Lögberg - 01.08.1895, Blaðsíða 4

4.
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 1. ÁGÚST 1895

GefiS 6t a8148 Prinooss Str., Wln nipeg M
of The Lögberg Printing 6r PublishingCo'y.
(Incorporated May 27, i89o).
Ritstjóri (Editor);
S/GTR. /ÓNASSON.
Business manager: fí. T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-aug!ýsingar f eitt
kipti 25 cts. fyrir 30 orf! eða 1 þuœl.
d álkslengdar; 1 doll. um mánuðinn. Á stserri
aaglýsingum eða augl. um lengri tíma af
slittur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verCur aC til
kynna thriflega og geta um fyrvenndi bú
staB jafnframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
’ biaðsins er:
TIJE LÓCBEf^C Pt\INTINC & PUBLISIf- 00.
P. O. Box388, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
KDITOfi LÖGBESfi.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
FIMMTTJDAftlNN 1. ÁGÚST 1895.
Samkvœm iaDC.slögum er uppsögn
kaupanda á blaöi ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld viö blað-
iö flytr vistíerlum, án þess aö tilkynna
heimilaskiftin, þú er þaö fyrir dóm3tól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir j/rett-
visum tilgangí.
j-y Eptirleiðis veröur nverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenmng fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borgamrnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfllega lángan tíraa, óskum
vjer, aö þeir geri oss aðvart um það.
__ Bandaríkjapeninga tekr blaðiö
fullu verði (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseölar teknir gildir fullu verði sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
P. 0. ifoney Orders, eða paninga í Re
gistered Letter. Sendið oss ekki bankaá
vísanir, sem borgast eiga annarstaðar en
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir innköllun.
Hátiðin í Argyle byggð.
(Framli. frá síðasta blaði).
llœflci Sigtryggs Jónassonar
(sem talaði næst á eptir fyrsta
ræðumanni, Mr. B. Jónssyni, er hjelt
ræðuna um ísland).
Herra forseti, konur og menn!
t>að er mjer sönn gleði, að vera
meðyður hjerí dagtil að minnastpess
atburðar í sögu Vestur-íslendinga, að
hinir fyrstu peirra stigu fæti á jörð
hjer 1 Manitoba fyrir 20 árum síðan.
t>egar jeg segi sönn gleði, pá er yður
óhætt að trúa pví, að jeg meina pað
einlæglega, að f>að er ekki tómt orða-
tiltæki; pví jeg trúi |>ví staðfastlega, að
pað hafi verið mjög pýðingarmikill
atburður fyrir aldaog óborna íslend-
nga. Auk pess, að pað er mjergleði-
efni að sjá svo marga landa mína
samankomua hjer til að minnast pessa
atburðar, er pað mjer sjerstakt gleði-
efni, að sjá hjer f>rjá af f>eim fjórum.
íslendingum ,sem, ásamt sjálfum mjer,
komu fyrstir vestur í þetta mikla gras-
sljettuland. Jeg vildióskaað hinn 5-
væri hjer viðstaddur, en pví miður
gat pað ekki látið sig gera. En apt-
ur bætir pað pennan söknuð upp, að
jeg sje hjer marga aðra vini og kunn-
ingja af hinuin eldri landnámsmönn-
um, sem brutu ísinn fyrir f>jóð vora í
pessu landi. E>ó jeg beri hlýjar til-
finningar í brjósti til allra Vestur-ís-
lendinfifa, og kannist við að vegur og
sómi pjóðflokks vors í þessu landi sje
eins mikið, ef ekki meira, kominn
undir hinurn yngri landnámsmönnum
og hinni uppvaxandi kynslóð, J>á get
jeg ekki að J>ví gert að tilfinningar
mínar eru enn hlýrri gagnvart hinum
elstu landnámsmönnum. E>að er sjálf-
s»gt sama tilfinningin og gamlir lier-
menn, er lengi hafa verið saman í leið-
angri og barist hver við annars hlið,
bera hver til annars — einskonar fóst-
bræðralags-tilfinning — enda höfum
við verið saman í leiðaDgri, barist hjer
saman baráttu landnemans og borið
hita og punga dagsins.
Nefndin, sem stendur fyrir hátíð
pessari, hefur sýnt mjer pann heiður,
að fela mjer að halda ræðuna um
Vestur Islenilinga. E>ó jeg hefði átt
að kjósa mjer sjálfur umtalsefnið, pá
hefði jegeinmitt kosið pað. Jeg held að
jafnvel fjandmenn mínir (peir eru nú
reyndar ekki mar^ir, og fjandskapur-
inu er miklu meiri á peirra hlið en
mína) játi, að jeg sje íslendingur í
húð og hár prátt fyrir 28. ára dvöl
mfna í Vínlandi hinu góða; en sje jeg
íslendiDgur, pá er jeg enn rammari
Vestur-íslendingur, endaá petta land
og Vestur íslendingar premur árum
meira í mjer en gamla ísland og Aust-
ur-íslendingar. Af pví jeg nú á að
fara að halda ræðu urn Vestur-íslend-
inga, pá hef jeg aldrei saknað pess
meir, að jeg er ekki mælskumaður;
pví nú hefði jeg óskað að geta haldið
fagra ræðu, — skemmtilega ræðu, á-
hrifamikla ræðu. En ef jeg nokkurn
tíma get haldið ræðu, pá er pað helst
um Vestur-íslendinga, eðaum pólitík
— um baráttu peirra mannaog peirra
flokka í hvaða landi sem er, sem berj-
ast fyrir andlegu og líkamlegu frelsi
og meuningu pjóðar sinnar. E>egar
jeg fæ slíkt umtalsefni, rætist helst úr
mjer í ræðuáttina. En jeg er heldur
ekki fyndinn og get pví ekki látið á-
heyrendur mfna veltast um af hlátri.
Mig langar heldur ekki til pess við
petta tækifæri. Mig langar heldur
til að geta sagt eitthvað fróðlegt —
eittlivað gagnlegt. Mig langar til að
vekja hjá oss öllum alvarlega um-
hugsun um starf vort á umliðna tím-
anum, ástand vort og framtíðar vonir.
Arið í ár er tímamót í sögu Vestur-
j íslendinga, pví pað er ekki einasta
20 ára afmæli vort hjer í Itauðárdaln-
um, heldur 25 ára — alclarfjórðungs-
afmæli íslendinga í Norður-Ameríku.
Mig langar pví til að vjer stöldrum
við og athugum með skáldinu: „Hvað
er pá orðið okkar starf“ — ekki „í
sex hundruð sumur“, eins og pað
sasði — heldur í 20 sumur, eða 25
sumur.
En áður en jeg fer að athuga
pað, langar mig til að minnast ofur-
lítið á landnámssögu Vestur-íslend-
inga, baráttu peirra að leita að viðun-
anlegum stað til landnáms fyrir sjálfa
sig og pá a.f löndum sínum, sem peir
bjuggust við að síðar myndu flytja til
Norður-Atneríku. Dessi hugmynd,
að finna viðunanlegan stað, sem margir
íslendingar gætu sezt að á, vakti fyr-
ir hinum allra-fyrstu landnámsmönn-
um, og var einhver ríkasta hugsanin
í brjósti allra peirra íslendinga, sem
mest báru hag pjóðílokks síns fyrir
brjóstinu. Að petta er eins og jeg
segi sanna hinar mörgu tilraunir, sem
gerðar voru framan af, til að finna
hentugar stöðvar fyrir landnám og
mynda íslenzkar nýlendur. Þannig
leituðu menn fyrir sjer ekki einasta
frá hafi til hafs — frá Atlantshafi vest-
ur að Kyrrahafi — heldur frá hinum
austasta skaga til liins vestasta skaga
á Norður Ameríku — frá Nova Scotia
til Alaska, semfullar 5000mílur veg-
ar er á milli. Tilraunir voru gerðar
til að mynda ísl. nýlendur á nefndum
stöðum, og mörgum stöðum par á
milli. E>annig var reynt að stofna ný-
lendu í Nova Scotia, skammt frá sjó,
og varð pað landnám all-fjölmennt, en
nú er par ekki einn einasti íslending-
ur. í norðurhluta Oatario var einn-
ig reynt að koma á nýlendum átveim-
ur stöðuin, nefnilega í Muskoka hjer-
aðinu og Victoria hjeraðinu (nálægt
Kinmount) og voru mörg hundruð ís-
lendingar á pessum stöðvum einu
sin.ii, en nú er ekki einn einasti í
Victoria hjeraðinu og aðeins örfáir í
Muskoka hjeraðinu. Ennfremur voru
gerða tilraunir til að mynda nýlendur
í tveimur stöðum í Wisconsin, Shaw-
ano hjeraðinu og á Washington eynni
í Michigan-vatni, og var par kornin
talsverð íslendingabyggð, en nú er
ekki einn einasti íslendingur í Shaw-
ano og að eins fáir menn á Washing-
ton eynni. Til Alaska fóru aldrei
nema einir fjórir menn, og varð ekk-
ert af landnámi par. Oll pau hjeruð,
sem nefnd hafa verið, voru vaxin erf-
iðum skógi og pví seinlegt að gera
landið að bújörðum; auk poss var
landið víðast hrjóstugt og magurt.
En svo var farið að reyna að koma á
nýlendum áfrjósömu grassljettunum í
miðju pessu meginlandi, og hefur pað
heppnast betur. Til Nebraska fluttu
nokkrir menn og er par nú talsverð
og blómleg íslendingabyggð. Land-
ám var byrjað 1 suðvestur horninu á
Minnesota, og er parnústórog blóm-
leg íslendingabyggð á trjálausu
sljettunum í Lincoln, Lyon og
Yellow Medicine hjeruðunum, sem
liggja hvert upp að öðru. En aðal-
landnám íslendinga á grassljettunum
í Norður-Ameríku hófst pegar peir
1875 byrjuðu að flytja inn í Winni-
peg dældina,* sem Rauðárdalurinn
er í.
Af pví að laudnám íslandinga á
pessum stöðvum hefur svo afar-mikla
pýðingu í sögu Vestur-íslendinga,
ætla jeg með fáum orðum að minnast
á orsakirnar til pess, að pað var stofn-
að. Fyrir nærri 50 árum síðan kom
ungur, enskur aðalsmaður til íslands,
er nefndist Duíferin lávarður. Hann
var á seglskútu, sem hann sjálfur átti,
og var að fara norður til heimsskauts-
eyjarinnar „Jan Mayens Land“ er
liggur í norðaustur fri íslandi -
tnilli pess og Spitzbergen. Á norð-
urleiðinni kom skútan til Reykjavík-
ur og inn á Dýrafjörð. Dufferin lá-
varður fór frá Reykjavík austur til
Geysirs. Saga eyjar pessarar í norð-
urhafinu (íslands), sem eldur, ís og
vötn hafa gert sitt ýtrasta til að eyði-
leggja, hreif huga hins unga aðals-
manns mjög, og hann dáðist mjög að
gáfum, lærdómi og gestrisni eyjarbúa.
Af öllu pessu fjekk hann mjög hlýjan
huo> til íslendincra. E>ar að anki var
með honum á pessari sjó og landferð
hans ungur íslendingur, Sigurður
Jónassen að nafni, og er auðsjeð á bók
peirri, er Dufferin lávarður ritaði um
pessa ferð sína, sem nefndist „Letters
from Uigh Latiluclesu, að vinátta
mikil varð með peim, og að Jónassen
hefur gert honum alla sögu íslands
vel kunna. Sá hluti bókarinnar, sem
hljóðar um ísland og íslenöinga, er
eitthvert hið bezta, hlýlegasta og um
leið fyndnasta, sem nokkur enskur
ferðamaður hefur ritað um ísland. -
Svo líður fjórðungur aldar. E>á er
DufEerin lávarður landsstjóri (Govern-
or-General) í Canada. E>á fara menn
frá hinni söguríku ey í norðurhafinu
að flytja inn í hið víðáttumikla land,
sem hann er æðsti valdsmaður í. Eins
og eðlilegt er, áttu pessir fátæku út-
lendingar erfitt uppdráttar, og voru
óánægðir með pláss pað í hinum skógi-
vaxna, hrjóstuga útskækil af byggð-
*)Landafræðingar skipta landi
pessu opt niður eptir pví sem vötn
renna. E>annig nefna peir St. Law-
rence-dældina (basin) allt landið sem
ár og vötn í renna út í sjó gegnum
St. Lawrence fljótið, Winnipeg-dæld-
ina allt landið sem ár og vötn í renna
í Winnipeg vatn, og Mississippidæld-
ina allt landið sem ár og vötn í renna
til sjáfar gegnum Mississippifljótið.
E>að má heita, að St. Lawrencedældin
sje eintómt skóglendi, en allar
grassljetturnar sje í Mississipp’ og
Winnipegdældunum, og er Nebraska
og Minnesota nýlendurnar í peim, en
Dakota, Manitobaog Norðvesturlands-
nýlendurnar allarí Winnif>egdældinni.
inni í Norður-Ontario, er peir voru í.
Nálægt stöðvum poim, er flestir pess-
ara íslendinga voru á (Kinmount) bjó
aldraður maður, af góðum enskum
ættum, John Taylor að nafni. Hon-
um rann til rifja ástand pessara fá-
tæku útlendinga. Og með pví hann
var hámenntaður maður, var honum
kunnugt um ferð Dulferins lávarðar
til íslands og hafði lesið bók hans.
Hann tók sjer pví ferð á hendur til
Ottawa, aðsetursstaðar sambands-
stjórnarinnar í Canada, og átti tal við
Dufferin lávarð og ráðgjafa hans um
málið. Dufferin lávarður fjekk strax
áhuga fyrir að Læta kjör og framtíð-
arvonir fólksins frá eyjunni í norður-
hafinu, og mælti með peim við stjórn
sína. E>á var Canada-sambandið ný-
lega búið að kaupa rjettindi pau, er
Hudsonsflóafjelagið hafði fyrir tveim-
ur öldum fengið hjá stjórninni á Eng-
landi til alls hins mikla lands, sem lá
í kringum Hndsonsflóa og allar götur
suður eptir frá honum, austan frá
stórvötnunum allt vestur að Kletta-
fjöllum. Utaf Riel’s uppreistinni
1869 hjer í Rauðárdalnum, var herlið
sent hingað austan úr fylkjum, og
pareð margir pessir hermenn voru frí-
viljugir (volunteers), pá settust marg-
ir peirra að hjer, pví peim leizt vel á
landið. Af brjefum'pessara her-
manna og skýrslum manna sem stjórn-
in sendi til að rannsaka og mæla land-
ið, var fólk í austurfylkjunum farið
að dreyma um, að landið væri byggi-
legra en Hudsonsflóamenn höfðu tahð
mönnum trú um. Jafnvel einstöku
íslendinga var farið að gruna, að pví
væri ekki rjett eða nákvæmlega lýst í
íslenzku landfaræðisbókunumfr emur
en Norður-Ameríku í heild sinni.
DufEerin lávarður, stjórn hans og Mr,
Taylor komust að peirri niðurstöðu,
að pareð Manitoba væri gott land,
sem aðeins væri að byrja að byggjast,
pá væru miklar líkur til, að útlend-
ingar pessir gætu fundið par blett,
sem peim líkaði, og að peir pyrftu
ekki par að taka úrgangsland, sem
aðrar pjóðir hefðu gengið fram hjá.
Það vaið pví niðurstaðan, að bjóða
íslendingum í Kinmount að kjósa
sendinefnd til að skoða landið hjer,
og páðu peir pað með glöðu geði.
Mjer hlotnaðist sá heiður, að veraeinn
af pessum sendimönnum, og pannig
atvikaðist pað, að jeg er talinn einn
af „frumherjum“ hjer í Manitoba og
er hjer í dag til að halda pessa ræðu.
v’ið sendimennirnir fórum pá vestur
hingað, ásamt Mr. Taylor, og kostaði
stjórnin ferð okkar, en ekkert kaup
fengum við, Enginn okkar hafði áð-
ur sjeð hinar óyrk tuameríkönsku gras-
sljettur. (prairie)- Yið vorum á ferð-
inni í júlímánuði; pástóðallt í blóma,
eins og nú, sljettan iðgræn og pakin
af skrautlegum blómstrum. Jeg
gleymi ekki peirri sjón á meðan jeg
lifi, pegar járnbrautarlestin, sem við
270
allrar hamingju hafði kunningjakona mín, sem 'oúið
hafði í pvl um tíina, en sem leiddist par, nýlega farið
úr pví, svo pað var alveg til reiðu fyrir aðra að flytja
í pað.
„Strax og jeg hafði náð hinni friðu frændkonu
minni“ hjelt Rodwell áfram, „fór jeg að hugsa um
hvað best væri að gera við hana. Eptir að hafa
vandlega hugsað málið komst jeg að peirri niður-
stöðu, að hið besta, sem jeg gæti gert til að komast
úr vandanum, væri, að giptast henni. Með pví að
gera hana að eiginkonu minni myndi jeg loka á
henni munninum viðvíkjandi umlifna tímanum, og
um leið ná í auð föðurbróður míns á eptir. Mjer til
stórrar undrunar tók hún pessari uppástungu minni
með mesta ógeði. Jeg hef síðan komist að pví, að
ástæðan til pessa er sú, að hún hefur komist í kunn-
ingsskap við einhvern iítilmótlegan strák, og kemur
pað upp úr köfunum, að hann er maður Júditar
Stokes. En, taeðal annara orða, hvernig datl yður
í hug að hleypa pessu fólki inn í hús mitt? I>jer
hljótið að hafa verið viti yðar fjær að trúa kvenn-
manni, sem er í nöp við mig, fyrir pessum heimuleg-
heitum mínum!‘‘
„í nöp við yður?“ endurtók Montgomery. Jeg
hef aldrei heyrt pað áður. Jeg ímyndaði mjer að
pað væri mesta vinfengi með ykkur. Ö, ó! nú fer
jeg að skilja!
Fögur pegar fallið hefur snót,
279
heimulegheit og petta, nema pjer sjeuð jafnsekur
og jeg?“
Rodwell var ekkert hikandi nje vandræðalegur.
Hann var búinn að koma upp um sjálfan sig og
sneri nú á móti.
Slíkur kjarkmaður og Rodwell gat hæglega
hrætt og brotið undir sig mann eins og Montgomery,
sem aðeins hafði nægilegan hug til að vera hrekkja-
limur, ea ekki nóg hugrekki til að verða porpari.
„Jæja, gefið mjer dálitinn umhugsunartíma“,
sagði hann fýlulega.
„Jeg skal gefa yður hálfan klukkutíma“, sagði
Rodwell og leit á vasaúr sitt. Hann var rólegur og
hafði fullt vald yfir sjálfum sjer; svipur hans var
harður og einbeittur. „En, leyfið mjer að segja
yður— drekkið ekki meira af pessu“, sagði hann enn
fremur og benti á brennivínsflöskuna, sem var nærri
tóm.
„E>að er æfinlega nauðsynlegt að hafa poku-
lausan heila, pegar einhver stórræði á að vinna.“
Að svo mæltu fór hann út úr herberginu, og
Montgomery heyrði að hann sneri lyklinuin í skránni
svo hann var fangi.
274
ur ásett sjer að svíkja mig í tfyggðuiii. Vonsku
fulla skapferlið hennar myndi aldrei sleppa öðru
eins tækifæri að hefna sín.
Rögn eru rjettlát,
úr brckum vorum binda þau brís
bak vort að hrjá“.
liafði Montgomery upp eptir einu skáldinu.
„E>að á ekki við nú, að vera að pylja skáldskap“,
hrópaði Rodwell reiðulega. „Jeg segi yður pað í
fullri alvöru, að ef hún kæmi öllu saman upp nú, pá
hefði pað eyðilegging mína í för með sjer. E>egar
faðir minn dó erfði jeg eptir liann eignir, er gáfu af
sjer tvö púsund pund á ári. Smátt og smátt hef jeg
selt og veðsett pessar eignir. Jeg tapaði eitt pús-
und pundum við síðustu Derby-veðhlaupin; pað
fyllti mælirinn. Skuldir mínar nema nú 8—10 pús-
und pundum; skuldaheimtumenn mínir sitja nú um
mig, lánstraust mitt er hjer um bil farið og jeg er
allt að pví öreigi. Ef jeg gæti sýnt sannanir fyrir
pví, að jeg stæði til að erfa föðurbróður minn, pá
myndu skuldaheimtumenn mínir liætta að elta mig
og jeg gæti fengið meiri peninga að láni. En ef
fjárliagur minn breytist ekki til batnaðar, pá verð
jeg að flýja úr landi, alveg öreigi“.
„En hvernig hugsið pjer yður að fá föðurbróður
yðar til að breyta erfðaskrá sinni á meðan að hann
álitur að dóttur-dóttír hans sje á lífi?“ spurði
Montgomerj,