Lögberg - 19.11.1903, Blaðsíða 2

2
LÖOBEKG, 19. NÓEMBER !9ub.
Mentamíllin á alþingi.
(Eftir „íaafold.1')
Afrek a!f>ingis i mf>ntamálunum
pesau sinni eru f>au helzt, að
pykti löp um stopnun firagnfræfiaakóU
& Akureyri (i st&P Möf'ruvalUskrtiaus.
sem brano), veitti cand. GuPmund
Finnbopasyni styrk næstu tvtt ár t>!
aB ranns&ka mentunarftRtand ð hér fi
landi, hækkafti styrk til barnaskó ft op
farkeunara um 1000 kr. (Jðara áriB)
til hvors, og bætti f>vf ákvæði inn f
skilyrðin fyrir f&rkennarastyrknuro, rB
kennararuir skuli fá annarsstaðar frá.
auk fæðis, helminaí á móts virt lands
sjóðsstyrkinD; til syslubókasafna voru
veittar 1000 kr. á ári (alt að 100 kr.
til hvers) gegn jafnháu tillagi annars-
staðar frá; til að koma upp tekniskum
skóla i Reykjavfk 4000 kr. á ári; til
að semja lestrarbók h&nda alf>yðuskól
um voru heimilaðar 500 kr. Og loks
var samf>ykt f>ingsályktun um kenslu
1 lærða skólanum f Reykjavfk, eins og
&ður er skýrt frá f ísafold, og lög um
stofnun lagaskóla.
Auk f>ess hafði pingið til meðferðar
Júngsályktun um lestrarbók handa al-
f>yðuskólum, og frumvarp til laga um
atofnun kennaraskóla. En hvorugt
J>eirra mála náði fram að ganga f
f>etta sinn.
I>ingsályktunartillag&n um lestrar
bókina var feld f efri deild, og frum-
varpið um stofnun kennaraskóla dag-
mði uppi á hrakningi milli deildanna
Ekki gekk f>að f>rautalaust að koma
fram lögunum um gagnfræðaskólann
& Akureyri. Þau komust f sameinað
J>ing að lokum.
Ágreiningsefnið var heimavistirnar
í skólanum. Neðri deild vildi upp-
haflega hafa f>ær handa 00 —70 nem
•ndum, en efri daild færði f>ær niður
í 24. Út af þessu lenti málið á hrak-
ningi milli deildanna og fékk loks
pær endalyktir f s&meinuðu þingi, að
heimavistir voru ákveðnar 45—50.
Lestrarbókartillagan fékk engan
byr hjá mentamálanefod efri deildar;
ekki af f>ví, að nefndin viðurkendi
eigi f>örfina á slfkri blk, heldur aðal-
lega af f>vf, að henni virtist „lands-
stjórnin eigi líklegri til heppilegra
framkvæmda f f>eim efnum en bóksal-
ar landsins, í samráði og samvinnu við
kennara f>ess“, taldi og llklegt, að
bókin seldist svo vel, að engin f>örf
væri á að landssjóður kostaði útgáfu
hennar að neinu leyti. —
Sennilega vekur f>að megna óá-
nægju meðal allra, nem áhuga hafa á
mentamálunum, að ekkert varð af
stofnun kennaraskóla að f>essu sinni.
Mentamálanefndin f neðri deild komst
svo að orði um hsnn f áliti sfnu:
„Kennaraskóli,og hann myndarleg-
ur og vel úr garði gerður, er fyrsta
sporið til umbóta á alþýðumentun
vorri, enda mun'pess nú alment vera
óskað, og pað af fylstu rökum, að eigi
sé lengur frestað stofnun hans.“
Vonandi dettur engum í hug, að
neita f>essu. Fyrsta ráðið til að menta
f>jóðina hlytur f>ó að vera f>aö, að hafa
hæfa menn til að kennajog eitt helzta
ráðið til að tryggja sér, að f>eir séu
til, er f>að, að til sé mentastofnun sem
byr f>& UDdir stöðu sfna. Sá tími nál-
gast óðum, að ekki verður gert nema
hlegið að þeirri hjátrúarkreddu, að
f>að verði ekki í skólum lært að segja
itil börnum; f>að sé eingöngu komið
•undir eðlisfari mannsins, hvort hanD
getur veriö kennari eða ekki.
Svo var að sjá, sem allir f>ingmenn
væru í raun og veru sammála um f>örf-
ina á kennaraskóla. En lengra gátu
f>eir ekki heldur átt samleið. Svo vsr
f>að gert að ágreiningsefni og a ð a 1 -
*tr i ð i málsins, hvar skólinn ætti að
standa; og f>að varð málinu að f>eim
farartálma, að f>að dagaði uppi.
Skólasetrið var gert að svo miklu
kappsmáli, að mentamélanefnd neðri
deildar vildi heldur fækka kennurum
•kólans um 1 og stytta uámstfmann
ti m heilan vetur, heldur en sætta sig
við f>að, aðskólinn stæði f Hafnarfirði;
og efri deild virtist heldur vilja engan
kennaraskóla stofna að pessu síddí,
heldur en hafa hann f Reykjavfk.
Báöum deildum kemur saman um
jf>að, með öðrum orðum, að betra sé
að uua við ófullkominn keoriar&skóla
‘yrst um síod, heldui eu láta drags til
simkomul&gs Um skólasetrið. t>að
sem f>eim fanst mest um vert, var ekki
pað, h v e r n i g skó'inn yrði, heldur
h v a r hann stæfi.
Rsunar vsr f>»ð látið f veðri v&ka,
að skólinn f>yrít' R* verA f Reykjavfk,
til f>ess &ð geta orðið f alla st*ði full-
komÍDD. t>essvegna var [>&ð vfst aðal-
lega, að mer.tamálanefnd oeðri deild
&1 fylgdi f>vf svo fast frarn. En Ó
hvggdegt var pá »f henni, að tjá sig
til'eiðanlega t’l að fella burt eina árs-
deild'na úr skó!aoum, ef hann að eins
fengi að standa í Rpykjavík; f>ví mun
ófullkomnari h’aut [>ó skólion að
verða með tveirnur ársdeildum en
premur; og pótt nefndin treysti pvf,
að priðju deildinni yrði bætt við inn-
an skamms.er hætt við að dráttur hefði
getað orðið á pvf. Dingmenn hefðu
llklnga viljað fá vissu fyrir f>vf, sð
skólinn gerði ekki fult gagn með
treimur ársdeildum, áður en f>eir
bætta við hinni þriðju.
Dvf fer fjarri, að & sama standi hvar
skólinn er. Dað getur gert mikið til,
og pað gerir mikið til, ef um tvo
gagnólfka staði er að ræða. Nokkur
munur er & pvf, hvort kennaraskólinn
er f Reykjavfk eða Hafnarfirði, en pó
alls ekki svo mikill, að eyðandi sé
mörgum árum f deilur um pað eitt,
jafnbráða nauðsyn og til f>ess ber, að
landið fái fullkomlega viðunandi kenn-
araskóla. Munurinn getur ekki verið
8vo mikill, að pað sé.rétt að gera hann
að aðaiatriði málsins, pótt svo væri
gert f petta sinn.
En hér tj&ir ekki að sakast um orð-
inn hlut. Næsta ping bætir væntan-
lega úr skák f pessu efni. AÖ öðrum
kosti hætta menn að reiða sig &, að
pað ké f einlægni mælt, er pingmenn
tjá sig yfirleitt hlynta aukinni alpýðu-
fræðslu. Áhuginn er ekki sterkur, eða
p& að skilningarinn á málinu er of
takmarkaður, ef pað strandar ár eftir
ár á sama skerinu, eaki stserra en
pað er.
Og næsta ping verður að komast
leDgra áleiðis með mentam&liu f ýms-
um öðrum greinum. D&u purfa svo
br&ðra endurbóta við. Yið pví m&
ætið búast, að ágreiningsefnin verði
mörg; hjá pví verður ekki komist,
pegar um jafn umfangsmikið og mik-
ilsvarðandi mál er að ræða. En pess
ætti að mega vænta, að smáatri!in
verði ekki l&tin vefjast fyrir ua of.
Einlægur framsóknarhugur lætur pau
ekki verða sér að farartálma. Ef hann
er vaknaður f mentamálunum, pá ar
öllu óhætt; en sé áhuginn deigur,
nemur hann staðar við hvern smástein
sem í götunni verður. Di er tekið pað
ráð, að leggja árar f bát og láts alt
sitja við sama, heldur en sætta sig við,
að ýmsum smáatriðum sé öðru vísi
skipað en bezt verður ákosið.
Hólar og Hólakirkja.
Úr „Norðurlandi:1
Væri einhverjum Hjaltdæling, sem
liföi síðari hluta 18. aldar, leyft aö rísa
upp úr gröf sinni og llta yfir Hólastaö,
myndi honum virðast mikil breyting &
orðin frá hans dögum. Ekki er ólík-
legt, að honum flygi pá í hug: „Er nú
slfk breyting til bóta, eða eru hér ljós
merki afturfarar?" Eg læt hann ráða
svarinu, enda yrði par margt að at-
huga, ef slfkt ætti að brjótatil mergj-
ar. En vfst er pað, að breytingin er
mikil, pótt f fljótu bragði beri mest á
hinni breyttu húsaskipun. Hin fornu
hús, biskupsstofa, skólastofa, prenthús
og bær er horfið, og sjást nú óglögg
merki sumra peirra bygginga. Aftur
á móti stendur par nú búnaðarskóla-
hús, svo sem kunnugt er, reist fyrir
nokkurum árum, og hinn svo nefndi
„Nýi bær“, bygður á öðrum stað en
hinn forni.
Af hinum gömlu byggingnm stend.
ur kirkjan ein eftir, mikið hús og
stæðilegc, reist 6 dögum Gfsla Magn-
ússonar, er var biskup & Hólum 1755
—79. Yfirsmiður kirkjunnar var pýzk-
ur byggingameistari. Mælt er, að
byggingin hafi staðið yfir 3—4 &r, og
var henni lokið árið 1702. Kirkjan öll,
með forkirkju (stöpli), er 40 álnir á
lengd og rúmar 14 ál. á breidd utan-
veggja. Hæð undir loft af gólfi er 0^
al. og rishæö DálæJt 8 álnum. Veggi
eru víðast hv&r nálægt l^ al. á pykt
gerðir úr grjóti og kalki. Allir inn-
veggir kirkj nnar og loft er sléttaö
meö kalki. En utan á veggina hafa
verið fe d ir á röð og lfmd&r með kalki
tilhö^gnar steinflögur, 2—6 puml.
pykkar, úr rauðuuo steini (Breccie) úr
Hólabyrðu.
í fyrs.u var kirkjaa með hiuum
rauða steinlit að ut&n og hvftum kalk-
rákum á milli. En vegna pess að
steinninn er línur, og polir illa áhrif
lofts o j vætu, var p&ð ráð tekið, að
kalka ste'ninn utan. D&nnig var henni
haldið við um mörg ár, par til nú fyr-
ir 10 árum, er k&lkið var skafið burtu
og lögð cementshúð ut&n á alla vegg-
ina. Dótti roörgum kirkjan ófrfkka
mjög, er húu var gerð grá f staðinn
fyrir hvft.
Viðgerð pe.si hefir verið l&tin duga
s:ðan, pó húa væri rnjög af sér geng-
in & sfðari árum, par til nú f sum r,
að gert var rækilega við kirkjuna
bæði utan og innan. Eg efast ekki
um, að Hjaltdælingnum mundi nú
pykja hún allálitleg að utan.
En ef hann liti inn f kirkjuna, og
.-æ' pi breytingu, sem par er 4 orðin,
myndi hann spyrja: „Hafa ræningjar
látið hér greipum sópa um kirkjuna
mfna?“
Ó-nei, ekki hafa ræaingjar rúið
han», en mjög er hún nú svift öllu
sfnu forna skrauti og dýrgripum.
Fyrir nokkurum árum var nálega
öllum d/rgripum kirkjunnar ovift
burtu og peir fluttir suður f Rrfk.
Mjöfcr er og kirkjan orðin breytt
að öðru leyti. Hiu forna milligerð
milli kórs og framkirkju er horfin,
sömuleiðis hin gömlu sæti og stúkur.
En f pess stað eru komin „nýmóðins,<
sæti eikarmáluð. Nálegaenginn hlut-
u- er eftir, er minni & hina fornu p-ýði
kirkjuunar, og ar>grar slfkt m&rga
glða Skagfirðinga, sem vou er.
Flestar aðrar pjóðir mundu hafa
r :ynt að varðveita kirkjuna f hinum
fortla stíl osí með sfnu forna skrauti,
euda var p&ö vilji flestr* sókn&r nanua
p&r og prestsios, pött peir væru ofur-
liöi hornir.
K'rkjan á að eins 3 forna dýrgripi
eftir, xltarisbrik, skfroarfoat og kross-
m&rk. Aitarisbrfkin er af&rstó , út
skorin með myndtm; óvfst er nm «ld
ur hem&r, en að tfkindura er húo sið-
an f katpllskri tfð. Skfraarfo iturinn
er úr ísleozkum steini, gr&græ ium að
lit, að sögn úr Tiudutóli, afirstór og
puagur, gerður eftir „forl&gi og fyrir-
söga‘- Gísia Dtrl&kssoaar árið 1674 af
Guðmuodi Guðmnndssyui, bóad* í
Skagaficði. AUur er h tnn úthöggvinn
með upphleyptu letri, rnyndum og
rósucn, snild&rlega vel gerðum Uudr-
ar minn slik fprótt, er húa er boria
sam&n við pekkingu alpýðumanna oú
á dráttlist og útskurði. Krossmarkið
er í fullri Ifkamsstærð, alt úr tré, að
líkindum útlent. Komið mun pað hafa
til orða, að kirkj&u yrði svift pessum
muaum, en vouaadi verður slíkt ekki
látið viðgangast.
í kirkjunni eru margir legsteinar,
og hafa verið smfðaðir hlerar yfir pá
til að verja pá sliti. All-læsilegt er
letrið & peim flestum, pótt lengi væri
á peim gengið. í kirkjugarðinu m eru
margir legsteinar, en letrið & peim
mörgum er orðið mjög ólæsilegt.
Dótt Hólakirkja hafi verið svift
flestu hinu forna skrauti að innan, og
fátt beri par merki hinnar fornu prýði
verður ekki annað sagt, en að hún sé
mjög fallegt hús bæði utan og iunan;
byggingin er mjög einföld, en afar-
traustleg. Helzt má pað að kirkjunni
finna að utan, að hún er turnlaus, og
fyrir pá sök ekki eins tilkomumikil og
annars mundi verið hafa.
Enginn legsteinn eða annað mtnn
ism&rk sést í Hólakirkju eða kirkju-
garði, er minni & Jón Arason, sem pó
má fyir margra hluta sakir telja einn
hinn merkasta biskup á Hólum. En
norðaustur frá kirkju, allnærri kirkju
garði, sj&st enn merki til vfgis pess,
som hann lét gera. Ea aldrei mun pað
hafa örugt verið, sfzt að sunnan og
austan. Dó hafa par verið gerðar graf-
ir. og pvf sjálfsaot muo örðugra að-
sóknar en & sléttum velli.
Mjög merkur prestur m'ntist á p að
við mig f sum&r, er eg vann að við-
gerð Hólakirkj i, að hann vildi láta
reisa Jóni Ar&syai minnismark og
pótti a;ér pað fallega sagt. Prestur
pessi er pó laugt frá pvf að vera ka-
pólskur í anda, «a h*nn k&on að roeta
kosti soild&rmHiinsius. E>&ð vteri fall-
egt af Norðlendingum aR heiðra minn
ingu Jóns A-asonar á psnnan hátt.
Hann b&rðist ekkt einungis fyrir trú
sinni, heldur og ffegn útlendu valdi
< g kúgun, og lét fyrir pað lffið. Meira
getur eoginn látið fyrir sannfæringu
sína.
Páll J ónsson.
C>að eru fleiri, sem þjáðst af Catarrh í þessum
. hlute landsins en af öllum öðrum sjúkdómum sam-
’ anlögðum, og menn héldu til skams tíma, að sjúk-
i dómur þessi væri ólæknandi. Læknar héldu því
I fram í mörg ár, að það væri staðsýki og viðhöfðu
j staðsýkislyf, og þegar það dugði ekki, sögðu þeir
! sýkina ólæknandi. Vísindin hafa nú sannað að
‘ Catarrh er víðtækur sjúkdómur og útheimtir því
meðhöndlun er taki það til greina. ..Halls Catarrh
Cur," búið til af F. J. Dheney & Ce., Toledo Ohio,
er hið eina meðal sem nú er til. er læknar með því
að hafa áhrif á allan líkamann. Það tekið inn í io
dropa til teskoiðar skömtum. það hefír bein áhrif á
blóðið, slímhimnurnar og alla líkamsbygginguna.
Hundrað dollarar boðnir fyrir hvert tilfelli sem
ekki hepnast. Skrifið eftir upplýsingum til
F. J. Cheney & Co., Toledo, O.
Til sölu í lyfjabúðum fyrir 75C.
Halls Family Pills eru bestar.
Vottorð.
Er var svo veik af gigt, að eg gat ekki
unnið og var sárþjáð, og þrátt fyrir
lækna ráðleggingar og meðalabrúkun
gat mér ekki batnað. Eg fór fyrir 6—7
vikum að brúka L. E. og bættu þau mér
fljótlega, svo eg gat stundað vinnu. Þau
meðöl hafa reynst mér mjðg vel, og eg
hefi beztu trú á þeim, sem góðum meðöl-
um.
E Guðjónsdóttir.
Winnipeg 11. Nóv. 1903
SEYMOUR HOUSE
MarKet Square, Winnipeg,
Eitt &f bextu veitingahúsum bæjaríns
Máltíðir seldar á 25 cents hver $1.00 á
dag fyrir fæöi og gott herbergi. Billiard-
stofa og sérlega vonduð vínföue og vindl-
ar. Ókeypis keyrsla aö og frá járnbrauta-
stðövunum.
JOHN BÁÍRO Eigandi.
.,|juj|L. aij. B4SLRfciMarjmrSfc jfcUfcjHA JfcUfajmSr AHfc jmfc-liíUii iffléihJfiHL jmtÆUfci fimjfflr jifc ÆHfc aI jjj jjia. |»UL JlLIB iiiLLiL JSLB. JLLM. íf Ul P.ifli.
- . II. KTXl t£i 4 I 22171. "T' J|fS SUt " "T ~ • ~ JTTJX “ TJT “ J ~ {72 ~t|T ** TTTg TTj^ “TJX Jjr 7T ~ JJ2 T!Jf ~XTT* 1ITTÍ ~ J“ — ; ~
’ wlW W W^r wJTr fW™" llW'^Wr’ffrT’WfW'^Wr Tf“ WflF IW WtWtWt tiff WlWTrW'»iW™i“ Wtd 'Wflr WTtT »rf TfT' TTW“tWr 1“ Ilff Wrfr'
Merki:
Blá
$tjarna
The Blue Store
GRAVARA! GRAVARA!
Yið höfum bætt hinum ágætu vörum frá I >uhamei & Co, St. Annes, P. Q., við hinar
miklu vörubirgðir, sem við höfðum fyrir, og höfum því hinar langmestu
birgðir af loðskinnavöru í Vestur-Canada. — þær eru handa yður
Við kærum oss eigi um að halda í þær.
Komið og finnið oss.
Kvenna Loöfatnadur
Jackets úr ekta grænlenzku selsk..
bryddir með lambskin. $22 50 og
$25 virði. Söluverð $18
Svartir Astrachan Jackets. $30.00
virði. Okkar verð að eins $20.
Svartir Astrachan Jackets, af raörg-
um b'tri tegundum, með sam-
svarandi niðursettu verði.
Astrachan Wallaby. að eins fáeinir
til, $22 50 virði, fyrir $15.
Victorian WaUaby, betri tegundir;
samsvarandi niðursett verð.
Racoon Jackets, 24, 30 og 36 þml.
langir, með svo miklum afslætti,
að furðu gegnir.
Tasmania Coon, Canadian Coon,
Silver Coon ogElectric Seal Jack-
ets, skreyttir og óskreyttir. Við
höfum svo margar tegundir, að
eigi má lýsa þeim nákvæmar hér.
Komið og skoðið. Verðið er frá
$45 Oít niður í $35.
Persian Lamb Jackets, gráir, af
ýmsum gæðum. Komið og skoð-
ið þá.
Jackets, svartir og mjög
Lamb Jackets af beztu
Bokhara
góðii.
Russian
tegund,
Half Persian og Otto Seal Jackets,
ýmiskonar gerð og ýmsir prísar
Skreyttir og óskreyttir, eftir því
sem hver óskar.
Sjáið alt sem við höfum til af svört-
um Persian Lamb Jackets og
ekta suðurh. selskinns Jackets.
Karlm lodfatnadur
Loðfóðraðir yfirfrakkar. með rottu-,
marmot- og Labrador selskinna-
fóðri, frá $125 niður í $27.5u
—Sjáið þá og yður mun undra
stórlega. Ef þ5r kaupið annars-
staðar án þess að skoða hjá okkur
verðið þér óánægðir
Racoon kápur.—Mikið af þeim teg-
undum, sem þér aldrei áður hafið
get <ð fengið fyrir minna en $80,
$90 og $100 Þær eru af ýmsu
verði, alt niður í $37.50, og nokkur
úr Upiongo Coon á $30.
Wombatkápur: Fullkomnar birgð-
ir, seldar með niðursettu verði.
Sjáið Cape og Russian Buffalo káp-
urnar okkar með niðursettu verði.
Egta kínverskar geitarskinnskápur,
gráar, með niðurs. verði, frá $15.
Loðhúfur — Grenslist eftir niður-
setta verðinu frá $1.50 og upp.
Loðskinns-glófar. — Spyrjið um nið-
ursetta verðið.
Loðkragar úr oturskinni. Persian
Lamb, Tasmania Beaver, German
Otter og margsk. canadiskum loð-
skinnum; frá $2.50 og upp.
Smærri lodskinnav.
Kragar:
Marmot, Canadian Mink, Germ.
Mir.k, Canad Marten. Alaska Sable
80 þml. og 50 þml., Alaska Sabie
breiöari og lengri. Rock Bear, Black
Thibet, Rock og Stone Marten,
Verð frá $65 niður í $3.
Muffs
úr'German Mink; Black Bear, Al-
aska Sable, faliegar gráar og svart-
ar Persian lamb, Can. Mink, 'Stone
Marten, Astrachan, ChUian Stock
og margar aðrar tegunoir. Gætið
að hinu ákaflega niðursetta verði:
Frá $65 niður í $2.
Capes og Caperines
Capes með niðursettu verð, svört
og mislit:
35......... á $22 50
80...........á 18.50
25...........á 16.50
Caperines af allra nýustu gerð með
afarlágu verði, frá $5 o% upp.
Loðfóðraðir kvenna Ulsters með
niðursettu yerði. Fallegasta úrval.
Komið hingað að kaupa loðfatnað
úr visunda og moskus uxa skinni og
ýmsum öðrum loðskinnum,
Verö niðursett.
Skrifið til póstpantanadeildarinnar eftir upplýsingum. Fljót afgreiðsla.
Ghevrier & Son,
452 Main St.
BLUE STORE