Lögberg - 23.07.1914, Side 2

2
LöGBERG, FIMTUDAGINN 23. JÚLÍ 1914-
SYRPA
3. hefti
er komiS út og hefir nú verið sent
kaupendum og útsölumönnum.
INNIHALD:
Guðrún gamla. Saga
Eftir Jóhannes Fnðlaugsson.
í RauSárdalnum. Saga.
Eftir /. Magnús Bjarnason.
Gamlar minningar.
Eftir Jónas J. Húnfjörð.
Sorg og ábyrgð.
Eftir Elbert Hubbard.
Orustan við Saratoga.
Eftir Sir Edw. Creasy.
Fuglinn i fjörunni. Kvæði
.Týnda gullnáman. Saga frá land-
námstíð Albertafylkis.
Eftir kapt. C. E. Denny.
Þorsteinn smiður Þorleifsson.
Föstupúkinn. Æfintýr.
Býsnin mesta á sjó II.
Úr dularheimi.
Smávegis.
Heftið kostar á lausasölu 50C.
Árgangurinn, 4 hefti, $1,00.
Nýir kaupendur fá fyrsta ár-
gang fyrir 50C.
ólafur S. ThorgeWsson,
678 Sherbrooke St.
Winnipeg.
Heimförin.
Eftir Önnu Thorlacius.
Hvað sem til þess kom, þá vildi
eg ómögulega vera nema tvö ár i
Paradísinni hans Gísla fyigdar-
manns míns. Heim vildi eg fara
eftir eitt ár, en það var ekki við
það komandi. Faðir minn skrif-
aði mér, að eg yrði að þreyja og
vera úthaldsgóð, kallaði óhemju-
skap að snúa við á miðri leið og
gefast upp. Nú jæja, eg var þá
þar í tvö ár, en eftir þann tíma
héldu mér engin bönd. Orsakir
þess, að eg fór heim, verða ekki
sagðar hér, en það eitt man eg. að
eg hafði mikia löngun til að læra
á gítar (guitarj o. fl., en fékk ekki.
Það var aðeins kent fósturdóttur-
inni frá Eyrarbakka; hún var ekki
skyld dr. Hjaltalin. en eitthvað í
ætt við frúna. — Yfir höfuð hafði
eg þá óseðjandi námsýsi, sem ekki
var svalað þar.
Nú kom aftur sama spumingin
og fyrri daginn; hvemig átti eg að
komast heim. Hjaltalin 'bróðit
minn. vildi fá mann og hest; —
nei, frúin hélt, að nóg skip fæm á
milli hafna á landinu. Já, nú var
það óskaráð tekið, að láta mig fara
með lausakaupmanni (“spekú-
Iant”J. Konsúll Smith sál. rak
lengi verzlun í Reykjavik, og ætl-
aði þá að senda skip í “spekú- j
lantstúr”, sem kallað var, vestur á
Patreksfjörð, Grundarfjörð cg
Stykkishólm. Var beðið um far
handa mér og það fékst. Bróðir
minn spyr . hver skipstjórinn sé:
það var þá bróðir Smith^. Sá, sem
átti að verzla með vörurrar, var
Samúel Richter sál., er lengi var !
kaupmaður í Stykkishólmi, dáinn
nú fyrir þrem ámm. — Nú var
farið að búa mig út. Hvorki úr
né festar var hengt á mig, enda1
var það ekki alsiða þá; en eitthvað
af silkidregnum svtintum, því ekki
var altítt atk hafa silkisvuntur. j
Hinar æðri konur og meyjar voru
í kjólum, en hinar óæðrij í peysu- j
fötum. Frúin, “tanta” mín. sem
eg átti að kalla hana, sagði. að eg
mætti til að koma aftur eftir eitt
ár. Því að hún sagðist ekki geta j
mist mig. Eg játti því, en það
varð þó eigi.
Hjaltalin eða “onkel”, sem eg
átti að segja, en sagði þó aldrei.
heldur “bróðir”, kom nú lamm-
andi heim, og sagði að alt væri til
reiðu. Fór eg þá i 'skyndi og
kvaddi einu vinstúlkuna sem eg átti
þá i Reykjavík, og var hún þá 50
ára gömul, en eg 17 ára. Hún hét
Guðríður, og var bróðurdóttir
Bjarna sál. konferenzráðs, og var
búin að vera hjá Bjama amtmanni
j 19 ár. Þá var Steingrímur ytra.
en eg man, að hún unni engum
jafnheitt og honum. Um þær
mundir var varla farið að bóla á
skáldgáfu hans, en hún kunni
margt eftir hann. sem hann hafði
ort úti á Stapa, löngu áður en hann
fór utan; en svo vel var um það
búið af hans hendi, að engum mátti
segja. Mér er óhætt að segja, að
eg var hennar einasti trúnaðarmað-
ur, bæði að því og fleiru. Stein-
grimur duldi foreldra sína þess.
að hann var að yrkja, því i þá
daga var maður vaninn á að hlýða
og þann skamt fékk Steingrimur í
fylsta mæli á Stapa; en þó mun
hann hafa ort töluvert í leyni, því
foreldrar hans höfðu einskonar
ýmigust á skáldskap, Iiéldu að þá
væri loku skotið fyrir allan lær-
dóm, og skáldgáfan var þá ekki í
eins miklum metum sem nú; það
var öðru nær.
Það kannast margir við eftir-
mæli í ljóðabók Steingríms “Hér
byrgist lík í helgum rann”; þau
eru eftirmæli eftir þessa sömu
Guðríði, og voru þau bræðra böm menm
og mjög lík í mörgu.
Skilnaðarstund okkar Guðriðar
var þung. Síðan kvaddi eg hjón-
in niðri, því ætíð átti eg þar góðu
að mæta hjá Bjarna, gamla amt-
manninum, sem hann var kallaður.
og frú hans. Móðir min hafði ver-
ið hjá þeim, er þau bjuggu á
Stapa, í 2 ár, og lærði ýmsar hann-
yrðir, einnig matartilbúning, þann
er þá var títt.
Man eg það í fyrsta sinn, er eg
kom til þessara hjóna til að heilsa
Þröngt var í “káetu” og fremur
loftlítið, en þrifnaður mikill.
Smith skipstjóri var þá snyrti-
seinna á æfinni varð hann
drykkjumaður, frétti eg. Við
fórum úr Reykjavík 12. mai og
vorum 3 daga á leiðinni til Patreks-
fjarðar. Fórum fyrir minnið á
Breiðafirði, og fyrir svo nefnda
Bjargtanga og framhjá Grundar-
firði. Eg lá þá niðri, því skipið
ruggaði eða valt svo mikið. Síðan
var haldið inn á Patreksf jörð; þar
gerði alt í einu logn. og hélzt það
heilan dag. Skreiddist eg þá á
þilfar upp, án þess að verða veik
af; því áður mátti eg aldrei hreyfa
þegar eg kom til Reykjavíkur. Þá|nllS- f’ar var Þa drenghnokkinn
vildi Bjarni sál. endilega fá að vita. i malia eitthvað ofan í okkur, en
hvernig eg væri útlits; var hann þá I ekki man eS hvab þar var. Eitt-
fyrir löngu orðinn blindur. Hann i ,lva^ hefir honum orð:ð á, því
byrjaði að þukla ennið, nefið og stýrimaður kom að honum eins og
hökuna, síðan fór hann mig a'la J mannýg't naut, reif í handlegg
höndum. og sagði: “No, no, no. I ,lans> barði hann og kleip. Eg
þú er nauða-lík mömmu þinni, og ger^> skipstjóra aðvart leynilega.
þá máttu vera, en mig vantar bara °S tor hann upp, tók drenginn af
að vita, hvemig svipurinn er.” Þá1 honum, sem ekki var nema 12 ára,
sagði frúin, að eg væri ósköp lík J °g atyrti stýrimann. Smith var
móður minni. Varð hann þá1 mesta góðmenni og stiltur í lund:
ánægður, og bað mig að koma oft: atti bagt með að eiga í illdeilum
en það gerði eg nú samt ekki. því
hugurinn hneigðist upp á við til
Guðríðar, sem bjó uppi. Eg varð ur
að ganga upp stiga, og svo var hátt-
að með þann stiga, að það marraði
ætíð í einu haftinu. Kom þá frú-
in ætíð fram úr stofu sinni, sem
var rétt við stigann; heyrði hún
en sagðist mega til við þennan
mann, því hann væri mikill varg-
Þetta kom fyrir aftur og aft-
ur, að skipstjóri varð að skerast í
leikinn. — Eitt sinn braut drengur
þessi 2 diska og 2 bolla, er hann
var að þurka þá. Aldrei þessu
vanur sagði stýrimaður ekki neitt.
marrið, og fór að vita, hver gergi en ka.llaöi á Smith og sýndi honum
upp. Bauð hún mér þá ávalt inn
til sin; eg þakkaði og sagðist koma
hrúguna, og spuröi, af hvaða disk-
utn ætti nú að borðar og ámælti
bakaleiðinni. En pá mátti eg ' órengnum svro mikið, sem hann gat;
aldrei dvelja lengi hjá minni elsk- llu&sabi sér að nú skyld'. skipstjóri
uðu Sigriðí, því hún sagði, að henni1 Þ° einusinni leggja hendur á þann
þætti, eg ef metti sig meir. Fór, ,it,a- Ln, nei, það varð ekki; hann
eg þá að reyna að stíga yfir þetta aniinti hann með stillingu um að
marrandi haft, koma ekki við það.
og þá kom frúin aldrei fram.
fara varlega með leirinn svo dreng-
urinn hætti að gráta, sem hann þó
Mér fanst nú þetta stundum hálft j Ser®i 0^! stundum þornuðu ekki
um hálft synd; svo hugsaði eg 5 at ilom,m tárin allan daginn. Mér
hinu veifinu, að frúin gerði þetta
af kurteisi við mig; pað gæti ekki
verið, að hún hefði skemtun af
mér, ómentaðri telpu, þó hún sæti
ein í sinni stofu, og hefði oft get-
að leiðst, að mér fanst. Guðriður
var lika ein uppi, og konferenz-
ráðið einn í sinni stofu, til hægri.
inn var gengið í fordyrið.
er það í minni ennþá, hvaða svip-
bri; ðum andlit stýrimannsins tók,
ffgar Smith var farinn. Eg stóð
við kistu mína og þóttist vera að
bursta skóna mína; en reyndar
v?r eg að veita stýrimanni eftir-
tekt, og Matthildur emnig. Hann
>rarð svo grimmúðugur, var altaf
að gefa okkur hornauga, sem stóð-
er ínn var gengið 1
Stundum var Páll, gamli skifarinn um a þilfari ekki alllangt frá.
hans, að lesa fyrir hann, en stund-! þóttumst ekkert sjá, en sáum
um var hann í herbergi Guðríðar a,t- Hann var að smáklípa
og batt inn bækur, æfargamlar 'jjen&mn og nísta tönnum. Við
skruddur, varð að líma á hverja
blaðsíðu, sem allar voru rotnar.
Oft undraðist eg það þolgæði, sem
þessi gamli maðurhafði, ár og síð
fórum þá ofan. — Svona var nú
víst æfi margra skipsdrengja í þá
daga, og þaðan af verri.
Loks komumst við inn á höfn-
við að vinna þetta sama verk, með : ina, því það hvesti dálítið. Nú
bláu höndunum sinum, er hafði! var farið í land. Smith, Ritcher
kalið á Stapa-skri fstofunni; því j og við þrjár. Þegar við lentum.
þar var enginn ofn uppi, er amt-' sáum við fólk standa úti, og einn
maður kom þar. Það hús hafði kom ofan eftir og bauð okkur öll-
byggja Iátið Hans kaupmaður um heim. Það var eini kaupmað-
Hjaltalín, afabróðir minn, og þar urinn, sem til var á Patreksfirði
varð ekki hafður ofn, því enginn | þá, árið 1858, og hét Kristján
skorsteinn var i nánd. Vind- eða [ Steinbach, maður um sextugt.
magasinofnar voru ekki til þá, né; snyrtimenni hið mesta og hár-
heldur ofnpipur, því ofnar voru þá prúður; og svo ungfegur var hann.
“bileggjarar”, er voru múraðir inn J sem fertugur væri, kátur og skemt-
við skorsteininn. j inn með afbrigðum, svo reyndur í,
Já, nú er eg komfn æðilangt frá sko,f Hfsins sem hann þó var.
aðalefninu. Eg var búin að kveðjaJ ^ komum inn i lítið anddyri:!
og bróðir minn og kona hans fl* handa voru stofur, en
fy'gdu mér niður að Smiths- *iann ^au® okkur inn til vinstri.
bryggju, sem ekki mundi þykja Þar voru ekki miklir húsmunir
göfug.nú. Þar kvaddi eg hjónin J T’ fn dra&kista- b°rð °g rúm í
, . , _. _ , , i e,nu horninu. Stofan var lítt
með loforði um að koma aftur. 1 ±4,-
t- . , maiuð, en aíarstor var hun.
iig kveið sjoferðinm, og að eiga
að vera ein með tómum Dönum; ^ þessar tvær, Matthildur og
þvi þá kunni eg lítið í dönsku. e&’ ætiu®um að fá að vera í landi
Reyndar var bróðir ininn búinn að ada Þa stund, er skipið lægi á höfn-
segja mér, að kona skipstjórans inni- Nú var að því komið að
væri með ; en eg hélt hún væri; ne^na liaö við húsráðanda, en hvor-
dönsk. En þegar eg kom upp á 1 1 Þa da£a kjarkmikil; þó varð
þilfarið, þá mæta mér þrjú íslenzk [ e& ioks aS &era Þa®> svo eg herti
andlit, nfl. kona skipstjórans, sem UPP hugann og spurði Steinbach.
var islenzk, Matthildur Magnús-! ilv°rt hann vildi lofa okkur að
dóttir ættuð úr Helgafellssveit dveIía 1 ,andi Þá stund- er vi« vær-
vestra, er seinna varð kona Þor-
steins Jónssonar læknis í Vest-
um að verzla á höfninni. Svarið
var já, án umhugsunar. Við borg-
mannaeyjum, og Samúel Ritcher.1 um eins °g UPP er sett> sögðum
sem Iífgaði alt upp, svo allir urðu vi^; Þa svarar hann: “Og ekki
glaðir í nærveru hans; því hann ,le,d eS Þa^ nu • Svo var ekki
var þá glaðsinna, og var oft að meira um Þa® talað að sinni. Við
syngja gamanvisur. Þá varð eg i syatum 1 Þessari stóru stofu, en
sátum í stofunni til hægri handar:
og þar var borðað; sú stofa var
vel máluð og falleg, og þar svaf
gamli maðurinn í sparlakarúmi.
Nú spurðum við, hvort við gæt-
um ekki gert honum neitt til gagns;
hann játti því, og bætti við, að nóg
fegin. Reyndar þekti eg ekki þetta
fólk, en við urðum fljótt kunnug.
Eg man einungis eftir fyrstu
máltiðinni. Það kom dálítill dansk-
ur drengur og bar a borðið; það
var nýr fiskur og jarðepli ásamt
ídýfu. En þejgar við fórum að
ekki vel soðinn. Stýrimaður sagði
eitthvað ljótt, reif fatið af borðinu.
þaut upp, og svo heyrðum við
mikla orrahrið, því stýrimaður var
þá farinn að lumbra á drengaum-
ingjanum. Þegar skipstjóri heyrði
það, þá þaut hann upp, og alt datt
í dúnalogn afttir. Fiskurinn kom
á borðið soðinn, en ekki hrár.
lummur og gott síróp í eftirmat.
og kaffi seinast. Þá vorum við
komin langt suður fyrir Grandann:
og svo var ástatt með mig, að
lummurnar áttu ekki hægt með að
komast niður, mig langaði í meira.
en kligjan sat í hálsinum; svo var
snæða, fanst það, að fiskurinn var vær| a® klæðnaði sínum; en það
væri sjálfsagt mánaðar vinna fyrir
tvær. Heimilisfólk þarna var, auk
hans sjálfs, sonur hans fullorðinn.
ráðskona og dóttir hennar, 18—20
ára, og systir ráðskonunnar, ung-
lingur undir og um kristni. Stein-
bach hafði verið giftur danskri
konu, en misti hana ytra. Þá fór
hann til íslands, keyptf Patreks-|
fjörð og reisti verzlun. En svo!
stóð á, að hann átti frændkonu.
sem þá einnig var orðin ekkja, eft-
ir verzlunarstjóra í Olafsvík, og
var fátæk mjög; þá tók þessi
frændi hennar hana með' fjórum
börnum, og sýna ekki allir slíkt
það nú ekki meira. Þá fór að J vestyndi, enda þótt frændur séú.
hvessa, og áður en við komumst út Nú fórum við Matthildur fyrst:
í miðjan Faxaflóa. vorum við j að gera að klæðnaði húsbóndans;(
orðnar sjóveikar. Matthildur ogj°g satt sagði hann. ekki var það |
eg höfðum eina hvílu báðar, semj vanþörf, að gera að bæði ytri ogj
stýrimaður lét af hendi við okkur. Jinnri klæðnaði. Gestkvæmt var |
meðan skipið lá á höfninni, og fór-
um við þá að hjálpa maddömunni.
sem kölluð var, þvi ekki hafði hún
nema eina vinnukonumynd, er var
fremur kjánaleg og altaf síhlæj-
andi, en gætti minna að verkum
sínum.
Það var einn laugardag í fögru
veðri, að maddaman og börn henn-
ar fóru fram á skip, til að verzla
eitthvað smávegis. Steinbach hafði
eitthvað á móti því, að það færi
alt, því að minsta kosti yrði einn
j drengurinn, sagði hann, að vera
heima, að gæta að kindunum í
hlíðinni. Matthildur þurfti einnig
að fara, til að sækja eitthvað af
dóti sínu. Þá spurði Steinbach
mig, hvort eg ætlaði ekki líka.
en eg sagði, að mér væri ekki svo
kær sjórinn, að eg færi fram á
skip, fyr en eg þyrfti, og spurði eg
hann jiá, hvort hann tryði vinnu-
konunni fyrir heimilinu, og sagð-
ist hann halda, að hann tryði mér
betur fyrir því, þó lengra liði. Svo
allir fóru fram á skip asamt hon-
um sjálfum. En um leið og hann
fór; kallaði hann til mín, og beiddi
mig fyrir alla muni að fara ekki
að þvo gólfin. En þrátt fyrir það
tók eg nú til óspiltra málanna og
| fór að þvo gólfin. Þá var siður
| að strá hvítum sandi á gólfin, þeg-
[ ar búið var áð þvo, og þótti prýði;
! því það hlífði þeim við óhreinind-
1 um. Gólfábreiður tíðkuðust þá
1 ekki í kauptúnum. En þessi sand-
1 ur þætti mikil óþrif nú, og var það
! líka í vissu falli; því þegar sópað
[ var, fyltist herbergið af ryki,
J hversu hægt sem það var gert; en
j)á var tekinn blautur, svartur sand-
ur og honum slett á gólfið, til að
fyrirbyggja rykið. Að vísu gerði
frú Hjaltalín það, j>ar serh gólf-
ábreiður voru þó á hverju gólfi.
til þess að gólfin hvítnuðu, en lét
sópa sandinn af gólfunum daginn
eftir.
Já, eg þvoði gólfin, og vinnu-
konan gætti að kindunum upp í
hlíðinni; og þegar hún kom aftur.
j)á voru gólfin þvegin. Relcur hún
þá upp stór augu og skellihlær.
sem henni var títt, því vitsmun-
irnir voru ekki á háu stigi, að mér
fanst, og segir: “Hver hefði trú-
að því, að þú úr Reykjavík, fín og
falleg, hefðir lagst á golfin hérna.
sem altaf eru drulla”. ‘‘Jæja,
Ranka mín”, sagði eg, “í hverju
er eg fínni en þú?” Þá sagði hún :
“Þú, þú, he, he, hefir verið í
Reykjavík, þú, þú, ert í flauels-
treyju, en eg í klæðispeysugarmi.”
En það var ekki klæðnaðtirinn, sem
gerði mig göfuga í hennar augum,
heldttr einungf< það, að eg hafði
verið í Reykjavík.
Nú kom fólkið í land, og þegar
Steinbach leit yfir verkin mín.
baðaði hann út höndunum af
gleði, er hann sá gólfin þvegin og
sagði:. “Nei, hvit gólf, það er nýtt
héma, og það lá við, að þér mund-
uð ekki gegna mér, að þvo ekki
gólfin." Þetta var á laugardag, en
daginn eftir kom margt fólk frá
Bíldudal. Það voru synir og dæt-
ur Þorleifs kaupmanns þar, vell-
auðugs manns, en heldtir einræns.
Eg var úti, og var eg kölluð inn
til að sjá fina fólkið, sem komið
var. Mér jiótti gaman að sjá það,
því Þorleifur þessi hafði átt fyrir
fyrri konu Guðrúnu afasystur
mina; en systkini þessi voru af
seinna hjónabandi, og var J)að einn-
ig auðséð, þvi á j>eim var enga
siðmenning að sjá; þau voru feim-
in og óupplitsdjörf. Systurnar
voru svo klæddar, að þær voru í
bláum klæðistreyjum, með stórar
skotthúfur á höfði, og sá ekki í
þær fyrir silkiklútum, stórum og
rauðbekkjuðum. Einn var hafðúr
í kollhettu, bundinn undir kverk,
annar á herðunum, og hinn þriðji
um hálsinn, og á höndum upp-
prjónaða rósavetlinga. Bræður
þeirra vo/rti í stutttreyjum, sem
ekki náðu lengra en ofan i mittið;
þær voru úr fínti bláu klæði, og
btixur úr sama, rauðröndótta silki-
klúta um hálsinn, og pípuhatta á
höfði. Látbragð þeirra var likt og
systranna.
Nú var farið að dansa í hinni
stofunni stóru. Það var Richter
og smith skipstjóri og Ölafur sál.
Thorlacius Fagratlal, bróðir
Áma umboðsmanns Thorlacius í
Stvkkishólmi. Við dansinn var.
auk Richters og Smiths, kona
Smiths, ráðskonaiv í húsinu og
dóttir hennar, Matthildur og eg.
Dansleikurinn varaði ekki nema
stundarkom. Nú gekk maður
undir manns hönd að biðja kaup-
mannsdæturnar og bræður þeirra
að kóma inn, en J>ær kváðust ekki
kunna að dansa. . Eg man, hvað
eg lagði að annari þeirra, hún var
svo lagleg. að koma inn og horfa
á, J>ó hún kynni ekki að dansa; en
eg gat ómögulega komið henni til
þess, og J>ó hafði hún aldrei séð
fyr dansað ; þó sá eg. að ]>ær lang-
aði til þess, en uppburðarleysi eða
feimni tálmaði þeim frá því. Sett-
ist eg þá hjá þeim, og hætti að
dansa og tók |>ær tali. Mig lang-
aði til að vita, hver hugsunarhátt-
ur þeirra væri. Fyrst fór eg nú
að spyrja, en fékk engin svör upp
á spurningar mínar. Loksins varð
j>ó þessi laglega til að svara mér.
Eg spurði þær, hvort faðir þeirra
væri ekki ríkur, og hvort þær væru
ekki famar að læra eitthvað, og
neituðu j>ær því. Svo fór eg að
komast eftir, hvort þær hefðu
löngun til að læra. önnur sagði:,
“Eg veit ekki”, en hin sagði: “Ef
eg mætti”. Eg spurði, því þær ekki
mættu. Þeirri spurningu svöruðu
þær ekki, en mér skildist, þó þær
ekkert segðu, að það væri á móti
vilja föður þeirra, þessa ríka
manns. Það fann eg á þeim, að
þær héldu sjálfar, að þær gætu
ekkert lært. Um j>að Ieyti var þó
einmitt vel ment kona þar nálægt.
sem bauðst til að kenna þeirn, til
að afplána skuld, sem hún var í
við Þorleif kaupmann; en hún
fékk það svar aftur og aftur, að
dætur hans væru nógu ríkar, og
þær þyrftu ekkert að læra. Svona
var nú sumra ríkra manna hugsun-
arháttur i þá daga. Mikið bil var
nú þarna á milli og dætra hans P.
Thorsteinssons, sem kéypti Bíldu-
dal löngu siðar, blásnauður' piltur.
Hann bygði þar, eftir því sem mér
hefir verið sagt, ,40 hús, bólverk
og járnbraut m. fl. Hann timdi
að menta böm sín, þó ekki væri
arfarnir, eins og hjá Þorleifi.
Enda býr nú Bíldudalur að veru
hans þar, og mun altaf búa, hvað
dugnað og siðmenningu snertir.
Eftir hérumbil 10 ár sá eg aðra
systurina frá Bildudal aftur hér í
Stykkishólmi; var hún þá gift
kona á Ballará á Skarðsströnd. Þá
voru orðin stakkaskifti á henni.
og auðséð, að hún hafði tekið sér
fram með háttprýði, og klæðaburð-
urinn mjög snotur, og nú var hún
orðin miklu laglegri, og var hún
þó orðin móðir þá.
Nú er eg komin Iangt frá aðal-
efninu, sem mér er títt. Þegar eg
kom yfrum aftur, var dansinn
hættur, og flestir gestir farnir; og
komst nú ró á heimilið, eins og
áður var, nema hvað margir komu
til að verzla, bæði við Richter og
eins í landi, og virtist mér alt þetta
vestfirzka fólk líta út líkast því,
sem það kæmi út úr holum, eink-
”m hvað Iátbragð snerti, en klæðn-
aðurinn var fremur skrautlegur.
Eg verð aö minnast dálitið á
Steinbach, áður en eg skil við
Patreksfjörð. Hann var um sex-
tugt, og hefi eg sjaldan séð mann
léttari á fæti; hann sagðist hafa
hlaupið upp refi, þegar hann var
ungur. Hann var frámunalega
hýbýlaprúður, eftir heimilisástæð-
um hans, og ávalt haiði liann eitt-
hvért spaugsyrði á vörunum, þeg-
ar hann kom inn. Hann Iét mig
sitja til borðs á legubekknum hjá
sér og kallaði mig konuna sína,
einungis til þess að láta aðra hlæja:
og ekki skil eg, hvernig þeir menn
geta verið gerðir, sem ekki vilja
gera slíkum manni alt til hæfis.
Nú voru liðnir 11 dagar frá því
eg kom, og burtfarartíminn kom-
inn. Spurðuni við Matthildur þá
SteÍHbach, hvað við ættufn að borga
fyrir veriina; hann hlo við, og
sagðist vera viss um, að það kost-
aði meira ánægjan af vertf okkar,
en maturinn, sem við hefðum
borðað. Og þegar eg kvaddi
blessaðan karlinn, sýndist mér ekki
betur en að tárin hrytu úr augun-
um á honum. Síðan fórum við af
stað og gerðist ekkert sögulegt
unz við komum til Grundarfjarðar
eftir 2 daga, og þá var eg komin
heim. Enginn kom ofan í fjöruna.
j>egar við komum í land, en fult
var af fólki á víð og dreif um
kampinn. Föður minn hittí eg á
kampinum, og hann bauð okkur
inn; en móður mina hitti eg ekki
fyr en í dyrunum, því hún hafði
ekki komist til að fara út fyrir
önnum. Það hafði strandað þar
frakknesk fiskiskúta, og var verið
vt halda uppboð á henni þennan
dag, og því var svo agalegt og alt
i uppnámi. Það fyrsta, sem eg
gerði, var að söðla einn hestinn og
fá mér sprett um kampinn, því
ekki hafði eg komið á bak hesti
nema einu sinni í þessi tvö ár, sem
eg var í Reykjavík. Daginn eftir
fór eg strax að hjálpa móður
minni með húsverkin, enda, þurfti
j>ess við, því gestirqir höfðu útat-
aö mikið. Og fegin varð mamma
komu minni, því það var sá tími,
sem mest var að gera, bæði á vell-
inum og skepnuhirðingin. Tveir
strandmennirnir höfðu í tilbót leigt
hjá okkur uppi á loftinu; annar
þeirra var franskur læknir.
Ferðasagan sjálf er nú á enda.
en mig langar til að bæta við fá-
einum athugasemdum og senda
þær með, hvað sem við þær verð-
ur gert.
.......... 1 -
Þótt ekki væri nema 2 ár Iiðin,
frá því eg fór til Reykjavíkur og
kom aftur heim, var þó komin tölu-
verð breyting á lifnaðarhætti
manna. • Af því mér þykir það
eftirtektavert, af hverju það staf-
aði, eða orsökin til þess, þá langar
mig til að skýra frá J>ví nánar.
Sagan er svona: Faðir minn
seldi verzlunarhús sin, sama árið
og eg fór suður, Guðmundi nokkr-
um Guðbrandssyni, sem mest
verzlaði með glingur, silkibönd.
“blúndur” og leggingar, ásamt
sjölum og silkiklútum. Það herti
einnig á breytingunni, að hjón
komu úr Reykjavík og settust að
á Setbergi. Hjón pessi voru:
Benedikt Gabríel og kona hans, en
séra Jón Benediktsson var faðir
hans. Kona þessi var vel ment,
bæði til munns og handa, hafði
verið 8 ár í Kaupmannahöfn hjá
tignu fólki, og numið flestar listir,
sem þá voru um hönd hafðar.
Meðal annars lék hún fyrirtaks
vel á gítar, og skemti hún okkur
oft með hljóðfæraslætti og söng,
j>ví stutt var á milli Setbergs og
Grundarfjarðar.
Hana nú, hugsaði eg, nú er
stundin komin. Eg fór inn til
móður minnar og segi henni, að
eg hafi heifstrengt, þegar eg var í
Reykjavík, að eg skyldi læra á
gítar, hvenær sem tækifæri byðist.
einhverntíma á æfinni; og einmitt
nú kæmi tækifærið fyrirhafnar-
laust upp i hendurnar á mér. Móð-
ir mín tók því vel, en taldi vand-
kvæði á, að faðir minn mundi ekki
vilja það; það væri vinnutöf.
“Svo held eg”, sagði hún, “að þú
getir hvergi fengiö gitar”.
Eg hafði frétt, að inni í Stykk-
ishólmi væri einn, sem enginn léki
á. Þetta var um réttir, en komin
var eg inn í Stykkishólm 20. sept.
og búin að fá gítar. Frá Grund-
arfirði og inn í Stykkishólm er
þingmannaleið. Kona Benedikts
Gabríels bauðst til að kenna mér,
og skyldi byrja næsta sunnudag.
Eg man, hvað eg hlakkaði til í
fyrsta skifti sem hún átti að koma.
Hún sýndi mér tónstigana nokkr-
um sinnum, og skildi þá eftir hjá
mér; en þegar hún kæmi aftur, átti
eg að vera búin að æfa þá til fulls.
Já, nú var úr vöndu að ráða,
því föður mínum þótti svo ljótt
| þettað gitarspil, þetta garg, sem
[ hann kallaði, og bætti svo við:
“Það er nóg, að eg er búin að
kenna þér vel á langspil.” Þá tók
eg upp á því í rökkrinu á rúmhelg-
um dögum, að vera inni í gesta-
stofunni, norðurstofunni; það gat
ekki heyrst, því stofa var á milli;
og mamma gaf mér svolítið tólgar-
ker tií ljósapípu, því hvorki var
komin steinolía né sterínkerti þá.
| í stofu þessari var að sönnu “bí-
leggjari”, en eg lagði aldrei í hann.
*En það er ekki ofsagi, að stundum
hafi verið í stofunni 10 stiga kuldi.
og þó hélt eg áfram að æfa mig og
læra tónstigana. Þá kom móðir
min, þegar henni ofbauð, er kuld-
inn var mestur. og spurði mig-.
hvort eg ætlaði að sálga mér með
þessu; því þetta væri ekkert vit;
en eg hætti ekki, fyr en eg var bú-
in með æfinguna; og það segi eg
satt, að mér hefir aldrei orðið eins
kalt. eins og við þetta verk; en
viljinn var svo sterkur, að stund-
um fann eg ekki til handanna af
kulda og var öll gagntekin, og þó
hætti eg í hvert sinn. Þegar kom
fram yfir jólin, eg man það var á
sunnudag, þá fór eg óaðspurt inn
i' stofuna með gitarinn, þegar búið
l var að lesa húslesturinn; þá var
j svo kalt, að ekki var lifandi í
[ norðurstofunni. Þá fór eg að spila
j í suðurstofunni, ósköp lágt, og
beitti mér ekki að syngja, til þess að
faðir minn skyldi ekki heyra til
mín. Þetta gerði eg i liverju rökkri
héðan af, því móðir mín sagði mér
það.
Þegar eg var farinn að spila Iög
i suðurstofunni, kom faðir minn
einusinni til mín, og sagði: “Þú
veizt þó hvað þú vilt, Anna litla,
haltu bara áfram, þaö er ekki eins
leiðinlegt eihs og eg hélt.” Því að
hann var bæði raddmaður og hafði
næmt söngeyra; og endirinn varð
sá, að eg fór að “stemma” gítarinn
eftir langspilinu hans, og hann lék
á langspilið, en eg á gítarinn. Hann
lék manna bezt á langspil, og er
þess getið i æskumínningu minni.
livar hann lærði það.
Eg tók það ekki út með sitjandi
sælunni, að læra að leika á gítar:
en eg segi það ekki mér til hróss.
heldur til samanburðar við það.
sem nú er. Nú er verið að dýrka
bæði karla og konur til að læra
jrnsar mentir, einnig að spila á
gítar, píanó og orgel. — Eg hefi
kent mokkuð mörgutn á gítar, en
aðeins tvær hafa nent aði læra til
fullnustu; og aldrei þurfti að kala
á þeim hendurnar, meðan þær
voru að því, því alt var þeijn Iagt
upp i hendurnar, bæði liiti og ljós.
Eg er viss um, að það er alt of
mikið gert til að láta unga fólkið
læra; því það eiga ekki aðrir að
læra, en þeir, sem hafa löngun til
þess.
Eg ætlaði að segja frá þeirri
breytingu. sem kontin var á lifnað-
arhætti aö ýmsu 'leyti. Stúlkur
voru hættar að vera snöggklæddar.
n fl. i skyrtu og upphlut, ein? og
áður var títt; en nú heyrðist ekki
nefnt nema “lífstykki” með járn-
teinum að framanverðu. Eínnig
voru komin stóreflis sjöl, sem nærri
hver stúlka átti, og gekk með
“slegið” í kirkjuna. Hættar voru
þær alveg að hafa klút í gjörð í
kirkju, en í stað þess höfðu þær
skotthúfu. Nú sómdi það vel, að
hafa skotthúfu í kirkju; en svo
mikla tign var hún ennþá ekki
komin í, að hún kæmist inn að
altarinu. í stað þess, að hafa klút
í gjörð, þegar til altans yar gengið,
voru nú komnir kjólar og din^landi
silkibönd i hnakkanum, frá Guð-
brandi. Ekki voru nú handlínur
nefndar á nafn, heldur hét það nú
vasaklútur, og var hann nú brotinn
saman, og haldið á honum í hend-
inni, því það þótti fínna. Stígvéla-
skó á fótum höfðu þær ekki, þvi
þeir fengust ekki hjá Guðbrandi.
og urðu þær að hafa íslenzka skó,
þó lítt væru þeir notandi í svona
ferðum nú orðið. Margar konur
héldu enn við upphlutinn, og af
þeim var móðir mín ein. Hætt
var að steypa hnappa og búa til
krókapör á hverjum oæ, sem áður
var altítt, — því það fékst hjá
Guðbrandi og var alt “billegra”,
sögðu menn. Vefnaðinum var þó
haldið áfram, þó minna en fyr.
Móðir min spann og lét spinna.
eins og áður. Á matarræði var
litil breyting, nema kaffi var nú
drttkkið töluvert meira og brenni-
vín var alstaðar, því það var svo
hægt að fá það; þá var ekki farið
að stemma stigu fyrir ofdrykkj-
unni, enda sáust þess merki, þegar
menn gitu fengið 1 pott af brenni-
víni fyrir 12 skildinga (=25 au.),
og eftir þessu man eg.
En af hverju stafaði nú þessi
breyting? Faðir minn verzlaði á
sama stað í mörg ár, og engin
breyting varð á lifnaðarháttum.
En hann verzlaði einungis með
þarfa hluti, sem var: rúgur, mjöl.
bankabygg, kaffi og sykur. En t
hyllunum sást aldrei annað en hvít
léreft, “sirts”, svuntudúkar og Iér-
eftsklútar, dálítið af klæði, svörtu
og grænu, og bekkjóttum silkiklút-
um. Þá mátti aldrei vanta. Af
glingri hafði hann ekki annað en
gylta hnappa, sem voru dýrir að
hafa í karlmannsklæðnað, vasa-
hnifa, smáar “spulkomur”, tin- og
leirdiska. Eg má ekki gleyma hinu
góða sirópi, sem var ems og hun-
ang hjá því, sem nú er orðið, er
ekki má heita manna matur.
Af hverju stafaði nú þessi breyt-
ing á lifnaðarhættinum? Attðsjá-
anlega af hinum nýja kaupmanni.
rtutSbrandi, sem haffvi þessa fá^feetu
hluti, sem ekki var Iengi verið að
gleypa við, þó i smáum stil væri.
Það þori eg að segja, að engin þjóð
í heimi er glysgjarnari en við Is-
lendingar. Að hugsa til þess, hvað
hégómagimin varð mikil; og á
henni hefir verið, og er enn í dag.
stórkoftlegt framhald; því altaf er
verið að bæta við glingrið. Þess-
konar erum við ekki Iengi að læra
af öðrum þjóðum. Skyldi það þá
verða eins, ef boðið væri fram eitt-
hvað nytsamt. Eg tek t. d. að
ntjólka kú, sem varla má heita að
nokkur stúlka kunni, eða að fara
ofan í kvíar og mjólka ær fyrir
bændurna. Það er ekki trúlegt, en
sveitabændur hafa sjálfir sagt
mér það, að ef þeir vista vinnukon-
ur, taka þær það fram, að þær
mjólki ekki í kvíum. Og af þessu
segja þeir að það stafi mest, að
nærri hver bóndi er hættur að færa
frá. En þær kunna að setja upp
á sér hájrið, og segjast vera að
“túbera” það, og snúa það upp í
háa klakka sinn hvoru megin á
höfðinu; og svo kemur húfan eins
og skötubarð aftan á höfðinu, upp
á milli klakkanna. Þær hafa sömu
tizku með hárið og þær eilífú dag-
treyjtir sínar; þær eru sniðnar svo
nákvæmlega eftir þv'9 sem útlend-
ar konur hafa á kjólum sinum.
nema miklu skrautlegri og meira
“útflúr”, Þetta er nú í sjálfu sér
ósköp meinlaust, ef þvi fylgdi ein-
hver nytsemd. En þeim er orðið
þunnskipað, sem hugsa meira um
annað, en að sýnast.
—Eimrciðin.'
íslenzki fáninn.
Skýrsla frá fánanefndinni svo-
kölluðu er ráðherra skipaði 30.
des. 1913 er nýkomin, og leggur
hún til að breytt verði gerð fán-
ans; hefir hún gert tvær uppá-
stungur þar að lútandi. Sýnishorn-
in hafa borist í hendur blaði voru.
en verður ekki um þau rætt aö
sinni annað en það, að hvorugt
þeirra er nándarnærri eins fallegt.
eins og sá bláhvíti. Og mjög
vafasamt, hvort breyting á gerð-
inni verður talin nauðsynleg.
Flaggavalið.
Eg vil hvíta flaggið fá
þó feldurinn verði skitinn,
því nautin gerast ef þau sjá
í þvi rauða litinn.
Fjgsamaður.
—(Lögrétta).
1