Lögberg - 03.10.1895, Blaðsíða 7

LÖGERG, FIMMTUDAGINN 3. OKTOBER 1895
7
Eyjan Cuba.
Lögberg hefur við og við flutt
lesendum sínum fregnir af uppre'sn-
inni í Cuba, sem í seinni tíð virðist
vera að verða mikiu umfangsmeiri en
út leit fyrir í fyrstu, og sem ekki er
ólíklegt að leiði til annarshvors, að
eyjarskeggjar losi sig undan yíirráð-
um Spánverja eða fái meiri eða minni
sjálfsforræði. Af pví vjerbúumst nú
við, að fjöldinn af leseudum vorum
pekki’eyju pessa og íbúa hennar að
litlu öðru en nafninu einu, pá ímynd-
um vjer oss að peim pyki ekki ófróð-
legt að fá stutta 1/singu af eynni,
íbúum hennar og ofurlítið ágrip af
sögu hennar, og í pví trausti ritum
vjer pað sem fylgir:
Cuba er ein af hinum svonefndu
vestindisku eyjum, og er liing stærst
af peim. Hún liggur í flóanum
mikla milli Suður- og Norður-Aire
ríku, (austur undan Mið Ameriku) og
er aðeinsstuttsjóleiðfrá hinum syðsta
odda Bandaríkjanna, Florida skagan-
um, til eyjarinnar. Til pess að á-
kveða nákvæmar legu eyjarinnar má
geta pess, að hún liggur á milli 19 gr.
50 m. og 23 gr. 9 m. norðurbreiddar,
og á milli 74 gr. 8 m. og 84 gr 58 m.
vesturlengdar (frá Greenwich). Hún
liggur frá suðaustri til norðvesturs, er
liðugar 750 mílur enskar á lengd, en
um 50 mílur á breidd að meðaltali, og
er 43,220 ferh. mílur enskar að stærð.
Eyjan er pví nokkuð stærri en ísland
eða írland, en minni en England.
Suðausturhlutinn er fjöllóttur, og eru
hæstu tindar fjallanna par yfir 8,000
fet á hæð. Miðpartur eyjarinnar er
sumstaðar liálsóttur, en engin eru par
há fjöll. Þó hinir aðrir hlutar eyjar-
innar sje öldumyndaðir, pá eru peir
mestmegnis sljettlendi, sem nógar ár
og lækir renna um og eru mjög frjó-
samir. Sker og leiru-grynningar eru
meðfram nær tveim priðjungum
strandarinnar, en pó er nóg d/pi og
ágætar hafnir fyrir stærstu skip sum-
staðar meðfram eynni, einkum á norð-
urströndinni. Við eina pessa höfn (á
norðanverðri eynni, nærri beint undan
Floiida-skaganum) er höfuðstaður
eyjarinnar, Havana (setn hinir nafn-
toguðu vindlar eru kenndir við), og
par eð skipaleiðin inn í Mexico-flóann
liggur par rjett fram hjá, er sá bær
aðal-stöð Mið-Ameríku verzlunarinn-
ar.—í Ouba skiptast árstíðimar ekki í
votviðra og purka tímabil, pví pað
rignir par nokkuð alla hluta ársins,
og fellibyljir eru par ekki eins tíðir
eins og í hinnm öðrum vestindisku
eyjum, en koma pó stundum og olla
pá miklu tjóni, eins og t. d. bylurinr,
sem kom um miðjan oktober 1870, er
drap um 2000 manns, og annar skæð-
ur bylur, er gekk yfir eyna premur
árum seinna. Jarðskjálptar koma
par opt og gera nokkurn skaða.—Á
hinum ræktuðu hlutum eyjarmnar vex
fjarskinn allur af sykurreir, tóbaki,
maís, hrísgrjónum, kaffi og /msum á-
vöxtum, sem vaxa í hitabeltinu, en í
hinum óyrktu hjeruðuin er alinn upp
ótölulegur fjöldi af nautgripum.
Sykurreirinn er nú samt sem áður hið
helzta, sem eyjan gefur af sjer, enda
getur maður ferðast dag eptir dag
um eintóma sykurreirs-akra, ymist
rennsljetta eða lítið eitt öldumyndaða,
á vesturparti eyjarinnar, og par sjer
maður líka mesta fjölda af verk-
smiðjum, par sem reirinn or marínn
sundur, sykur soðinn úr’.eginum og
sykur hreinsaður.
Siðan borgarastríðinu í lianda-
rikjunum var lokið (1865) hefursykur
verzlunin S Cuba aukist fjarskalega,
og hefur útfluttur sykur á góðum ár-
um verið metinn á meir en 75 millj.
dollara. Um :,f partar af sykri pessum
fara til Bandaríkjanna, en mest af af-
ganginum til Englands. Mikið af
tóbaki er einnigflutt út, en liinar inn-
fluttu vörur eru einkum hveitimjel,
saltaður fiskur, vefnaðarvara, járnvara
og vjelar.
Verzlun- eyjarinnar hefur vaxið
fjarskalega siðastl. 25—30 ár, en pað
er hvorki að pakka dugnaði eyjarbúa
»j6 stjórninni — sízt af öllu stjórn-
inni, pvS Spánverjar hafa aldrei gert
neitt fyrir Cuba nema sjúga sem allra
mest fje út úr eyjarbúum fyrir fje
liirzluna í Madrid. Auknine' verziun-
arinnar var eingöngu að pakka hinni
miklu eptirspurn í Ameriku eptfr
sykri og pví, að Cubamenn voru
hinir einu menn í Ameríkusem lijelcu
præla til að vinua fyrir sig á sykur-
ökrunutn. Að meðaltali er búið til
yfir 7 milljónir „tons 1 af sykri og
s/rópi á ári á eynni. Eptir manc-
talinu 1882 voru eyjarbúar 1,521,-
684 að tölu, og voru 46,698 af fólkinu
Kínverjar, liðug ein miiljón hvít r
menn, yfir 464 000 frjálsir svertingj-
ar og yfir 30,000 svartir prælar. Af
öllu fólkinu var nærri ein milljón af
spönskum ættum, 11,260 útlendingar
eða af útlendum ættum. Árið 1870,
23. dag júnimán. lögleiddu Spánverj-
ar pað, að allir svertingjar, sem fædd-
ust eptir pann dag, skyldu verafrjáls-
ir og að öllum prælum, sem komnir
væru yfir sextugt, skyldi gefið frelsi,
en pað var ekki fyrr en 1886 að pað
var lögleitt, að öllum svertingjum
skyldi gefið frelsi. Kínverjar peir sem
fluttir voru inn á árunum 1847—1873
voru svo gott gerðir að prælum og
ákaflega illa farið með pá. í fyrstu
var engum nema mönnum frá Castilíu
á Spáni leyft að setjast að á Cuba, en
nú eru menn par frá öllum hlutum
Spánar; en pað er mikið djúp staðfest
á milli afkomenda Castilíumanna og
annara Spánverja, pví hinir fyrnefndu
pykjast yfir almennum Spánverjum í
Cuba. Afkomendur allra útlendinga,
sem fæðst hafa í Cuba (hvaða lit sem
peir hafa) nefnast „Creol“ar, og líla
Spánverjar niður á pá. Spánverjar
hafa öll embætti á eynni og álíta sig
hinn drottnandi pjóðflokk. Verzlun-
in er í hönduin peirra pvínær ein-
göngu, en „Creol“-ar eru jarðyrkju-
menn og landeigendur. Eyjarbúar
eru allir rómversk kapólskir að und-
anteknum nokkrum útlendingum,
sem par búa.
Saga eyjarinnar er merkileg, en
vjer höfum að eins pláss til að geti
um fáein atriði. Columbus fann hana
í fyrstu ferð sinni árið 1492. llún
byrjaði að byggjast 1511, og 10 árum
seinna var eyjan orðin aðal stöð Spán-
verja á herferðum peirra til Mexico.
Spánverjar hafa kallað eyna „hina
trúu ey“, af pví að pegar allar spönsku
nýlendurnar á meginlandinu köstuðu
af sjer oki peirru á fyrsta fjórðungi
pessarar aldar, pá hjelt hún tryggð
við pá ásair.t Puerto Rico. Eyjan
hafði líka liag af pví í bráðina, pvl
margt af peim Spánverjum, sem urðu
að hrökkva burt úr hinum ýmsu ný-
lendum á meginlandinu, komu til
Cuba með fjárhlut sinn og settust par
að. Aðrar pjóðir hafa lengi ágirnst
eyna. Þannigtóku Bretar höfuðborg
eyjarinnar, Havana, 1762, en ljetu
hana aptur af hendi við Spánverja ári
seinna. Bandaríkin vildu ná í eyna
á meðan prælahald átti sjer stað í
Suðurrlkjunum, en að peim tókst pað
ekki var meira að kenna, að Englend-
ingar og Frakkar voru pví mótfallnir,
en að Splnverjar sjálfir gætu hamlað
pví. En pegar prælahald var afnum-
ið í Suðurríkjunum hvarf aðalástæðan
fyrir að Bandar. ágirntust eyna svo
mjög, sú sem sje, að geta keypt pað-
an præla, sem pangað voru fluttir frá
Afríku. Árið 1868 gerðu „Creol“-ar
og svertingjar mestu uppreisnina, sem
átt hefur sjer stað, og stóð hún yfir í
10 ár. Þá tókst Martines Campa,
herforingja Spánverja að gera enda á
lienni, sumpart með vopnum en sum-
part með pví, að lofa uppreisnarmönn-
um griðum og að peir hjeldu eign-
um sínum. Sú uppreisn kostaði
Spánverja um 1700,000,000. Það eru
flest „Creolar“-ar og svertingjar, sem
nú hafa gert uppreisn eins og áður, en
flestir Spánverjar eru með spönsku
stjórninni.
Það hcfur alltaf verið regluleg
harðstjórn á eynni. Spánverjar setja
J>ar landsstjóra, sem er einvaldur, og
eyjarskeggjar sjálfir hafa enga hönd í
bagga með stjórnina að undanskildu
pví, að hinn spanski flokkur hefur ó
beinllnis áhrif á landsstjórann.
Menntun stendur ekki á mjög
lágu stigi cptir bví sem geristíka-
pólskum löndum. Háskóli var stofn-
aður í Havana 1772 og nokkrir latínu
skólar eru á ýmsum stöðum á eynni.
Land rstjórnin kostar hærri skóhina,
en bæjarráðin hina almennu skóla
sem eptir seinustu skýrslum voru ylir
200 að tölu, og auk pess 245 prfvat-
skólur. Simt er minna en helrningur
hvítra manna á eynni læs og skrifandi.
Eptir seinustu skýrslum, sem vjer
höfum sjeð, voru 39 frjettablöð gefin
út í Cuba, n fuil. 21 í Havana, 5 1
Santiago de Cul a 3 í Mantanzas og
hin í minni bæjum til og frá út um
eyna.
Lengi fram eptir voru vegir
vondir á eynni og samgöngur pví
erfiðar, en nú Hggja járnbrautir milli
hófuðstaðarins og helztu bæjanna, og
eru brautirnar á eynui nftí allt á ann-
að púsund mílur.
Bandaríkin buðu Spánverjum
einusinni 100 milljónir dollara fyrir
eyna, en peir víldu ekki selja. Syk-
urverzlanin í Cuba jókst mjög eptir
að prælahaldið var afnumið í Banda-
ríkjunum, pví pá minnkaði sykurreir-
ræktin mjög í Suðurríkjunum. Ó-
blandaðir svertingjar eru hinir einu
sem pola að vinna að sykuryrkjunni.
íbúatala í Ilavana, höf uðstaðnum,
er yfir 200,000. Auk pess eru einir
12 nokkuð stórir bæir, og yfir 300
porp á eynni.
Wlth a cough, cold or
sore throat. tse a
reraedy that relieves
from the start, soothes
and heals the inflamed
tis8ues of the larynx or
bronchlal tubes.
PYNY-PECTORAL
Ib a certaln reraedj’ based on a clear knovv.
ledge of the diseases it was created to
cure.
LARGE B0TTIE 25 CENTS.
PENINGAR LANADIR.
Undirritaður hefur umboð til
að lána peninga, mótí fyrsta veði í
góðuœ bújörðum, mcð ágætum borg-
unarskilrr.álura. Einnig hef jeg til
sölu margar bújarðir í vesturhluta
Pembina Co. (í íslendingabyggðinni).
Skriflegum fyrirspurnum við-
víkjandi peningaláni eða landkaupum
er svarað samdægurs.
S. Gudmundssou,
HENSIL, - - - N. DAKOTA.
°e
allt ni’idl um hn-ixxg'
fást allskonar tegundir af bezta
tóbaki, sígörum og pípum í
Army k Navy Tobaksbud
fyrir verð, sem á við tímann. Þeir
hafa ágætt reyktóbak í lukturn ílátum
og pípur af öllum mögulegum sortum
fyrir eins lágt verð og hægt er að
fitina nokkurs staðar í bænum.
Komið og fáið ykkur re k.
W. BROWN & 00.
Stórsalar og Sinása r.
537 Main Stb.
Málafærslnmenn o. s. frv,
Mclntyre Block,
WlNNri'EG, - - - Man.
NB. Mr. Thomas II, Johnson les lög hjá
ofangreindu fjelagi, og gela menn fengiö
hann til að túlka þar fyrir sig þegar Jörl gerist
Arinbjorn S. Bardal
Selur líkkistur og annast um út
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Opið dag og nótt.
629 ElQin /\ve.
TlmDur, Harflvara od Jllal.
Vjer liofum miklar vorub/rdir, oj ss'jum
eins odyrt og nokKrir adrir.
Ef j>jer hafid ekki peninga til )>ess ad
kaupa med Pad, sem Hd Purfid, skulid pid
koma og tala vid okkur. Vid oskum eptir
verzlun ykkar, og munum ekki spara neina
fyrirhofn nje annad til hess ad avinna okkur
hana.
VINIR YKKAR
irCoimor lii'os. & (íniiidy.
J. A. McDONALD, MGR.
CRYSTAL, N. DAK.
ÍII PIIIA!
Komid og sannfœrist!
Jf]inmitt á pessum tíma purfið pið að byrgja ykkur með vörur fyrir upp-
skerutlmann. Kotnið mcð listaaf pvl, sem piðpurtíð, til okkar
og látum sjá livað við getuin gert. Við eruin
sannfærðir um að við getum sparað
ykkur peninga.
Allar sumarvörurnar verða að seljast án tillits til verðs, til pess að rýma
fyrir okkar mikln byrgðum af vörum fyrir hausið.
KELLY MERCHANTILE CO,
ALþEKKTA ÓDYRA BUDIN í NORÐNR-DAKOTA.
I DAkOTA
þessar myndir
^ g. «• - - • raáét -niríBir i iTOtfcff
s^na
ftam-
lilulann
og
bak
með
Rafurmagxisbeltuiu Dr, OwenSj
sem lækna
Laugvarandi sjúkdóma taugakerflsius.
Reyniu mökg bklti, en batnaði ekki eyukne hann fjekk belti
FUÁ Du. OwEN.
Dr. A. Owen. Norcross, Minn., 12. jatiúar 1894.
Eins og pjer munið, pá keypti jeg fyrir tveim árum belti nr. 4 af yður,
og sendi yður nú mitt innilegasta pakklæti. Jeg kvaldist í mörg ár af gigt
og jeg hafði pegar reynt tvö rafurmagnsbelti frá öðrum verksmiðjum, en
mjer batnaði ekkert, par til jeg loksins ásetti mjer að reyna einnig belti frá
Dr. Owen, og frá peim tíma hefur mjer batnað dag frá degi. Jeg ráðlegg
hvcrjum poim beltin sem líða af gigt.
Louis Auderson.
Fann uvílu hyorki nótt njk nýtan dag, en belti Du. Owens
LÆKNAÐI ÍIANN.
Dr. A. Owen. Thor, la, 29. nóv. 1893.
í næstl. júlímánuði keyyiti jeg áf yður belti No. 4 handa konunni minni.
Þegar hún bvrjaði að brúka beltið var hún svo mögur, að hún var ekki ann-
að en skinn og bein. Það er ómögulegt að lýsa peim kvölum sem hún tók
út áður en hún fjekk beltið. Þegar hún hafði brúkað belt ð i sex vikur fór
henni auðsjáanlega að batna, og nú getur hún sofið á nóttunni og unnið á
daginn sem önnur hraust og dugleg kona. Hún er nú orðin svo digur og
feit að beltið nær ekki utin um hana. Virðingarfyllst
Hadle Thorson.
Allir peir sem kynnu að óska eptir nánari upplýsingum viðvíkjandi
bót á langvarandi sjúkdómum, bráðasótt og taugaveiklun eru beðnir að
skrifa optir vorum nýja mjög svo fallega danska eða enska prislista, til B.
T. Björnson Aðal Agent meðal íslendinga, P. O. Box 368 Winnipeg Man,
The Owen Electrie Belt and Appliancc Co.