Lögberg - 31.07.1913, Qupperneq 2

LÖGBERGr, FIMTUDAGIXN 31- Júlí 1913-
Aðalfundur
BúnaSarfélags Islands var haldinn
í Iðnaöarmannahúsinu í Reykjavík
17. Mai 1913.
Forseti las upp reikning félags-
ins 1912, ásamt efnahagsyfirliti,
og skýrði frá starfi þess, en vís-
aöi um sumt til skýrslu í Búnaö-
arritinu.
Jarðræktarfyrirtæki, sem félagiö
styrkti áriö sem leið, voru þessi
helzt:
Til giröinga var veittur 2661 kr.
styrkur. Langstærsta girðingin
var afréttargirðing Flóamanna og
Skeiðamanna, á 4. milu, en sumar
aörar eru líka allstórar, á 2. mílu.
Árið var mikið girðingaár. Þó
verö'ur þetta ár það varla síöur.
Likur eru til, að ræktunarsjóðslás
til jarðabóta verði þetta ár frekar
50 þús. kr., og megnið af þvi til
girðinga.
Til áveitunnar á Miklavatnsmýri
voru áriö sem leið greiddar 1377
kr. upp i lofaðan styrk. Því
verki var að mestu lokið á árinu,
eða réttara sagt, þeim hluta þéss,
sem til stendur að vinna í bráðina,
og var vatninu úr Þljórsá hleypt í
skurðisa í fyrsta sinn fyrra mið-
vikudag. Frá verkinu, sem búið
er að vinna, er sagt nokkuð frá í
skýrslu Sig. búfr. Sigurðssonar í
Búnaðarritinu. Kostnaðurinn við
það ervekki orðinn nema hér um
bil helmingur þess, sem áætlað var.
Er það ekki að litlu leyti því að
þakka, að gröfturinn fékkst fyrir
33 au. rúmstikan, í stað áætlaðra
45 aura, en að mestu Ieyti þó af
því, að frestað er um sinn að gera
sumt af skurðunum, sem ráðgerðir
höfðu verið. — Það fór eins og
við var búist, að ef tækist að gera
áveitu þessa mun ódýrari en áætl-
að hafði verið, mundi hugurinn
vaxa til stærri áveitufyrirtækja.
Nú hafa Flóamenn óskað nýrra
mælinga fyrir Flóaáveitu með
nokkuð annari tilhögun, eftir til-
lögu Sig. búfræðings, og Skeiða-
menn mælinga fyrir áveitu úr
Þjórsá. Þýkir nú Reykjasandur-
inn ekki þurfa að vera því fyrir-
tæki til tálmunar, þar sem góðar
horfur eru á því, að takast muni
að hefta það sandfok. Búnaðar-
félagið h#fir nú ráðið Sigurð
kennara Thoroddsen til mælinga á
Skeiðunum í sumar. Og Flóamæl-
ingin er vonast til að framkvæmd
verði sumarið 1914, ef félagið fær
til þess fjárveitingu þá, sem um
hefir verið beðið.
Ti] anna'ra vatnsveitinga hefir
veittur verið 446 kr. styrkur, og til
fyrirhleðslu til varnar vatnságangi
400 kr.
Til plægingarkenslu og félags-
plæginga með kenslu var varið
530 kr-
\rotheysgerðartilraunir voru enn
gerðar nokkrar, þó færri en til
arfirði, en feröaðist svo i vetur um
Gtillgringu- Árness- Rangárvalla-
ogV.-Skaftafellssýslur, skoðaði fé
35° bændum og leiðbeindi í
fjárvali, hélt fyrirlestra á 45 stöð-
um, þar á meðal við námsskeiðin
í Þjórsártúni og í Vík, fyrir sam-
tals 1332 áheyrendum. Næsta
vetur mun hann enn verða í þjón-
ustu Búnáðarfélagsins og veröa þá
fvrst við hrútasýningar í haust, en
fara siðan leiðbeiningarferð um
Vestfirði, eftir ósk búnaöarsam-
bandsins þar, enda er það sá eini
partur af landinu, sem hann á ó-
farið um.
Námskeiðin, sem félagið kostar,
voru vel sótt árið sem leið. Garð-
yrkjumenn i Gróðrarstöðinni voru
14. Höfðu sótt nál. 40. Við
plægingarkenslu i Einarsnesi voru
7 nemendur. Eftirlitsnámskeið
sóttu 6, mjólkurskólann 7 og slátr-
unarnámsskeið 6. Fleiri telur
Slátrunarfélagið sér ekki fært að
taka.
Búnaðarnámskeið var haldið í
Hjarðarholti í Dölum, ágætlega
sótt, og styrkur veittur til bænda-
námsskeiða á Eiðum og Hólum,
auk þess sem starfsmenn félagsins
aðstoðuðu við bændanámskeiðið á
Hvanneyri. Guðmundi kennara
Hjaltasyni var veittur 100 kr.
styrkur til alþýðufyrirlestra um
búnaðarmál. I vetur hélt félagið
vel sótt námsskeið að Þljórsártúni
og í Vík í Mýrdal, veitti aðstoð við
námsskeið bændaskólanna og náms-
skeið í Önundarfirði, sem Búnað-
arsamband Vestfjarða gekst fyrir,
og styrkir námsskeið í Múlasýsl-
um, sem Búnaðarsamband Austur-
lands hélt, og á Grund í Eyjafirði.
Hússtjórnarnámsskeið hafa í
vetur verið haldin í Eyjafjarðar-1
og Skagafjarðarsýslum og 2 í
Kjósarsýslu. Auk þess var 250 kr.
styrkur veittur hússtjórnardeild
kvennaskólans i Reykjavík til sum-
arnámsskeiðs, eftir ályktun Búnað-
arþings, með því skilyrði, að
sveitastúlkur hafi forgangsrétt að
vetrarnámsskeiðunum. Næsta vet-
ur er í ráði að hússtjórnarkensla
verði í Þingeyjarsýslum, hvort
sem viðar verður.
Utanfararstyrkur var veittur
þessi: Alfred Kristensen, bónda í
Einarsnesi, til að kynna sér jarð-
yrkjuverkfæri o. fl., 150 kr., Jó-
hanni Fr. Kristjánssyni, til hós-
gerðarnáms í Noregi, 200 kr., Gísla
Guðmundssyni, til að læra að gera
liffræðilegar mjólkurrannsóknir,
200 kr. — Búnaðarritið á bráðum
von á ritgerð frá honum um skyr-
iö okkar, sem vonandi verður til
að auka álit þess. — Karli Sig-
valdasyni til búnaðarháskólanáms,
200 kr., Páli Skúlasyni smið, til að
búa sig undir smíðakenslu á Hól-
um, 200 kr., Jóni Guðmundssyni
frá Þorfinnsstöðum, tn Sauðfjár-
ræktarnáms á Bretlandi, 150 kr.,
— hann fór líka, án styrks frá fé-
-f
+
♦
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
—
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
t
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
t
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Jóhannes Jósefsson
Hjálmur þinn, skjöldur og skjómi
skíni sem vormorgun-ljómi,
sigrandi sérhverja þraut.
Ginnhelgi glóandi neistinn,
göfgi og norræna hreystin
lifi og blómgist á braut.
Kom lieill með snilli, þrótt og þor
til þinna bræðra liingað vestur.
Þinn sigurkranz er vegsemd vor,
þú, vinur kær og heiðurs gestur.
Með Gunnars frækleik, Grettis afl,
og geðið djarfa, þolið trausta,
þú hefir leikið lista tafl
og lagt að velli kappa hrausta.
Vér fögnum þér og þökkum heitt,
sem þjóðar vorrar merki lyftir.
Ef högg þér var að vígi greitt,
þú vaska drengi hlífum sviftir;
með víkings anda, hraustur, hreinn
og huga ljónsins, snar og fríður
þú stóðst á hólmi bjartur, beinn
og bauðst þeim hönd, er mátti síður.
Þótt feðra vorra. fold sé snauð,
hún fjör og þor í taugum elur
og geymir fornan erfða auð,
sem enginn tímans skuggi felur;
þú hlauzt það dýra gull að gjöf,
sem geislar bernsku stund og elli,
og breiðir Ijós á líf og gröf,
því list og snilli halda velli.
Far heill um lönd og höfin köld,
vor hugumstóri, kæri bróðir,
að fægja þinnar frægðar skjöld
í fránum leik við risa þjóðir;
já, lif þú bjarta, langa tíð,
þitt letri nafnið gullin saga,
til sæmdar fyrir land og lýð,
á lista svæði þinna daga.
í nafni Vestur-íslendinga,
M. MAItKÚSSON
+
+
+
+
♦
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
I
+
+
+
+
+
+
♦
+
+
+
+
+
+
+
t
t
X
t
+
I
t
t
t
+
♦
+
+
+
+
+
+
+
+
+
t
+
+
+
+
+
+
i
i
t
með hann er farið á æskuárunum,
hvernig hann er alinn upp. Þess
vegna ættu uppeldismálin að liggja
þyngst á hjarta hverri kynslóð.
Þess vegna þarf að halda á lofti
hverri nýung í því efni, sem skiftir
svo miklu, jafnvel þeirri nýung,
sem að eins bendir i áttina inn i
hið fyrirheitna land.
Aðalvandinn við alt uppeldi ey
að þekkja eðli barnsins og sníða
því stakk eftir vexti. Ef allir menn
væru eins gerðir, steyptir í sama
móti andlega og líkamlega, þá væri
hægra um vik. Urn leið og þekt
væri eðli eins einasta barns, mætti
dæma öll önnur eftir því. Þ'á mætti
hafa sömu aðferðir við alla, og
ætla öllum sams konar viðfangs-
efni.
förum. Til þess þarf að vita,
hvern þroska líkamlegan og and-
legan þeir hafa á vissu aldurs^
skeiði, hæð þeirra, þyngd, orku,
minni, skilning; þekkingu. Meö
því að rannsaka í mörg ár skóla-
börn og námsfólk x ýmsum lönd-
um, mæla nákvæmlega þroska og
getu þeirra, taka síðan meðaltal af
þeim úrslitum, hefir fengist ábyggi-
legur mælikvarði til að dæma urn,
hvar hvert barn í þeim löndum er
á þroskabrautinni, hvort það er
meðalbarn, á undan eða á eftir og
hve miklu það munar. Þ'á er a!d-
urinn talinn í þroskaárum, ekki
almanaksárum. Því er svo varið,
að til eru í raun og veru tveir
aldrar: árin frá fæðingu barnsins
og árin sem rituð eru í þroska þess,
Nú er þessu til allrar hamingju í hæð, brjóstmáli, þunga, afli, tann-
♦+♦+++++ ++++++++++++++♦+-++++++++++♦++++*+ i ♦ + ++++
með snjöllu erindi reynt að vekja
menn til athygli á voðanum, sem
yfir vofir, ef ekkert er að gert.
Og er félagið að sjálfsögðu þeim
báðum þakklátt fyrir áhuga þeirra.
En af verklegum framkvæmdum er
ekkert, svo kunnugt sé, annað að
segja en það, að Bæjarhreppur
hefir komið upp hjá sér myndar-
legu skýli, steinsteyptu, yfir korn
og vega og kynnast þannig eðli
þeirra. En andinn er ósýnilegur,
ómælanlegur, óveganlegur. Þló
starfaði hann, var alstaðar nálæg-
ur, þar sem lífsmark var; en hans
varð ekki vart nema af verkunum,
af sporunum á sandinum við “tínx-
ans sjá”.
Þessi spor hafa menn nú rann-
sakað langalengi, án þess að hafa
laginu, til Roqefort á Frakklandi til
að kynna sér ostagerðina þar, —
Jóni Ólafssyni til að sækja sauð-
fjársýningar á Bnetlandi, toö kr.,
stóð vegpa þess, að ekki skorti
þerrinn í fyrra sumar. Sumir þeir,
er samið hafði verið við um til-
raunirnar, hafa nú gert þær i 4
ár. Er þá í ráði að fá tilraunir I og 2 rjómabústýrum, Margréti
gerðar annarstaðar, á Austurlandi | Júniusdóttur og Margréti Lafranz-
og í Snæfellsness og Strandasýslum dóttur, 150 kr. hvorri. Auk þess
ef menn fást til þess á þeim stöð- : var veittur utanfararstyrkur af félaginu eru nú 150 félög, þar af
forðann. Skýrsla er komin til íengið ýkjamikið að vita um þann
Búnaðarfélagsins Um forðabúr j mátt, sem mótaði þau á sandinn.
þar, og mun hún korna í Búnaðar- | En rannsóknirnar um þennan-lítt
ritinu. — Góðs viti er það, að> j þekta mátt, kalla menn sálarfræði.
sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu hefirj En þekkingin er vald. Og því
tekið kornforðabúrsmálið til með- j rneiri sem þekkingin er, því meira
ferðar. Byrji ein sýslan, fer varla J er valdið. Af þessu leiðir, að hinn
hjá því að fleiri komi með. ! fengni þekkingarauki um áþreif-
Félagatal. Þess var getið á árs-
fundi í fyrra, að vonast væri til,
að félagatalið fylti þúsundið á því
ári. Þ|að varð. Félagið fékk árið
sem leið fleiri nýja félaga en nokk-
urt ár áður; 115. Voru það 90
einstakir menn og 25 félög. I
um, þar sem þörfin er mest fyrirjvöxtum Liebes-gjafar; Birni Jóns-
þá heyverkutx. Tilraunirnar hafajsyni til verklegs búnaðarnáms á
alstaðar hepnast vel. Bretlandi, 150 kr., Guðmundi Jóns-
Til efnarannsókna var varið j syni, til verklegs búnaðarnáms i
180 kr., þar af 75 kr. til reynslu Svíþjóð, 150 kr„ og Ingimundi
á 'húsgerðarefnum. Er þeim rann- j Jónssyni, 250 kr., til að kynnast
sóknurn Ásgeirs efnafræðings | áveitufyrirtækjum í því skyni, að
Torfasonar nú lokið og skýrsla j hann geti tekið að sér umsjón með j jr eru í. hreppnum.
hans birt í Búnaðarritinu. Hitt j áveitunni á Miklavatnsmýri.
voru mest fóðurefnarannsóknir i j p.únaðarmálafundur sá, sem ráð-
sambandi við fóðrunartilraunn a gergUr var ^ búnaðarþingi 1911,
I Ivanneyri. _ ! var haldinn í sumar sem leið, vel
Þetta ár verður meira gert aý i sóttur- og hepnaðist vel. Búnaðar-
efnarannsóknum. , Er byrjuð rækx- j rjtjg .j^gf jr f]utt mönnum 2 af fyr-
leg rannsókn á áburðarmagm og jr]estrum þeím, sem þar voru
haldnir. Kostnaður félagsins við
þann fund fferðastyrkur o. fl.J
varð tæpar 400 kr.
Jarðyrkjubókina, sem búnaðar
áburðargæðum undan kúm, og hef-
ir áður verið minst a það i blaði
(H. V. skólastjóri, i ísafoldj.
Félaginu hafa borist fyrirspurn-
ir um það hvernig reyna megi
gaddavir, út af því að tvimæli Glagið hefir ákveðið að styrkja til
hafa leikið á gæðum nokkurs af
vír þeim, sem flust hefir til lands-
ins siðustu árin. Hefir nú verið
grenslast eftir hvernig reyna megi
virinn. Kemur bráðum leiðbein-
ing frá Ásgeiri Torfasyni um það,
og getur þá hver maður sjálfur
reynt með mjög einfaldri aðferð,
hve vel virinn er galvaniseraður.
Annars mun rannsóknarstofan
gefa þeim, sem vilja Iáta reyna vír
eða þakjárn og fá vottorð um gæði
þess, kost á að fá það fyrir væga
borgun.
Til búfjárræktar voru þessar
helztar fjárveitingar:
Nautgripafélög 18 hafa fengið
alls 3088 kr. styrk.
Sauðfjárkynbótabú 7, alls 1300
krónur.
Hestakynbótafélög 2, samtals
400 kr.
Til hrútasýninga var varið 450
kr., fá Austurlandi og í Eyjafjarð-
ar- og Þjngeyj arsýslumJ.
Til girðinga fyrir kynbótagripi
589 kr. ^Styrkurinn þriðjungur
kostnaðarj.
Til eftirlitstilraunar 551 kr.
Leiðbeiningarferðir Jóns H.
Þorbergssonar. Hann var í haust
sem leið við hrútasýningar í Borg-
að út komi. verður nú byrjað að
prenta. Er 1. heftiö búið til
nrentunar, og verður reynt að
hafa það tilbúið áður en kens1a
byrjar í bændaskólunum í haust.
Hefir síðast staðið á að fá mynda-
mótin. Sigurður Kristjánsson
bóksali gefur bókina út með styrk
frá félaginu.
Búnaðarsamböndin. Eins og
kunnugt er, var í fyrstu stofnað
Búnaðarsamband Kjalarnessþings.
Sýslunefnd Snæfeílsnessýslu hefir
í vetur samþykt að stofna búnað-
arsamband í félagi við Dalasýslu.
Ekki er enn frétt um undirtektir
sýslunefndarinnar í Dalasýslu und-
ir það mál, en búist er við þeim
góðum. Verði það, má heita að
alt landið sé komið í búnaðarsam-
bönd, en þó nokkuð á annan veg
en búnaðarþigið 1911 lagði til.
Þjað ætlaðist til, aö samböndin yrðu
4, en með þessu móti verða þau 7.
Það er sök sér. Hitt er meira um
vert, að engar sveitir verði alveg
utan við þá félagsstarfsemi
Fóðurforðabúrsmálið. Um það
hefir Búnaðarritið flutt hverjai
greinina af annari eftir Torfa í
Ólafsdal, eggjandi menn til fram-
kvæmda. Og Guðmundur land-
134 búnaðarfélög. Þó eru enn ut-
an félagsins liklega nál. 40 búnað-
arfélög. Það, sem af er þessu ári,
eru komnir 70 nýjir félagar. Þjar
af eru 17 úr einum hreppi, Gnúp-
verjarhreppi. Þar á Búnaðarfé-
lagið nú eins marga félaga og bæ-
í öðrum
hreppi í Árnessýslu, Hrunamanna-
á þessu ári bæst við
Svona þyrfti að vera
anlega hluti hefir leitt af sér margs
konar hamingju, lengda mannsæfi,
meiri lífsnautnir. Hins vegar
veldur ónóg þekking um eðli sál-
arinnar því, hve getulítið mann-
kynið er við að rá'ða bót á andleg-
um meinum. Kynslóðir fæðast,
vaxa, starfa, falla í valinn, endur-
nýjast, fylgja hver í annarar spor,
án þess að nokkuð verulegt sé gert
til þess, að hver einasta sál geti
notið sín til fulls. Menn vildu
gjarnan stjórna þessari sístreym-
andi elfu, en þeir kunna engin tök
á því. Einum finst, að þetta ætti
að gera, öðrum hitt. En á meðan
ágizkanir einar stjórna aðgerðun-
hreppi, hafa á þessu ári bæst við um' eí lítilla úrslita von
Fyrir 30 arum varð stefnubreyt-
mg í sálarrannsóknunum. Nýr
10 félagar.
víðar.
Suðurland.
Nútíma hugmyndir um
barnseðlið.
John Ruskin benti eitt sinn á,
hve mannkyninu væru mislagðar
hendur i fratnförunum. Með
hverju ári sem liði kynnu menn
betur að hreinsa stál og vefa voð-
ir; hvers konar verklegri kunn-
áttu miðaði áfram með risafetum.
En heiminum hefði sáralítið mið-
að áfram nú um nokkur ár í þeirri
vandasömu list að ala upp menn.
Þessu er svo varið, að maðurinn
hefir náð valdi yfir náttúruöflun-
um og náttúrunni kringum sig, en
ekki að sama skapi getað sigrað
sjálfan sig. Maðurinn hefir þreif-
að fyrir sér bæði út á við og inn á
við, reynt að fræðast um lög heims
og hugar. En með árangurinn
hefir skift í tvö horn, eftir því,
hve léttráðnar voru gátur tilver-
unnar. I datrðu náttúrunni voru
grundvallarlögin auðfundnust og
augljósust. Þau urðu fyrst her-
fang mannsandans í þessari leit;
og á sannindum þeirra byggjast
nær allar verklegar framfarir.
Nokkru torfengnari varð þekk-
ingin um eðli Iifandi líkama. Þess
vegna er t. d. líffræðin (og læknis-
fræðinj yngri fræðigrein en efna-
træði og eðlisfræði. En langerf-
iðast viðfangsefni reynist andi
mannsins. Bergtegundir, málma
skóli myndaðist, með nýjum að-
ferðum. í stað þess að freista að
ekki þannig varið. Engir tveir
einstaklingar eru eins. Jafnvel í
likamsstærð og lögun er munurinn
svo verulegur, að, menn þykjast
þar þurfa að sníða hverjum manni
stakk eftir vexti. Meðalmanns-
klæðin eiga ekki algerlega við
neinn, og jxannig hefir smátt og
snxátt myndast sú skoðun, að það
að ganga í “tilbúnum fötum’’ bæri
vott um mikið smekkleysi eða
rnikla fátækt.
En menn hafa í verkinu gleymt
innri mismun einstaklinganna, eða
ekki séð hann, af því þar þurfti
dýpra að grafa. Þess vegna yfir-
sést öllurn þeirn þjóðum, sem ala
að miklu leyti upp börn og ung-
linga í skólum, i því að láta eins
og allir geti gert hið- sama og lært
hið sama ,t. d. sá sem hefir stál-
minni og hinn sem varla man neitt
degi lengur, eða sá sem eingöngu
er hneigður fvrir bóknám og hinn
sem ekki má bækur sjá, og kann
bezt við að vera önnum kafinn í
verklegum störfum.
Sumum mönnum hefir þótt þetta
ástand svo óviðunandi, að þeir
hafa hugsað sér uppeldið endur-
bætt þannig, að hvert barn og
unglingur fengi að þroskast al-
gerlega eftir því sem hann væri
gerður. Eins og klæðskerinn
gæti sniðið föt nákvæmlega eftir
likamsvexti, þannig ætti kennar-
inn að geta háttað kenslu sinni
eftir séreinkennum hvers einstaks
lærisveins. Vitaskuld væri það
bezt, ef unt væri, en til þess þyrfti,
meðal annars, jafnmarga kennara
og lærisveinar eru, og ýms önnur
skilyrði, sem jafn-erfitt er að upp-
fylla. Sá sem heimtar of mikið,
fær ekki neitt. Hér verður því að
minka kröfurnar svo að þær séu
uppfyllanlegar. I stað þess, eins
og nú, að hrúga sanxan í skólanum,
að sörnu störfum, alls konar ólík-
um einstaklingum, þar sem ómögu-
legt er að gera verulega til hæfis
nema litlum hluta, ætti að mega
raða í flokka andlega skyldum
nemendum. Ef það væri gert, og
verkefnin breytileg, mundi minna
af gáfum og andans afli visna og
verða úti í skólunum, heldur en
verður með þeim hætti sem nú er
fylgt.
En til þess að skynsamleg flokk-
un nemenda í námsdeildir geti átt
sér stað, þarf að kunna tök til að
rannsaka einstaklingseðlið, finna
hverir eru líkir og hverir ólíkir.
Hingað til hafa mentaþjóðirnar
engin slik tæki átt, nema ef telja
skyldi prófin, en bæði hafa þau
haft alt annan tilgang, en þann
sem hér er bent á, og eru ekki
heldur í eðli sinu nógu nákvæm
mælingartæki, og það af mörgum
ástæðum.
Fyrsti ókostur prófúrsiita er sá,
að þau eru bygð á því, hvað próf-
dómendum finst, en tilfinningin
er nokkuð reikull mælikvarði, eins
og bezt sést, þegar margir menn
ráða gátu sálarlífsms með meira 1 dæma áhaldalaust um hita, þyngd,
eða minna skörpum getgatum, með
sennilegum kenningum, eða með
innskoðun, þar sem^andi athugar-
ans freistar að skoða sína eigin
mynd, reyndu fræðimenn þessir að
“mæla sporin”, rannsaka mynd-
breytingar andans, eftir því sem
einstaklingurinn þroskast, mæla
getu og gildi mannsins af verkum
hans, jafnnákvæmlega og eðlis-
fræðingar mæla rafmagn og segul-
afl. Ef þetta tækist nokkurn tima
mundi af því leiða jafngagngerða
breytingu á öllu uppeldi eins og
varð í iðnaði og samgöngum þeg-
ar tök náðust á gufuafli og raf-
magni. Revndar hefir enginn því-
líkur sannleiki fundist enn og finst
liklega aldrei.. Og eftir þrjátiu
ára erfiða göngu eftir nýjum veg-
um er allur árangurinn, að fáein
útvígi eru tekin, nokkrar gátur
hálfráðnar.
Ef um fánýtt mál væri að tefla,
mundu þvilikir smásigrar varla
verðskulda umtal. En hér er þvi
ekki svo farið. Alt, sem lítur að
bættu uppeldi,, kemur öllum við,
beinlínis eða óbeinlínis. Lang-
flestir menn enda svo sína síðustu
göngu, að þeir Nkilja fátt eftir
nema börnin, lifið endurnýjað, —
kynslóð, sem tekur við byrðum
foreldranna. Getur nokkrum
staðið á sama um, hvort “innlegg”
þeir*-a i sjóð tilverunnar er í góðu
lagi eða svikið? Varla. En nú er
og lifandi kvikindi mátti hafa I máttur og megin hvers manns að
læknir Björnsson hefir nú í vetur 1 handa milli, sundra þeim, mæla þáhálfu leyti komið undir, hvernig
fjarlægð o. s. frv. Venjulega eru
slíkir dómar ólikir innbyrðis, og
alt annað kemur í ljós, þegar skor-
ið er úr þrætunni með ritamælin-
urh, voginni eða mælivaðnum.
Þvílík ónákvæmni hlýtur ætíð að
loða við persónulega dóma, af því
menn eru hver öðrum ólikir.
Þessi skapferlismunur manna
kemur ætíð fram við prófin. Sum-
ir kennarar og prófdómendur eru
gæðin og umburðarlyndið sjálft,
virðast sjálfsagt að próftakinn:
komist í gegn sem hörmungar-
minst. Aðrir þar á móti vilja fella
sem flesta. Próf þeirra verður
orusta upp á líf og dauða, þar sem
nemandinn fellur, ef unt er. Þriðja
tegund dómara hefir sérstakar,
persónulegar kenningar um, hversu
svara beri. Þeim er ekki nóg, að
spurningunni sé svarað rétt, held-
ur verður próftakandinn að finna
einmitt þau orð og luigsanasam-
bönd, sem þeir sjálfir hafa i hug-
anum, sem varla getur þó orðið
nema með undursamlegum hugs-
anaflutningi. Fleira óviðkomandi
hefir áhrif á umsögn prófendanna,
þreyta, lasleiki, návist einhvers á-
heyernda, sem vel ber skyn á efn-
ið. Jafnvel útlit próftakans sjálfs
ræður stundum miklu um örlög
hans til heilla eða óheilla, eftir því
hvort það vekur samkend eða mót-
hygð dómaranna.
Prófin geta því ekki verið
áreiðanleg tæki til að raða nemend-
um í ættir eftir skyldleika og fram-
framförum, raddblænum o. s. frv.
Ef alt er með feldu, fara þessir
tveir aldrar saman, en þó eru frá
þvi fjölmargar undantekningar,
jafnvel að börn séu 3—4 árum
eldri eða yngri að þroska en lög-
árum. Sé nú um skólagöngu,
bekkjarröðun, áreynslu og nám að
gera, er auðsætt að börnunum er
betur borgið með því, að reynt sé
á þau eftir getu þeirra heldur en
áratölu.
JHér er slept töflu nokkurri með
athugasemdum um mælingar á
getu barna til námsj.
Hvaða gagn er að þessum mæl-
ingum? Fyrst, að með þeim má
ákveða allnákvæmlega þekking
próftakandans í árum. Níu ára
drengur sem kann ekki meira en
nxeðalbarn átta ára, er ári á eftir,
og er þá við námið skipað á bekk
með andlegum jafnöldrum sínum.
En ef seinkun barns er mjög
stórvægileg, svo að nemi þrem ár-
unx eða rneir, án þess að sjúkdóm-
ar valdi eða aðrar sérstakar ástæð-
ur, er álitið að það eigi ekki sam-
leið með venjulegum börnum. Það
er þá sett í skóla fyrir vanþroska
börn, þar sem kenslan er öll snið-
in eftir hægfara gáfum þeirra, og
tekst oft að láta þau ná furðuleg-
um þroska með því móti. En í
samkepni við meðalgefin börn
dragast þau aftur úr og eru sér til
engra nytja í skólunum. Van-,
þroska börn eru fleiri en margur
hyggur og er ekki litið unnið við
að geta þekt þau úr hjörðinni og
komið þeim á rétta hillu. Lang-
almennast gagn af mælingum þess-
um er þó að raða heilbrigðum, en
misgefnum, börnum á bekk eftir
gáfum og getu.
Að frátöldum þeim börnunx, sem
talin eru vanþroska, eru mörg
önnur, sem ekki njóta sín nándar
nærri í skólunum, fer minna fram
en vera ætti, fylgjast varla mcð
nema til hálfs. En að geta tæp-
lega lært getur verið bætanlegt
mein, eins og margir líkamlegir
kvillar eru bætanlegir. En til að
finna meinabótina þarf að þekkja
meinið, svo að gera megi við því.
Hér skulu nefndar nokkrar al-
gengustu orsakir til ógengis við
nám:
1. Bráðþroski eða kyrkingur í
vexti. 2. Veikindi, blóðleysi, tær-
ing, taugaveiklun. 3. Vaxtar-
breytingar í skynfærunum, einkum
augum og eyrum. 4. Daufur
skilningur. 5. Dauft minni. 6.
Skilningsleysi á hugrænum efnum,
samfara góðri verklegrt grelnd. 7.
Deyfð á háu stigi, óbeit á allri
áreynslu. Leti.
Hvert þessara atriði verður aö
athuga sérstaklega.
Tökum fyrst Iíkamsþroskann.
Sé að ræða um barn, sem er munj
minna vexti en það hefir aldur til,
magurt, fölleitt, kraftalítið, ófúst
til allrar árevnslu — jafnvel til
leika, og framfaralítið við námið,
er brýn þörf að veita þvi eftirtekt.
Ekki dugar að hegna þvi eða
ávíta það fyrir getuleysi, sem því
er ósjálfrátt. Þ!ó hefir það ein-
mitt verið algengt að hegna slíkum'
börnum fyrir letina, setja þeim
fyrir fleiri heimastíla, loka þau
inni, þegar kensluhlé var, einmitt
þau börnin, sem helzt þurftu hreint
loft og frelsi til að jafna sig. Þar
er að jafnaði hvorki um að kenna
óþægð eða viljaleysi, heldur þröng-
um kosti heima fyrir, ónógu fæði,
lélegum húsakynnum, maga sem
meltir illa, þunnu, efnasnauðu
blóði, taugakerfi, sem er í ólagi,
andþrengslum og fleira af því
tægi. Það sem þá þarf við, er
betri aðbúnaður og læknishjálp,
áður en sanngjarnt er að búast við
eðlilegum námsframförnum.
Allir vita, að þegar svo mikil
brögð eru að veiklun likamans,
hefir það veruleg áhrif á sálar-
kraftana. Öðru máli er að gegna
um það, hvort hreysti sálar og
líkama fer nákkæmlega sanan.
Dagleg reynsla ber vitni um, að
afburða orkumenn eru mjög sjald-
an að sama skapi vitrir, og hins
vegar, að margir andans snilling-
ar hafa verið veikbygðir líkamlega.
Þ'etta refir komið mörgum fræði-
mönnum til að ímynda sér, að
um ekkert þvílíkt samræmi væri
að ræða. En auðvitað varð ekkert
um málið sagt á hvorugan veginn,
nema með því að rannsaka mikinn
fjölda einstaklinga og dæma eftir
meirihluta.
Hér er, komið að atriði, sem
þarfnast sérstakrar útskýringar.
Öll visindi leitast við að finna lög,
föst lög, hvert á sinu svæði. Séu
þessi lög óbreytanleg og án undan-
tekninga, má, er menn þekkja þau,
spá hvers konar mynd þetta eða
hitt náttúruafl muni taka á þeim
eða hinum stað. Á þann hátt vita
farmenn nú nákvæmlega um flóð,
fjöru, strauma o. þ. u. I. í fjörðum
og sundum, og geta hagað sér eft-
ir því, beðið meðan straumurinn er
á móti þeim, látið hann bera sig,
er hann verður þeim hagstæður.
Þetta er að eins eitt dæmi um ó-
breytanleg, fyrirsjáanleg lög, en
þau mætti telja í tugum úr valdi
hinnar dauðu náttúru. 1 sálarleg-
um og félagslegum efnum er varla
um nein slík lög að gera, sem und-
antekningarlaus séu. Þar verður
að láta sér nægja að dæma eftir
meiri hluta, þó margar verði und-
antekningar. Á þann hátt má
segja t. d. að Frakkar séu smekk-
vísir, Þ'jóðverjar lærdómsmenn
og íslendingar stjórnmálahneigðir,
Raunar eru þetta sannindi yfirleitt,
en hvergi nærri undantekningar-
laus. Þau ná raunar ekki lengra
en það, að meiri hluti manna í
þessum löndum hafa þá eíginleika,
sem heildin er talin að hafa. Þau
eru meirihluta sannindi.
Þ'ptta verða allir að hafa hug-
fast sem leita náttúrulaga í mann-
heimi og áhrifa þeirra á einstak-
lingana. Líf manna, sálarlegt og
félagslegt, er ofið saman úr svo
mörgum óþektum þráðum, að eng-
in leið er að finna á þeim sviðum
undantekningarlaus allsher j ar-
sannindi. Menn verða að láta sér
nægja íneirihlutasannindi, það sem
þau ná.
—Skírnir.
— Flugslysunum heldur einlægt
áfram. Einn enskur liðsforingi
féll nýlega með vél sína úr 100
feta hæð og dó samstundis. Um
likt leyti sleit upp eit loftfars bákn
þýzku stjórnarinnar; tveir menn
sleptu ekki tökum, strax þegar það
fór á loft, datt annar 30 fet og
meiddist mikið, en hinn hélt sér
eins lengi og hann orkaði, varð
hann að sleppa sér í 600 feta loft-
hæð og brotnaði hvert bein í hon-
um, þegar niður kom. Loftfarið
barst langar leiðir og varð ónýtt.
— Alfons Spánar konungi
dæmdist arfur nýlega með nýstár-
legu móti. Bakari nokkur í smá-
bæ á Suður Frakklandi gaf honum
eftir sig allan auð sinn, um hálfa
miljón dala, en skildi systur sinni
ekki eftir eitt einasta cent. Hún
fór í mál út af arfinum, og féll
dómur þessa dagana þannig að
konungi var dæmdur arfurinn.
Hinn dauði bakari hafði vérið und-
arlegur, haft mikið uppáhald á
tignu fólki og legið í málaferlum
við hvern sem hann gat. Fyrir
ári síðan höfaði hann 1772 mál, og
var þá settur á sinnisveikra hæli.
Konungur hefir lýst því, að hann
gefi allan arfinn til fátækra.
Islendingadagurinn í
Wynyard, Sask.
Islendingar í Wynyardbæ og
grendinni, stofna til hátíðahalds 2.
Agúst næjstkomaindi. (Þjeir v.ilja
vanda til þess sem bezt, og hafa
gert sér far um að tryggja sér
góða ræðumenn, svo sem séra Frið-
rik J. Bergmann, Waíter Linda o.
fl. Margskonar íþróttir verða þar
sýndar og verðlaun veitt þeim,
sem skara fram úr. Ennfremur
ætlar hornleikaflokkur þeirra
Wynyardbúa að skemta við og við
allan daginn. Má yfirleitt gera sér
von um beztu skemtun í Wynyard
2. Ágúst og ættu landar því að
fjölmenna og muna eftir því, að
“Islendingar viljum vér allir vera”.
Hátiðin hefst kl. 12 á rádegi.
Wynyardbúi.
Gísli Goodman
TINSMIÐUR
VERKSTŒÐI:
Komi Toronto og Notre Dame
Phone : Heimilís 4
Garry 2988 Garry 899J
Nýjustu tæki
GERA OSS MOGU-
LEGT AÐ FRAM-
LEIÐA PRENTUN
SEM GERIR VIÐ-
SKIFTAVINI VORA
ANÆGÐA
The Columbia Press,
Limiteci
Book, and Commercial
Printers
Phone Garry2156 P.O.BoxII72
WINNIPEG