Lögberg - 12.05.1898, Blaðsíða 4

4
LÖQBERG, FIMMTUDAGINN 12. MAÍ 1898
LOGBERG.
OtM át aB 148 PrincessSt., Winnipeg, Man
af Thí Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Ineorporat«dMay2?,1890) ,
Ritstjóri (Editor); SlGTR. Jónasson.
Business Manager: B, T. Björnson.
4 iiRlýainfrar : Snii-augljsinirar i eitt sklpti ‘26
f rlr 30 ord eda 1 þml. dálkslengdar, 76 cts nm mán
dlnn. Á st*rri auglýsingum, eða augljslngumum
lengr i t íma, afslá ttnr eptir samningi.
náitada-iklptl kaupenda verður að tllkynna
skriilega og geta um fyrverand' bástad jafnframt.
Utanáakrip t til afgreiðslustofu blaðsins er t
1li«14|ksrg Printluft A k-ubllali.Co
P. O.Boz ð»a
Winnipeg.Man.
' 'Jtanáskrlp ttll ritstjóra ns er:
Cditor Lágberr,
P 'O.Box 685,
Winnlpeg, Man.
SamkTomt landsiögnm er uppsðgn kaupenda á
'ilaðiðglld.nema hannsje skaldlaus, þegar hann seg
rupp.—Ef kanpandl, sem er f skuid vtð blaðið flytu
rnrtferium, án þess ad tilkynna heimllaskiptin, þá er
pad fyrir dðmstðiunum álitln sýnileg sðnnumfyrr
prettvisum tilgangl.
FIMMTUDA61NN, 12. MAf 1898.
AfHkipti Bandaríl janua af
Cuba-máliuu.
Eins og við mátti búa»t,eru dóm-
ar manna misjafnir um J>að, hvort
Btndarfkin bafi haft fullkomna ástaeðu
til að le£gja út f ófrið við Sp&nverja
úttf hinu svonefnda Cuba-m&li, {>• e.
uppreisn nokkurs hluta af eyjar-
akeggjum gegn drottnum sfnum Spán-
verjum. Mikill hluti af blöðum stór
pjóðanna í Evrópu heldur pvf fram,
að Bandarfkin hafi ekki haft gilda
ástasðu til að byrja ófrið útaf þessu
mili, og munu etjórnir pessara pjóða
hafa sömu skoðun, pó ólfklegt sje að
pasr styrki Sp&nverja með öðru en
orðum. Brezka stjórnin og flest
blöðin & Stórbretalandi álíta par á
móti, að Bandarfkin hafi ýmsra á-
stnðna vegna verið neydd til að
akerast f Cuba-mftlið, enda eru Bret-
ar eina pjóðin sem verulega sjer og
■kilur mannúöar hliðina ft afskiptum
Bandarfkjanna af viðureign Cuba-
manna og Sp&nverja, pvf Bretar bafa
■j&lfir optar en einusinni skorist f
leikinn undir svipuðum kringumstæð-
um. Par eð skoðanir blaða og manna
eru svo deildar f pessu efni, pft ftlftum
vjer rjett og sanngjarnt að sýna,
hvernig forseti Bandarfkjanna og r&ða-
neyti hans hefur litið á málið og
hvaða ftatœður hann gaf fyrir tillögu
sinni um að beita hervaldi, ef Spán-
verjar fengjust ekki til á annan hátt
að hafa lið sitt burt af Cuba og hætta
ðfriðnum par. Vjer gotum ekki
flk/rt petta efni betur & annan hátt
en pann, að pýða og birta égæta
ritgeið úr blaðinu The Literary i
Ligest, sem Dýlega kom út, um petta :
spursmá), er hljóðar sem fylgir:
„Boðskapur McKinley’s forseta,
sem hann sendi congressinum hinn 11.
apríl, felur í sjer mjög fullkomið
yfirlit yfir allt, er lýtur að Cuba-
vandræðunum, og lysir yfir, að pað
sje ekki áform stjórnar hans að inn-
lima Cuba f Bandarfkin, andæfir pvf,
að Bandarikin viðurkenni lýðveldi
pað, sem uppreisnarmenn pykjast
hafa stofnað á Cuba, og færir ástæður
fyrir að Bandaríkin ættu að veita
hvorugum (Spánverjum nje uppreisn-
armönnum), heldur skerast í leikinn
milli peirra og koma á friði og styrkri
stjórn á eynni. Hann biður con-
gressinn að veita sjer vald til að
koma pessari fyrirætlan fram, og að
veita fje til að halda áfram pví verki
að hjálpa hinu sveltandi fólki & Cuba.
í hinni fyrstu grein boðskaps síns
dregur Mr. McKinley athygli að peim
sannleika: ,að hin núverandi uppreisn
sje einungis framhald af saniskyns
uppreisnum, sem áður hafa átt sjer
stað, gegn yfirráðum Spánverja, og
sem hafi náð yfir nærri hálfa öld, og
hafi uppreisnir pessar hver utn sig, á
meðan pær stóðu yfir, ollað Banda-
rfkjunum mikið umstang og kostnað
viðvfkjandi pví, að sjá um, að pegnar
peirra brytu ekki á móti lögunum um
að blanda sjer ekki inn f deilur ann-
ara pjóða, orsakað verzlun Bandarfkj-
anna fjarskalegan skaða, ýft og reitt
pegna Bandarfkjanna til reiði og or-
sakað uppblaup meðal peirra, og að
hin grimma, maonúðarlausa og villi-
mannlega hernaðar-aðferð, sem við-
höfð hafi verið í sambandi við upp-
reisnir pessar, hafi meitt tiltínningar
og móðgað mannúðar-skoðanir pjóð-
arinnar'.
Meir en helmingurinn af boð-
skapnum, sem er yfir 6,500 orð, er
skýrala um ástandið á Cuba, um
stjórnarstefnu Spánverja, sem orsak-
aði petta ástand, og um skylduna,
sem hvfli á Bandarfkjunum, aö sker-
ast I leikinn, f staðinn fyrir að viður-
kenna uppreisnarmenn sem pjóð er
eigi I ófriði við aðra pjóð, eða viður-
kenna að eyjan (Cuba) sje óháð Spán-
verjum,samkvæmt dæmi er komið hafi
fyrir 1 sögu Baodarfkjanna sjálfra.
Hann segir að eyðileggingar stefna
sú, sem yfir-hershöfðingi Weylerfram-
fylgdi, hafi verið gagnstæð hernaðar-
aðferð siðaðra pjóða og hafi verið
gjöreyðingar stefna, að ,hinn eini
friður, sem gat leitt af henni, væri
friður eyðimarkarinnar og gráfarinn-
ar‘. Hann segir að meir en helming-
ur af fólkinu, yfir 300,000 að tölu, er
Weyler ljet reka inn f borgirnar og
porpin, bafi dáið par úr hungri, og
sóttum er fylgja hungursneyð, fram
að byrjun slðastl. marzmánaðar. For-
setinn segir, að hjálp utan að hafi
frelsað llf púsunda manna, og að
spanska stjórnin hafi fyrir fáutn dög-
um sfðan viðurkennt nauðsynina á að
breyta stefnu sinni, með pvf, að hún
hafi numið fyrirskipanir Weyler’s úr
gildi, skipað að byrja á opinberum
störfum til að veita atvinnu, og veitt
8000,009 f peningum til að bæta úr
neyðinni.
Forsetinn segir að ófriðurinn á Cuba
sje pess eðlis, að pað virðist ómögu-
legt að hann taki enda fyr en annar-
hvor eða báðir málspaitar örmagn-
ist, eða gjöreyðist, og .hafi hann pvf
reynt að koma á vopnahlje. Hinn 27.
marz stakk hann upp á, að samið yrði
vopnahlje pangað til 1. október næst-
komandi, svo að hann gæti notað
éhrif sín til að semja um algeiðan frið
á pessu tímabili, og bað um, að fyrir
skipanin um að fólkið væri hneppt
inn f öorgirnar og porpin yrði tafar-
laust apturkölluð, og að spönsku yfir-
völdin ynnu að pvf f sameiningu með
Bandarfkjunum, að veita binu bág-
stadda fólki alla pá hjálp, er pað
pyrfti við. Spanska stjórnin svaraði
pessari uppástungu premur dögum
seinna á pá leið, að hún bauð að fela
hinu nýstofnaða pingi á Cuba á hend-
ur að undirbúa að friður gæti orðið
saminn.pó með pvf skilyrði, að stjórn-
in f Ma^rid afsalaði sjer engu valdi
viðvfkjandi friðar-samningunum. Með
pví að Cuba-pingið kæmi ekki saman
fyr en 4 maf, sagðist spanska stjörnin
geta fallist á að hætt yrði að berjast,
ef uppreisnarmenn bæðu spanskayfir-
herforingjann á Cuba um pað, en að
hann yrði að ákveða tfmalengdina,
sem vopnahljeð stæði, og skilmálana
viðvíkjandi pvf. ,Með pessari sein-
ustu tilraun f pá átt að koma strax á
friði, sem pað voru svo mikil von-
brigði hvernig spanska stjórnin tók
undir, enduðu málaleitanir mfnar1,
segir forsetinn:
I>ar næst minnist forsetinn & af-
stöðu sína f málinu, eins og hún kem-
ur fram f boðskap hans f síðastl. des-
embermánuði, par sem hann færist
undan að viðurkenna að Cuba væri
óháð Spáni, eða pá að innlima eyna í
Bandaríkin með valdi. Hann kveðst
ekki hafa breytt skoðun sinni f pess
um atriðum,og máli sfnu til stuðnings
vitnar bann f boðskap Jacksons for-
seta til congressins árið 1836, við-
vfkjandi spursmálinu um að viður-
kenna Texas sem sjálsstætt ríki.
Hvað Texas snerti, pá var stjórninni
falið að gera pað sem henni virtist
heppilegast viðvfkjandi pvf, að viður-
kenna landið sem óháð lýðveldi, og
congressÍDn gerði einungis hÍDar
nauðsynl. ráðstafanir til að senda um-
boðsmann pangað, pegar forsetinn
væri orðinn sannfærður um að Texas
væri orðið óbáð lýðveldi.
McKinley forseti heldur ftfram
og segir:
,í boðskap mínum í síðastl. des-
ember sagði jeg: I>að verður að at-
buga pað alvarlegn, hvort uppreisnin
á Cuba hefur afdráttarlaust fengið á
sig pá eiginlegleika sem einkenna
sjálfstætt rfki, pví undir engum öðrum
kringumstæðum geta uppreisnarmenn
heimtað, að peir sjeu viðurkenndir
sem pjóð er eigi f ófriði við aðra
pjóð. Það verður að athuga hið
sama skilyrði fullt eins alvarlega peg-
ar ræða er um hið enn pyðingarmeira
spor, að viðurkenna eyna sem óháð
laod, pvf pað má ómögulega viðhafa
læeri mælikvarða pegar verið er að
meta hið pýðingarmeira spor; en
hinsvegar verður að taka minna tillit
til áhrifanna og afleiðinganna, sem ó-
friðurinn hefur f för með sjer viðvfkj-
aDdi stefnu pess rfkis í innanlands-
málum, sem viðurkennir hitt landið
sem sjálfstætt rfki, ef annars nokkurt
tillit skal taka til slfkra áhrifa pegar
spurningin er eiginlega um pað, hvort
fólkið, sem heimtar pessa viðurkenn-
ingu, er f raun og veru orðið alger-
lega óháð, eða orðið að sjálfstæðri
pjóð.
Jeg álft heldur ekki nauðsynlegt
frá neinu öðru sjónarmiði að viður-
kenna hið svonefnda lýðveldi & Cuba
sem stendur, og pess vegna virðist
mjer, að pað væri hvorki viturlegt
Dje hyggilegt fyrir Bandarfkja-stjórn-
ina að gera pað.
Jeg álft heldur ekki nauðsynlegt
að viðurkenna Cuba sem óbáð land
til pess, að Bandarfkin geti skorist í
leikinn og friðað eyna. Að Banda-
rfkin taki upp á sig pá ábyrgð, að
viðurkenna nokkurt sjerstakt stjórnar-
fyrirkomulag á Cuba, gæti leitt til
pess, að vjer drægjumst ian í að taka
oss á herðar ópægilegar skyldur
gagnvart öðrum pjóðum viðvfkjandi
pví sjerstaka stjórnar-fyrirkomulagi,
sem vjer viðurkenndum. Ef Banda
rfkin skærust í leikinn eptir að hafa
viðurkennt einhverja sjerstaka stjórn
á eynni, pá hlytu athafnir vorar aö
vera komnar undir pví,hvort sú stjórn
sampykkti pær eða ekki; pað yrði
heimtað af oss, að beygja oss undir
vilja peirrar stjórnar og koma ein-
ungis fram sem velviljaður banda-
maður benuar. t>egar pað er orðið
sannað hjer eptir, að á eynni sje kom-
in á fót stjórn sem sje fær um að
Ieysa af hendi skyldur sfnar og fram-
kvæma stjórnar-athafnir eins og stjórn
sjerstakrar pjóðar, og sem hefur f
raun og veru hið rjetta fyrirkomulas'
og eiginlegleika sjerstakrar pjóðar,
pá er hægt að viðurkenna stjórnina
fljótt og umsvifalaust, og hægt að
ákveða og semja um afstöðu og hags-
muni Bandaríkjanna gagnvart peirri
p j óð‘.
Forsetinn segir, að pað sjeu til
tveir vegir til að skerast I m&l upp-
reisnarmanna og Spánverja & Cuba.
Annar vegurinn sje sá, að Banda-
ríkin komi fram sem liðveitandi
hvorugs málspartar, alveg hlutdrægn-
islaust, og komi á skynsamlegri og
sanngjirnri m&lamiðlun milli peirra,
en hir.n vegurinn sje, að Bandarfkin
komi fram sem eindreginn og starf-
andi bandaraaður annars málspartsins.
Hann mælir uieð, að hinn fyrtaldi
vegur sje valinn og segir, ,að pað
megi ekki gleyma pvf, að Bandarfkin
hafi um nokkra undanfarna mánuði, &
ýmsan hátt, komið fram sem vingjarn-i
legur miðlunarmaður milli málspart-
anna, og pótt að aðferðirnar, sem
beitt hefur verið, hafi ekki, hver
útaf fyrir sig, stefnt að fullkominni
málalykt, pá hafa pær allar til samans
stefnt að pvf, að hafa sterk áhrif f p&
átt að koraa loks á friði, sem yrði
rjettlátur hvað snerti hagsmuni allra
hlutaðeigenda og ekki auðmykjandi
fyrír m&lspartana*.
Viðvfkjandi pví, hvort hægt sje
að rjettlæta, að skerast f leikinn &
pann hátt að beita valdi, eins og for-
setinn mælir með, segir hann:
,t>að er hægt að rjettlæta pað
með skynsamlegum ástæðum, að
Bandarfkin skerist í leikinn með
valdi, bæði frá sjónarmiði hinnar vfð-
tæku mannúðarreglu og einnig með
tnörgum dæmum úr sögunni, par sem
nábúaríki hafa skorist f leikinn til að
stöðva langvarandi blóðsúthellingar !
innanlands-bardögum við landa-
mæri peirra. I>etta hefur nú samt
pað I för með sjer, að rfkið, sem
skerst I leikinn, verður að leggja
óvinsamleg höpt á báða hina strfðandi
málsparta, neyða pá til að gera vopna-
hlje og hafa hönd I bagga með alla
skilmála pegar fullnaðar-friður er
saminn.
Astæðurnar fyrir, að Bandaríkin
■kerist 1 leikinn með valdi, eru 1
•tuttu máli sem fylgtr:
1. Það er gert vegna m&lefnis
mannúðarinnar, til pess að gera enda
á hinui grimmdarlegu meðferð, hung-
uraneyð og hræðilegu eymd, sem nú
& sjerstað á Cuba, og sem hinir strfð-
andi málspartar annaðhvort geta ekki
eða vilja ekki stöðva eða lina. Það
er ekkert svar að segja, að allt petta
eigi sjer stað í öðru landi, sena til-
heyri annari pjóð, og komi osa pess
vegna ekkert við. t>að er sjerstak-
lega skylda vor að skerast í leikinn
af pví, að petta & sjer stað rjett við
landamæri vor.
2. Það er skylda vor gagnvart
pegnum Bandarfkjanna á Cuba, að
veita peim pá vernd fyrir líf og eignir
sem engin stjórn par getur eða vill
veita peim, og í pvf skyni verðum
vjer að leiða pað ástand til lykta sem
hamlar pvf, að peir geti notið löglegr-
ar verndar.
3. Það má rjettlæta pað, að vjer
skerumst f leikinn, með pvl, að ófrið-
urinn & Cuba hefur mjög tilfinnanlega
skaðað verzlun, viðskipti og starf
fólks vors, og einnig með pvf.að eign-
11
hópinn, sem ínni 1 salnum var, og hvfldi pau sfðast ft
andliti kæranda sfns, ógnandi og óheillavænlega.
Kanslarinn stóð á fætur, og eptir að hafa hægt
og gætilega fleft bókfells-stranganum sundur, byrj-
aði hann að lesa pað, sem ritað var ft bókfellið, með
drafandi og h&tlðlegri rödd, en niðurbæld hreifing
meðal bræðranna benti &, að peir fylgdu pví m'eð á-
huga, sem fram fór. Kanslarinn las pað sem fylgir:
„Ákærur, fluttar fram annan priðjudag eptir
Marfumessu, árið eitt púsuad prjú hundruð sextfu og
sex, gegn bróðir Jóni, sem áður nefndist Hordle Jón,
eða Jón frá Hordle, en sem nú er byrjandi I hinni
heilögu Cistercian-munkareglu. Lesnar sama dag í
Beaulieu-klaustri f viðurvist hins allra virðulegasta
Berghersh ábóta og reglunnar, á fundi.
Akærurnar gegn nefndum bróðir Jóui eru sem
fylgir, nefnilega:
I fyrsta lagi, að á áðurnefndri Maríu-messu, pegar
byrjendunum var skammtað hvítt öl, f hlutfallinu einn
pottur handa hverjum fjórum, pá hafi nefndur bróðir
Jón drukkið til botns úr pottmálinu í einum teyg,
og pannig skaðað bróðir Paul, bróðir Porphyri og
bróðir Ambro3e, sem gátu varla jetið miðdagsmatinn
sinn, saltaðan og purran porsk, vegna pess hvað peir
voru ákaflega pyrstir“.
Þegar búið var að lesa pesea voðalegu ákæru-grein,
Jypti byrjandinn upp aDnari hendinni og varir hans
skældust allar af niðurbældum hlátri, og jafnvel hinir
<
sónugjörfingur meinlæta lfferms—á meðan hin mikla
klukka drundi og hljómaði uppi yfir höfði hans.
Loks hætti h&vaði klukkunnar, með premur jöfnum
slögum, og áður en ómurinn af peirn var alveg
hættur, hringdi ábótinn borðklukku, til pess að kalla
leikbróður einn til sfn.
„Eru bræðurnir komnir?-‘ spurði ábótinn á binni
engil-frönsku m&lisku, sem notuð var f klaustrunum
á peim dögum.
„Þeir eru komnir“, svaraði hinn og horfði !
gaupnir sjer með hendurnar krosslagðar & brjóstinu,
„Eru peir allir komnir?“ spurði ftbótinn enn-
fremur.
„Þrjátfu og tveir af eldri bræðrunum og fimmtán
af byrjendunum eru komnir, heilagi faðir“, svaraðí
hinn. „Bróðir Mark, sem starfar & kryddjurta-
húsinu, er mjög veikur af hitasótt og gat pvf ekki
komið. Hann sagði að —“
„Það gerir ekkert til hvað hann sagði“, greip
ábótinn fram 1. „Hvort sem bann bafði hitasótt eða
ekki, pá hefði hann átt að koma pegar jeg skipaði
honum pað. Það verður að temja anda hans, eins
og anda ýmsra fleiri lijerna f klaustrinu. Jeg hef
heyrt sagt að pú sjálfur, bróðir Francis, hafir tvisvar
brýnt röddina pegar lesarinn var að útskýra lfferni
tveggja hinna heilögustu dýrlinga 1 lestraraalnum.
Hverju svarar pú pví?“
Leikbróðirinn stóð auðmjúkur og pegjandi, meS
krosslagðar hendur, frammi fyrir ábótanum.