Lögberg - 20.06.1895, Blaðsíða 7

LÖGERG, FIMMTUDAGINN 20. JÚNÍ 1895
7
Kvennfólk i járiiþynnumyln-
uaum.
Monongaltela járnf>ynnufjelagið
(sem byr til fortinaðar járnþynnuplöt-
ur), hefur nylega komið 1 gang einni
af hinum stærstu verksmiðjum í land-
inu, sem b/r til f>essar plötur. í árs-
skyrslu sinni til hluthafa fjelagsins
getur fjelagsstjórnin f>ess, að sjer hafi
reynst mjög vel að nota kvennfólk
við vinnu í öllum deildum í verk-
smiðjunum. Blaðið The Philadelp•
hia Ledger flytur eptirfylgjandi rit-
stjórnar-grein út af pessu efni:
„Vjer álítum að vjer bergmálum
alveg álit allra Ameríkumanna, sem
nokkra virðingu bera fyrir sjálfum
sjer, f>egar vjer segjum, að ef ekki er
hægt að láta járnf>ynnu iðnaðinn
borga sig í Bandaríkjunum án f>ess, að
nota kvennfólk til að vinna f verk-
smiðjunum, f>á er engin eptirsjón f
f>ví, f>ó f>eim yrði öllum lokað upp.
í>að er algengt að kvennfólk vinni í
járn- og stál-verksmiðjum í „gamla
heiminum“ (Norðurálfanni) par sem
verkafólkið framdregur lífið ,,stynj-
andi og án pess rödd f>ess heyrist“,
og par sem kaupgjaldið er svo lágt.
að kvennfólk og börn er neytt til pess
að vinna í námum, smiðjum og við
plóginn jafnt og karlmenn. Hin
líkamlega og siðferðislega niðurlæg-
ing kvennfólksins í hinni menntuðu
Evrópu, virðist hafa komist á hærsta
stig í Hollandi, par sem f>að er notað
I staðinn fyrir hross til pess að draga
báta eptir skipaskurðum, vinna hina
erfiðustu og ópokkalegustulandvinnu,
Og maður sjer pað opt á strætunum
I akt/gjum, stundum spennt fyrir
vagna með hundum. Á Englandi
neyðist kvennfólk til, svo f>að geti
framdregið lífið, að vinna í námum og
allskonar verksmiðjum, sem peim, í
flestum tilfellum, er ekki einusinni
vettur aðgangur að hjer í landi, og
sem ætti ekki heldur að veita peim
aðgang að. Að nota kvennfólk til að
vinna í járnpynnu verksmiðjum p/ðir
ekki einungis líkamlega og siðferðis-
lega niðurlægingu pess, heldur p/ðir
pað einnig kaupgjalds-lækkun, pvf
pað er nærri undintekningarlaus
regla, að kvennfólki er borgað lægra
kaup en karlmönnum, fyrir sömu
vinnu. Dað væri miklu betra fyrir
okkur að flytja inu okkar fortinuðu
járnpynnur, en að flytja inn pann
Horðurálfusið, að niðurlægja kvenn-
fólk vort með peirri ókvennlegu
vinnu, að præla í járnpynnumylnum
vorum.“
* *
*
Ef höfundur ofanj>rentaðrar grein-
ar hefði vitað, að kvennfólk prælar á
Færeyjum í vondri slorvinnu fyrir 7
aura (minna en 2 cts) um klukkutím
ann, og að pað er notað fyrir á-
burðarjálka í höfuðstað íslands fyr’r 1
krónu á dag (vanalega í uppsprengdri
úttekt í búð) og verður að fæða sig
sjáíft af pessu kaupi, pá hefði hann
líklega bent á pað um leið. Flestir
útlendingar (einkum Amerfkumenn)
Sem koma til Reykjavíkur, hneyxlast
á peim sið í höfuðstað landsins, að
kvennfólk er notað í staðinn fyr-
ir hesta eða uxa. Dað er ekki
síður niðurlægjandi líkamlega
og siðferðislega og ókvennleg
vinna, en að vinna f járn
þynnumylnunum f Bandaríkjunum,
O r pó heyrist engin rödd opinberlega
meðal íslendinga, svo vjer vitum, í
þá átt, að aínema pennan gamla ósið.
£>að er verkefni fyrir vort heiðraða
Samtfðablað, gamla „Þjóðólf'1, og
liggur nær en eldóna endemis-
dellan.
Ritstj.
Skýrsla brezku nefiularinn-
ar um tæringu.
Hin brezka konunglega nefnd,
®om sett var fyrir liðugum fjórum og
hálfu ári til pess að rannsaka tæring-
srveiki (berklas^ki = tuberculosis),
hefur nú gefið skyrslu um starf sitt.
Ycrksvið Hofndarioaar var: „að
rannsaka og gefa skyrslu um hvaða
áhrif, eða hvort pað hefði nokknr á-
hrif á heilsu manna, að neyta fæðu af
berklasjúkum dyrum, og ef að petta
væri skaðlegt, hver væru skilyrðin
eða kringumstæðurnar, viðvíkjandi
sykinni í dyrunum, sem liafa skaðleg
áhrit á heilsu manna“.
Nefndin hefur aflað sjer nægra
sannana fyrir pví, að fæða af berkla-
sjúk>im dyrum getur orsakað sykina
í heilbrigðum dyrum; en á meðan
engar beinlínis tilraunir hafa verið
gerðar í pá átt, getur nefndin aðeins
getið sjer til af líkum, að maðurinn
geti einnig fengið sykina með pví, að
neyta fæðu, sem lifandi berklasótt-
efni er í, ef fæðan er hrá eða ekki
nógu vel soðin. Sóttefnið fyrirhittist
optast í nautgripum (fullorðnum) og
svíaum, og pað á sjer optar stað í
„fjósum í bæjum“ en í gripum sem
uppaldir eru beinlínis til slátrunar.
Það finnst sjaldan í sjálfu keti dj?r-
anna, en optast í líffærunum (organs),
himnunum og kirtlunum, og ef sótt-
efnið finnst I ketinu sjálfu, pá er pað
vanalega af pví, að pað hefur komist
í ketið með pví móti, að pað liggi að
öðrum syktum pörtum á d/rinu.
Sóttefnið finnst í mjólkinni pegar
sykin er komin í júgrið, en sjaldan
eða aldrei pegar júgrið er heilbrigt.
Ef maður forðast og eyðileggur alla
pá parta af djfrinu, sem sóttefnið er í,
og ef maður sjer um, að ekki komist
sóttefni í ketið sjálft úr liinum sjfktu
pörtum af sjfktu djfri, pá má nota
mikið af keti af sjfktum djfrum til
manneldis, án pess að hætta stafi af
pví fvrir pann er neytir. Berklasótt-
efni, sein er í mjólk, er sjerlega fljótt
að verk á dj% sem hún er gefin, eða
sem gefjð er eitthvað pað, sem búið
er til úr mjólkinni. Það er enginn
vafi á, að mest af peirri berklasjfki,
sem menn fá af pví að peir neyta fæðu,
sem sóttefnið er í, fá menn af pví að
neyta mjólkur, sem berklasóttefni er
í. Það er optast hægt að koinast eptir
pví, hvort júgur mjólkurkúnna eru
s/kt. Suða sú, sem vanalega á sjer
stað á kcti, er líklega nóg til pess að
drepa sóttefnið, ef pað er aðeins á
yfirborði ketsins, en hin vana-
lega suða er ekki nóg til pess
að drepa sóttefni pað, sem
kann að vera innarlega í ketstj'kkjum
peim, sem soðin eru. Siður sá, sem
á sjer stað, að menn drekka mjólkina
ósoðna, er hættulegur, vegna pess »ð
svo hætt er við að sóttefni geti verið
í henni. Ef mjólkin er soðin (og pað
pó aðeins komi upp á henni suðan) er
líklegt að engin hætta geti stafað af
berkla-sóttefni, sem í henni kann að
vera. Yfirmaður hins konunglega
dyralæknaskóla, Mr. McFadyean, sem
rannsóknarnefndin skyrskotar til um
vissa hluti, hefur gefið álit sitt um
„tuberculin“* í stuttu máli, sem fylgir:
„Jeg hika mjer ekki við að segja, að
prátt fyrir pá ófullkomlegleika sem
kunna að eiga sjer stað, pá er „tuber-
culin“ liið besta meðal, sem enn
pekkist, til pess að komast eptir, hvort
sykin er í skepnum“. Skyrslan fer
ekki mikið lengra en petta. Rann-
sóknarnefndin segir að liún álíti, að
síðan’að Mr. McFadyean gerði rann-
sóknir slnar, hafi aðferðinni, að nota
„tuberculin“ tilað komast eptir hvort
skepnur sje syktar af berklasyki, farið
mikið fram, og að petta meða.1 hafi nú
miklu meira álit á sjer í pví efni en
áður. Þegar pess er gætt, hvað var-
lega nefndin og Mr. McFadyean láta
álit sitt í ljósi um petta efni, pá er
vafasamt hvort nokkur stjórn mundi
álíta rjett, að leggja rannsókn með
„tuberculin“ til grundvallar fyrir
samningum milli scljenda og kaup
enda (bænda og slátrara).
Rannsókn nefndarinnar fór ekk-
ert út í pað, hvaðajlöggjöf eða reglur
væru hentugastar til að minnka, eða
koma í veg fyrir að berkla sóttefni
væri í fæðu peirri, sem almenningi
er seld.
*)Með.\l )>að sem viðhaft er til þess að
prófa hvort berkla sýki er í skepnum.
Presturinn McCabe býður
lugersoll í kirkju.
Fyrir nokkru síðan var anglyst
að Robert G Ingersoll ætlaði að halda
ræ^u (fyrirlostur) í l)over í Nawhamp-
shire ríkinu. Þess var getið í aug-
lysingunni, að Heury Ward Beccher
(hiun nafntogaði prjedikari) hefði álit-
ið Ingersoll hinn „mælskasta mann,
sem talaði á enskri tungu“. Blaðið
Independent í New York efast um, að
Mr. Beecher hafi nokkurn tíma sagt
petta, og eptir að hafa sagt frá pvi,
hvað fáir sóktu fyirlesturinn, og hve
kuldalega áheyrendurnir tóku Inger-
soll í Dover leikhúsinu (par sem hann
hjelt fyrirlesturiun), pá birtir blaðið
brjef, sem presturinn McCabe skrifaði
Ingersoll um sama leyti. McCabe
var, sem sje, á leiðinni á piug East
Maine konferenzunnar, og lá leið hans
í gegnum Dover. Þegar hann
frjetti að lngersoll ætlaði að halda
fyrirlestur par um kveldið, pá fór
hann til skrifstofu blaðsins JYews, og
skildi eptirfylgjandi brjef par optir
til hans:
„Keeri óbersti: Á meðan pjer
hafið verið að halda fyrirlestra á móti
biblíunni, pá hafa Mepódistar byggt
tíu púsund nyjar kirkjur hjer I land-
inu (Bandaríkjuuum). Aðrar kristn-
ar kirkjudeildir hafa til samans bj'ggt
aðrar 10 púsund nyjar kirkjur, að
minnsta kosti, á satna tímabili. A
meðan petta hefur verið gert, hafið
pjer ekki niðurbrotið hið lítilfjörleg-
asta altari innan yztu takmarka pessa
pjóðveldis.
A prjátíu árum hefur meðlima
tala Biskupalegu Mepódista kirkjunn-
ar aukist úr níu hundruð púsundum
(900,000) upp í tuttugu og átta hundr-
uð púsundir (2,800,000) og eignir
kírkna og skóla pessarar kirkjudeild-
ar hafa vaxið um 125 milljónir dollara.
Aldrei hefur oss gengið eins vel og
nú. Munaðarleysingja-heimili, spít-
alar og góðgerðahús, lianda börnum,
sjúkum, vitskertum og gamalmenn-
um. rísa upp eins og með töfraafii í
heiðnum löndum. • Fyrir 35 árum síð-
an hafði aðeins einn maður í öllum
heiðnum löndum veraldarinnar tekið
trú vora, eu nú eru peir 135 púsund
að tölu, og leggja sjálfir fram yfir 300
púsund dollara árlega til að halda á-
fram trúboðinu.
Komið og sameinið j'ður Mepó-
distunum, Robert. Undarlegri hlutir
en pað hafa skeð. Sál frá Tarsus
gekk í flokk kristinna manna. Hann
uppbyggði trúna sem hann hafði á-
rangurslaust reynt að eyðileggja.
Komið oggerið hið sama. Vjer biðj-
uu fyrir yður, að pjer megið snúast.
l'akið biblíuna; lesið fjallræðuna;
hugsið um pað, hvernig veröldin
mundi vera, ef allir menn lifðu eptir
pví sem par er kennt. í milli tíðinni
pá gætið að hamrinum yðar. Á inn-
sigli Hugnenottanna var mynd af
steðja og í kring um hann brotnir
hamrar og pessi orð:
Haldið áfram aðberja, pjerfjand
manua hersveitir; hamrar j-ðar brotnr,
en steðji guðs bilar ekki.
C. C. McCabe.“

BRISTOIi’S Sarsaparilla
Cures Rheumatism, Gout,
Sciatica, Neuralgia, Scrofula,
Sores, and all Eruptions.
HLADPID EKKI A YKKDB!
IIELDUR FARIJ) STRAX TIL UPPSPRETTULINDARINNAR,
Miklu fjelagsbudarinnar i Milton N. D.
Þegar pið purfið að kaupa hvað helzt sem er af álnavöru, fatnaði,
höttum, skótaui, leirtaui, glastaui, matvöru o. s. frv.
Með pví að kaupa beint frá verkstæðunum og stæðstu stórsöluliúsum
fj-rir peninga út í hönd, getum við boðið viðskiptavinum okkar óvanalega
góð kaup Verið viss um að sjá vörur okkar og verðlag áður er pið kaupið
annarsstaðar, pví við bæði getum og ætlnm okkur líka að spara ykkur
peninga.
KELLY MEBCHANTILE CO, .
MTOiY,............................flj. DAKOTA
P. S. Við borgum hæsta verð fyrir ull.
ASSESSMEflT SYSTEM. IY[UTUAL PRINCIPLE.
efuráfyrra helmiugi yfirstandandi árs tekið lífsábyrgg upp á nærri ÞRJÁTÍU OG
ÁTTA MILLIÓNIR, N ærri N í l álILL.JONUM me-ira en á sama tímabili í fyrra,
Yiðlagasjóður fjelagsins er nú meira en liálf fjórda luillión dollars.
Aldrei hefur það fjelag gert eins mikið og nú. Hagur þess aidrei staðið eins vel
Ekkert lífsábyrgðarfjelag er nú í eins miklu áliti. Ekkcrt slíkt fjeisg hefur
komið sjer eins vel á meðal hinna skarpskygnustu íslcndinga. Yfir J)ii iilld af
þeim hefui nú tekið ábyrgð í því, Margar J?iisnmlir hefur það nú alláreiðu greitt
íslcndiiiR' lll, Allar rjettar dáuarkröfur greiðir það fljótt og skiivislega.
Upplýsingar um þetta fjelag geta menn fengið hjá
W. H. PAULSOX Wínnipeg, P. S BARUAL, Akra,
Gen. Agent Man. & N. W. T. Gen. Agent N.& 8. Dak. & Minn.
A. K. McNICIIOL,
McIntyre Ri.’k, Winnipeg,
Gen. Manageb. fyrir Manitoba. N. W. Terr., B. C., &c.
Tho Equitable Savins, Loan & Buildin Ass’n
of TODOXltO,
LÖRGILTIIR IIÖFIUSTÓLL $5,000,000.
Til lííneilda. Ef þjer þurfið peningatil láns með lágum vöxtum til þessað ðyggja
hús handi fjölskyidu yðar, þá getið þjer feugið hjá þessu fjelagi
ff>oO með því ,ið borga §7,50 á mánuði í áttta ár.
$1000, með því að borga §15,00 á mánuði í átta ár.
Aðrar upphæðir að sama hlutfalli.
Reiknið þetta sarnan, og þjer munuð sjá, að þetta er ódýrara en að
taka lan upp a 6% vöxtu.
Til útliíncnda. Ef þjer viljiðgræða á stuttum t ma, þá kaupið hluti í þessu fjelagi.
§3 á mánuði borgaðir þessufjelagi færiryður]§ i00að 8 árum liðnum.
§0 á mánuði borgaðir þessu fjelagi munu færa yður $1000 að atta
árum liðnum.
Þetta er ágætt fyrir þá, sem ætla að byggja sj<>r hús að fáum árum liðnum.
Komið inn, eða skririð eptir nákvæmari upplýsingum IV, <1. \icliolls. deildar-
stjóra að 481 Main Street, eða til A. Frcdericksons, 613 Ross Avenue, Wiun.peg
eða til Janics G. líautí, Selkirk.
Timbur, Harúvara od jTlal.
Vjer hofum miklar vorubyrgdir, og seljum
eins odyrt og nokRrir adrir.
BRISTOL?S
Sarsaparilla
Cures Liver, Stomach and
Kidney Troubles, and Cleanses
the Blood of all Impurities.
ERISTOL’S
Sarsaparilla
Cures Old Chronic Cases where
all other remedies fail.
Be sure and ask your Druggist for
BRISTOL’S
Sarsaparilla
mm
Ef þjer hafid ekki peninga til j>ess ad
kaupa med j>ad, sem j>id j>urfid, skulid pid
koma og tala vid okkur. Yid oskum eptir
verzlun ykkar, og munum ekki spara neina
fyrirhofn nje annad til j>ess ad avinna okkur
hana.
VINIR YKKAR
ICRYSTAL, N. DAK.
J. A. McDONALD, MGR,