Lögberg - 20.06.1895, Blaðsíða 4

4
LflOBEKG, FIMMTUDAGINN 20. JÚNf 1895.
JJögberg.
Oe>ið út að 148 Prino838 8tr., Winnipeg Ma
of The I.ögberg Printing &* Publishins; Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
Ritstjóri (Editor):
SIGTR. JÓNASSON.
B ísiness managrr: B, T. BJORNSON.
AUOLÝSINGAR: Smá-auglýsingar I eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orð eða 1 puml.
iáikslengdai; 1 doll. um mánuðinn. Á stærri
a uglýsÍQgum eða augi. um lengri tíma af-
siáttur eptir samningi.
BÖSTAD A-SKIPTI kaupenda verCur aB tii
kynna skri/lega og geta um fyrverandi bú
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaSsins er:
TljE LÓCBEfJC P^INTINC & PUBLISH- CO
P. O. Box 368, Winnipeg, Man
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
BOITOR LftfiBRBC.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN
fimmtudaoinn 20. j<jní 1895.—
|gff~ Bamkvæm lan'-.slögum er uppsögn
kaupanda á blaðt ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar haDn segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld viö blaö-
iö flytr vistferlum, án (æss aö tilkynna
heimilaskiftin, þá er þaö fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fynr ^rett-
visum tilgang’.
ty Eptirleiöis verður nverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðiö sent viður
keumng fynr borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borganirnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfilega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðiö
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseðlar teknir gildir fullu verBi sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
0. Money OrcLers, eða peninga í Re
gUt.ered Letterr. Sendið oss ekki bankaá
visanir, sem bovgast eiga annarstaöar en
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllun.
Meðfeiðin á Skúlu sýslum.
Thoroddsen.
í f>ví blaði Lögbergs, sem kom
út 28. marz síðastl. sk/rðuro vjer
stuttlega frá dómi bæstarjettar hins
danska ríkis í máli pví, sem að und-
irlagi landshöfðingjans jfir íslandi
var höfðað gegn Skúla s/sluminni
Thoroddsens,útaf embættisfærslu hans,
og sem stóð yfir hátt á priðja ár.
Ems og lesendur vora mun reka
minni til, sýlcnaði hæstirjettur Thor-
oddsen algerlega af öllum sakargipt-
unmn (sem voru orðnar 8 talsins) og
gerði honum aðeins að borga einn
áttunda part málskostnaðar, en 7 átt-
undu partar lentu á landssjóð. í r.ið-
urlagi nefndrar greinar vorrar fórust
oss svo orð: „Mörgu er spáð um pað,
hvað stjórnio nft muni gera við Thor-
oddsen, eptir þessi nálalok í hæsta-
rjetti. Fáir munu ímjnda sjer, að
híin pori nú að setja hann af sjslu-
mannsembættinu fjrir fullt og allt,
enda gæti stjórninni ekki gengið
annað til pess eða haft aðra ástæðu en
har.s pólitisku skoðun, en slíkt mundi
mælast illa fjrir almennt og staðfesta
pá skoðun, setn ríkjandi hefur verið
hjá mörgam frá upphafi, að pessi
málssókn á hendur honum hafi verið
pólitisk ofsókn.“
Vjer prentum nú á öðrum stað í
blaðinu grein úr ,Pjóðviljanum unga‘,
dags. 15. f. m með fjrirsögn: „Lög-
hljðin stjórn“, og sjá lesendur vorir
par, hvað danska stjórnin hefur gert
og ætlar að gera við Thoroddsen, og
hvernig hann tekur fjrirmælum 3tjórn
arinnar. Vjer verðum að játa, að
stefna sú, sem stjórnin hefurr tekið í
pessu máli, kom oss á óvart, pví pað
eru máske ekki dæmi til þess í hinu
danska ríki, hvað pá í öðrum löndnm
með reglulegri þingbundinni stjórn,
að maður sje settur af embætti sínu
pvert ofan í sjknunardóm hæstarjett-
ar ríkisins. Vjer álítum þessa með-
ferð á Thoroddsen hvorki meira nje
minua en brot á móti pessari góðu
st jórnarskrá frá 1874; pað má að vísu
ef til viJl tejgja bókstaf hennar (eins
og allra laga), en aðferð stjórnarinnar
er vafalaust á móti anda hennar — að
mÍDnsta kosti mundi svo verða álitið
hvervetna í hinu brezka ríki, og stjórn
inni ekki haldast slíkt uppi orðalaust.
í 4. grein stjórnaiskráriuuar segir svo:
„Konungur getur vikið peim frá em-
bætti sem hann hefur veitt pað. Ept-
irlaun embættismanna skuln ákveðin
samkvæmt eptirlaunalögunum. Kon-
ungur getur flutt embættismenn úr
einu embætti í annað, pó svo, að peir
missi einkis í af embættistekjum, og
að peim sje gefinn kostur á að kjósa,
hvort þeir vilji heldur lausn frá em-
bætti með eptirlaunum þeim, sem al-
mennar reglur ákveða“.
Danska stjórnin hefur nú auð-
sjáanlega tekið pá stefnu, eptir brjefi
landshöfðingjans að dæma, að flgija
Thoroddsen í annað embætti. Eu
svo er embættið, sem á að fljtja hanu
S (Rangárvallasjsla) 2—3 púsund kr.
tekjuminna en embætti pað, sem hann
hefur haft og hefur enn, eptir pvi sem
Tiioroddsen sjálfur skýrir frá í Þjóðv.
grcininni, sein nefnd er að ofan. Dað,
að fljtja hann í tekjuminiia ernbælti
væri, að voru áliti, brot á móti stjórn-
arskránni. Að hanga í því, að „kou-
ungur getur vikið psim möanutn frá
embætti, sem hann hefur veitt pað“
getum vjerekki ætlað stjórninni, ept-
ir að hæstirjettur er búinn að sjkna
Thoroddsen af öllum ákærunum, pví
>að get ir naumasthafa verið meining
lÖggjafarvaldsins, að konungur mætti
víkja embættismönnum frá án allra *
saka. Enda virðist stjórnin einmitt
Imgsa sjer að beita hinum parti 4.
greinarinnar, nefnil. að fijtja hann I
annað embætti.
En, setjum nú svo, að ráðgjafinn
ráðleggi konungi að setja Thorodd-
sen af embættuin þeim, setn hann nú
hefur veitingu fjrir, eptir að hann
hefur neitað að láta fljtja sig í tekju
minna embætti, hvað á pá að gera?
Flið eina, sem liggur opið fyrir, er, að
alpingi skerist í leikinn og rejni að
koma ábjrgð fram á hendur ráðgjaf-
anutti. í 3. gr. stjórnarskrárinnar
segir:, ,Ráðgjafinn hefur ábjrgð á
pví, að stjórnarskránni sje fjlgt.
Alpingi kemur fjrir sitt lejd ábjrgð
fram á hendur ráðgjafanum eptirpeim
reglum, sem nákvæmar verður skipað
fjrir um með lögum“. — Oss er nú
ekki kunnugt um, hvort slík lög hafa
nokkurn tíma verið gefin út; eða, ef
pau eru til, hver ákvæði eru í þeim.
Sjeu þau til, finnst oss sjálfsagt fyrir
alpingi að beita peim í pessu tilfelli,
því hjer er um mjög mikilsvert mál-
efni (prinsíp) að gera. Ef ráðgjafan-
um, sem „hefur ábyrgð á pví, að
stjórnarskránni sje fjlgt“, helst uppi
að ráðleggja að hún sje brotin, pá má
búast við, að hann eða danska stjórn-
in færi sig smátt og smátt upp á
skaptið, og fleiri atriði hennar verði
brotin og tejgð í hið óendanlega.
E>að er sama aðferðin og Danir höfðu
í gamla daga, að plokka rjetticdi ís
lendínga af peim smátt og smátt, og
færa sig alltaf meir og meir upp á
skaptið. En pað er vonandl að þjóð
og ping sje nú kjarkmeira, og setji
strax undir lekann. Ef stjórnin kemst
upp með að setja Thoroddsen af, þá
er engum embættismanni á íslandi ó-
h<ett framar, ef hann kemst í ónáð
hjá landshöfðingjanum eða ráðgjafan-
•um. Fyrir utan pað, að öll aðferðin
við Thoroddsen virðist ofsókn gegn
honum, pá mætti einnig skoða petta
mál sem ógnan fyrir allan embættis-
ljðicn á ís andi, að ef hann hafi sig
ekki hægan, pá megi eltaa fleiri af
embættum á sama hátt. Nú er meir
en helmingur af pingmönnum em-
bættismenn, og væri líklegt að þoim
sje annt um að vernda sín eigin rjett-
indi, sem peirgera með pví að vernda
rjettindi embættisbróður sfns. Ef
peir ekki hafa kjark til að gera
það, pá er mál fjrir pjóðina ís-
lenzku að fara að hugsa um, hvort
heppilegt er að kjósa embættismenn
á ping.
Ef engin lög eru til um það,
hvernig koma megi fratn ábjrgð á
hendur ráðgjafanum, er mál að fá pau,
eða að öðrum kosti að fá njja stjórn-
arbót. Það er hvorutveggja, að mikið
hefur verið ritað og rætt um, að pað
vanti mann í landinu sem beri fulla
ábjrgð af stjórn pess fjrir pinginu,
enda eru menn nú að reka sig á það
— ekki sízt í þessu máli—og munu
gera það betur, ef ekki er að gert í
tíms. Ef stjórn irskráin íslenzka væri
notuð í frjálslegum anda (eius og
stjórnarskrár eru notaðar i b-ezka
ríkinu) mætti ef til vill baslast af með
hana, en ef á að fara að nota hana
bókstafleg i, án tillits til sann-
girni jg almennrar rjettvísi, teygja
hana í hið Jtrasta í kúgnnaráttina,
eða ef til vill beinlinis br jóta hana,
pá er tími til að fá breytiug á fyrir-
komulaginu.
Vjer förum ekki lengra út í þetta
mál að sinni, en ef Thoroddsen verð-
ur settur af fyrir fullt og allt, munu
lesendur vorir fá að heyra sögu pessa
máls Jtarlegar. t>að er Jmislegt i
pessu máli, sem ekki hefur fengið að
sjá dagsljósið í blöðunum á íslandi,
en sem er afar merkilegt til að sína
hinn mikla mismun á stjórnarfari og
rjettarfari Dana og Engiendinga.
Oss eru pess utan kunn Jms
atriði, sein sannfæra oss uin, að ef
Jmsir aðrir sjslumenn og embættis-
menn væru lagðir eins í eiuelti og
Thoroddsen, pá fengju peir söinu eða
verri útreið.
Heimskringflu hreiðrin.
Apturhaldsmenn hafa fundið
„merar hreiður“ (mares nest) og svo
þykist ritstj. Hkr. náttúrlega hafa
fundið hreiður með eggjnm í, og blæs
upp stóra blöðru í síðasta blaði út af
pví. Já, ritstj. Hkr. gefur í slcjn, að
hann hafi eklci einungis fundið land-
ráða-hreiður í herbúðum frjálslynda
flokksins. heldur hafi hann sjeð fugl-
inn sitja á því og handleikið eggin
eða ungana. í tilefui af pessu galar
hann svo hátt, að undir tekur í tómu
tunnunni á Leirliveravöllum. Maður
skjldi linjnda sjer af pví, hve hátt
ritstjórinn galar, að petta hreiður, sem
hann hefur fundið, sjo hreiður fugls-
ins Rocs, enda hefur hann auðsjáanlega
ekki porað að hafa eggin eða ungana
burt með sjer, pví ekki sjnir hann
pessi náttúru-viðbrigði, nje einu sinni
bjður að sjna pau til sanninda-merkis-
Hann bara pgkisi hafafundið hreiðnð.
En menn eru nú orðnir svo kvekktir
á hreiðrafundum ritstjórans, að enginn
trúir nema hann sjái jarðteikn til
sannindamerkis. Siftonsveitar hreiðr-
ið átti sinn pátt í þessu.
Vjer segjum petta út af þessari
merkilegu uppgötvan, sem ritstj.
Hkr. þykist hafa gert, að Mr. John
Uarlton, sambandsþingm. fjrir Nor-
folk North, í Ontario, sje „orðinn upp-
vís að pví, að hafa gert tilraun til í
fjrra, þegar verið var að ræða Wil-
sons-tolllagafrumvarpiðí Washington,
að leggja toll á allan trjávið, unnin og
óunninn, í öJlum mögulegum mjnd-
um, sem kæmi frá Ganada“. Hvar er
sönnunin fjnr pessu? Að ritstjóri
Hkr. segir pað, er engin sönnun.
Maður hefur rekið sig á það áður, að
það er ekkert að marka pó ritstj. Hkr.
staðhæfi eitthvað, segi að þessi eða
hinn sje „orðinn uppvís“, (pó málið
hafi ekki verið rannsakað og engar
sannanir lagðar fram), að pessi eða
hinn s)e sekur um einhvern glæp (pó
mál hafi ekki einu sinni verið höfðað),
af því „lögin dæmi‘ svo eða svo, ef
hann væri fundinn sekur. Þetta er
hin gamla kringlótta röksemdafærsla
h’ns núverandi ritstjóra Hkr. — hölt,
skökk, bjöguð og blind, eins og
allir sjá.
Þangað til Hkr. pví sannar ofan-
nefnda staðhæflngu sína með gildum
rökum, ætlum vjer að öllum sje óhætt
að hafa pað fyrir satt, að pessi ákæra
gegn Mr. Oailton sje alveg ósönn; að
apturhaldsmenn hafi, nú sem optar,
fundið „merar hreiður“, eða að öðrum
kosti blátt áfram logið pessu upp í
pvl skyni, að rejna að kasta skugga á
frjálsljnda flokkinn.
Það kemur eins og fjandinn úr
sauðarleggnum hjá ritstj. Hkr. f síð-
asta blaði (í sömu greininni og vjer
höfum minnst á að ofan), að „Sir Rich-
ard Cartwright“ sje „samnefndur
pjóðfjandi Canada“. Það parf svo
sem ekki að færa f rekari sannanir fjrir
pví, fjrst mannlastarinn segir pað!
Eða máske að allir, sem drottningin
hefur gefið riddara-nafnbót í seinni
tíð, sje að sjálfsögðu „samnefndir
pjóðfjandar“? Þeir Ottawaráðgjaf-
arnir Sir McKenzie Bowell, Sir Ad-
o'phe Caron & Co. eiga pá sama heið-
urstitilinn — ekki að gleyma Sir Jolm
Christian Schultz, hinum eina „Sir“ í
Manitoba!
Kurteisi ritstjórinu.
Ritstjóri Hkr. var njlega að
belgja sig upp og rita um „kurteisa
blaðamennsku. Nú í síðasta blaði
kallar hann Mr. Carlton „pjóðníðing-
inn“ ogSir Richard Cartwright„pjóð-
fjanda“. Þessi sami kurteisi ritstj.
hefur áður kallað dómsmálaráðgjafa
Sifton ,,flórspaða“, fyrrum pingmann-
inn fyrir Landsdowne „þjóf“, Mani-
toba ráðgjafana alla þjófa, pjófshjlm-
ingainenn [og „tukthúslimi“. Þetta
eru bara sgnishorn af hinum kurteisa
rithætti haus. En er pað ekki níð-
ingslegt að rita svona um saklausa
menn, af þeirri ástæðu eingöngu að
mennirnir eru ekki pólitískir trúar-
bræður ritstjórans, og pað á tungu
sem peir ekki skilja? Það mætti með
meiri sanngirni kalla ritstjórann
mannorðsníðing, mannorðsfjanda og
mannorðsþjóf, eptir rithætti hans að
dæma. En ef pað er gert, ætlar rit-
210
VÍss urft eitt, og pað er, að hvert sem hún hefur farið,
þá hefur hún farið pangað fríviljug — að minnsta
kosti ímynda jeg mjer það. Það er ómögulegt að
segja upp á hverju stúlkur kunna að finna— einkum
stúlkur sem enginn veit livað heita“,
13æði Mrs. Wilson og jeg urðum reið út af því,
hvað yfirmaðurinn virtist taka sjer ljett hvarf Clöru,
sem olli okkur svo mikillar sorgar. En hann brosti
aðeins að ákafa okkar.
Mrs. Wilson sagðist mundi senda út prentaða
Ijsingu af Clöru morguninn eptir, og bjóða fundar-
laun fyrir hana.— Það var ekki hægt að gera neitt
meira á lögreglustöðvunum, og vagninn beið úti
fyrir, svo jeg taldi Mrs. Wilson á að fara strax heim.
Hún bað mig að fara með sjer, en jeg neitaði því,
og sagðist mundi leita að Clöru í nágrenninu, pví að
pað kynni að vera, að jeg fengi einhverjar fregnir af
henni.
Þegar Mrs Wilson sá, að bænir hennar voru á-
rangurslausar, pá fór hún loksins einsömul heim-
leiðis.
Mr. Jónatan Rodwell stóð á tröppunum úti fjrir
dyrunum, þegar vagninn kom, og áður en ökumað-
urinn komst ofan úr sæti sínu, var hann búinn að
opna vagnhurðina.
„Hvar er bún — hvar er Clara?“ spurði hann
pegar hann sá að það var aðeins einn kvennmaður í
yagninum.
219
Jeg hef æfinlega verið fórnarlambið. En loksins er
nú komin breyting á — nú ert pú orðinn fórnardjr
mitt; og eins og farið hefur verið með mig, skal jeg
fara með þig! Mjer var aldrei sjnd neín vægð; því
ætti jeg pá að sjna öðrum vægð?“
Júdit stóð enn upp við umgjörð eldstæðisins á
ineðan hún talaði þetta. Jeg porði ekki að líta á
hana, en jeg fann tigrisdjrslegu grimmdina í aug-
um hennar.
„En jeg kom ekki hingað til pess að skammast.
Jeg kom fyrst og fremst eins og skyldurækin eigin-
kona til pess að óska manninum inínum til lukku
með pað, að hann er að ná heilsunni aptur“, sagði
hún svo með gömlu hæðninni, „og til þess að hugga
hann með pví að lá;a hann vita, að hann er í hönd-
um viðkvæmra vina sinna; þarnæsttil að koma mjer
saman við hann um vissan, áríðandi lilut, sem jeg
skal skjra fyrir honum, ef hann vill veita mjer á-
hoyrn. Á morgnn hemur hingað kona— konan sem
kom pjer fyrir hjá föður mínum. Jeg heimta að pú
afdráttarlaust kannist við mig sem eiginkonu pína
frammi fyrir henni“.
HJE„Nei, aldrei“, hrópaði jeg upp yfir mig hiklaust.
„Þú mátt drepa mig, en þú færð mig aldrei til að
tala pau orð!“
„Jeg get neytt pig til að tala þau eða hver
önnur orð, sem mjer þóknast að leggja fyrir pig að
tala“, sagði hún.
214
„Segið mjer eitt, hefur Clara fundist?-‘ sagðí
jeg ineð ákefð.
„Ójá, pað gengur ekkert að henni, og hún mun
koma að finna yður strax og pjer fáið dálítið meiri
krapta; en pjer megið ekki tala, pví pá versnar yður
aptur“, sagði konan.
Þó jeg hefði spurt eptir Rússa keisaranum, pá
bjst jeg við að hún hefði sagt mjer að hann væri á
leiðinni, og ætlaði að vitja mín strax og jeg jrði
liraustari. Svör hennar voru engan veginn ógeðfeld;
en jeg sá að það var ekki til neins að reyna að fá
"önnur svör hjá henni.
Nokkrir dagar liðu svo, að jeg sá engan nema
læknirinn og konuna sem pjónaði mjer. Jog spurði
læknirinn nokkurra spurninga, en hann svaraði pur-
lega, að ef jeg vildi að rnjer batnaði, pá yrði jeg að
vera rólegur og mætti ekki tala.
Mjer var ómögulegt að vera rólegur í anda sök-
um hinna Jmsu endurminninga, sem ásóttu mig; en
prátt fyrir óróleik minn styrktist jeg dag frá degi'
En óróleiki minn óx að sama skapi og jeg styrktist
að kröptum.
„Þjónustukona“, sagði jeg einn dag mjög ein-
beittlega, „jeg verð að fá að vita hvar jeg er og liver
hefur sjeð utn mig þennan tíma, og jeg verð að fá
svar upp á vissar spurningar, sein mjer er mjög áríð-
andi að fá svarað. Jeg veit að þjer geriðpað í góð-
um tilgangi að djlja mig þessa, en í stað poss að
j>að sje gagnlegt fyrir mig, þá æsir pað mig upp að