Lögberg - 22.05.1902, Blaðsíða 4

4
LÖGBEKG, 22. MAÍ 1902.
gTógberg
er gefiÖ fit hvem fimtudag af THE LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (löggilt). að
Cor. VVilliam Ave. og Nena St.. Winnipeg.Man.
— Kostar $2.00 um árið (á íslandi 6 kr.) Borgist
fyrir fram. Einstök nr. 5 cent.
Published every Thursday by THE LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (Incorporated).
at Cor. William Ave. and Nena St.. Winnipeg.
Man. — Subscription price $2.00 per year, payablo
in advance. Single copies 5 cents.
ritstjóri (editor) :
Magnua Paulaon.
business manager:
John A. I31onrlal,
AUGLYSINGAR:—Smá-augWsingar f eitt skiftl
25 cent fyrir 30 orð eða 1 þuuil. dálkslengdar, 75
coat um mánuðinn. A stærri auglýsingum um
lengri tima, afsláttur eftir samningi.
BIÍSTAÐA-SKIFTI kaupenda verður að til-
kvMiia skriílega og geta um fyrverandi bústað
jafnframL
Utanáskrift til afgreiðslustofu blaðsins er?
Tlie Logt>erfir F»rtgf. öc F’u.lj. Co.
P. O. Box 1203
Telephone 221. WinnipetT.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Eclitor LögLergr,
P O. Box 1202. Winnipeg, Man.
Hf%»Samkvæmt landslógum er uppsögn kaupanda
á blaði ógild nema hann sé skuldlaus, þegar hann
segirupp.—Ef kaupandi. sem er í skuld við blaðið,
flytur vistfeilum án þess að tilkynna heiinilisskift-
in, þá er j>að fyrir dómstólunum álitkx sýnileg
sönnun fyrir prettvíslegum tilgangi.
FIMTUDAGINN, 22. Maí, 1902.
,,Svo mæli ej?, sem aíTrir
mæla.“
í síðasta, blaði „HeiiDskringla“
Ijirtist ritst jórnargrein, sem aðmestu
leyti er þýðing úr handbók ritstjór-
ans, Tbe „Morning Telegram". það
bla&hefir nú feDgið alreg nýtt efni
til aðfínuinga við Dominion-stjórn-
ina, og þá, auðvitað, verður „Heims-
kringla“ að taka það upp—Ritstjór;
„Heimskringlu' er að vonzkast við
Dominion-stjórnina út af þvl að hún
skyldi framlengja timann, sem
Dukobortzum var gefínn til þess að
skrifa sig fyrir heimilisréttarlönd-
um á því svæði, sem þeim hafði ver-
ið úthlutað í nánd við Torkton.
Hann segir að af „hvítum'- mönnum
sé heimtað að þeir uppfylli ákveðn-
a'- logaskyldur til þess þeir geti
fengið eignarrétt á löndum, það sé
iiðru máli aðgegna með Dukobortza,
þeim séu ekki gerðar landtökuskyld-
urnar þungar. þegar s4 tími hefði
komið, að þeir óttu að greiða innrit-
unargjöld sín, hefði þeir ekkert
borgað, og stjornin hefði steinþagað
og þó befði margir verið búnir að
búa sig undir að taka löudin þegar
tími Dukobortza væri úti. Oss
þykir mjög mikið fyrir því að þetta
sk ldi verða til þess að gera „Heims
kringlu" ilt í skapi, sem annars er
svo dæmalaust geðgóð. En af því
að það er hugsanlegt að jafnvel
„Heimskringla" geti latið sannfær-
ast, þá dettur oss í hug að mögu-
legt væri að fá hana til þess að kann-
ast við það með sjalfri sór að hér er
ekki um neinn stórglæp að rasða.
Auðvitað má hún ekki láta það upp-
skitt.
Allir þeir, sem þekkja sögu þessa
siðprúða fólks vita að það hefir beld-
ur viljað þola ofsóknir og illa með-
ferð en að láta af að breyta og
stjórna bér, samkvæmt því, sem
þeirra eigin samvizka, eigin trú, og
róttlæti'tilfínning hauð þeiui; að það
er guðhrætt og gott fólk, sem held-
ur vill þola hið iila en orsaka þa*,
að það er iðjusamt, sparsamt og
þritíð.
þiíirra sérlegu skoðauir á ýms-
urn málum eru auðvitað óviðfeldnar
fyrir fjöldann af íbúum þessa fylk-
is, og sjálfuiu þeim til ómetanlegs
tjóns fjárhagslega. Dukobortzar,
eins og öllum er kunnugt aðhyllast
skoðanir sameignarrnanna (Com-
munista), ábtaað engin eigi með að
sU eignarrétti sínum á neinn vissan
b'ett á jörðinni, heldur sé öllum
ætlað húu jafnt til notkunar. þessi Dominion-þinginu var slitið á
sko^un er injög rík hjá þeim, og því. iimtudaginn var. Fmislegt, sem
ekki við að húast að þeir geti vikið gert var á þessu þingi hefir mjög
henni frá sér á skörnmuin tíma. I mikla þýáingu fyrir vestur Cánada,
Raunin hefir þó orðið sú, að þar, | svo sem kornvörulögin, er leyfa
sem þeir hafa haft tækifæri til þess' bændum í Manitoba og Xorðvestur-
an sjá og skilja mögulegieikana, sem landinu að byggja lág vöruhús við
emstaklingnum eru lagðir i hendur jarubrautarstöðvur, til þessaðgeyma
í þessu landi til þess að vorða sér og
öðrum til gagns og uppbyggingar
öar bafa þeir sýnt að þeir eru færir
um að fylgjftst með fiamfara-
straumnutn og að þeir láta þáleiðast
til þess að temja sér siðu þessa lands
og gera sig ánægða með lög og venj
ur þess eins og hver annar útlendur
þjóðllokkur. það, sem þarf til þess
að gera þá að nýtum borgurum er
dálítil þolinraæði og umburðarlynd
frá þeirra hendi, sem lengra eru
kotnnir á vegi menniugarinnur.
þegar vér athuguai hvað marg
ir þjöðflokkar hata gert Canada að
heimilu s'nu, þjóðflokkar með mis-
munandi skoðunum, mismunandi
tráarbrögðuiu, aldir upp við mis
raunaudi stjórnarskipun og í mis-
munandi loftslagi, þá hljfíta mcnn
uð dóst að því hve samkomulagi
er gott, hve fljótt mönuum liefir
miðað ófram til þess að mynda eína
þjóðarhedd úr mörgum smáflokkutn
það sem lieizt hefir hjálpað til að
þetta gæti orðið er gott stjóruar-
fyrirkomubig, eftirlit stjórraiinnar
á því að engum minni máttar sé
óréttur ger, að yfirgangsmönnum
liðist ekki að nota sér fáfræði og
vanþekkingu annarra til eigin hags-
muna, þó þeim að einhverju leyti
gefist höggstaður á þeim frá luga-
legu sjónarmiði. Annað er það hve
mikið umhurðarlyndi menn hér al-
ment sýna hver öðrum hve ljóslega
það sýnir sig að f jöldinn skilur vel
að skylda þeirra, sem borgara í þessu
nýja heimkynni er sú að hver ein-
stakur leggi fram sinn skerf, sína
krafta til þess að myndast geti ein-
voldug þjóð. Hugsun þeirra er hærri
en svo, eðallyndið meira en það, að
þeim detti í hug að færa sér í nyt
tækifæri þau, er þeim bjóðast til
þess að undiroka þá, sem hafa neyðst
til þess að drekka af hinum heiska
bikar lífsins.
því miður eru nokkurar undan-
tekningar fr4 þessu. það eru til
þeir menn, sem fimst að eini vegur-
inn til þtíss að komast áfram í hoim-
inum, sé sá, að ganga yfir aðra, og
)i, auðvitað, leggjast þeir helzt á þá,
sem eru minstir máttar. En svo er
fyrir þakkandi, að í mörgum tilfell-
um getur þó góð landstjórn tekið í
taumana, þó hön meö því færi yfir
sig bölbænir þeísara manna og ann
ara, sem hafa tekið að sér að halda
hlífiskildi yfir þeim. Með þeim
fiokki manna má sjálfsagt telja
hvítu" mennina, sem „Heimskr.
svo kallar sem biðu óþroyjufullir í
Yorkton eftir að L Maí kæmi til
>ess að reyna til að svæla undir sig
lönd þau, sem vesalings Dukabortz-
um var ætlað, af því þeir höfðu upp
til þess dags, vanrækt að uppfylla
skilyrðin fyrir að geta eignast þau.
rað er svo mikið til af góðum lönd-
Vestur Canada, að það er liklegt
wssir „hvítu" menn geti fengið sér
blett einhversstaðar án þess að gera
öðrum tjón.
Oss finst sízt sitja & „Heimskr."
eða nokkuru öðru lsleuzku blaði að
þar 1 kornvöru sína. Er búist við
að þetta geti komið í veg fyrirsam
tök til að hulda hveiti í lágu verði
Samniugar, scui gerðir voru við C
P. R um að verja nokkuru af fé því
er þeir sóttu um að bæta við höfuð
stól sinn til þess að bæta og auka
flutningsfæri sin hór i vesturhluta
landsins, Frumvarp til laga, er á
kveða um nefnd er sett skuli til
þess að jafna þrætumál milli járn
brautarí'élaga og verkamauna þeirra
og gera það að skyldu að slík mál
3kuli útkljáð á þann hátt, var og
lagt íyrir þingið, með því loforði að
því 3kildi framfylgt á næsta þingi.
Áður en þingi var slitið, kvað
fjártnalaráðgjafi Fielding að tekj
urnar hefðu verið svo miklar síðan
hann lagði fjárhags áætlun sína
fyrir þingið að nú væri augljóst að
afgangur yrði meiri, og minni við
bót við ríkisskuldina en hann hefði
gert ráð fyrir í áætlun sinni.
þingið var yfir höfuð mjög frið
samt, og hið eina sem hiuum tveim
ur pólitísku flokkum bar á milli
sem nokkuð kvað að var um toll
intlin. Mr. Borden leiðandi aftur
haldsflokksins í þingÍDU, hefir stað
fest það, sem menn annars bjuggust
við, að hann vill leiða flokk sinn
lengra og lengra fram á veg toll
verndunar. Að flokkunum bar fátt
annað á milli, sem miklu varðaði
sýnir augljóslega hve ráðsmenska
frjálslynda flokksins hefir íallið
mönnum vel í geð.
Islenzka i háskólanum
í Manitoha.
álasa stjórninni fyrir það, þó hún
lialdi hlifiskildi yfir fátækum og fá-
kunnum mönnum, sem flytja til
>essa lands. Hafi nokkur þjóðflokk-
ur notið aðstoðar stjórnarinnar ó
frumbýlingsárum sínuui hér, þá hafa
íslendingar notið hennar. Vér. vilj-
um ekkí geta þess til að „Heims-
kringlu,, só ekki kuiínugt urn þetta,
heldur að hún só að reyna að nota
þetta til þess að kasta sknrni á
xtjórnina. það lýtur margur að
litlu.
Dominion-þing'ið.
Háskólaráð fylkisins hélt fund
með sér á fimtudaginn var. Skrif-
ari íslenzku skólanefndarinnar, Mr.
Thos. H. Johnson, lagði þar fram
beiðni frá nefndinni um, að kenslu í
íslenzku og tslenzkri bókmentasögu
yrði framvegis bætt við kenslu-
greinirskólansog að íslenikum nem-
endum gæfist kostur á að lesa þæ
námsgreinir i stað annarra, sem í
vali eru. Mr. Johnson tók þáðfram,
að þetta væri þýðingarmikið fyTÍr
slenzku þjóðina hér. Hann sagði
ennfremur að það væri ekki mein-
ingin að biðja um að stofnað yrði
sérstakt kennara-embætti, er mundi
baka háskólanum aukakostnað, þar
sem lúterska kirkjufélagið fslenzka
ætti sjóð, er brúka mætti í þessum
notum.
í beiðni Mr. Johnsons var það
tekið fram, að fsl. lut. kirkjufélagið
samanstæði af lúterzkum söfnuðum
í Manitoba, Norðvesturlandinu,
Norður-Dakota og Minnesota, og að
skólanefndin væri föst nefnd er
hefði á hendi mentunarmál þau, er
kirkjufélagið hefði tekið að sér.
Nfefndin hofði f mörg ár haft fyrir
mark og mið að mynda sjóð til þess
að koma á fót kenslustofnun í lík-
ingu við þess konar stofnanir bæði
hér í fylkinu og annarsstaðar. Síð-
an íslendingar námu land hér í fylk-
inu hefðu þeir fært sér í nyt öll
tækifæri til mentunar en algerlega
án þess að gera tilraun til að fá ís
lonzka tungu kenda sem sérstaka
námsgrein í undirbónings skólun-
um undir háskólanámið.
Nefndinni finst það sjálfsagt að
allar tilraunir séu gerðar, er geti
leitt til þess, að hinn uppvaxandi
æskulýður þjóðarinnar íslenzku geti
fært sór í nyt hnskólakensluna, og
flytjendur bænarskrárinnar eru
sannfærðir um, að ef íslenzkri tungu
væri skipað á bekk með öðrum
skyldunámsgreinum háskólans
mundi það verða upphvatuing fyrir
marga fslenzka æskumenn til þess
að sækja skólann og taka þátt í öll-
um námsgreinum, sem þar eru kend-
ar. Nefndin sækir þvf um, að ís-
lenzkri tungu og fsleuzkum bók-
mcntum verði á hagkvæman hótt
bætt við kenslugreinarnar i skólan-
um, sem kjörgrein, er hafi jafnan
rétt við aðrar samsvarandi náms-
greinar. Nefndin tekur það fram,
að Winnipeg-bær só aðalaðsetur-
staöur Islendinga í Vesturheimi og
að þar sóu nftlægt 20 þúsund íslend-
inga og afkomendur þeirra.er mundu
geta notið góðs af þessu fyrirkomu
lagi. Nefndin segir ennfremur, að
íslenzk tunga, sökum þess hve hún
sé þýöingarmikil málfræðislega og
móðir skandinavisku málanna, eigi
tilkall til að skipa sæti við hvern
fullkomlega úthöinn háskóla, enda
sé það svo f helztu háskólum á Eng
landi og í Bandaríkjnnum, t. d. há
skólann í Oxford, Coluuibia College,
Yale, Harward, Johu Hopkius há
skólana og háskólana f Miciiigan
Wisconsin, Iowa, Minnesota og
Norðnr- og Suður-Dikota. Yrði
þetta veitt, segir nef'ndin, að það
tnundi verða hagnaður fyrir hískól
ann sjélfan um leið og það væri
sterk hvöt fyrir íslendinga til að
leita sér hærri rnentunar hér í lund
inu, og mælir því iastlega fram með
þvf, að bænarskráin verði tekin til
greina.
Koruforðabúr ú Norðdir-
landi.
Þegnr fréttin kom um daginn
að hafísinn væri korninn svo mikill
fyrir norðurlandi, aö hann fylti þar
alla flóa og örði og sæi ekki f auðan
sjó jafnvel af hæstu fjöllum, mun
rnargur í alvöru hafa tokiðað hugsa
um, hvort ekki muudi að því reka
að fólk yrði bjargþrota norðanlands
ef sú ógæfa steðjaði uð, að hafisinn
lægi þar langt fram á sumar.
þaö má segja um oss, „að vér
kennum ekki fyr en kemur að hjart-
anu,“ og dettur ekki f hug, að
„byrgja brunninn fyr en barnið er
dottið í hann.“
Hafísinn hefir verið vojestur
frá því er landið bygðist; en komi
nokkur íslitil ftr, hættir oss við að
gleyma því, leggist hann um tírna
iýrir alvöru að landinu.
Nö eru rétt tuttugu ór síðan
íann sýndi Norðnilandi síðast í tvo
heimana, árið 1882. er bjargað var
meö hallæris samskotum írá erlend
um þfóðum,
Vér ættum að sýna eftirleiðis,
að vér værum svo stórUt þjóð, þótt
iámennir sóum, að oss þætti mink-
un að varpa ailri vorri óhyggju upp
á útlendinga, því úr því aö vór er-
um svo stórlátir, að vilja stjórna oss
sjálfir, og leggjum, svo sem rótt er,
alt kapp á. að fá þvf framgengt, þá
ber oss jafnframt að vera svo stór-
huga, að vilja bjftrgja oss sjAlfir
allra lengstu lög.
Síðan strandbátaferðirnar hóf
ust norður um land, hefir óvenjulít-
ill ís gengið að landinu; er því hætt
við, að kaupmenn norðanlands birgi
sig ekki lengur upp jafnvel og áður,
og sé teknir að að treysta of mjög á
strandferðirnar.
En þótt verzlanirnar nyrðra
væru jafn-birgar og áður en strand-
lerðirnar hófust, þá væri ósann-
gjarnt að ætlast til, aí fáeinir kaup-
menn hefðu til nægar nauösynja-
vörur handa heilum landsfjórtungi
til heils árs á hvorju hausti, og
bjargi fimm sýslvm frá hungri, leggi
fsinn á langviat samgöngubann.
fyrst og fremst dettur engum kaup-
manni í hug, að gera slikt, því með
?vf legðist svo mikill aukakostnað-
ur á verzlun hans, að honum yrði
ókleift að standast samkepni við
aðra atvinnubræður sína, og auk
>ess eru kanpiuenn naumast færir
um siíkt af sjálfs sín rammleik.
Hér verður landstjórnin að hlaupa
UDdir bagga. það er ótvíræð skylda
renuar, að afstýra hallæri, hver sem
er á landinu, ef auðið er.
Sé og litið á á-tand landsins í
heild sinni, ætti ekki að vera ókleift
að reisa rönd við því, að hafísinn
ylli hallæri þar, sem hann getur orð-
iö landfastur um langan tíma.
Reynd&r má segja, að á meðan
fénaðurinn sé til, þurfi engiim
deyja úr hungri.
Satt er það að vísu. Eu æði ó-
húmannlegt væri, að láta roka á
reiðanum, þangað til þeir yrðu að
drepa fónaðinn sér til bjargar, sem
væri luktir inni af haf snum, svo að
sigling kæmist ekki að landi.
Auðvitað nær það engri ótt, að
landsstjórnin eigi að hirgja Norður-
land að öllum nauðsynjum f hafís-
áruin. Hér verður að Rta sór lynda
að sjá fyrir nægum kornhirgðum,
eftir því, sem þörf krefur.
Nú er sjóleiðin tept, og ekki er
þess von, að vór mundum ráðast f,
aö hafa svo sterka ísbrjóta, að þeir
greiddi skipurn leið, enda muri
nauma8t sá fsbrjótur til enn, erunn-
ið goti bug á borgarísnum, þegar
hann er í algleymingi sfnum.
Stór-flutniugar á k jrnvöru land-
veg úr öðrum landsfjórðungum yi-ðu
og dýrari en svo, að viðlit væri að
beita þeim, og hætt er við, að þess
verði langt að híða, að járubraut
verði lögð milli Suðurlands og Norð-
urlands.
Eina ráðið mun því vera, að
stofna kornforðabúr á Norðurlandi.
Miklu hagkvæmara mundi það
fyrir almenning, að forðabúr yrði
haft á aðal-verzlunarstöðunum
nyðra: Húsavík, Akureyri, Sauðár-
krók, Blönduós og Borðeyri. En
landssjóði naundi verða það miklu
dýrara, að hnfa gej'msluhús á mörg-
um stöðum, og mundi verða að neyð-
ast til, að hafa forðahúr að eins á
einuin stað; en það væri aö sjálf-
sögðu á Akureyri.
Úr mestum hluta Norðlendinga-
fjórðungs eða frá Tjörnesi að Miö-
fjarðarhálsi mun ekki lengranóörð-
ugra að ná í matarforða í brýnni
nauðsyn, hMdur en verið hefir að ná
til kaupstaðar úr Skaftafellssýslu
vestri áður en verzlunin kom í Yík
En Norður-þingeyjarsýsla, eink-
um eystri hlutinn, gæti vel sótt til
Austfjarða, og úr Húnavatnssýslu
vestanverðri og úr suðursreitum
Strandasýslu mætti sækja til Búðar-
dals við Hvammsfjörð, öllu fremur
en til Borgarness.
En hugsa mætti sór annað fyr-
irkomulag en að landsjóður bæði
leypti kornforðann, legði til
geymsluhús og sæi um söluna bein-
lfnis.
Annaðhvort mætti hafa það svo
að er kornið væri keypt í fyrsta
sinni, tækju kaupmenn að sér
geymslu þessa fyrir litla þóknun, og
seidu af hinum eldri birgðum, svo
kornið yrði aldroi of gamalt, en fyltu
svo nýju korni f skarðið.
Kaupmenn þeir, er hefðu geymslu
kornsins á hendi, úthlutuðu þvf,
>egar nauðsyn kreföi, eftir fyrirlagi
lögreglustjóra, til sýslu- eða sveitar-
‘élaga, sumpart gegn borgun út í
hönd, en sumpart að Tmi með alt að
eins árs gjaldfresti.
Með þessu fyrirkomulagi mætti
hafa forðabúr í öllum fyrnefndum
fimm verzlunarstöðum norðanlands,
og væri hvert þeirra þá undir haud-
arjaðri lögreglustjóranna, sem hefðu
aðal umsjón þeirra.
þægilegra og umsvifaminna
ýrir landsjóð mundi þó, að hann
yrfti ekki aS hafa kornkaupin á
rendi, heldur að kaupmenu tækju
að sér eftir samningi við landstjórn-
ina, að hafa jafnan til tiltekinn
kornf'orða í verzlunum sfnum, og
gyldi landssjóður þeim ársvexti af
>ví fó, er þeir hoíðu bundið með
jessum hætti. En sýslumenn
um, að samnicgum þessum
vandlega fylgt.
því ætti að mega gera rið
ír, að allir þeir, er vilja framför
andsins, verði samdóma um, að
cornforðabúrum verði að komu upp
nyðra einu eða fleirum. Fyrirkomu-
ag þeirra mætti jafnvel hugsa sér
á einhvern annan veg en hór liefir
verið bent ó; en á því ríður, að það
geti orðið sem kostnaðarminst og
óbrotnast, og þó svo, að komið geti
ag I almenningi að fuUum notum.—ím-
fold.
sæju
væri
fyr-