móti væri óskiljanJegt
stefnuleysi og algerlega dæu-.Aaus
hringlandaháttur af pjóðinni, ef hún
væri nú pe^gar farin að hnegjast að
tollveradarhugmyndum Repúblikai a
eptirað vera nybúin, og pað tvívegis,
að fordæma pær svo afdráttarlaust.
valdið úrslitu kosninganna. Enda
mótstöðurnenn vorir játa petta, sbr.
brjef Clevelands til Mr. Wilsons:
„I>eir (dem.) hníga niður undir
meðiitund nni um, að peir sjeu ekki
færir um að stjórua laqdinu11. Fjölda
pjóðarinnar viðurkennir pörf verndar
tollsins — aldrei freuiur en nú — hon-
um ber aðeins ekki saman um upp-
hæðir tollsins á einsti kum hlutum.
Sjerstökum viðskipta samning við aðr-
uin verið synt banatilræði. Einir
tólf menn, er hjá stóðu, tóku Uf .r-
laust manninn,sem kastað hafðí böggl-
inum, og lögreglumenn fóru nieð
Iiann í (1/ti til varðhússins. Allt petía
gerðist á skemmri tíma en peiui scin
parf til pess að skyra frá pví. Vagn
keisarans hjelt áfram inmu um mann-
pröngina, sein talaði ‘í td jóði. Síðar
var skyrt frá pvl að i b’igglinum
hefði verið bænarskiá, ug að keisar-
um að taka hjer orðrjettan kaíla úr
[i'estspjóuustubók Reykjavíkurprest-
akalls frá peirn tima, og er hann alló-
fao’ur.
ar pjóðir virðast menn nú óska eptir, ■ im hefði veitt pað sem um hefði ver
BANDARÍK.JA KOSNINGARNAR
í ritstjórnargrein í Heimskringlu
17. nóv., „Bandaríkja kosningarnar’1,
stendur------„Má virðast að alpyða
hafi ekki fremur ástæðu til að treysta
lyðveldisheildinni í peirra (Rep.)
hendur, en í hendur demókrötunum,
pegar litið er á stefnuleysi peirra í
pessari siðustu sókn“. ----- t>að sem
ritstjóri „Ilkr.“ helst virðist kalla
steinuleysi hjá lep. er pað, að peir
ekki gáfu út meira af loforðum en
t>að má mikið vera, ef hinn hátt-
virti vinur vor, Mr. I. V. Leifur, sem
ritar -grein um Bandaríkjapólitík í
petta blað Lögbergs, hefuralveg rjctt
fyrir sjer í pvf efni, að síðustu kosn-
ingar syni, að hugur pjóðarinnar sje
að hnegjast í to!lverndaráttina. Ept-
ir pví sem oss skilst, var pað í raun
og veru ekki tollverndin, sem atkvæði
voru greidd um við síðustu kosningar
Bandaríkjanna, «ð minnsta kosti ekki
sú tollvernd, >em fyrir Repúblíkönun-
um hefur vakað á síðustu árum. Eng-
inn af leiðtoguir. fiokksins mun hugsa
til að hverfa aptur til peirrar tollvernd-
ar, sem McKinley og flokkur hans
átti sjerstað. Að pví leyti, sem mjer
er kunnugt, er pað ekki repúblíkan-
anna sterkasta hlið, að lofa að peir
skuli gera petta eða hitt. L>eir virð-
ast vita, að Bandaríkjapjóðin parfnast
nú annars meira en loforða. Saga
Bandaríkjanna — velsæld og framför
pjóðarinnar pau 30 ár, scm rep. sátu
að Yöldum, er ákrifameir við skyn
berandi menn, en loforðin ein. t>að
eru 2 ár síðan pjóðin gekkst fyrir
loforðum Demókrata, og vonaði að
m 111 mundi rætast, sem henni var tal-
in trú um; en hve voðalega hún
drógst á tálar, er nú komið fram.
Ekki dettur mjer í bug að kenna
demókrötum eingöngu um allar pær
hörmungar, sem gengið hafa yfir
verkamannalyðinn í Bandarikjunum
síðastliðin 2 ár, en peir gátu ekki
komið í veg fyrir pær, gátu ekki stað-
ið við loforð sín.
Ilvað viðkemur peim 3 stórmál-
sem blessaðist svo vel undir hinni síð-
ustu stjórn repúblíka. Djóðinni var
lalin trú um annað betra 1892 og
greiddi pá pjóðin atkvæðifyrir loforð-
um; í haust greiddi bún atkvæði fyrir
hagsæld lands vors.— Viðvíkjar.di
frísláttu silfurs n:á segja að rep. vilja
ekki ódyra silfurdollara eða sem kall-
að er 16 móti einum, 90 prct. af
rep. hein ta peninga sem sjeu góðir
og gildir hvar sem vera skal, að
gull og silfur sje slegið og með lög
um svo um búið að hver dollar sje
100 centa virði við hvern sem í hlut á,
úr hvorum málminum sem liann er
búinn til. Tekju skattsmálið hef jeg
ekki heyrt að hafi verið gert að flokk-
máli enn sem komið er, jeg hygg að
meiningar sjeu skiptar um pað efni í
báðum flokkum. Demokratar voru
að líkindum frumkvöðlar að pví, hafa
ef til vill póttst sjá fyrir sjóðpurrð og
gripið til pessa úrræðis ecda má virða
peim til vorkunnar par sem nú demó-
kratastjórnin er búin að taka til láns
100 millíónir dollara, (eða sem peir
kalla gefa út ríkisskulda brjef) á stutt-
um tírna. Nú vonast menn eptir end-
urbótum og framför; að lagaleysum
eður óheppilegum lögum verði lirund-
ið úr garði, en ny og betri lög verði
samin í peirra stað. Vjer höfum á-
stæðu til að vona að repúblíkar taki
upp sinn fyrri práð, og leiSi oJjórn
landsins í rjett h«n-r og á pann hátt
trygrt> se.s sinn 1898, og framfarir
landsins og pjóðarinnar um ókomna
tíma.
I. V. Leifur.
ið beðið. En r.okkur vafi er á pví,
hvort petta hefur verið venjuleg
bænarskrá; maðurinn var svo óvenju-
lega rólegur og fimur, að grunur leik-
ur á pví að hann hafi verið í dular-
búningi. Ló að fjöldi manna horfði
á pennan atburð, stóð ekki eitt ein-
asta orð um hann í neinu blaðinu.“
Hordauð'i í hegn i ngarliúsimi
á 18. öld.
Frá St. Pjetui'sborg.
St. Pjetursborgar frjettaritari
eins Lundúm-blaðsins gefur glögga
um, sem ritstj. „Hkr.“ minnist á nl.
toilmálið, frísláttumálið og tekjuskatt-
málið að „hafi valdið skörpustu um-
ræðutn og prætum í Bandaríkjunum11,
en sem leiðtogar Repúblikana hafi
„gengið fram hjá“, má geta pess, að
pað eru víst tiltölulega fáir hjer syðra,
sem ekki vita, að verndartollsmálið er
aðalágreiningsefnið milli Rep. og
Dem., en sanrifæring pjóðarinnar er
svo ápreifanlega að breytast og
hneigjast í Repúblíkana áttina, að
með honum barðist fyrir, enda gerði jeg efast ekki um, að sú skoðun hafi
lysingu af peim atburðum, sem gerð-
ust í St. Pjetursborg dagana á uudan
jarðarför keisarans umhverfis höll pá
er hann stóð nppi í. „Á sunnudag-
inn“, segir liann, „voru strætin og
corgin líkust miklum herbúðum. Dag-
inn, sem kistan kom, hjoldu ríðandi
lögregluinenu reglu par, en nú höfðu
Kósakkar tekizt pá skyldu á hendur,
og með hnútasvipum sínum og misk-
unnarlausum hófum sinna ólmu hesta
bægðu peir frá brautunum öðrum en
peim sem /oru í vögnum, án pess að
hafa nokkra liliðsjón af limurn eða lífi
fólksins. Frá kastalahliðinu og meira
en tníiu í allar áttir var manngrúi,
sem barðist um og lá við köfnun, og
jafnvel Kósakkarnir gátu ekki haldið
horium aptur. Svo var farið að nota
slökkvivjelarnar, og afarmikilli vatns-
hunu var stefnt móti múgnum, sem
tvístraðist oins og fys, on var svo apt-
ur knúður áfram af prystingnum bak
við. Kósakkarnir börðu fólkið í and
itið með stórmn svijium. í ólátun-
um var einn maðurdrepinn með högg-
um og drengur einn kafnaði.
„Jeg átti örðugt með að troðast
út úr iriannprönginni, en pegar mjer
hafði tekizt pað, hjelt jeg til ivlitin-
sky-brúarinriar nálægt kaupmanna-
samkur.dunni. Hægra n.eginn við
m:g, í frem3tu áhorfendaröðinni, stóð
maður, á að gizka fertugur, í bænda
fötum og mcð sítt skegg. Fjórðungi
stunjlar fyrir kl. 3 komu Nikulás keis-
ari og Mikael stórhertogi í opnum
vagni, og voru hestarnir fyrir vagn-
inum á hægu brokki. L>á tók maður-
inn, sem pegar hefur verið getið um,
undir sig stökk, hljóp út á brautina,
stakk annari headinni inn undir
treyju sína framan á brjóstinu, tók
par út böggul og kastaði honum í
keisarann, og kom böggullinn niður
við fætur hans. Afarmikið uppnám
varð meðal peirra er stóðu umhverfis,
og hjeldu allir, að nú hefði ke'saran-
EfTIR „Þjóðói.ki“.
Meðferð srkamanna virðist liafa
verið liarla ill hjer á 18. öld. Fyrir
sm r af brot voru ails konar pyntingar
tíðkanlegar, og pótti gapastokkurinn
e nna versta og smánarlegasta pfslnr-
færið. Yoru helzt settir í hann fnll-
u'ífsmenn, eða hórsekar konur. Hið
síðasta dæmi pess, að menn liafi verið
settir í gapastokk hjer á landi,
vera pað, er Jón syslumaður Guð
mundsson í Vík í Myrdal Ijet sam
kvæmt dómi setja Sesselju nokkra
Arnadóltir í gapastokk við Dyrlióla-
kirkju 2 su'nnudaga í löð árið 1806,
fyrir hórdóm og ranga barnsfaðernic-
lysingu. Varð allmikið stapp úr
pessu og leysti biskup Seíselju frá
opic' ’ atlausn, en syslumaður brást
reiður við, og ritaði stiptamtinu á pá
leið, að biskupinn hefði engan rjett
til að dæma um, hvort verzlega vald
ið hefði ranglega lagt pessa hegningu
á> og pvl siður að veita undanpágu
frá aílausn án samráða við stiptamt
mann. Svaraði stiptamtið pvi engu,
en kanselliið bauð (6. okt. 1807) að
höfða mál gegn syslumanni fyrirgap-
astokksdóminn, og voru pvl næst all-
ar gerðir syslumanns í pessu dæmdar
Ómerkar í landsyfirrjettinum 8. ágúst
1808. Vitum vjer ekki til, að nokk-
ur sýslumaður eða prestur hafi leyft
sjer að setja fólk í gapastokk eptir
par.n tíma.
Eptir að hegningarhúsið var sott
á stofn með konungsbrjefi 20. marz
17D9, og fangarnir fluttir I pað, sem
fj'rst komst til framkvæmda urn 1764,
er svo að sjá, sem allur aðbúnaður
peirra liafi verið polanlegur í fyrstu,
að minnsta kosti í tið Guðmundar
stúdents Vigfússonar, er par var ráðs-
maður (economus) yfir 20 ár. Voru
fangarnir pá allsjálfráðir og gátu börn
með sakakonunutn í hegningarhúsinu
E>ar á meðal átti Arnes Pálsson, hinn
alræmdi útilegupjófur og fjelagi
Fjalla-Eyvindar,3—4börn 1 lausaleik,
sitt með hverri, meðan haun var í
hegningarhúsinu. Er ekki að sjá, að
neitt liafi verið um petta fengizt.
Árin 1783—85 gengu harðiudi mikil
yfir lantlið, eins og kunntigt er, og
og mun pá hafa versnað vistin íl-egn-
ingarhúsinu, pví að árið 1874 er getið
um 2 fanga, er haíi dáið úr „vesöld og
óprifum“ eða „niðurgangi og vesöld",
en pá var reyndar manndauði alstað-
ar mikill af harðæri. Vorið 1786
andaðist umsjónarmaður hegningar-
hússins, Bruun að nafni, danskur mað-
ur, er tekið liafði við förstöðunni eptir
Guðmund Vigfússon. Frá nyári 1786
til 16. apríl deyja enn 4 fangar úr
„vesöld'1, en t júnímánuði 2, 1 í ágúst
og 1 í desember, eða alls 8 um árið,
og var pó enginn mannfellir af harð-
rjetti pað ár, en margt fólk dó úr
bólu. Eptir Bruun var Gunnar stú-
dent Sigurðsson skipaður umsjónar-
maður hegningarhússins fyrst um sinn,
°g hjelt hann peim starfa eitt ár, eða
vangað til í júnímánuði árið 1787, að
honum var vikið frá, euda virðist
stjórn hans hafa verið allill, og kastar
pá fyrst tólfunum um hordauða fang-
anna, einkum á útmánuðum 1787.
Deyja fangarnir pá svo unnvörpum
úr hor að vjer getum ekki stillt oss
Þar segir svo:
„23. Martii begrafinn tuglhúslimur
Ghristín Bjarnadóttir 38 ára dó
d(en) 16. ejusdein (p. e. sama
máiiaðar) af hor og vesöld“.
„Sama dag begrafinn tugthúslimur
Sigfús Gista-son 18 ára dó 19
ejusdrm af hur og vesöld“.
„Sama dag begrath’n Magnús tugthús-
limur Dorvaldsson 20 ára dó d.
20. Martii af hor og vesöld“.
„S.midag begrafinnn tugthís'imur
Ilannes Grfmssbn 33 ára dó d. 20
Martii af hor og vesöld“.
„23. Aprílis begrafiun tugtbúslimr.r
Jón Einarsson om 30 ára dó d,
21. ejusdem af hor og vesöld'1.
„2. Maii begrafinn tugthúslimur Sig-
fús Björnsson 27 ára dó d. 29.
Aprilis af hor og vesöld'b
,3.
Juuii begrafinn tugthúslin ur
Valgerður Þórðardóttir 22 ára
dó d. 30. Maíi af hor og vesöld-4,
Á rúmurn 2 mánuðum (frá 16.
tnarz — 30. maf) petta ár hafa dáið
úr hor í hegningarhúsinu 7 menn, all-
ir á bezta skeiði, og mega pað fádæmi
kallast, að peir, er áttu að sjá uin
fangana, skvldu slejipa algerlega
hegningarlaust fyrir slikt athæfi.
Þess ber og að gæta, að petta ár dó
enginn maður úr harðrjetti í Reykja-
víkursókn nema fangarnir; pá dóu ntl.
í sókninni allt *árið auk pðirra ekki
1111111 nema 10 manns úr yinsum voikindum,
og er pað harla Htið, og á peim 2
mánaða tíma, er fangarnir horfjellu,
do aðoins eitt nyfætt barn í allri
sókninni.
Gunnar stúdent, sá er fyr var
'getið, var sonur Signrðar bónda Jóns-
eonar á líauðsstöðuui í Svínadal og
Kristtnar Sæmund-dóttur frá E>or-
brandsstöðum Teitssonar. Hann
lærði undir skóla hjá Gísla Thorlacíus
(síðar skólameistara) er pá var um-
boðsmaður Þingeyrarklausturs, kom í
Hólaskóla 1779 18 ára gamall, og var
útskrifaður paðan 1783, \Tar svo eitt
ár eða lengur hjá Oddi Stefánssyni
,.notarius“ á Þingeyrnm, en fluttist á
Suðurland 1785 og var pá skipaður
eins konar „kateket“ eða andlegur
fræðari vtð hegningarhúsið með 10
dala launum árlega, en sagði pvf em-
bætti af sjer eptir hálft ár, og var svo
settur umsjónarmaður vorið 1786, eins
°o er Svo varhann djarfur,
>rátt fyrir hordauða fanganna í stjórn-
artíð hans, að hann sótti um að verða
kipaður fastur umsjónarmaður við
hegningarhúsið pá um vorið 1787, en
svo mikla rænu hafði pó yfirstjórn
jess (Skúli landfógeti var einn í
henni) að hún synjaði lionum pess cg
tók pað fram, að hann gæti naumast
vænzt pess eptir slíka frammistöðu
og vetk honum frá syslaninni 25. júní.
Var pað helzt til fundið, að reikning-
ar lians væru í ólagi, en hins lítt eða
ekki getið, eflaust sakir pess, að yfir-
stjórnin sjálf var í rauninni jafnsek
umsjónarmanni fyrir eptirlitsleysi og
vanrækslu, og má pað pví undarlegt
virðast, að hún var ekki jafnframt
kiftfin ábyrgðar fyrir alla vfirumsjón-
ina. Eu menn voru pagmælskir í
>ann tíð og Ijetu yfirvöldin bjóðasjer
flest. Hugmyndin um almerm mann-
rjettindi hefur ekki pá verið orðin
sjerlega proskuð og menn hafa sjálf-
Veitt
Hædstu verdl. a heimssyningunna
HIÐ BEZT TILBUNA.
Óblönduð vínberja Cream of Tartar
Powder. Ekkert álún, ammonis eða
önnur óholl efni.
40 ára reynzlu.
1
v-
1