Lögberg - 23.07.1903, Blaðsíða 4

LÖGBEKG 23. JÚLÍ 1903
KfSfoTaMí&s
ferir frua- EtaMMi «. I <»«*•
r,,,,n.wnl1 _ » Ttawdar br THtt LÖGBBRO
rEíwTS ft ROBUSH.NG C^. Uta«n»r»‘taU.
- BtacU «»1« 1 "ta
t|4u l»—rl i
Uainoa Paotaoo.
MIMW ta’1™
John Jt_ Bloodal,
.♦ssgg^Æte'fa&aa
mi oQi mfonðum. A «t»rrl
C«ri i<wta- ifiditttf oítir umningi
■OSTAÐA-SttlPTI k«wn<ta ^6”,.
jma ikriflta* M *«» «■ í»r»ta»a<*l
tatatran*.
UuatakrU tl! *l»í«!tatataofti btaltata* «>
Tha Loffbarg Prt» * Oo.
r. o. »«i |282>
T.taotau. «v ________ «ri»tal*-NB
Ouutakrift m rittajdruH er
Rrittor I_o«í>ersr.
? O. Bo* 123-2, Wtonipw. M«ta
*W_S»irW*mt 1« dtlðíOta <tr upota>«» *»m>«Bd»
á MaW dsiid nemi. Harnt aé ikuld.an*. þetar ban*
íwirupp.-E.1 kaupandi. iem er t iknld «8 bUð.B.
Ctur riitfe. lom án þe«» »8 tiikmna heim.litakUr
E þá er þa5 fyrir dómitálnnum áii-.m iyntta*
tnpn.in tyrir prettv:*let;urn tiiBanci.
Fimtudayinn 23• Jiilí 1903■
Kosningarnar.
Kosningaúrslitin á mánudaginn
var urfu þau, að Roblin-stjórnin
beldur ad kinduni völdunum nœstv
fjögur árin jaínvel þó margt geti
brej’Zt á skemmri tíma. Kkki erv
enn glöggvar fréttir fengnar úr öll
uin kjördæmuuum, en nægileg.
glöggvar eru þær þó til að sýna, a<
menn úr and-tBBðingaflokknurt
skipa ekki nema œjög fá sæti
næsta fylkisþingi.
Náttúrlega segja nú leiðtogar
a'turhaidsflokksins, að með kosn
inga' rslitum þessum lýsi fólkið vel
þóknan sinni yfir gjörðum Roblin
stjórnarinnar á liðinni t!ð—velþókn
an yfir brennivínsmálinu, járnbraut
arméliuu, meðferð fylkislandanDK
O ' yfir höfuð öllu, sem eftir stjórn
iaa liggur. þetta er ekki leiðtog
um afturhaldsflokksins láandi, þei
eiga ruunai’ fullun rétt á því að tala
svoua. En samt er ekki með þessu
saDnleikurinn sagður. það er ó-
sjalfstæði manna meira en nokkuð
annað, sem olli því hvernig atkvæð
in féllu. Stjórnarflokknum hefir
tekist svo mæta vel í þetta sinn að
ganga andstæðinga sína í sundur í
sn áflokka og innræta þeim öllnm
ótrú á gamla Greenway og stjórn
hans.
Brennivínsmönnunum var kom
iö til að trúa því, að ef frjólslyndi
flokkurinn kæmist til valda þá yrði
tafarlaust innleitt vínsölubann í
fylkinu, af því leiddi það, að vín
soluonenn styrktu stjórnarflokkÍDn
af ölium kröftum með vfni sínu og
peningum.
Bindir.dismönnum var einnig
prédikað það, að framgang máls
þeirra væri það fyrir beztu að fylgja
Roblin—og svo fylgdu þeir Roblin
og settu jafnvel upp þingmannsefni
Roblin til hjálpar, eins og til dæmis
f Emerson, þar sem þingmannsefni
liberala hefði hlotið kosning ef tkki
hefði verið Mulock þingmannsefni
bindindismanna um að kenna.
Verkamenn létu telja sér trú
um þá botniausu vitleysu, að þeir
gæti fengið þingmenn kosna úr sín-
um tíokki bæði í Mið- og Norður
Winuipeg. Slíku var komið á stað
í því skyni að hjálpaþingmannsefn-
um Roblin-stjórnarinnar og það
tókst.
Kaþólska kirkjan hefir ekki
látið sitt eftirliggja, prestarnir hafa
ógnað kaþólsku fólki með eilífum
eidi og brennisteini ef það ekki
fyigdi Roblin og flokksmönnum
hans. Mun Roblin hafa lofað ka-
þólskum einhverri réttarbót í skóla-
malinu gamla þótt slíkt fari enn
ekki í hámælum.
P. R U. eða Tribune-flokkur-
inn hefír ekkert tækifæri látið ónot
að til að hjólpa Roblin flokknum
Aðalafskifti flokks þess af nýaf-
stöðnum kosningum eru að útbreiða
óhróðurssögur um Mr. Greenwny,
Mr. Cameron og aðta beztu og helztu
menn frjáislynda flokksins, ogjafn-
framt taka mönnum vara fyrir uð
trúa einu einasta orði, aem í frjáls-
lyndu blöðunum hefir staðið um
Roblin-stjórnina og starf heDnar.
Með þessu lagi erekki að furða
bó Roblin-stjórninni tækistað halda
völdunum, og ekki sízt þegar þess
er gætt ytír hvílíkum takmarka-
lausum ósköpum af peningum hÚD
helir ntt að raða bæði írá verksiniðju-
mönnunum eystra vegna yfirlýsing-
ar Roblins og væntaulegrar lið
veizlu flokks hans í tollmálunum, og
svo fra 0. N. R. félaginu fyrir milj
ónirnar úr fylkissjóði.
Vérgetumekki betur séð en
Maoitoban.enn bafi verið raunalpga
hepnir í valinu, með þvi að hafna
Greenway en velja Roblin. Er
Koblin hefir fengið býsna eindregi?
ylgi manna, annaðhvo t veg. a þest
mól fylkisins þykja bezt komin )
höndum hans eða fólkið hefir verif
st svo gegn Mr. Greenway, að þaf
hffir mist sjónar á öllu öðru og svt
ekki vitað fyr til en það hafði kos-
ið Barrabas og sat uppi með hann.
Mútur hafa verið afskaplegtr í
flwstum ef ekki öllum kjördæmun-
um, sumpart í loforðum og sumpart
i peningum.
Ranglátlega var fjölda manna
bægt frá að greiða atkvæði sumpart
með því að gera þeim skrásetnin^
ómögulega og sumpart með því að
hafa fleiri kjörstaði en einn í hverri
skrósetningardeild til þess bæði að
geta haldið andstæðingum sínum frá
að greiða atkvæði og lótið óhlut-
anda vinisína greiðaatkvæði í fleir-
um en einum stað.
Alt þetta, sem hér er tilfært
varð til þess, að Roblin stjórnin hefir
nnnið sigur mikinn og frjálslyndi
tíokkurinn beðið að sama skapi mik-
inn osigur. Oefað hefði frjálslynda
flokknum gengið betur hefði hann,
eius og afturhaldsflokkurinn, reynt
til að tæla kjósendurna með alls
konar loforðum, án alls tillits til
þess hvort mögulegt væri að efna
þau. En til þess er frjálslyndi flokk-
urinn of samvizkusamur og þess
geldur hann nú. Kosningaloforð
RoblÍDsrcanDa gengu svo fram úr
hófi I sumum kjördæmunum að
fólkinu oíbauð. þannig fór það
La Verandrye-kjördæminu. Mr.
Lauzon, þingmanDsefni Roblins fór
svo heimskulega langt í þeim sök-
um að kjósendurnir báðu hann að
sitja heima.
þó úrslitin séu slæm hefir frj&ls
lyndi flokkurinn enga ástæðu til að
láta hugfallast.
Roblin hetír ekki verið lengi
við völdin, og á svo skömmum tíma
er naumast hægt að ætlast til að al-
menningur hafi getaö gert sár grein
fyrir bve illar afleiðingar ráðs-
menska Roblin-stjórnarinnar á síð-
ustu fjórum árum getur og hlýtur
að hafa. Ýmsir óknyttir um Rob
lin-stjórnina hafa komið upp nú
seinni tíð, sem fólkið htfir ekki haft
tíma til að átta sig á, en sem hljóta
að rannsakast og verða henni til
falls reynist þeir sannir. Roblin
stjórnin hetír sáð, en hún á eftir að
uppskera.
Afturhaldsmenn unnu < Arthur,
Avondale, Beautiful Plains, Bran-
don City, Brandon South, Carillon,
' Cypress, Dauphin, Deloraine, Duffer-
j in, Emerson, Gilbeit Plains, Glad-
i stone, Killarney. Lakeside. Landt-
j downe, Manitou, Minnedosa, Morden,
í Morris, Norfolk, Portage la Prairie,
' Rockwood, Springfield, St. Boniface,
j Turtle Mountain, Virden, Norður
Suður- og Mið-Winnipeg.
Nú þegar kosningarnar eru uui
garð gengnar er það samhljóða ólit
frjálslyndra og aí'ttirhaldsmanna
jafnt á báðar hliðar að mismunur-
inn á flokkunum í þinginu sé of
mikill.stjórnarflokkurinn sé of sterk-
ur og kjósendurntr hnfi ekki farið
viturlega að ráði sínu í því efni að
hta stjórnin t, sem við völdin er.
hafa eins mikinn meirihluta og nú
varð raun á. Afturhaldsmenn játa
þsð að meðlimir stjórnarinnar eru
ekki lullkomlega eins og þeir ættu
að vera og þykir ilt að andstæðinga-
flokkurinn ekki skyldi gtta orðið
stærri en hann varð til þess aC geta
freinur haldið stjóiniuni í skefjum.
þessum óvanalega ntikla meiri
hluta stjórnarinnar þykjast þeir sj-
fyrir veikleika hennar.
Margar eru söguinar sem nú
heyrast um aðferðina, sem höfð hetír
verið til þess að vinna þessar kosn
ingar, og lúta þær allar að hinu
sama: óstjórnlegum mútum og pen-
ingaaustri til þezs að vinna fylgi
kjósendanna og atkvæði með.
Kosningaúrslitin.
Seinustu fréttir af kosningaúr-
slitunum áður en blaðiö er fullprent
að eru þær að átta liberalar og þrjá
tíu afturhaldsmenn hafa verið kosn-
ir. Liberalar sem kosningu náöu
eru þessir: Hon. Thos. Greenway í
Mountain, Mickle í Birtle, Val.
Winkler í Rhineland, W. J. Doig í
Russell, Jos. Prefontaine í Assini-
boia, O’Donohue í St. Andrews og
Kildonan, Lagimodiere í La Veran-
drye og David Jackson 1 Hamiota.
Lu n gnapípubólga.
Eftir Dr, M. Halldórssos, Park River.
Hullgrímur Péturason hefir 1
útfararsálminum, sem allir íslend
ingar þekkja, líkt dauðanum vir
slingan sláttumann, „er slær allt,
sem fyrir er; reyr, stör sem rósii
vænar reiknar hann jafnfánýtt.'
] Jkt má með sanni segja um þenna
sjúkleik, er á útlendu máli er Bron
chitis nefndur. Allir hafa einhvern-
tíma á æfinni haft þessa veiki og
fle9tir optsinnis; hún getur gjöit
vart við sig jafnt sumar sem vor, og
hún á heirfta jafnt norður undir
leimskauti og suður við miðjarðfr-
ínu; menn af öllum 3téttum og aldri
ríkir sem fátækir, vinnumaðurinn
og miljón eigandinu, ungir og gaml-
ir, geta veikst af þessum sjúkleik;
iví að starf hans nær frá vöggunni
til grafarinnar. Og eins og skáldið
segir um dauðann, að „hvorki fyrir
íefð nje valdi hopar dauðinn eitt
stryk; fæzt sfzt með fögru gjaldi
frestur um-augnablik; alt hann að
einu gildir, þótt illa líki eða veljbón
ei nje bræði mildir hans beiska
heiftarþel." Sama má segja um
lUDguapípubólguna. Opt er þessi
eiki nefnt k v e f, og þó með röneu
iví það nafn sýnist rjettnefni á veiki
leirri er nefnd er Influenza, en satt
er pað að með kvefi getur opt lungna
p pubólgan verið samfara. Allir,
sem komDÍr eru til vits og ára, vita
nokkur deili á þessum sjúkleika og
jykjast vissir að þekkja hann vel
undir eins og hann gjörir vart við
aig. það mun því þykja að bera i
bakkafullan lækinn, að jeg sem er
minnstur spámannanna, fari í dag-
blaði að lýsa honum fyrir almenn-
ingi út í allar æsar, enda ætla jeg
mjer það eigi, heldur að eins fara
um hann fáeinum orðum, og benda
á nokkur húsráð, sem má hafa um
hönd, nema til læknis verði náð, og
má enginn taka það sem móðgun af
minni hólfu, þó jeg þann veg leitist
við, að fullkomna þekkingu manna
á veikinni, og það því heldur, sem
veiki þessi j^fnvel af læknum opt
og einatt er blönduð saman viö
lungnabólgu, sem, aö minnsta kosti
eptir minni reynzlu, er mjög sjald-
gæf í íslendingabygðunum hjer í
landi. Hver veit nema kannske
einhver geti grætt eitthvaö á því að
lesa með athygli þessa stuttu grein,
og þess getur veriö full þörf, að
menn viti hversu bólgan hagar sjer,
ekki sízt nú, er lungnapípubólgan
gengur, sem logi yfir akur hver-
vetna bæði fyrir sunnan og noröan
, linu.“
Lungnapípubólga er bólga i
lungnap’punura eða barkakvíslun-
um. Frá munninum innanverðum
liggur, sem kunnugt er, barkinn of-
au í hálsinn framanverðan; barkinn
er löng brjóskp'pa, sem er til þess
ætluð, að loptið geti fariö inn og út
um hana; barkinn skiptist efst í
brjóstholinu í tvær stórar kvíslar er
aptur skiptast í smágjörv^ri kvfslar,
og þessi skipting gengUr koll af
kolli, unz kvfslarnar eða barkapíp-
urnar eru orðnar ofur smágjörfar,
en veggir kvfslanna haldast sundur
af brjóskhringum.—Hinar smágjörv-
ustu lungnap pur enda i litlum
blöðrum, sem vanalega eru fyltar
lopti og nefndar eru lungnablöðrur;
þar sDertir loptið blóðif; þær eiu
mjög margar, og telst svo til, að í
lunga fullorðins. hrausts manns eru
allt að 18 miljónir lungnablöðrur
Nú drögum vjer loptið að oss, þ11
þenst brjóstið út, af þvf að lungun
fyllast lopti, og verða því rneiri um
sig; siðan rekum vjer loptið út úr
lungunum aptur/og þá gengur brjóst-
ið inn, af því að loptblöðrnr lungn-
anna tæmast og verða því minni
fyrirferöar. þetta heitir að anda
það lopt, sem vjer öndum út, er ó-
hætilegt til nndardráttarins og getur
eigi endurnýjað blóðið, af því að það
er búið að veita því alla sina hfg-
andi parta. þess vegna verður alt
af, meðan lífið varir, nýtt lopt að
kO'tia inn í lunguD, og alt af kemur
nýr blóðstraumur til að endurnýj-
last. Allar hinar stærri og minni
loptpfpur lungnanna eru að innan-
verðu búnar slimhimnu, en þessi
himna í barkakvíslunum er alsett
veiðihárum (Fimrehaar) og er það
alls eigi eiginlegt öllum shmhimnum
í mannlegum líkama. Veiðiharin eru
ofursmáir þræðir er geta hreyft sig.
þeir eru á sifeidu iði og gangn í öld
um, eins og kornstangirnar fyrir
golu á hveitiakri öldugangurinn
gengur að neðan úr lungunum upp
á við, og er einkar vel tilfallið að
því leytinu, að ryk 'og slím og þess
kyns berst þá upp á við og út úr
lungunum. Veiðihárin, þó þau sjeu
annars ofursmágjör hafa þó talsvert
starfsþol og geta Hutt upp úr lung-
unum talsverð efni, sem borizt hafa
með óhreÍDU lopti niður i lungun
en ef þeim er ofboðið, þá kemur
hóstinn þeim til hjálpar, og hann
getur þá það, sem þeim er um megn,
varpað þessi óviðkomandi efni upp
úr barkanum þegar í stað. En hóst-
inn kemur til af þvi, að þau efni t. a.
m. ryk, sem veiðihárin eigi geta los-
ast við, framkallar kitlanda í slfm-
himnu barkans, sem kemur til leið-
a- að barkakvíel þá engist saman og
þegar samdrættimir þá linna spýt-
ist rykið með loftstraumnum upp úr
birkanum; annars geta verið marg-
ar orsakir til hóstans og þá vana-
legast ofkæling eða breyting á lopts
fari eða bólgu i slímhimnum andar-
dráttar verkfæranna eða að t. a. m.
meinlæti þrýstir að vissum taugum.
Ef menn gætu sjeð inu í brjóstið
meðatt böigan í slímhimnu barkar-
kvislanna stendur sem hæzt, mundu
menn sjá, að slimhimnan er blóði
þrungin, dökkrauð að lit, blóðlituð,
bólgin og þaki slími svo miklu, að
vel má skilja, að smágjörfu veiðihár-
in eigi einsömul megna að koma því
burtu nema hóstinn. kæmi til hjálp-
ar og hlypi undir bagga. Slímið
eða hrákinn (uppgangurÍDn) er seigt
og froðukem t, hvít-gult eða gljátt
að lit; fylgir opt hóstanum taksting-
ur undir síðunum og, ef hóstinn er
mjög ákafur, sviði fyrir brjóstinu
og mæði, en mæði þó þvf að eins að
lungntpípubólgan sé svæsin og hafi
lagst þungt á sjúklinginn. Auk
þessara sjerstöku einkenna, getur
sjúklingnum öllum liðið illa, getur
‘haft köldu, beinverki, höfuðverk,.
matarólyst og meltÍDgin getur verið
úr lagi. Eins og er um flest alt
annað, sem raaðurinn hreppir hjer
í heimi.getur lungnapípub. dgan ver.
ið á ýmsu stigi, Ijettvæg eða svæMn,
langvarandi eða a^eins náð ytir
stutta stund, og sumir menn geta
veriö móttækilegri en aðrir fyrir á-
hrif sjúkleikans; hitt er aptur víst,.
að þegar „kallið kermir, kaupir sig
enginn frí.“ Algeiigust er þa^, að
bólgan komi i slímhimuu hinna
stærri barkakvísla, og þvingar hún
þá nmnninn eigi mikið, en er þægi-
legt að bera hana fyrir sig, til þess
að geta hvflst í rúminu nokkra daga
frá daglegri virmu og stiici. En
lungnap'pnbólgan getur orðið þra-
lát, ef menn sinna henni eigi, og
eigi s zt ef menn lifa óreglusömu
líti og eru skeytingarlausir nm heil-
brigði líkamans. Stundum getur
þó verið illt, jafnvel fyrir lærðustu
lækna að fást við bólguna enda þótt
hún að eins sje í stærstu barka-
kvíslunum og hvað þá ef það er
S 'mhimna smærstu kvfslanna, sem
er bólgin, og þá helzt ef sóttgerlar
eru orsök hennar og hafa sezt f»st, í
veiðihárum slímhimnunnar. þá
verða menn að fara vel með sig og
torðast alla óreglu, og leitast við að
j l»ta líkamanum líða vel og ljetta
| undir 9törfum hans, með því að
halda kyrru fyrir, sjá um, að mag-
inn og þvagrásin sje f reglu, neyta
að eins léttrar fæðu o. s. frv., en þá
líka moltnar bólgan úr manoi á ein-
um eða tveimur vikum.
Miklu hættulegri er slíinhimnu-
bóigan í smærri barkak víslunuir,
því bólgan og uppgangurirn fyllir
opt alveg þessar örmjóu pípur og
verður þá andardrátturinn mjög
ertiður; þar sem um leið er hætt við
a'i lungnavefurinn, sem liggur um-
h erfis kvíslarnar, líka bólgni. þa
er auðsýnt, að þessi tegund lungna-
pípubójguunar geti orðið að mun
hættulegri einkura fyrir ungbörn
og gamalt fólk. þessi lungnap pu-
btllga stendur yfir 2—3 vikur og
hitasóttin og hóstinn getur verið
mjög mikill og mjög svo þreytandi,
en það þykir víst að ef hún eigi fer
rjenandi úr því 2 viknr eru liðnar,
þá er mjög lítil Ufsvon. Jeg hef áð-
ur bent á Iielztu orsakir bólgunnar,
sera er ofkæling, kuldi og vosbúð;
hef jeg þekkt margaD manninn, ung-
an og hraustan, í bezta blórna lífs-
ins, sem fengið hefur þessa bólgu
að eins at’ því að hann var hirðu-
laus urn heilsu sína og skeytti eigi
minnsta fyrstu boforðum heilsu
fræðinnar fór í bað að sumardegi til
þegar of kalt var í veðri exa fór á
dansleik að vetri, varð heitt og fór
svo út í kuldann til þess að kæla
sig og veiktist þessari veiki, sem
leiddi hann til bana; af því er mjt r
illa við danzleika alla, að menn þar
opt og einatt gleyma sjer og drýgja
svo synd á móti heilsu sinni, sem eg
sannast að segja áht allt eins mikla
og hættulega sern synd a móti
heilögum anda, sem prestarnir }ó,
kenna oss sje stærsta syndin, srm
drýgð geti verið, og^aldrei verði fjr-
itgefin. Jeg skal hjer geta þess, að
ofkæling ein er þó eigi nt>g, til þets
að orsaka luugnapípubólgu, heldrr
eru það sóttgerlar í sambandi við
kuldann, sem oftast hafa upptökÍD;
kuldinn eða ofkælingin vinnur að
því, að veikja mótstöðuafl slímhimn-
anna gegn sóttgerlunum, sem eru í
loptinu, sem inn er andað. Önnur
| orsökin er innöndun ryks, reykjar
eða þá gufu af sterkum sýrum, klóri
exa Brómi o. s. frv., þær ýfa slím-
himnurnar og kitla og hleypa í þær
bólgu, eins má geta þess, að lungna-
pípubólgan er ávallt í dragi með
ýmsum faraldsveikjum t. a. m. mis-
lingum, andarteppuhósta, influenza
eða kvefi, taugaveiki og bólusóttinni.
Hvað meðferðinni á lungna-
pípubólgunni snertir, þá er fyrst og
fremst áríðandi, að reyna til að verj-
ast ábrifum bólgusóttgerlanna; en