Lögberg - 29.09.1904, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. SEPT. 1904.
cor. William Ave. &, Nena St.
®:nn:pfg, Jftan.
M. PACLSON, Editor,
A. BLOND A L. Bu». ManBgcr.
OTÍWÍSKRIVT :
The lít IÍL6 lklMTÍG * l'líLCo
P.O. Bnx 136., Winnipeg. Man.
Góð ráðsmenska.
Skýrslur yfir störí og hag póst-
máladei.darinnar í Ottawa á fjár-
hagsárinu sem endaöi 30. Júní
síöastliöinn, sýna $304,771 tekj-
ur aö frádregnurn öllum kostnaði.
Og ber þess að gæta, að hér er
talinn allur hinn mikli kostnaður
við póstflutninga til Yukon, Atlin
og Peace River héraösins.
Þessi ráösmenska póstmálaráð-
gjafans er alment viöurkend aö
vera aðdáanleg, ekki sízt verður
hnn það borin saman við ráös-
mensku póstmálaráðgjafa aftur-
haldsstjórnarinnar gömlu þegar
burðargjald var miklu hærra,
mílufjöldinn langtum minni, sem
farinn var, kaup lægra og samt
árlegur tekjuhalli og hann mikill
—frá $750.000 til $800,000 á ári.
Laun póstþjóna hafa verið færð
upp um 20 prct. Laun póst-
meistara hafa hækkað. Utgjöld
mánna haía veriö færð niöur með
því aö minka buröargjald úr 3c.
niður í 2c. undir bréí innan lanc's
og til Bandaríkjaflna og úr 5c.
niöur í 2c. til a!!ra staða innan
brezka ríkisins, og þrátt fyrir alt
þetta er nú yfir $300,000 tekju-
afgangur í póstmáladeildinni.
Árið 1902—3 fékk stjórnin
sa nþykki þmgsins til að hækka
laun manna, sem í þjónustu póst-
rnájad.ildarinnar vinna. Launa-
hækkun sú á síðasta fjárhagsári
nam $236,765. Heföi ekki laun
manna verið þ>annig hækkuð, þá
hefði nú tekjuafgangurinn verið
$540,536.
En það er ekki nóg með þaö,
aö póstmáladeildin beri sig nú
sjálf íjárhagslega, og meira en
þ>aö, heidur hafa póstflutningar
verið stórum auknir og bættir og
pcsthúsum fjölgað. Síðan árið
1896 hefir verið bætt við 1.357
pósthúsum. Árið sem leiö var
ferðast 37,899,210 mílur meö
póstflutniriga landveg í Canada,
og er það 6,647,527 mílum meira
en árið 1896.
Peninga ávísunum og ,,postal
notes“ hefir fjölgað úr 1,316 upp
í 12,894 eða því nær tífaldast.
Nú eru yfir níu hundruö og sextán
pósthús-sparisjóðs bankar í land-
inu, og hefir þeim einnig fjölgað
um 206.
Burðargjald hefir lækkað á
þrennan hátt. Undir bréf um
Canada og til Bandaríkjanna hef-
ir buröargjald verið fært niður
í tvö cents úr þremur, og til allra
landa innan brezka ríkisins niöur
í tvö cents úr fimm. Burðargjald
undir blöö og tímarit til allra
landa brezka j ríkisins hefir
veriö fært niður úr 40. í % cent
undir pundiö.
Samkvæmt samningum eru nú
canadískar póstávísanir og postal
notes innleystar fullu verði í yfir
30,000 pósthúsum í Bandaríkjun-
um.
Fyrsta Október næstkomandi
verður burðargjald undir bréf til
Mexico-j^ðveldisins íært niöur til
þess aö hlynna aö viöskiftasam-
bandi milli kndanna.
Áriö 1896 voru 116,000,000
bréf send meö pósti í Canada, en
á síöasta fjárhagsári voru send
259,000,000 bréf.
Áriö sem leið voru 168,000 ein-
staklingar í reikningi við pósthús-
sparisjóðinn, og er það 42,000
fleira en árið 1896. Með öðrum
oröum: Þeir hafa fjölgað um 33
prócent sem eiga peninga í spari-
sjóönum. Starf póstmáladeild-
arinnar hefir aukist um 149 pró-
cent á síöustu átta árum, og á
síðastliðnu ári voiu $32,534,000
fluttir með pósti í ávísunum og
postal notes.
RúsSMhoisnia
er !ýst.
Yfirlýsing Rússakeisara þjóö-
inni til handa þegar drotninghans
fæddi honum son og ríkiserfingja
hefir vakið allmikið umtal ogmarg-
vísleg svör upp á það, hvort keis-
arinn muni í raun og veru vera
góðmenni það og friöarpostuli
sem ensku blöðin hafa sýnt hann
að vera;; hvort hann í raun og
veru, eins og fram hefir veriö
haldið, langi út af lífinu til þess
að bæta hag rússnesku þjóðarinn-
ar og gerði það ef hann kæmi því
; við fyrir rússneska aðlinurn og
skrifstofuvaldinu sem rígbindur
sig við fornar venjur og setur sig
upp á rnóti öllum stjórnbótar-
hreyfingum.
* Keisarinn talar ensku; drotning
hans má heita ensk; hann er nr-
frændi brezka ríkiserfingjans og
sérlega líkur honum í sjón, og
meðfram þessvegna reynirbrezka
þjóöin ætíö að afsaka hann og
bera í bætifláka fyrir honum og
sýna fram á, hvaö góður stjórn-
ari hann mundi veraefhann fengi
að njóta sín. Brezka þjóðin hefir
gefiö honum þann vitnisburð, aö
hann væri umburöarlyndur í trú-
málum, sanngjarn og réttsýnn
gagnvart öllum mönnum og heföi
einlægan huga á því aö útbreiða
þekkingu og frelsi meðal alþýöu.
Það er bent á Hague-fundinn sem
raunalegan vott þess hvernig tek-
ið var fram fyrir hendur keisar-
ans, og hvað miklu góöu hann
mnndi hafa til leiðar komið í
heiminum heföi hann þar fengið
að njóta sín. Við skoðun þessa
er haldið þrátt fyrir það þó stjórn-
artfð hans alt til þessa hafi að
ýmsu leyti verið svartasri blettur-
inn í sögu Rómanofff n ía. Menn
halda því fram, að persónulega
sé honum ekki um að kenna,fengi
hann að njóta sín þá væri alt
öðruvísi. Og að líkindum láta
menn ekki hæglega eða fyr en í
fulla hnefana sann'ærast um hið
gagnstæöa þó smátt og smátt rísi
upp menn, sem halda því fram,
að fremur öllum öðrum sé keisar-
anum sjálfum urn grimdar og
hryðjuverk þau að kenna sem ein-
kent hafa stjórn hans á Rússlandi.
Auövitaö veröur því ekki neitað,
aö keisarinn hlýtur að bera per-
sónulega ábyrgð á því, sem íhans
nafni er unnið. hvort heldurþrek-
leysi hans og ódugnaði eða öðru
verra er um aö kenna.
í Júlí-heftinu af tímaritinu
..Quarterly Review“ birtist rit-
gjörð eftir háttstandandi rússnesk-
an embættismann, þar sem skoð-
un þeirri er fram haldið, að keis-
arinn sé grimmur og illur harö-
stjóri; og svo veiklaðir eru menn
orðnir í trúnni á persónulega
mannkosti keisarns, aö eftirspurn-
in eftir heRinu varö svo mikil, aö
það varð tvívegis aö endurprent-
ast. Höfundurinn dregur fram
hvert dæmiö á fætur ööru því til
sönnunar, aö keisaranum sé per-
sónulega um hið núverandi skelf-
ingarástand á hinu ,,helga Rúss-
landi “ aö kenna. Hann heldur
því fram, að keisarinn ,, sletti sér
stöðugt og beinlínis írarn í öll rík-
ismál innlend ogútlend, taki fram
fyrir hendur réttvísinnar, sé or-
sök í óiöglegu athæfi, leiði fátækt
og volæði yfir þegna sína, hæli
sér fyrir það hvað friðelskandi
hann sé, en steypi samt undirok-
aðri þjóðinni út í ógurlega tnann-
skætt og. óþarft stríð. “ Eftir að
hafa dregið fram ýms dæmi þessu
til sönnunar, þar á meðal hin
grimdarfullu svik sem fram yið
Finnana hafa komið, þá staðhæf-
ir höfundurinn, aö ,,til þessa hafi
Nikulás II. stööugt haldiö við þá
stjórnaraöferö aö hirða um ekk-
art annaö í ríki sínu enóveikt ein-
ræðisvald sitt, og ætíð verið reiöu-
búinn til aö leggja alt annaö í
sölurnar vegna þeirrar einu hug-
myndar. Kemur þetta bezt fram
í innanríkisráðgjafavali hans:
Goremykin áriö 1896. Sipyaghin
áriö 1899, og Plehve árið 1901.
Þeir voru valdir, ekki úr flokki
þeirra manna, sem létu sér hiö
minsta um það hugað að bæta
hag og ástand þjóðarinnar, heldur
vegna þess þeir voru þektir aö
því íð bæla niöur meö harðneskju
hverja einustu viöleitni til þessaö
takmarka einræði keisarans. “
Því er haldið fram, að allar
stjórnbætur, sem beztu menn
þjóðarinnar hafa krafist, hafi leg-
ið óræddar og óafgreiddar síðan
Nikulás II. kom til valda. Keis-
arinn hefir ótal vegi, segir höfund- i
urinn, til þess að afla sér fullra
og áreiöanlegra upplýsinga um
alt sem gerist í ríki hans og tíð-1
indum sætir. Þar á meðal ætti!
honum að vera fullkunnugt um
verkföllin og bænda uppnámið j
sem Obolensky bældi niður með
almennum húöstrokum, og var í
viðurkenningarskyni gerður aö
landstjóra á Finnlandi. Obol-
ensky, Von Wahl og aörir sem
minna voru þektir. létu húöstrýkja
bændurna vægðarlaust. og upp-
reistin í Síberíu fafígelsunum var
bæld niður meö því, að fangarnir i
voru ýmist vægðarlaust barðir!
meö lurkum eöa skotnir niður.
Ekki er þó nein vissa fyrir því
fengin, að keisaranum sé þetta
kunnugt eins og það er. Nærri
má geta, að þessir samvizkulausu
níðingar gefa eftir eigin höföi
Skýrslur yfir gjörðir sínar. Út-
gáfur þeirra í hroðalegri myndum
þó sannari og réttari kunni að
vera, koma frá óvinum keisarans
og þeim því ekki trúað.
Nú hefir keisarinn aftekið hýð-
ingar á meöal bændalýðsins, og
fyrir fyrsta afbrot í hernum, og
heföi mátt við því búast, aö hann
hefði gert þaö fyrri sé hann val-
menni þaö, sem hann er sagður
að vera. Hann tekur fram fyrir
hendur laganna og dregur úr dóm-
um, sem ætti að vera fullnægtséu
þeir réttir; hann gefur upp sektir
'sem aldrei heföi verið til ef hann
heföi efnt heit sín viö Finnana og
aöra þegna sína. Hann leggur
sem svarar herkostnaöinum í
Manchúríu á hálfum öðrum degi
til síðti handa óvinum Finnanna
til að miðla á meöal hinna bág-
stöddustu á ineðal þeirra. En
hvergi er meö einu orði á þaö
minst að veita þjóöinni neitt af
frelsi því, sem hún svo mjög þrá-
ir og þarfnast og ríkinu gæti til ó-
metanlegra heilla orðið.
Hvort heldur hér er grimd og
harðstjórnareðli eða ódugnaði og
gunguskap um að kenna þá hlýt-
ur ábyrgðin að hvíla á keisaran-
um og þjóðin fyr eða síðar að
kveða upp yfir honum beiskan
réttlætisdóm.
Munið eftir skólunum.
Fyrsta September byrjuðu lýð-
skólarnir hér í bænum starf sitt
aftur eftir sumarleyfið.
Skyldu nú allir foreldrar íslenzk-
ir um það hugsa, að láta börnin
sín í þá ganga? Eða skyldu hér
vera margir unglingar íslenzkir,
sem í þessu efni fá að ráða sér að |
öllu leyti sjálfir og hætta við skóla-1
göngu löngu áður en þau hafa afl-!
að sér sæmilegrar þekkingar til að
geta orðið nýtir menn og góðir
borgarar?
Um þetta hefi eg stöðugt verið
að hugsa, því tnér kemur það svo j
fyrir sjónir sem þetta sé eitt af
allra-stærstu velferðarmálum vor-
um Vestur-íslendinga. Framtíð-
arvelferö vor öll er undir því kom-
in, aö hin uppvaxaadi kynslóð
komist til manns. Það þarf meö
öllu móti aö knýja hana áfram, og J
fá hana til að afla sér mentunar
eins mikillar og hún getur á móti
tekið. Hér í bænurn eru tæki-
færin ágæt. Hér er nálega hverj-
um foreldrum innanhandar að
gera börnin sín að læröum nrönn-
um, ef þau á annaö borö láta sér
um það hugað. Dæmin sýna, aö
eiginlega stendur fátæktin engum
í vegi. Bláfátæk foreldri koma
oft börnum sínum til manns, af
því þar er áhuginn nógur, bæði
hjá þeiin og börnunum.
Þetta ætti að vera þeim mun j
meira áhugamál, þar sem svo iná i
að orði kveða sem inentuðum
mönnum og konum, er gengið |
hafa gegnum skólana hér, standi
allar dyr opnar til að komast á- j
fram í lífinu. Hinum aftur, sem
alast hér upp í mentunarleysi og
fáfræði eru flestar bjargir bannað-
ar og geta ekki búist við að ná f
annað en lífsins lélegustu stöður.
Með þjóöinni mnlendu má svo að
oröi kveöa sem mentunin vaxi
með ári hverju, en fáfræöi öll og
fákunnátta fari að sama skap1
þverrandi. Aumingja útlending-
arnir fáfróön, sem hingað koma
til að leita sér brauðs, standa því
sífelt lakar og lakar að vígi í sam- |
kepninni. Þess vegna ætti það
þa líka að brenna í huga þeirra, I
seint og snemma, að menta börn-j
in sín, svo þau stæðu ofurlítið |
betur að vígi.
í þessu efni þarf áhuginn með
oss Vestur-íslendingum stór-mik-
ið að aukast, ef vel á að vera.
Hér í bænum fá börnin íslenzku
bezta orð fyrir ágætar námsgáfur
En þau fá líka orð fyrir það að
hætta við námið hópum saman
tólf til fjórtán ára gömul og eru
þá ekki nema tíltölulega skamt á
leið komin. Það orð þurfum vér
af oss að reka hið allra bráöasta.
Talað hefir verið um að setja
skrópverði (truant officcrs) hingað !
og þangað um bæinn til að sjá j
um að lögunum sé í þessu efni
hlýtt og allir unglingar á þeim
aldri, sem lög ákveða, reknir í
skólana, og foreldrarnir ef til vill
sektaðir, ef þessu er ekki hlýtt.
H-irðuleysið með útlenda fólkinu
f bænum með að láta börnin
ganga í skólana kvað vera svona
mikið. Eg bendi á þetta að eins
til viðvörunar. Þaö væri rauna-
legt, ef beita þyríti slíkum brögð-
um við nokkurn ungling íslenzk-
an.
Æðri skólarnir hér í bænum
hefja kenslustörf sín á ný 1. Okt.
Þá byrjar kensla við Wesley Col-
lege ©g latínuskólana alla, er í
sambandi standa viö Manitoba-
háskólann.
Þá ættu allir unglingar íslenzk-
r, sem svo eru langt komnir íi
skólanámi sínu, að nota tækifærið
og rita nöfn sín þar inn á nem-
endaskrá. Hingað til hafa þeir
verið fremur fáir héðan úr bæn-
um, sem hafa fært sér kensluna
við æðri skólana í nyt. Þeirhafa
verið tiltölulega miklu fleiri utan
af landsbygðinni. Nú ættu ungl-
ingarnir hér í bænum, sem búiö
geta hjá foreldrum og vanda-
mönnuin, að taka rögg á sig, svo
þeir verði ekki eftirbátur annarra.
Þaö kemur manni næsta undar
lega fyrirsjónir, að fólkið jafnve
í þeim nýlendunum, sem skemst
eru á leiö komnar, skuli í þessu
efni vera á undan fólkinu íWinni-
peg og sýna meiri áhuga í því að
senda börmn sín til náms.
Kenslan í íslenzku fer fram við
Wesley College nú eins og und-
anfarna vetur, svo öllum gefist
kostur á að læra hið fagra móður-
mál vort og göfuga, um leið og
þeir læra annað, sem til þess heyr-
ir aö verða mentaður maöur.
Reynt verður af alefli að hlynna
að öllum nemendum fslenzkum
eftir föngum.
Þeir, sem nemendum koma fyr-
ir í bænum til fæðis og húsnæöis,
þurfa úmíram alt að vera vandir
að stööum og helzt að koma ungl-
ingunum íyrir á þeim heimilum,
sem afskekt eru frá solli og sam-
göngum við aðra unglinga, er að
eins giepja fyrir,—og einungishjá
fólki, sem þeir þekkja cg vita
annaðhvort af eigin þekking eöa!
annarra, að líta muni eftir þeim
eins og sínum eigin börnum og
hvetja til iðni og góðí'a siða. Það
er svo undur vandfarið með ungl-
ingana á þessum aldri. Og þeg-
ar unglingarnir ekki komast á-
fram í náminu og verða að sitja I
eftir í bekk eöa hafa ekki hug ti]
aö ganga undir próf, er það lang-
oftast vegna þess, að þeir hafa'
ekki notaö tímann eins og skyldi. •
Nárnið er ekki öröugra en svo, að 1
hver meðal-Iagi gáfaður unglingur
getur hæglega staðist próf, ef
hann að eins notar tímann og les
nokkurn veginn kappsamlega.
Reynslan hefir sýnt, að ýmsir,
sem lítinn undirbúning hafa haft
og lélegan, hafa staðist próf og
orðið á undan hinum, af því þeir
notuðu tímann vel.
Munið því eftir skólunum, bæöi
hinum æðri oglægri. Gætið þess,
að lífið alt og framtíðin öll er und
ir þvf komin, að þeir séu uotaðir.
Hvort nokkuð veröur úr ungling-
unum hér í þessu samkepninnar
landi er alt undir því komið hvort
þeir nota mentunarfærin, sem hér
eru lögð þeim upp í hendur, eða
ekki.
Winnipeg, Man.,
259 Spence st., 24. Sept. 1904.
F. J. Bergmann.
Hví skyldu menn
borga háa leigu inn íbænum.með-
an hægt er að fá land örskamt frá
bænum fyrir gjafvirði?
Eg hefi til sölu land í St. James
6 mílur frá pcsthúsinu, fram með
Portage avenue sporvagnabraut-.
sem menn geta eignast með $10
niðurborgun og $5 á mánuði.
Ekran að eins $150. Land þetta
er ágætt til garðræktar. Spor-
vagnar flytja menn alla leiö.
B.B.Barris»i4ft.,
Bakers Block, 470 Main St.,
WlNNlPEG.
N-B.—Skrifstofa mín er í sam-
bandi við skrifstofu landayð-
ar, Páls M. Clemens, bygg-
ingameistara.
Co-operative
brauðgerðarhúsið
VERRA BRAUÐ
er auffvelt aS fá, en betra brauS'
en hcr ftest hvergi annars
staöar í bcenum,
og það er selt með lægsta mark-
aðsverði, — svo lágu sem
frekast er mögulegt með til—
liti til þess hvað efnið kost-
ar. Ennfremur hefir stjórnar-
nefndin nýlega ákveðið að allir
meðlimir Co-operative félagsins-
skuli fá j2/‘á c. uppbót á hverj-
um dollar, sein þeir kaupa
brauð fyrir. Gerist meðlimir
félagsins. Þaö kostar ekki mikiö
og borgar sig vel.
Baráttan milli verkveitenda. og
verkþiggjenda hefir engin áhrif á
atvinnurekstur Co-operative
brauögerðarhússins, því þeir eru
þar sarneigendur. Hvert einasta
brauð ber með sér merki hinnar
sameinuöu félagsvinnu. Ekkert
annað brauögerðarhús í bænum
hefir merkisseöil á brauðum sín-
um. I lögum brauðgerðarmanna
féiagsins er lagt bann við sunnu-
dagavinnu, næturvihnu, óhóflega
löngum vinnutíma, sultarkaupi og-
því að taka vankunnandi verka-
nrenn í vinnu og lækka á þann
hátt kaupið. Co-operative brauð-
gerðar félagið eitt fylgir þessum
reglum hér í bænum, hin brauð-
gerðarhúsin ekki. Það hefir gert
það hingað til og mun gera það
hér eftir, og á síðastliðnum sex
mánuðum hafa hlu.abréf félags-
manna stígið í verði um fjóra doll-
ara.—Hver einasti góður borgari
bæjarins getur oröið félagsmaöur
og vér bjóðum þeim öllum að ger-
ast meðlimir og viðskiftavinir
brauðgerðarhússins. Co-opera-
tive brauðin með ,,Union“ merk-
inu fást hjá öllum heiðarlegum
matsölumönnum í bænum. ,,Að
bjargast og bjarga“ er orötak
Co-operative hreyfingarinnar.
Biöjið kaupmanninn yðar ætíð
um co-operative brauðin. Hafi
hann þau ekki til, þá getur hann
fengið þau hjá félaginu til að
verzla með.
Lög félagsins, eyðublöð til út-
fyllingar fyrir þá sem vilja ganga
í félagið og brauð frá félaginu
fæst með því aökallaupp TELE-
PHONE 1576.
The Winnipeg Co-operative
Society, Ltd.
Cor. Elgin & Nena.
Laugardaginn hinn 17. Sept.
byrjaði eg hausthattasölu rnína.
Um leið og eg þakka fyrir undan-
farin viöskifti læt eg löndur mín-
ar vita, að eg sel hatta frá jý—yz
ódýrara en hægt er að fá þá ann-
ars staðar í Winnipeg. Komið
og skoðið; þér munuð sannfærast.
Ingibjörg Goodman,
618 Langside st., Winnipeg.
Til Alftvetninga.
Kæru skiftavinir!
Áður en þið kaupið mikið af
vörum til vetrarins. þá ættuð þið
að finna mig. Eg fæ nú með
Oak Point járnbrautinni oar-
hleðslu af matvöru og hefi þess
vegna meiri vörur nú en nokkru
sinni áður. Komið og sjáið,,
hvað vel eg get gert.
Yðar einlægur,
J. Halldórsson.
LUNDAR, MAN.
PÁlL m. clemens
byggingameiNtari,
Bakek Block, 468 Main St.
WINNIPEG- l’elephone BU85