Lögberg - 29.04.1909, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. APRIL 1909.
Flugna-hurðir og gluggar.
0 i-H FULLKOMNAR BIRGÐIR AF 10
lC Trjávið, hurðum, gTuggum. CN
a s INNANHÚSS VIÐUR. £
H The Empire Sash & Door Co. 140 Henry Ave. East. c3 H
Um kvenréttindi
Kvenrétt’indamáfiö er málefm,
sem ekki ætti a?5 liggja nokkurri
hugsandi konu, eiSa manni, í léttu
rúmi.
ÞatS er oriSið alheimsmálefni, og
þó vitS íslenzku konurnar séum fá-
tækar og fáar, eigum við aS láta
okkur þatS vartSa, og ekki sneitSa
-okkur hjá baráttunni, 'heldur
leggja fram okkar veiku krafta.
ÍÞ’ráiSurinn getur oröitS sterkur, ef
inargir eru þættirnir, þó hvcr
þáttur út af fyrir sig sé veikur.
ÞatS er ómenskulegt atS hugsa sem
svo: “þetta kemur mér ekki vitS;
mér liíSi víst ekki betur þó eg
heftSi atkvætSisrétt.’* SvoleiSis
hugsunarháttur sýnir voKalegt
þröngsýni og sjálfselsku um leitS,
aS vilja ekki leggja málefninu lið
nema maður sé alveg viss um að
hafa einhvern persónulegan hag
.af því. Þröngsýnið kemur fram
í því, að sjá ekki eða skilja, að
okkur koma öll máleini við, sem
miða mannfélaginu til góðs, og
það er blátt áfram sicylda okkar,
ef við íhugum vel málið frá rót-
um, að styðja og 'efla kvenrétt-
indi, því hver vera, sem hefir þeg-
ið skynsemi og isjálfsmeðvitund,
hefir um leið mikla ábyrgð. Og
því meira sem einstaklingurinn
hefur þegið af hæfilegleikum,
kröftum og tækifærum, því meiri
er ábyrgðin, og því meir ætti hann
að finna til hennar, ekki einungis
gagnvart sjálfum sér, heldur og
náunganum , líka. En öll höfum
við skyldur að rækja, konur og
karlar.
Því neitar víst enginn, að kon-
an hafi skyldur að rækja, og á
herðum hennar hvíli fullkomlega
eins þung ábyrgð sem á karlmann-
inum. Þessu halda margir fram,
sem þó ekki vilja viðurkenna
réttindi konunnar; en sú réttlætis-
tilfinning!! En þó jafnrétti okk-
ar sé ekki enn viðurkent að lög-
um, þá höfum við jafnrétti; við
höfum fjafnrétti frá guðs hendi,
eins og skáldið kemst að orði, fyr-
ir munn ikvenna;
“Þú spyr mig um rétt til að rita,
og ræða um stórmál með þér;
það læt eg þig, vinur minn, vita:
það veitt hefur skaparinn mér.”
Guð er réttlátur, því neitar eng-
inn kristinn maður. Hann heföi
ekki gætt okkur skynsemi, frjáls
ræði og ódauðlegri jál, lagt á
okkur sömu skyldur og ábyrgð og
bræöur okkar, ('við erum öll sam-
arfar KristsJ, en gefið okkur
minni rétt til þessa lífs, sem er
eftir því, sem mannlegt hugsunar-
og imyndunarafl kemist næst, og
öll trúarbrögð kenna, ófullkomn-
ara i öllum skilningi, en annað lif.
þessi rnikli mismunur, sem að
margra áliti er á eigpnlegleikum
karla og kvenna, og sem óréttur-
inn er að mestu leyti bygður á,
er þegar vel er aðgætt harla lit-
ill. Karlar og konur eru ein ó-
sundurliðandi keðja, þar sem ann-
ar hlekkurinn er karl, en hinn
kona, og hvorugur getur sagt við
hinn: Eg þarf þín ekki með.
Svo í raun og veru er órétturinn
bygður á misskilningi og eigin-
girni, og er sárt til þess að vita, að
bræður okkar skuli hafa skert og
streytast við að halda sikertum,með
heimskulegum og ósanngjörnum
lagasetningum, þeim heilaga rétti
sem við eigum til jafns við þá að
föðurarfi. Eg ætla að benda á
nokkur atriði, sem höfð eni sem
gildar ástæður til að viðhalda
þessunn ranglátu lagasetnmgum',
sem banna jafnrétti annars helm-
ings mannkynsins við hinn.
Fyrst, að það mUni valda sundr-
urlyndi á heimilinu ef konan hefði
atkvæðisrétt, og tæki svo upp á
því að verða á annari skoðun á
pólitík en maður hennar.
Annað, að atkvæðisrétturinn
mundi taka of mikinn tíma frá
heimilisstörfum og œfistarfi kon-
unnar.
Þriðja, að pólitíkin sé svo ó-
hrein, að ekki sé fyrir konur að
koma þar nálægt.
Fjórða, að konur mundu ekki
nota atkvæðisrétt sinn þó þær
hefðu hann.
Eg ætla að hrekja þessi atriði í
röð eins og eg hefi sett þau fram.
Konan getur, eins og nú er á-
statt í heiminum, aflað sér nægr-
ar þekkingar í pólitík og án at-
kvæðisréttarins orðið á annarí
skoðun en bóndi hennar í pólitík,
svo atkvæðisréttinum er alls ekki
um að kenna þó sundurlyndi or-
sakist á heimilum af skoðanamun
á pólitík; meira að segja tveir
atkvæðisbærir fjölskyldu meðlimir
t. d. faðir og sonur, eða tveir
bræður, eru oft sinn á hverri skoð-
un, en aldrei hefi eg heyrt fanð
fram á að annar hvor yrði sviftur
atkvæðisrétti af þeirri ástæðu, að
það vekti ósamlyndi á heimilinu,
ef tveir meðlimir, sem ekki eru á
sömu skoðun, hefðu báðir atkvæð-
isrétt. Eg er á því að bræður vor-
ir yrðu ekkert þakklátir fyrir svo
leiðis lagasetningar; þær væru þó
að engu leyti ranglátafi en lögin,
sem neita ikonum um atkvæðis-
rétt. En svo vil eg benda á annað
dæmi. Það eru víst til fleiri trúar-
bragðaflokkar í þessu landi en
en pólitískir flokkar og ekki ó-
sjaldan að hjón tilheyra sitt hvorri
kirkjudeild. En þó það kunni að
orsaka ósamlyndi á heimili, sem
ekki ætti að vera, því ef annaö-
hvort hjónanna ekki getur að-
hylst hins skoðanir, þá ættu þau
hvort um sig að vera svo frjáls-
hugsandi, að unna hvert öðru
sinnar skoðunar, hvort heldur er
í trúarbrögðum eða pólitík, án
þess að gera hana að heimilis-
deilu efni, þá hefir þó aldrei verið
komið upp með það svo eg til viti,
að banna konunni með lögum að
hafa nokkur trúarbrögð af ótta
fyrir því, að hún kynni að verða
annarar trúar en maður hennar.
En hitt finst mér full ástæða til
heimilisböls, þegar eiginmaður,
faðir, bróðir eða sonur konunnar,
eða jafnvel allir þessir nánustu
ástvinir hennar til samans, viður-
kenna ekki jafnrétti hennar. Hve
sárt hlýtur henni ekki að svíða það
óréttlæti, er hún verður fyrir af
sínum allra nánustu? Og hún mi
vera hreint einstökum hæfileg-
leikum og þolgæði gædd, ef það
---W-------------------------:-------
ranglæti á ekki að valda sundur-
þykkju á heimilinu. Við því sund-
urlyndisefni, er fljótfundin bót.
Þegar viðurkent er jafnrétti I
karla og kvenna, er deiluefnið I
horfið, og konur þurfa ekki leng- ■
ur að beita hugsunum sínum og \
kröftum til að sanna og verja rétt
sinn, þegar honum er ekki lengur
traðkað, og geta þess vegna beint-
kröftum sínum og samtökum 1
aðra átt.
Þá er annað atriðið, að jafn-
rétti muni taka of mikinn tíma frá
æfistarfi og heimilisstörfum kou-
unnar; sumir halda nefnilega því
fram, að hætt sé við að konur
hætti við að verða eiginkonur og 1
mæður, ef þær fái jafnrétti. Þetta
nær ekki nokkri átt; það er svo
heimskulegt, því svo lengi sem
heimur stendur munu konur elska
og verða elskaðar. Það er guðs ó-
rjúfandi lögmál, sem engar
mannasetningar geta raskað. Og
eðlilega verða konurnar því betn
mæður, sem þær hafa meira sjálf-
stæði, og fullkomnari mannréttindi. j
En hvað því viðvíkur, að atkvæð-
isrétturinn muni taka of mikinn
tíma frá heimilisstörfum, þá mundi
það ganga svipað til fyrir konun-
um og nú gengur fyrir alþýðu karl-
manna. Þeir sem hafa txma og á-
stæður leita sér þeirra upplýsinga !
landsmálum, sem þeir eiga völ á,
en hvort þeir hafa nokkra þekk-
ingu eða ekki, þá hafa þeir samt at-
kvæðisrétt. Og taka sér nokkra kl.-
tírna í lengsta lagi, svo sem fjórða
hvert ár, og greiða atkvæði. Og
heldur má það vera bágborin staða,
sem sú kona er i, sem ekki á ráð
á nokkrum kl.timum á fjögra ára
fresti til að greiða atkvæði sitt, i
blindni þá, eins og allur fjöldinn af
karlmönnum gerir, ef ekki vill bec-
ur tii, og heimilisástæður og ann-
ríki hafa hamlað henni frá að leita
sér nægilegra upplýsinga. En hvað
við kemur hinni efnaðri stétt fólks-
ins, þá hafa þær konur, er henni
tilheyra nægan tíma, til að vinna að
pólitík jafnvel; þær eru margar vel
mentaðar og gáfaðar konur, og
þurfa ekki nauðsynlega að vinna
sin heimilisstörf, fóstra jafnvel ekki
sin eigin börn, ekki þarf að kenna
atkvæðisréttinum um það, því ekki
hafa þessar mentuðu og iðjulausu
konur atkvæðisrétt, heldur en við
hinar.
Þriðja atriðið, að pólitikin sé svo
óhrein og allskonar slark og ólifn-
aður atkvæðagreiðslunni samfarx,
að ekki sé fyrir konur að koma þar
nálægt. En sú hræsni. Nei, þeir á-
líta ekki konurnar of góðar til að
taka þátt í pólitík. Þetta er bara
eitt af yfirdrepskurteisinni, sem
tíðkast í þessu landi til að slá ryki
í augu kvenfólksinS og spila á hé-
gómadýrð þess. Konur fyrst, menn
síðar, er vanaviðkvæðið, en þeir
meina reyndar við fyrst, konur síð-
ar, að minsta kosti þeir, sem ekki
viðurkenna jafnrétti.
Og svo er annað. Þarf pólitíkin
endilega að vera svona óhrein, eins
og sagt er að hún sé? Ætli það sé
bráðnauðsynlegt fyrir land og lýð?
Ekki get eg skilið í því; en eg helJ,
að það væri ákaflega þarft verk að
hreinsa þessa “tik” þeirra, og eg
trúi konunum bezt til þess, ef þær
að eins komast að henni. Það er
víst, að karlmönnum dettur ekki í
hug að reyna það, á meðan þeim
finst sjálfsagt að hún sé svona, því
fyrst er að sjá gallana, og svo er
að reyna að laga þá. í sambandi
við þetta dettur mér í hug dæmi-
saga, sem eg las nýlega í blaði.
Maður nokkur lifði í stórum kast-
ala, með vinum sínum, sem alt
voru karlmenn, því að kvenmaður
mátti ekki koma þar inn fyrir dyx.
Þeir lifðu og létu eins og þei.n
bezt likaði, og ekki eyddu þeir ó-
þarfa tíma í það að halda húsinu
hreinu; enda ægði þar saman alls-
konar óþrifnaði. Svo vildi til ein-i
dag að kona nokkur komst inn í
kastalann, og tók sér þar aðsetur;
en eins og nærri má geta líkaöi
karlmönnunum þetta athæfi afar-
illa, en þeir gátu ekki að gert, þ/i
svo var um búið, að konan skyldi
þar hafa jöfn ráð og þeir, ef hún a
annað borð kæmist þar inn. Þegar
konan fór að líta í kring um sig of-
bauð henni óþrifnaðurinn, eins og
eðlilegt var. Lét hún það verða
sitt fyrsta verk, að hreinsa húsið.
Hún tók sér x hönd sóp, gólfbursta,
gólfríu, sápu og einnig gnægð &f
hiæinu vatni, og sópaði húsið og
þvoði, frá efsta lofti til þess neðsta.
Meðan á “hreingerningunni” stóð,
héldu karlmennirnir að alt væri að
forganga, og spöruðu ekki ónot og
illyrði í garð konunnar; en hún
gafst ekki upp, heldur hélt verkinu
áfram með sannri guðlegri kven-
þolinmæði, þar til alt húsið var orð-
ið hreint og fágað, og hæfilegur
bústaður hreinlátu og siðuðu fólki.
Þá undruðust karlmennirnir stór-
lega hina fyrri heimsku sína, og
skildu ekkert í þvi hvernig þeir
hefðu lifað áður en konan kom.
Þéir fundu nú líka b^zt, að það
hafði ekkert líf verið.
Dæmisagan er auðskilin; kastal-
inn er hinn pólitíski heimur, þar
sem karlmenn einir saman
ráða öllu. Þegar konan nær þar
jafnrétti, mun hennar fyrsta verk
verða að hreinsa þar til, sem ekki
er vanþörf á; meðtxlin er hún mun
nota, og eru þaxx einu, er duga
munu, eru sannleikur, hreinskilni,
réttlæti, mannkærleiki og sönn og
lifandi trú. Ef þessi meðul væru
almennar notuð en þau eru, mundu
hin pólitísku þjóðarmein fljótlega
læknast.
Um fjórða atriðið, að konan
mundi ekki nota atkvæðisréttinn þo
bún hefði hann, getur enginn sagt
með vissu fyr en reynsla er fengin
fyrir þvi. Reynsla sú, er þegar er
fengin, bendir þó í þá átt, að konur
muni ætla að nota réttindi sín þar
sem þau fá þau viðurkend. Viður-
kenning á jafnrétti kvenna er þeg-
ar fengin í fjórum rikjum Banda-
ríkjanna, i Wyoming síðan 1869, og
þar greiða atkvæði 90 af hverjum
100 konum; í Colorado síðan 1893,
og þar greiða ^tkvæði 72 af hverj-
um hundrað; í Utah og Idaho síðan
1896; í Idaho er nærri helmingur af
öllum atkvæðum, sem greidd eru,
greidd af konum, eða 40 af 100.
Svo eftir þessu að dæma, er eng-
in ástæða til að segja, að konur
noti ekki atkvæðisrétt sinn, og full-
sannað þykir, að atkvæðagreiðsla
fari þar siðlegar fram sem konur
greiða atkvæði. Ekki þarf heldur
að bregða konum á Finnlandi um
það, að þær noti ekki rétt sinn, þar
sem þær komu 19 konum á ríkis-
þing Finna við fyrsta tækifæri, sem
þær höfðu.
Þó að það séu þessi fjögur atriði,
sem oftast eru höfð á oddi þegar
jafnrétti kvenna er mótmælt, þá eru
þau of auðhrakin til að vera aðal-
mótspyrnuafli. Aðal aflið er sterk-
ara en allar röksemdafærslur, og
heiti vani. Það er Ixann gamh
vani, sem heldur körlum og konum
í sínum heljarklóm. Konurnar eru
orðnar svo vanar við að líða órétt-
inn, að þær finna ekki eins til hans
margar hverjar, eins og þær ættu
að gera, því eins og nxáltækið seg-
ir: “Svo nxá illu venjast, að gott
þyki”.
Karlmennirnir aftur á móti eru
orðnir svo vanir við að gera órétt-
inn, að þeir finna orðið ekki til
þess að þeir geri kvenfólkinu
rangt til. Svona hefir það verið,
og svona er bezt að það sé, er
vanaviðkvæðið; já öflugasti óvin-
ur kvenréttindanna er vaninn, og
ef við viljum flýta fyrir sigri
kvenréttindamálsins og taka þátt í
baráttunni, þá munum við allsstað-
ar finna þrengja að okkur bönd
vanans; og er það fyrsta stigið, að
losa um þau.
Við íslenzku konurnar gætum
komið miklu til leiðar, ef við vær-
um samhuga og samtaka. En þó
við ekki höfum tækifæri til að taka
höndum saman, getum við samt
verið samhuga. Ef við ynnum all-
ar með sama huga, hver og ein
trúlega i sínum verkahring, þá
gætu áhrifin með tímanum orðið
svo víðtæk, að við getum ekki gert
okkur hugmynd þar um; já, sér-
staklega á heimilunum er verkefn-
ið mikið. Ef þú reyndir fyrst og
fremst, kæra íslenzka húsmóðir, að
losa um bönd vanans í þinni eigin
sál og glæða sannfæringarneistann,
sem falin ner í brjósti þínu, fyrir
öllu, sem er réttlátt og gott, reynd-
ir síðan að vekja til meðvitundar
\

PIANOS
3
Þegar þér kaupið KARN piano getiS þér ætíö reitt yður á
aS hljómurinn sé hinn sami, — skæri, hreini, fulli og fagri.
ÖIl gerS á þeinx er hin vandaSasta. Hyggnir nxenn sem
kaupa pianos ættu aS skoSa hinar ýmsu tegundir áSur og þeir
munu verSa áuægðir tneS hinn hreina hljóm í Karn pianos.
Bexnt frá verksmxðju tii- kaupanda.
KARN PIANO & ORGAN CO. Limited
358 PORTAGE AVL Winnipeg. Talsimi 1516
3
þá, sem þú daglega umgengst og
hefir mest saman við að sælda. Og
hættir ekki fyr, en þitt eigið heirn-
ili er réttnefnt mannréttindaheim-
ili. Þá mundi maður sjaldnar
heyra karlmenn tala með lítilsvirð-
ingu um kvenfólk. Drenghnokkar
8 til 9 ára gamlir heyrast jafnvel
tala um kvenfólk með fyrirlitn-
ingu; og hvað ungur nemur, gam-
al temur. Kenn ('þvíj hinum unga
þann veg, er hann á að ganga, og
þegar hann eldist mun hann ekki
af honum víkja. Á margan hátt,
ef við höfum góðan og einlægan
vilja, getum við unnið þessu mál-
efni okkár gagn. Mig langar til
að benda enn á einn veg, sem öll-
um er opinn og fær. Við ættum
og getum ef við að eins viljum,
stutt málefnið með að styðja að
viðhaldi hins eina íslenzka kven-
blaðs, sem gefið er út vestan hafs,
og um leið fyrsta kvenréttinda-
blaðs í Canada, Freyju. Ritstýra
hennar, Mrs. Margrét Benedikt-
son, hefir barist vel og lengi fyrir
máli, sem ætti að vera jafnt áhuga-
mál okkar allra. Og getum við
ekki með öðru. móti betur vottað
henni viðurkenningu og þakklæti
okkar, en með því að kaupa blaðið
hennar, sem hún hefir strítt við að
viðhalda í rúm tíu ár.
Kaupið “Freyju.”
A. K. M.
Atfis.—Þessi ritgerð hefir Lög-
bergi borist frá íslenzkri konu i
Bandarikjunum, og hefir oss þótt
;jálfsagt að leyfa henni rúm í blað
nu, þó að vér getum eigi fallist á
illar röksemdir höf. — Ritstj.
ÞAKKLÆTI. \
Wynyard, Sask., Apríl 1909.
Þar sem eg er nú að fara að
fullu og öllu alfluttur af Pembina
fjöllum, þar senx eg liefi dvalið í
nærfelt 27 ár, þá finst mér að mér
vera bæði Ijúft og skylt að senda
mitt alúðarfylsta þakklæti öllutn
mínum eldri og yngri vinum og
viðskiftamönnum, sem ávalt haía
sýnt^nér mestu og beztu hluttekn-
ingarsemi í orðum og gjörðum,
þegar mér hefir legið sem nxest á;
og svo að síðustu heimsóknina,
sem var að kveldi 20. Marz 1909,
þar sem voru næstum allir landar
minir af Fjöllunum, konur ög
börn, sem heimsóttu nxig með glað
værð og gjöfum, og voru gjafirn-
ar stofu-úr, stofustóll og silfur-
borðsetti; alt vandaðir nrnnir.
Fyrir þessar miklu gjafir, gleði
og innileik, vottum við hjónin
ykkur öllurn, eldri og yngrí, alúð-
ar-bezta þakklæti, og biðjum guð
að gleðja alla þessa einlægu vini
okkar þegar þeim liggur mest á,
því að við fundum það vel, að við
áttum ekki svona rniikla alúð og
velvild skilið. Að endingu óskum
við öllum Islendingum á Pembina-
fjöllum og öllurn vinum vorum í
grendindi til blessunar á ókominni
tíð.
Ykkar einlægur vinur.
Jón Guðtnundsson.
mmmBmmmmamamwmmemmtm mmmmmmmmammmi—~ rwíirrniwi*
f p a 'pvHJO ER HELMINGI
LtlAUtÍlv STE RKARI
Alt til þessa ha£a lásarnir i vírgirðingum verið endingar minsti hlut
þeirra. Á ,,LEADER“ eru lásar, sem hafa kosti fram yfir ?lla venjulega
girðingarlása. Þeir eru búnir til úr sama efni og aðrir hlutar girðingarinnar.
ATHUGIЗEndunum á þessum lásum er brugðið þannig, að þeir lykja
algerlega um sjálfan lásinn. Um Ieið verður takið ..tvöfalt En ..tvöfalt
tak táknar að LÁSINN VERÐUR „HELMINGI STERK
ARl“. EN „HELMINGI STERKARl" GRINDIN ER
„HELMINGI BETRl“ EIGN.
Lásinn mun ekki rakna upp. Hann heldur vel samau lárettu og lóðréttu
vírunum og styrkir þar með alla girðinguna, en getur gefið svo eftir að be"5
mí nota hana á sléttu og ósléitu landi. \
Skrifið eftir sýnishornabók ,,I" og verðlis a
The Manitoba Anchor
Fence Co., Ltd.
Cor. Henry and Beacon Sts.,
p. o. box x 382 WINNIPEG.
DUFFIN'GO.
LIMITED
Handmynda /élar,
MYNDAVELAR og lt, sem aö
myndagjörö lýtur hverju nafni
sem nefnist. — Skrifiö eftir verð-
ista.
DUFFIN & CO., LTD., 472 Main St., Winnipeg.
NefniðLögberg,
VcrílfS ílfS £TPt"íl til hvaö sé í öörum bjúgum, þegar þér vitiö meö vissu
v,.vxva m hva6 er ( Tomato bjúgunum hans Fraser. Vér er-
um ekkert hræddir viö aö láta ykkur’sjá tilbúning þeirra. Biöjiö matvörusalann um þau eöa
357 William Ave. Talsími 64s
WINNIPEG
-* v niPLuuu uu u,u laid ajd luuuum^
D. W, FRASER,
P'RUÐ þér ánægöir með þvottinn yöar. Ef svo er ekki. XL Fmi\rocc I iim/lri, Cí\
þá skulum vér sækja hann til yðar og ábyr^jast að I llu Llliprvoo LdulKiry LK)
þér verðiö ánægöir meö hann. w. NELSON, eigandi.
TALSIMI 1440. Fullkomnar vélar. Fljót skil. 74—76 AlKINS ST.
________Þyotturinn sóktur og skilaö._________________Vér vonumst eftir viöskiftuin yöar.