Lögberg - 26.10.1905, Blaðsíða 4

4
LOGBERG flMTUDAGINN 26. OXTÓBER 1905
er gefið út hvern fimtudag a£ Thk Lögbkrg
PRINTING & PUBLISHING Co.. (löggilt), að
Cor, William Ave., og NenaSt. Winnipeg,
Man.—Kostar $2.00 um árið (á Islandi 6
(kr. Borgist fyrirfram. Einstök nr. 5 cts.
Published every Thursday by the Lög-
t>erg Printing and Publishing Co. (Incorpor-
ated), at Cor. William Avenue & Nena St.,
Winnipeg, Man —Subscription price $2.00
per year, payable in advance. Single
copies 5 cts.
S. BJORNSSON, Editor,
M, PAULSON, Eua. Manager,
Auglýsingar. — Smá-auglýsingar í eitt-
skifti 25 cent fyrir 1 þml. A stærri auglýs-
ingum um lengri tíma, afsláttur eftir samn
ingi.
Böstaðastcifti kaupenda verður að til-
kynna skriflega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnfrarat.
Utanáskrift til afgreiðslustofu blaðsins er:
The LÖGBERG PRINTING St PUBL. Co.
P.O, Boxl3ö., Wiunlpeg, Man.
Telephone 221.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Edltor Lögberg,
P.O.Bos 138, Wlnnlpeg, Mnn.
Samkvæmt landslögum er uppsögn kaups
anda á blaði ógild nema hann sé skuldlaus
þegar hann segir upp,-Ef kaupandi, sem
er í skuld við blaðið, flytur vistferlum án
þessað tilkynna heimilisskiftin, þá er þaö
fyrir dómstólunum álitin sýnileg sönn-
un fyrir prettvíslegum tilgangi.
íslenzkan hér vestra.
Eitt a£ áhugamálum Vestur-Is-
lendinga ætti eftir öllurn líkum að
vera það, að geyma gamla norræna
málitS sitt sem lengst hreint og ó-
rr.engað. F.n því miöur virSist á-
huginn fyrir þessu efni eigi vera
sem bezt vakandi og er þaS aS
nokkru leyti vorkunn.
ÞaS er nú fyrst aS fjöldinn af ís-
lenzku fólki, er hingaS flvtur, kann
alls eigi neitt í enskri tungu, og er
bráSnauSsynlegt, sakir atvinnu-
J>arfar,aS vinna með enskumælandi
mönnum og komast niöur í máli
þeirra. Eins og gefur að skiljaverð
ur því mál þaS, sem innflytjend-
urnir fyrst tala talsvert blandið
mál, nokkur konar hrognamál, eng-
in enska og engin íslenzka. Og er
þetta afsakanfcgt. Einstaklingur-
inn reynir svo að setja sig inn í
hugsanir og orSaskipun Englend-
ingsins, fer að hug)sa á ensku.
Þetta er alt gott og blessað, því
enginn getur orðiS vel mælandi á
enska tungu, né nokkra aSra
tungu, sem ekki hefir komist á það
stig. En þegar svona langt er
komið, þá er líka íslenzkunni, móð-
urmálinu hans mesta hætta búin.
Hún þolir ekki aS vera þýdd í hug
anum í enskri orSaröð. Eg skal
taka aS eins örfá dæmi: Menn
segja alment: „eg er rangur“ fyrir
„eg hefi rangt fyrir mér“ (enskan:
„I am wrong“ þýdd i réttri orða-
röð) ; „mig vantar það ekki", fyr-
ir: „eg vil það ekki“ (I don’t want
it). En þetta er engin íslenzka, og
menn heima á Fróni mundu sumir
fyrst eigi strax átta sig á meiningu
orðanna, en síðan hlæja aS því. Eg
hefi hér tekið eitt af því alvanaleg-
asta til dæmis, en margar málleysur
eru brúkaðar hér miklu verri og
tilfinnanlegri en þetta.
ÞaS er ekki hægt aS bera á móti
því, að það er ærið tæp gata, 6em
menn verSa aS ganga til að gera
réttilega upp á milli enskunnar og
íslenzkunnar, en þó virSist ekki
nauðsynlegt aS mönnum skriki eins
oft fótur á því skeiöi, og víðast
brennur hér við. Margoft er engu
öðru um aö kenna, en manna eigin
athugaleysi, menn vita betur en
þeir mæla, t. d. þegar þeir,sem hér
eru orðnir gamlir í hettunni, bögla
saman hálfenskum og hálfislenzk
um setningum, og gefa löndum
sínum nýkomnum aö heiman þetta
sælgæti inn, því vel má þeim þó
Vera það vitanlegt, aS íslenzkir
innflytjendur skilja betur íslenzku
en enskublending.
Sumir hverjir kunna að líta á
þá stórum augum og skoöa þá sem
menn, er gleypt hafi í sig stórmik-
inn fróðleik, en þb munu sem betur
fer þeir vera margir til, scm þykir
það fremur minkun en fremd að
gleyma þjóStungu sinn.
Nákvæmlega skoöað hljóta menn
lika að sjá, aS mál þetta getur í
mörgum tilfellum haft alvarlegri
afleiðingar en í .fljótu bragði virS-
ist.
Segjum svo að íslenzkur inn-
flutningur hætti, sem eigi væri
óskandi, eöa segjum aS flestir ís-
lendingar flyttu hingaö vestur, sem
væri enn ákjósanlegra, svo aö
þannig væri loku skotiö fyrir það
að Islendnigar, sem hreint mál
töluðu, bættust í hópinn. HvaS yrði
þá úr okkur sem þjóðflokki eftir
nokkrar aldir, ef viS létum mál
okkar úreltast og síðan gleymast?
ViS mundum smáblandast og
hverfa inn í ensku þjóöina, gleym-
ast og hætta að hætta að vera til
sem þjóö.
Dæmi þessa má víSa sjá í sög-
unni. Margar smáþjóðir hafa
gleymt tungu sinni, og blandast
saman við stórþjóöirnar, og horfið
í skaut aldanna.
Þjóðtungan er það band, sem
tengir einstaklingana saman í
heild, sem enginn fær slitið, nema
einstaklingarnir sjálfir, ef þeir vjlja
svo vera láta.
En ætlum við aS g/era það?
iEtlum við að glata þessum fagra
l gimsteini, sem við höfum átt og
einir geymt af öllum Noröurlanda-
þjóSunum, að mestu óskaddan,
gimsteininum, sem allar inenta-
þjóðir heimsins öfunda okkur af
og mæna upp til okkar fyrir?
Ættum við eigi aS hugsa okkur
vel um, áður en við vörpum honum
írá okkur i djúp eyöileggingar og
gleymsku ?
Vissulega ætti hver og einn
sannur íslendingur aS stuðla aS
þvi, aö svo yröi eigi, lieldur örfa
menn til að gæta móöurmálsins
okkar, hlynna að því og láta okkur
þykja vænt um þaS.
Enn fremur er það þjóðræknis-
skylda hvers þess manns, er ís-
lenzku ritar, aö vanda málið sem
auöiö er, og gefa íslenzku þjóðinni,
sAn bæði er námfús og fræðigjörn,
hreina og ómengaða íslenzka fæðu,
sem styddi hana og styrkti í striS-
inu viS enskuna, sem annars er
hætt við, aS setjist að og festist í
hverri sprungu, sem koma kann á
gimsteininn góða — móðurmálið
okkar.
-------o------
Góöar horfur í Alberta.
BlaSiö „Calgary Albertan“ flytur
svo hljóðandi fregnir um útlit
kosninganna þar:—
„Kappar framsóknarflokksins eru
margir, og allir hinir víglegustu,og
er þeim aö mæta í öllum kjördæm-
um fylkisins.
Forsprakkar afturhaldsmanna
aftur á móti,bæöi færri og ólíklegri
til happadrjúgrar framgöngu.
I sjö kjördæmum er framsóknar-
mönnum sigurinn alveg vís, þvi að
í sumum þeirra eru keppinautar
engir, en í öðrum svo liðfáir og
atkvæöasmáir forystumenn, að vörn
þeirra mun lítiö mega, gegn áliti
og liðskosti mótstööumanna þeirra.
I öllum hinum kjördæmunum, að
undanskildum einum sjö, eru franv
sóknarmenn í svo miklum meiri
hluta, aö enginn efi er á því talinn
aó þeir beri þar hærri skjöld.
I þessum sjö kjördæmum, þnr
sem afturhaldsmenn hafa nokkrn
fótfestu er sigur þeirra engan veg-
inn vís, því að í sumum af þeim
kjördæmunv er liðsafli likur á báðar
hliöar, og má því búast við haröri
iiríS, er sanvan svifa fylkingarnar,
en hvernig sem þar fer,þá er fram-
sóknarflokknum trygður svo mikill
meiri hluta kjördæma fylkisins,
eftir því sem áöur er sagt, aö út-
litiö er his vænlegasta, sem hugs-
ast getur.
-------o-------
Verzlunarviðskifti Canada og
Japansmanna.
ÞaS sem sérhver þjóð, sem
er í uppgangi, eins og t. d. Canada
er nú, ætti að vera sérstaklega um-
hugaö um, er það, aö sjá um, aö
vcrzlunarviöskifti öll séu trvgð
sem bezt viS öflugar, rikar og á-
reiðanlegar nágrannaþjóSir sínar.
I þá átt hefir stjórnin hér i landi
stigið þýöingarmikiS spor, þar sem
hún fól akuryrkjumála ráögjafa
sinum, Mr. Fisher, aö feröast til
Japan, áriö 1903,og tryggja í öllum
æskilegum atriöum, verzlunarvíö-
skifti framvegis við þessa fjöl-
rnennu og efnilegu þjóö, sem á
skömmum tíma hefir sjálf, með
dugnaði sínurn og atorku, skapað
sér visst framtíðarsæti á bekk meS
stórveldum heimsins.
Eftir athugunum og reynslu
nafnkunnra sérfræðinga, má óefað
telja þaö víst og satt ,að meö tím-
anum verði Canada aöal kornforöa'
búr og hveiti uppspretta heimsins.
Landinu er því bráðnauðsynlegt,
aö eiga í vændum sem álitlegastan
og vissastan markaö fyrir þessa
stór afurð.
Nú er eins og bent hefir veriö á,
af landsstjóranum hér og fleiri
málsmetandi mönnum, einmitt Jap-
ansey, þar sem eru um 50 miljónir
íbúa,og Corea meö 20 miljónir, lík-
legust til að verða traustir og á-
reiöanlegir viðskiftavinir. Japan
ei sem sé svo í sveit komið, aö í-
búarnir fá eigi ræktað hveiti þar,
svo aö nokkrum þroska nái, og
eins og raun gefur vitni um, hlaut
því ferö Mr. Fishers aö hafa hinar
ákjósanlegustu afleiðingar,svo góö-
ar, aö hveiti sala héöan úr Canada
nam 143,000 dollurum síðastliöiS
ár, og enginn efi er á því, eftir því
evrópiska sniöi, sem Japansmenn
hafa tekið sér á síSari árum í hví-
vetna, aS markaöur þeirra eftir ó-
íriðinn, breytist enn meir í iíking-
ar viS markað Evrópubúa og Ame-
rikumanna, og þannig beint heimt-
ar flest af því, sem landiö hér hefir
aö bjóða, og nú þegar eru þeir
farnir að sækjast eftir kvikfé frá
Canada, bæöi til að bæta fjárstofn
sinn og til markaösvöru.
Öll verzlunarviöskifti Canada og
Japans í fyrra námu 342,116 doll.,
og eftir þvi útliti, sem nú er og
samkvætiit áliti allra, er trú hafa á
framtíö lands og þjóöar, eru þau
væntanleg aö aukast árlega, á kom-
andi tíö, aö miklum mun.
Alt bendir til þess, að þaö hafi
veriö hið fjárhagslegasta srijall-
ræSi.sem hugsast gat af stjórninni,
þegar öllu er á botninn hvolft, aö
senda ráðgjafann til Japan, og á-r
rásir afturhaldsmanna á hana út af
þessu, hniga þvi máttvana til jarS-
ar, þegar tekin er til greina aukn-
ing viöskiftanna á síöastliönu ári,
sem Mr. Fisher beinlínis lagöi
grundvöllinn til, að sínu leyti, svo
sem frekast var auSiS, og nú er
þar fastur verzlunarmálaerindsreki
[yrir Ca:iada hönd, er í öllum
greinum stySur aö því, aö viSskift-
in ga'vm sem greioast, og blómgist
tnifi tima.
Sv* igi 1 Ctiir séð, en að
•.r- r.'ætr' vel
'nu til
" r, er
Suöur-Afríku stríöiö.
Eins og kunnugt er eiga ÞjóS-
verjar stórmikið landflæmi sunnan
og vestan á Afríku, nálægt 320
þús. ferh. mílur aS stærð.
Þeir hafa á síöari tímum reynt
aö stofna nýlendur á landflákum
þessum, en þrátt fyrir vilja stjórn-
arinnar, hefir eigi tekist aS festa á
þeim.nema liSug 600 hvítra manna.
Tala hinna innfæddu nær eigi
miljón, enda er landið eigi aö-
gengilegt til bólfestu, því meiri
hluti þess er. sandauön, með ein-
stöku gróSurblettum, hér og hvar.
Stjórnarfyrirkomulagið hefir ver-
iS hiö versta, og óheppilegasta sem
hugsast getur. Alt stefnt aS því
aö hafa sem mest upp úr þessum
fáu hræöum, en minna hugsað um
aS láta þieim líSa vel.
Nú hefir líka innfædda fólkiö
risiS upp, drepiö Evrópumenn hvar
sem til náöist, og veitt herliði Þ jóö-
verja þungar búsifjar.
Ástand nýlendubúa hefir verið
hið hörinulegasta, því að ofan á sí-
feldar árásir óvinanna, bættist ill-
kynjuð drepsótt.
Fréttir þessar vöktu mikiö upp-
nám heima á Þýzkalandi, keisarinn
kallaöi landsstjórann, Colonel Lie-
bert, heim í snatri, en sendi í hans
staS yfirherforingja von Trotlia,
til aö bæla uppreisnina niður.
I átta mánuði hefir hann, með
14,000 hermanna, veriö aö vinna
bug á hinum innfæddu uppreisnar-
mönnum, sem Herreróar og Wit-
boiar nefnast, en eigi tekist. Þeir
verjast fræknlega, og hafa ÞjóS-
verjar fariS halloka fyrir þeim,
viöar en á einum staS, eftir því
stm síðustu fréttir segja.
Nú kvað þýzka stjórnin hafa
kvatt von Trotha heim, en í hans
staö sett herforingja Lindequist, og
ætla Þjóðverjar nú aö láta sverfa
til stáls me5 sér og uppreistar-
mönnum, hvaS sem kostar.
Samt kvaö megn óánægja vera
orðin heima á Þýzkalandi, út af
því hvað mikið fé er búið aö leggja
í þenna ófrið, og hve mörg rnanns-
líf það hafi kostað, aö verja þessar
fáu byggilegu ferhymingsmílur.
Eins og nú er komið eru fallnir af
Þjóðverjum 1,300 en liðugt eitt
þúsund fluttir heim af örkumla-
mönnum, og kostnaöurinn viS her-
búnaöinn nær 50 milj. dollara.
-----------------o-------
Sanieining strandfylkjanna
eystri.
Raddir kveöa viö hvaðan æfa aS
austan, um fjárhagskga nauösyn
þess, aö fylkjunum þremur: Nova
Scotia, New Brunswick og Prince
Edward Island sé steypt saman í
eitt.
Þetta er reyndar gömul saga,
sem alt af er þó ný, sakir þess, aö
þvi ltefir eigi enn orðið framgengt,
aS koma samsteypunni á, þótt
öll þörf sýndist vera á , að þaö
drægist eigi lengi.
Þetta mál var á dagskrá, þegar
hið mikla canadiska samband varö
til, þótt sakir ýmsra innbyröis
flokkadrátta, yrSi ekkert úr því þd.
Síöan hefir þaö oft komiö til mála,
en aldrei fyr orðið jafn ákveöiö og
brennandi spursmál, sem nú.
ÞaS sem allan baggamuninn
hlýtur aS ríða, er kostnaður sá,gem
þessari þarflausu þrískiftings em-
bættisfærslu hlýtur aö vera sam-
fara.
Fólkstala í fylkjunum öllum
þremur er 893,926, og viðhalds-
kostnaður á stjórnunum í þeim,
eftir þvi fyrirkoinulagi, sem nú er,
107,760 á ári, og löggjafatalan er
133 i þeim til samans. BoriS sam-
in viö Ontario-fylki, þar sem íbúa
a'.an er 2.182,946, og löggjafatalan
er aö eins 98, eöa 1 löggjafi fyrir
hver 22,275 manna, verður munur-
inn svo mikill og tilfinnanlegur, að
eigi verður betur séð, en aS því
fé sé beinlínis á glæ kastaS, sem
varið er til að fóðra allan þenna
þarflausa embættismannasæg.
Þar sem nú eru þar þrír fylkis-
stjórar en níu ráögjafar, mundi
við samsteypuna nægja, í hlutfalli
viS Ontario og Quebec og fieiri
stórfylki, aS fylkisstjóri væri þar
einn, en ráSgjafar sex, og allir sjá
hvílikur sparnaður það yröi á
landsfé.
Enn fremur mundi samsteypa
fylkjanna vænleg til aS tryggja
þeim meiri áhrif í sameiginlegrj
pólitík alls Canada, heldur en ef
þau væru sundurgreind, eins og
þau nú eru.
Þar sem því sameiningin er
fylkjunum til hagsmuna, bæSi í
hagfræðislegu og pólitísku tilliti,
verður þess væntanlega eigi langt
aö bíða, að hún komist á.
------o-------
Leiörétiing viö ,,BaIdur“.
Herra ritstjóri Lögbergs.
Mig langar til að biðja um pláss
í ySar heiöraða blaSi til aS gera
athugasemd viS svar, sem ritstjóri
Baldurs gefur í 24. númeri, upp á
spurningu frá manni, sem segist
vera búsettur í Winnipeg. Þessi
maður spyr hvort álögur séu ekki
mikiS minni niörj á Gimli lieldur
en í Wpeg, og svarar Baldur því
Jiannig:
„Viðvíkjandi 4 spurningu er það
gefinn hlutur að skattar eru miklu
vægari á Gimli heldur en í Winni-
peg. Hér þarf fyrst og fremst ekki
aö forsorga heila legion af em-
bættismönnum, ekki aS kosta til
vatnsleiöslu, strætisljósa, gang-
stétta, skemtigarða eða svo margs
oS niargs, sem fólkiö getur ekki
án veriö í París og Winnipeg.“
Þetta svar Baldurs er ósannindi
og rugl frá upphafi til enda.
Skattar i Gimli-sveit eru miklu
hærri en í Winnipeg; og skal eg
sýna þaö meS lista yfir skattaálagn
ingu í báöum stööunum áriö 1904.
(Skattseölar fyrir 1905 eru ekki
komnir út þegar þetta er ritað).
Það ár var skattur lagöur á sem
fylgir:
I Wp. I G.-sv.
Mills. Mills.
I sveitar og bæjarþarfir 12.86 20
Municipal Commissioner .07 1.07
Til skólanna.......... 3.57 8.
Til viðhalds skemtig.
(Public Parks)..........50
Alls ...... 17.0029.07
Hvaö snertir Winnipeg, þá er
þessi samanburður tekinn þar sem
eins stendur á eins og á Gimli, aö
engar endurbætur eru komnar á
strætum. Innar í bænum, þar sem
komnar eru saurrennur, búið aS
hækka upp stræti og planta tré og
gera aörar umbætur, þá eru skatt-
ar nokkuð hærri, því þar eru lagð-
ir á sérstakir skattar fyrir umbótum
þeim sem bærinn hefir látið gera.
Aftur á móti má geta þess, að í
Gimli-sveit eru einnig lagöjr á
sérstakir skólaskattar, sem eru mis-
inunandi eftir því hvaö hvert
skólahéraS þarf með. ÁriS 1904
var auka skólaskattur lægst 4.5
mills. Svo má enn geta þess aS
lagt er á hvert land skylduvinnu-
gjald, sem nemur $1.70 og er inn-
kallaS meS öðrum sköttum. Loks
má geta þess,að viröing til útgjalda
er lág í Winnipeg (nál. 60 prct. af
markaSsverði), en í Gimli-sveit
er virðing víöa svo há, aS lönd
mundu alls ekki seljast fyrir þaö
verö. MeS öllu og öllu tiltíndu
stóöu sakir þannig, að sá sem átti
$400 viröi í skattgildum eignum,
Nyja búöin á horninu á
SARGENT og VICTOR
strætum.
Viö óskum eftir að landar okk-
ar unni okkur viöskifta og loföm
þeim hreinum og góðum viðskift-
um. Nákvæmari auglýsing kem-
ur í næsta blaði.
Munið eftir staðnum:
Cor. Sargent & Victor.
CLEMENTS & ÁRNASON
borgaöi áríð 1904 í skatt í Winni-
peg $6.80, en í Gimli-sveit $16.65.
ÞaS sem hér er sagt um Gimli-
sveit, gildir eins um Gimlibæ, því
bærinn er enn partur af sveitinni.
Vilji maSur draga þrengri línu og
tala um Gimlibæ eingöngu, þá
ve*rða skattar þar enn hærri en
greint er hér aö framan (nál. $20
af $400 viröingu) sem kemur til af
því, aS skólastjórnin þar hefir í-
þyngt bæjarbúum með afarháum
skólaskatt, og sama hefir átt sér
stað víðar, aS skólastjórnir hafa
ekki kunnað sér hóf, heldur þyngt
svo skatta með því að byggja dýr
skólahús, hafa langan kenslutímö
og dýra kennara, að skattar eru nú
í nokkrum skólahéruöum svo þung-
ir,að bændur megna vart aö borga.
Þó aS þessi leiörétting sé ekki
mikil meömæli með Gimli-svejt,
þá er bezt aS segja satt, úr því
nokkuð er sagt um þetta mál.
Icel. River, 15. Okt. 1905 .
Gunnst. Byjólfsson.
-------o--------
Nýtt landnám í vænduni.
Þangað til árið 1901, höfðu stór-
hjarðaeigendur í Bandaríkjunum
notað landeignir Cheyenne-Indí-
ánanna, fyrir vestan Missourifljót,
í Suður-Dakota, sem sina eigin
eign, og grætt á því ógrynni fjár.
Rétt til málainynda stungu þeir fá-
einum dollurum að’þeim Rauðskinn
anna, sem vehst báru órétt þann er
þeim var gjör, að öðru leyti liöfðu
þeir ókeypis beit fyrir gripastól
sinn þar.
En 1901 þoldu Indíanarnir ekki
lengur mátið, og bauð þá umboðs-
maður þeirra Ira Hatch hjarðeig-
endunum þá kosti, að borga beitar-
toll fyrir gripagönguna, ella mundu
gripirnir hraktir af högum og
hreinsaðar landeignirnar af ágangi
þessum. Sáu hjarðaeigendurnir,
þar sem þeir áttu þar mörg hundr-
uð þúsunda af stór gripum, sér eigi
annað fært, en að verða við þess-
um kröfum, og fengu Indíanarnir
þá 298,000 dollara í leigu fyrir hag-
beitina. Þetta var auðvitað ekki
nema sár lítil þóknun í hlutfalli við
hagnaðinn, og nam nær því 25
dollurum á hvert höfuð Rauðskinna,
sem þar eru, að tölu ekki nema
2,500 manna. Nú er leigutíminn
því nær á enda, og brugðu því
hjarðeigendurnir við, og hafa reynt
að fá höfðingja Indíana fiokkanna
til að gefa þeim beitiréttarleyfi á
landeignunum, með sömu skilmálum
og áður.
En stjórnin í Washington ætlar
aö taka hér í taumana, og hefir nú
sent mann, sem ásamt með lög-
manni fyrir hönd Indíánanna.reyn r
að gera alt sitt til að aftra þessum
ósanngjörnu samningum, þar sem
stóreignamennirnir hafa notað sér
meinleysi og fáfræði Rauðskinanua
til að sölsa undir sig lönd þeirra
nær að kalla endurgjaldslaust
Landflæmi þetta er uni 7.500 t -r
hyrningsmílur að stærð. og er áht-
ið a:ð vera eitt hið allra i ezt