Lögberg - 17.09.1903, Blaðsíða 4

4
L/5GBEKG 17. SEPTEMBER 1903

c?
ögberg
«cB at n-cnni annnda*
----------------ishTn
nt THB lögbbro
^ÍNTING s PBBLXSHfNG Co. 'XPagilt;, *8
» Wiui.a Aw, o* N*I1* St.. WlNKIPEO.MA*
ikooiar Ji «. atB Án^ .» Iilnndl 8 kr.- Borgul
„íii (riuu K.inAt'Ut »r < <»n<
rnblMied «vjrr tí'ininr *r THB LOGBERG
rBiNTÍNG * PV'BLÍSHXNG Cíx Xnsorporated).
» Co» Ar« «n- Nwt St.. Wikkipbo.
xLmi. — S'.1 cacrictio* i»rív* ♦» ao twt. SMFtbU
U »dv*rac4. *ULor i« < '•«<*
ctrmKiw
Jobr A* B:c-3rt*A.
aUULÍSINGA* -tan<-«o«i>rtii,«« ' »««t
, -»r*i b'rif 50 orfc *8a t Í>'"H i.í 1 kslenoaOT
.atu mo toÁnuöinc. A •ta'rri aaglýaiogim
»nrH rtaifl. afeiáttnr «ftfr uœnuuri
bCSTABA SKim
*jao» »irui*i» a* *
»fnfr*œt
kantMrmlA varíhtt «ð. tlV
an tub tjrrfTMdl MMM
■ lAAÍm-m tli ■fgrtí'WUvof: btaítíai tri
^•v.^ f o^fj^ry 4fc f^oh. 0*V
4» 0* » ' 1 •
tST -?«CjÓTfc*« «í“
Í<JLífcC““
* O. »OH '?** A lfiuilPfcfc. MlA
*%->.»uiKv*Uit la*- <Hw*mu fcr jppfcOfTA Utll
I bifcöi d«iid acma Dann akoMIaoi. þScw haiui
>efir upp E’ kaupamii »©01 ar í tkold v:ð blaoia
fytur viaifei lurn 6n þest f.ð tilkynna heimili««kift*
n. þá or paó fyrir dóm#rilunum álitin aýmleg
iöira-an fyrir prettvialefirum tilgangL
/* »fnbnl'* <7* • -n 17 Septewibrr m>3.
Hogmj-nd Bordens.
Sum bl »8 landsins hald* því
fratn, að R. L. Bordon, leiðtogi aft-
ur >nld.*manna i Dominion-þinginu,
hafi bent a afferö til &ö bœta úr
járnbrautarþörfum lanasins, og aö
öllu þvi mœtti koma í kring á sex
minuöum. Vér höfum skýrt járn-
brautarmU Laurier-stjórnarinnar
fyrir lesendum vorum og gert grein
fyrir því hvern þátt hún tekur f
byggingu Grand Trnnk Pacific
brautarinnar og, »B hún býit ekki
viö, aö brautin kosti landiö yfir
$13,000,000. Hvemig steadur á
því, aö „Heimskringla," sem í síö-
nstu riku bendir á hugmynd Bor-
dens og m»lir fram moö benni, ekki
skuli iofa lesendum sínuin aö sjá,
hvaö það mundi ko*ta landið ef
þinrið aðhyltist þa huguiynd og
hyrfi frá Grand Trunk hugmynd-
inni? Blaðið þykist sýna fram á,
hvað Grand Trunk Pacitic brautin
hlyti aö kosta, og margfaldar allan
hinn aœtlaða kostnað með sjálfum
sér að heita má til þess að gera alt
88iu ægilegast ( augnm manna.
Hvers vegna þá ekki til samanburð-
ar aö sýna kostnaðinn við Borden
brantina?
Pöstmálar&ögjafinn Sir William
Mulock hefir samið greinilega
skýrslu ytir þaö, hvað Borden braut
in mundi kosta. þá skýrslu eða á-
ætlun las hsnn upp í þinginu, og
gerði Mr. Borden engar athugasemd
ir við nema eitt einasta atriði, sem
síðar skal verða bent á. Samkvæmt
þessari áætlun mundi Borden braut-
in kosta S‘259,000,000. Sir William
sagði, að ástæðan fyrir því, að Bor-
den ekki legði fram áætlun um
kostnaðinn við járnbrautar hug-
mynd hans, væri sú, að hann og and
stæðinga-flokkurinn skammaðist
sín að leggja allau þann kostnað við
hliðina á $13,000,000, sem væri alt
sem Laurierstjórnin ætlaöi að láta
Grand Trunk Pacific járnbrautina
kosta landið.
Kostnaðurinn við járnbrautar
kerfi Bordens, samkvæmt áætlun
póstmálaráðgjafans, er á þessa leið.
Canada Atlantic járnbrautin
með vatnabátunum $17,000,000
þetta er eina atriðið, sem Mr.
Borden mótmælti; hann sagði, að
braut þessa, með öllum útbúnaði,
mætti fá fyrir $14,000,000. Sir
William Mulock sagðist hafa fengið
áreiðanlegar upplýsingar um það,
að bún fengist ekki fyrir minna en
$17,000,000, en samt skyldi hann
færa tilu þessa niður ( $15,000,000.
Canadian Pacific járnbrautin
norðan við Lake Superior $38,000, -
000; og kostnaðurinn við að eignast
C. P. R. og C. N. R járnbrautirn-
ar frá Port Arthur til Winnipeg
og með því aukinn útbúnað mundi
urfa á Intercolonial jarnbrautina,
þá mundi þ»ð k.osta $90,000 000, að
fá hana til Winnipeg.
Með því móti sagði póstméla
j ráðgjarinn, nð ekki einnsta yrði C P.
i R. félaainu borguðir $38 000 000,
i beldnr træti þá félagið lagt járn-
jbraut þess til Duluth or þannig
stefnt tlutninguin út úr landinu og
gert brautina að Bandarikjabraut,
og væri þá vel að verið, eða hitt þó
heldnr.
Brautin vestur tim fjöllin
mundi kostn S30 000 000, og væri þá
upphæðin orðin $120,000,000.
Jarnbraut fra Levis til Monc
ton $10 000.000.
Og svo hin fyrirhugaða Borden
braut frá Quebec til Winnip-g $2»,-
000,000. þessa braut vildi Borden
láta letrgja alla leið vestur að h»fi,
og mundi hún kostaum $88,000 000
Bvðar bratitirnar myndi ko«ta
$202.103,549 þar við bætiet $42,
000,000 fyrir útbúnað, sem til sain-
ans ejt rir $224,000 000. Svo þyrfti
að k«upa skipitflota til þess að geta
mætt samkepni, en pað sagðist
p'iitriivlaraðgjafinn ekki ætla að
meta til peninga.
Auk þess hlyti þá stjórnin að
taka að sér hafnarskuldirnar ( Que-
bec ($5,000,000) og Montreal (3l\.
000,000), og yrði þá allur kostnaö-
urinn við j»rnbrautarhugmynd Bor-
dens $259,000,000 — og þó er ekki
gert ráð fyrir neinu fyrir geyroslu-
hús og annað þess konar.
Hér hafa menn þá heyrt, hvað
það mnndi ko<ta landið ef þingið
aöhyltist jámbrautarstefan Bo dens.
„Mr. Borden bregður stjórn
inni nm það“, sagði póstmálaráö
gjafinn, „aö hún hafi ekki tekið sér
n«gnn tíma til að undirbúa og
gagnhngsa jámbrautannál sitt. Viö
höfum þó verið að búa mnl þett&
undir í heilt ár, en hann (Mr. Bord-
en) legcnr fram hngmynd sína eftir
átján daga umhugsnnartima. Hvað
skyldi mega nm það hugsa?“
það er lfka sannnst að segja,
aö þetta járabrantarmál Bordens
er svo grnnnhugsað og óframkvæm
aulezt, aö hvorki hann né nokkur
annar maður ( andstæðingaflokknum
hefir fengist til þess, þrátt fyrir
marg-ítrekaðar áskoranir, aö leggja
þaö fram fyrir þingið í tillögusniði.
Og þrátt fyrir það þó fjöldi and-
stæðinganna hafi rætt járnbraotar-
m liö í þingino, þá hefir ekki einn
einasti þeirra mælt fram meö hug-
mynd Bordens óbreyttri. I því
einn kemur stjórnar-andstæðing-
unum saman að setja sig upp á móti
G. T. P. samningunum, en þegar um
nýja samninga er að ræða, þá segir
sinn hvað og engir tveir eru á sama
máli. Sundrung þessi á meðal and-
stæðinga stjórnarinnar stafar af því,
að þeir tínna til þess með sjálfum
sér, að járabrautarsamningar Laur-
iftr stjórnarinnar eru góðir, og að
óhugsanlegt er fyrir þá að benda á
annað betra; en þeir vilja fá samn-
ingunum frestað þangað til aftur-
haldsflokkurinn kemst til vakla, til
þess, cf unt væri, að láta sjálfuin sér
eitthvað gott af því skína, annað
hvort með því móti að halda þeim
þá áfram, eða með því að hætta við
þá—alt eftir því, hvernig kaupin
gerast á eyrinni.
Borden og flokksmenn hans
hafa gert sig hlægilega með fram-
komu þeirra og hringlandahætti
Vel get eg skilið það, ef leið-
togi andstæðingatlokksins segði:
,það er bezt við reynum að koma
jftjssu sa > an í tillögu. Við höfum
latið mikið yfir einurð okkar og
karlmensku, og það lítur ekki karl-
uianulega út ef við tölum eiuungis
út í loftið um malið, en skorumst
uudan að 1-ta skoðun okkar koma
fraiu í tillögu formi.‘—eg get vel
skilið það, segi eg, að þingmaðurinn
frá Hamilton (Mr. Barkei), sem nú
situr brosandi 1 sæti stnu, mundi þa
ta«a fram í íyrir leiðtoga ainum og
segja: ,Æ nei, þú mátt ekki gera
pað; manstu ekki, að eg sagði, að
það væri ómögulegt fyrir eitt jarn-
bi autarfélag að ' íeyfa öðru felagi
umferð um brautir sinar? Og með
jrinoi hugmynd ætlar þú fjórum fé-
lögum að n >ta sömu brautma. Æ
nei, gú matt ómögulega setja þetta
fiam sem tillógu.
laginu um manninn, að þ»\ð inm-
þykti á fundi að gr»iða honum kaup
sitt ($48.00 um vikuna) í þau tvö og
hálft ár, sem hann verður í fangelsi.
þó hefir hann með þessu háttalagi
aínu varpað skugga á verkamanna-
félagsskapinn og spilt fyrir honum.
Auðvitað væri ekki rétt að láta
verkamannafélögin ytirleitt gjalda
þrælmensku einstakra jnanna, en þá
mega ekki félögin heldur hampa
öðrum eÍDS mönnum og Parks eftir
að þeir eru orðnir uppvísir að glæp
um og fúlmensku. Sum Banda-
ríkjablöðin hafa varað menn við því
að láta verkamannafélögin gjalda
manns þessa, og baldið því fraúi, að
enginn mundi fella yfir honum
þyngri dóm en einmitt verkamanna
Og þingmaðurinn frá South íélðgin sjalf. Aftnr önnur blöð, sem
L nark (Mr. Haggart) inuudi segja:, fremur eru verkamannafélagsskapn
Æ nei, gerðu ekiti þetta að tillögu. iutn övinveitt, hafa bent á Parks
þu matt tala uir malið eins og þú
vilt; en þú matt ekki gera það að !
tillögu, vegna þes3 eg var álgerlega)
andvigur þjóöeign járnbrauta, >en verkamannafélögin
pað felst i hugmynd þinni.‘
Og þingmaðurinn frá Jacques
»ém gott sýnishorn af verkamanna-
leiðtogum landsius. Og bú hafa
styrkt málstað
hinna síðarnefndu bla*a méð því að
„ . _ lýsa trausti til parks á fundi og
Cartier (Mr. Monk) mundi srg,a: Æ amþ kkja ^ jft,d h k
nei, gerðu ekki þett* »ð tillogu. þu | K » i- 'iV ,
matt talaum m tlið eius mikið og meðan fang^lsisyist hans stendar
pér lízt, en þú verður, blessaður, &ð
muna það, að eg vildi láta allar ný
lendu járnbrautir liggja suður og
norður, og þú talar um járnbráut
fra Moncton til Winnipeg.*
Og svo mundu aðrir þingmenn
segja: ,Við höfum sent út um alt
ræður eftir frægau mann, sem við
höfum haldið fram, að hefði meira
vit á jarnhrantarmálum en nokkur
annar maður í landinu, og hann
hetír lýst ytir því, að járnbrauti-
blendings hugmyndin gæti aldrei
blessast, og hvermg gefcur þú búist
»ið, að við greiðum atkvsoði með
h gunynd jinni, þar sem gert er ráð
fyrir að r.ota járabrantir þriggja fé
lctga? í hammgjubænum, þú mátt
ekki gera þetta að tillögu/
Og þingmaðurinn fra East Grey
(Mr. Sproule) mundisegja: ,Nei, nei.
Var eg ekki búinn að segja bændun-
um fra því, hvernig stjórnin færði
þá ( skuldahlekki með hinum ógur-
lega kostnaði við G. T. P. brautina?
Og hér ert þú að burðast með járn-
brautarhugmynd, sem mundi kosta
landið helmingi meira. Hvernig
ætti eg að afbera það að láta bænd-
urna finna til hlekkjanna og líta svo
til mín ásakandi? Gerðu það fyrir
mig að leggja ekki fram neina til
lögu ( málinu. ■ Talaðu um það eins
og þú vilt, en gerðu enga tillögu'.
þetta er lítið sýnishorn af því,
hvernig byr járnbrautarhugmynd
Bordens hefir fengið meðal flokks
manna hans og, hvernig skopast er
að honum og þeim í þingi og utan
þings.
f
Umferðafulltrúi verka-
manna dæmdur.
járnbrautarmálinu eins og sést á svo
hljóðandi kafla úr ræðu Mr. Pater-
sons (eins af ráðgjöfnm stjórnarinn-
ar):
„Og hvernig á að fara meöjárn-
brautarhugmynd andstæðinganna?
við viljum fá tillögu frá þeisa. þaö
er nægur tími til þess enn þá. þing-
maðurinn frá West Toronto (Mr.
Osler) ætti að reyna til að sameina
ullar hugmyndirnar í eina tillögu.
Við höfum lagt greinilega fram okk-
ar jámbrautarmál og eigum heimt-
ing á, að hinir geri hið sama. Hvern-
ig víkur því við, ;)að þeir ekki eru
myndi verða nilægt $26,000,000; ‘ búnir’að því?
Um fáa menn hafa Bandaríkja-
blöðin farið harðari orðum en nú
undanfarnar vikur um Samuel J.
Parks umferðafulltrúa húsasmiða og
brúagerðarfélagsins í New York.
það er heill skari manna í Banda-
ríkjunum, sem á því lifir að ferðast
um og líta eftir hag verkamanna
fólaganna, og félögin borga þeim
a'lan ferðakostnað og gífurlega hátt
kaup. þessi S. J. Parks hefir verið
dæmdur til 30 mánaða fangelsisvist-
ar í Sing Sing betrunarhúsinu í New
York fyrir að hafa fé út úr mönn-
um með því að ógna þeim með verk-
falli. Hefir hann þannig haft stór-
fó út úr verkgefendum fyrir það að
fresta verkföllum um lengri og
skemmri tima. Parks er ekki eini
umferðafulltrúinn, sem grunaður
hefir verið um svona atferli, og er
ekki ólíklegt að fleiri verði látnir
gera reikning ráðsmenska sinnar
áður langt liður. þrátt fyrir alt,
sem Parks hefir látið þægja sér til
að koma ekki verkföllum á, þá hefir
hann að sögn veriö orsök í 5,000
verkföllum á síðastliðnum Bjö árum,
og er þ*ð að meðaltali tvö verkföll
á dag. En verkamenn margir halda
mjög rnikiö upp á Parks, því að
hann hefir fengið kanpið i húsa og
brúa-smiðafélaginu fært upp i $5 á
dag úr $2. Og svo vænt þykir |fó-
i meðan
ytir. ,
Blöðin hafa það eftir vissum
verkamönnom, að þeir hafi unnið
fyrir meiri peningum meðan kaupið
var lægra, heldur en með þessu háa
kaupi og endalausu verkföllum. Og
meðan P&rksnaálið stóð yfir, barst.
málfærslumanni ríkisins svohljóð
andi bréf frá verkamannskonu
eiuni: • - -J
„Fyrir aðgjörðir hans (Parksi
svelta nú konur, börn og fjölskyld
ur smiða þúsundum saman og l(ða
engu minna en fólkið í kolabéruð-
nnnm. Sumir menn þessir hafa
veriö vinnnlausir meira en þrjá mán-
uði. Sumií- þeirra eru fjölskyldu-
menn, og allir þurfa þeir eitthvað
til að lifa á. Hvernig ( ósköpunnm
eigum við að fá að borða þegar
mennirnir era neyddir út ( iöju-
leysi? Sumir þeirra neyðast til að
sálga sjálfnm sér, ýmist bókstafiega
eða með því að leggjast í drykkju
sk*p og flæking, því það er æfinlega
hægt að fá i staupinu þó ekkert f&-
ist til að seöja hungrið með. Og (
stað þess, að þeir, sem eiga að vera
stoð okkar og stytta, ^eru á valdi
vissra eigingjarnra “ manna, sem
ganga undir nafninu umferðafull-
trúar, þá svelta konurnar, börnin og
mæðurnar og verða að líða niður-
læging og alls konar skort, sem
mögulegt er að gera þeim skiljan-
legt, sem ekki hafa sjálfir jjreynt
slíkt eymdarástand. Verkamenn
Bandaríkjanna stæra sig af sjálf
stæði sínu; en mér finst það freinur
lýsa fyrirlitlegu ósjálfstæði að láta
fáeina fulltrúa ráða yfir vinnu
þeirra, lífi þeirra, heimili og skyldu-
liði.
Sá glæpur Sam. Parks að taka
l!ó og biðja um fé hjá þeim, sem fé
eiga, kemst í engan samjöfnuð við
grirnd hans og þrælmensku að
taka bitann frá munninum á verka-
manninum og hyski hans. Líf mitt
og vesalings litlu barnanna minna
er einungis lítið sýnishorn af því,
ivað fólk verður að líða fyrir að-
gjörðir hans.“
Astandið á Eag’landi.
Hugmynd nýlenduráðgjafa Breta
um viðskiftasamband milli Bret-
lands og nýlendanna fær meira og
meira mótbyri með hverjum degin-
um. Stjórnmálamennirnir, sem
hngmyndinni eru mótfallnir, hafa
æst alþýðuna svo upp á móti Cham-
berlain, að smánaróp skrílsins mæta
honum á ferðum hans eftir götum
Lundúnar-borgar. Til að spilla
fyrir m&li hans og æsa alþýðuna
hefir því verið haldið fram, að alt,
sem fyrir honum vekti, veari að fá
toll lagðan á matvöru þá, sem fá-
tæklingarnir mest nota og sízt geta
án verið. Margt hefir þótt til þess
benda, að mál þetta mundi verða
Bslfour-stj 'rninni til falN; og núna.
i vikunni V'gar ráfianevtíft kotn
saman áfu> d t’l »' ræ a m liá, þá
var áhuginp og f I >tro’,nin!Tnrinn
svo mikill, að lögregluliðið vnrft að
koma til sögunnar og greiða götu
ráðgjafauna til samkomustaöarins.
Og fólkið stóð á öndinni meðan
fun durinn hélzt, og það bezta, sem
vinir stjórnarinnar gátu búist við,
var, að fram úr vandræðunum yrði
greitt meft því, að vissir menn segði
sig ur stjórninni og aðrir teknirf
þeirra staft, En þaft lítur helzt út
fyrir, aft Mr. Balfour hafi tekist að
koma á samkomulagi í bráöina að
minsta kosti. Frá þeim fundi hafa
f'ingist einungis óljósar fróttir; samt
er fullyrt, aft stjórnin ætli ekki að
segja af sér og, að parliamentið
muni ekki verfia kallað saman t
haust. Yíst má telja, að hugmynd
Chamberlains verði borðlögð til ó-
ákveðins tíma. Sumir geta þess þó
til, að íhuguu málsins verði falin
konunglegri nefnd.
»,Um Vesturheimsfer»ir“
skrifar Hafsteinn Pétarsion fyrrum
Tjaldbúðarprestur botnl»u»an þvætt-
ing (nýkomnnm „þjóðólfi.'- Reynd-
ar segir ritstjórinn, að greinina hafi
ritaö „merkur landi vor erlendis“ til
þess ftð henni verði fremnr veitt
eftirtekt; en hver einasti mafiur, seu>
lesið hefir þvætting H. P. að undan-
förnu um Vestur-íslendinga og
Vesturheimsferftir og „agentana" og
séra Jón og „Norðurland" og „ísa-
fold“ og „Lögberg“, sór strax, að
þetta er aama upptuggan og sver
sig ( asttina. Hefði nokkur annar
en H. P. sett saman greiuina, þá
væri slíkt hegningarverð rithvinska,
þvf að hún hefir áður margbirzt,
nudir nafni H. P., moft smávegis, ó-
merkilegum orðabreytingum.
Að því einu leyti er þessi þjóð-
ólfs-útgáfa séra Hafsteins af Vestur-
heimsþvæfctingi hnns ólík hinum
fyrri, að þá var aðalaugnamiðið að
sverfca Vestur-íalendinga sem hon-
um var ( nöp vift, en nú er hann
auðskiljanlega að leggja sig eftir að
fá vinnu hjá atjórn Islands við að
ferðast nm landift og halda fyrir-
lestra og samtals fundi ( þeim hér-
uðum landsins, þar sem agentunum
verður mest ágengt.“ „Verksvið
manns þessa,“ segir hann, „væri að
vekja trú alþýðunnar á framtíð ís-
lands, glæða ættjarðarást hennar og
hrekja skrumlýsingar og ósannindi
vesfcurferða-agentanna. Um leið
gæti þassi maður—eftir samráði við
helztu menn ( hverri sveit—tekið
til íhugunar, hvað hægt er að gera
til hjálpar þeim mönnum, sem vilja
leita'ttil Vesturheims sakir atvinnu-
leysis og fátæktar."
það rnikla og óvænta happ
skyldi nú eiga eftir fyrir íslandi að
liggja að fá „hinn merka landa vorn,
séra Hafstein Pétursson til að ferð-
ast um og vekja trú manna á fram-
tíð þess og hjálpa þeim til að rétta
við, sem við fátækt og atvinnuleysi
eiga að stríða. Fengisfc jafn úrræða-
gott og praktískt mikilmenni!! fcil
að takast þetta þýðingarmikla starf
á hendur fyrir landsstjórnina, þá
ætti að vera þar með loku fyrir það
skotið, að vesturflutningar standi
íslandi framvegis fyrir þrifum.
C. P. K. umbætur,
Loksins er þá svo komiö, aö
bæjarstjórnin og C. P. R. fólagið
hafa komist að samningum um und-
irgang undir járnbrautina á Main
st. og aðrar naaösynlegar og mikils-
verðar umbætur. Samningar voru
áður fullgerðir og umbæturnar væri
nú vel á veg komnar; en Roblin-
stjórnin hrakti þá til þess að geta
lóknast einhverjum vissum pólitfsk-
um vinum sínum.
Samkvæmt þessum nýju samn-
ingum skuldbindur C. P. R. fólagið
sig til aö láta búa til undirganginn