Lögberg - 13.08.1914, Page 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. AGOST 1914.
LÖGBERG
GefítS út hvern fimtudag af
The Columbia Press, Ltd.
Cor. WilUam Ave &
Sherbrooke Street.
Winnlpeg. - - Manitoba.
SXG. itili. JÓHANNKSSON
Kditor
J. J. VOPNI.
Business Manager
Utan&skrift til blaSsins:
The COLUMBIA PRKSS, Ltd.
P.O. Box 3172 Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans:
KDITOR LÖGBKRG,
P.O. Box 3172, Wlnuipeg,
Manitobu.
TAIjSIMI: GARRY 2156
Verð blaðsins : $2.00 uin árið
Stríðið.
Þegar slys verörrv á sjó
landi, sem veldur eignatjóni
eöa
treg til þess að brjóta ba< við
fornar venjur; treg til þes< að
ráðast á ósómann, ef hann er und-
ir vemd hærri manna. Og það
versta er þó það, að þegar þau
loksins þora ekki annað en veita
gófeum málum lið, aðeins fyrir þá
sök að þeim málum er að aukast
álit og fylgi, þá vinna þau að þeim
með háífum huga og þrekleysi;
taka oft með annari hendinni, það
sem þau gefa með hinni.
Þannig er það með striðin.
Ekkert þótti göfugra í fyrri daga
en að vera hermaður. Það er
undarlegt — nærri því óskiljanlegt
— en samt er það satt, að jafnvel
hugur friðsamra kvenna diost
meir að þeim mönnum, sem vörðu
lifi sínu til þess að lífláta og drepa.
en nokkurra annara manna. Já.
meira að segja rauða treyjan á
hinum svokölluðu hermönnum.
dregur enn að sér aðdáunaraugu
, margra kvenna. Astæðan er auð-
skilin, þegar vel er athugað. Það
er eðli manna að dáðst að því sem
lofað er og básúnað, hvað sem
það er. Það er með það dákvæm-
!ega eins og með týzkuna. Fólki
þykir það virkilega fallegt sem er
týzka hversu afskræmislegt og ljótt
sem það er í raun og veru; væri
það gert að týzku að ganga haltur,
mundi það jiykja undur fallegt.
Væri það gert að tízku að ganga
! og það að vinátta og samvinna
geti tekist meðal hinna ýmsu þjóð-
brota. Englendingar og Þjóðverj-
ar til dæmis verða að geta tekið
höndum saman, án þess að hvor-
um fyrir sig finnist að hann hafa
tekið utan um klakastykki. Þjóð-
in má ekki við þvi að hér risi upp
nein sundrung eða þjóðarrígur
Borgarastríð eru hættulegus‘u
strið sem heimurinn þekkir. Þar
sem þau koma upp er einskis góðs
von um langan tíma. Borgarastríð
eru stundum lengi að búa tim sig.
Jxitt þau virðist blossa upp á svip-
stundu, þá eru orsakimar oftast
auðfundnar í fornum rótum.
W
THE DOMINION BANK
Bll (UMCND B OSLU, M. P„ Pnt W. D. MATTHEWH .TW-fnt
C. A. BOGKRT. General Manager.
Cppltorgaður liöfuðstúll..............$6,000,000
Varas^óður og óskiftur ágúði..........$7,750,000
$1.00 gefur yðnr bankabúk.
pér þurfið ekki að biða þangaS til þér eigið mikla peninga
upphaeS, til þess aS komast t samband viS þennan banka. þér
getiS byrjaS reikning vlS hann meS $1.00 og vextir reiknaSir af
honum tvisvar á ári. þannig vinnur sparifé ySar sifelt pen-
inga inn fyrir ySur.
NOTBE DAME BBANCH: C. H. DKNIHON, Msmfer.
SKI.KIBK BBANCH: t. OBI8DALB. Htuim.
Og nú kem eg að efninu. Það
| sem er að gerast hér í sambandi
j við þetta stríð, er meira alvöru-
tnál en margur kann að gera sér
stríðsanda, þegar mest reið á að' fær á sig uppözlunafn, þá má
kenna þeim frið. j ganga að því vísu að hann verði
Það er þörf á borgarastríði í að manni, ef alt fer að sköpum.
Manitoba til dæmis, jafnvel í öllu' Séra Runólfur Marteinsson komst
| grein "fyrir. ^vrópuþjóðirnar'*hafá1 landinu> en af alt annari tegund j þannig að orði um séra Jón, þeg-
Isagt hver annari stríð á hendur: en l>essari. Það er þörf á því að ar hann var ungur: “Pilturmn
borgarar j>essa lands séu eggjað- var bráðgáfaður, tilfinningarikur.
ir til stríðs móti óþolandi stjórn- með öra skapsmuni og mjög
arofríki, en það er jafn mikil j sterka tilhneigingu til j>ess á öll-
j>örf á því, að ekki sé komið af j um leiðum mannlegra hugsana að
stað hatri á milli hinna einstöku j sigla sinn eigin sjó, og af þessu
NORTHERN CROWN BANK
1$ AÐALSKRIFSTOFA í WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
t Höfuðstóll (greiddur) . . . $2,860,000
t 8TJÓRNKNDUR:
ÍFormaður ...... Str. D. H. McMII.LAN, K.C.M.G.
Vara- formaður...................Capt. WM. ROBINSON
Sir D. C. CAMKRON, K.C.M.G., J.H.ASHDOWN, H.T.CHAMPION
I W. J. CHRISTIK, A. McTAVISH CAMPBKLL, JOHN STOVKL
,T AUskonar bankastörf afgreldd. — Vér byrjnm relknlnga viS ela-
Í"*’ staklinga cða félög og sanngjamir akilmálar veittlr.—Avísanlr seldar
tll hvaða staðar sem er á tslandi.—Sérstakur gaumur gefinn ipari-
Ísjúðs imilögum, sem byrja má með elnum dollar. Rentur lagðar
við á hverjum sex mánuðum.
| T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
♦ Cor. William Ave. og Sherbrooke St. Winnipeg, Man.
í t-H444t++'f'H++'HI4+i++t+t+t+++'H++++ H++HHHH 3
°£ allsnakinn, j>á mundi sumt fólk fyr
manndauða, þótt ekki séu nema frj(jsa j ]le] á g-ötunum í Winnipeg
nokkur hundruð þúsund da ir og en ag Þ,rjóta. bág við tízkuna. Að
nokkur hundruð manns, fy ast bafa þag á meðvitundinni að al-
hugir manna alment sorg og “|ut-. menning-sáJitiö telji eitthvað sæmi-
tekningu. Þegar Titanic forst, og eitthvað annað ósæmilegt,
og hálft annað þúsund manns með, þag hefir ótrúlega aflmikið hald á
henni, þá var kveinhljóð um allan j athöfnum og hugsun flestra ein-
hinn svokallaða mentaða heim, eins 1 staklinga.
og eðlilegt var; þegar Empress of
Ireland fórst með þúsund manns,! a , er ems , me® stnðin.
kvað við neyðaróp og hluttekning- J ‘ annclrap með þvi nafni hafa
ar. Þegar skipið Slogan brann1 ven8 venjuhelguð frá ómunatíð:
á New York höfninni með á ann- i mn Þa sem bezt °S oruggast gengu
að þúsund bömum og þegarj far fram. var skra« «g dýrð.
Irkouis leikhúsið brann í Chicago fyrf] 1 so&ur faoöanna og hugsun
og hundruð manna mistu lífit5, þá |° (.ans svo sérstaklega í
var a« heyra á leiöandi blööum og bI(fln’ .eft,r aö Þau komu ^m.
mönnum, að skylda væri að gera | L««ms nr«n «okknr menn svo
alt mögulegt, til að afstýra þess ' Jar Ir a« ammæla Þessu °g telja
konar slysum. Menn þóttust vera j sf[lS meS bob bJO«anna. Eins og
viljugir til þess að skera sig í. a aJ n^ar sk°tSanir þótti þessi
stykki, til }>ess að finna upp öll s 0 lln ° æ a 1 fjrstu. En eins og
möguleg ráð í því skyni. Milli j almr sannleikur, vann þessi sann-
5000 og 6000 mannslif fórust í t!,Ur smatt °g srjaátt fleiri fylgj-
þessum fjórum stórslysum, og cn ur‘ Þangað tii svo er komið
hryllir alla við því sem um nu’ a stri® er jafnvel af flestum
fréttiraar berast hingað til Can
ada; auðvitað óglöggar og af-
skræmdar, en nógar til þess að
1 sýna aðalafstöðu Evrópuþjóðanna.
Allir jæssar þjóðir eiga börn og
borgara í Canada. Allar hafa þær. þjóðbrota, eins og nú er verið að
verið aldar upp við stríðshug og gera-
stríðsanda; þær era því allar her- | ------•+*-•-----
skáar þjóðir. Þeir sem hingað j
!bafa flutt hafa ekki skiiið eftir eðii Dr. séra Jón Bjarnason
i sitt eða hugarfar heima; þeir hafa _____
1 komið hingað með stríðsáhrifin og\ Niðurl.
: sinar skoðanir á strlðum. öllum
1 þykir þeim vænt um ýmislegt
um
heima fyrir. Allar elska þær
þjóðina sína; allar brenna þær af
j föðurlandsást, jafnvel þótt þær
hati einstaka harðstjóra. Allar
! vilja þær hag sinnar þjóðar og
síns lands. Islendingar hér i ál.fu
eru engin undantekning í þeim
efnum. Þeir geta farið í sinn eig-
in barm og fundið hvort j>eim
mundi ekki vera það áhugamál, að
! tsland bæri hærra hlut, ef það væri
í einhverjum óvinsamlegum skift-
um við aðrar þjóðir. Blóðið
mundi renna til skyldunnar, og
því er nákvæmlega eins varið með
| allar aðrar þjóðir. Eina sanngjama
1 stefnan og happasæla fyrir Canada
orsakaðist í sálu hins unga manns
nokkuð sterkur uppreistarandi
móti ýmsu í skólanum/’
Þessi eru einkenni allra ungra,
manna, eða flestra, sem það á fyr- j
ir að liggja að verða í fararbroddi
að einhverju leyti.
Þess var getið í byrjun, að séraj
Jón hefði verið íslendingur ’!
in^ta eðli sínu. Ekki svo að
hugsa. En hvað er alt þetta ,
samanburði við öll þau ósköp, ,-U’ se la®‘ f,1oðin nálega öll
sem stríðin hafa í för með sér?: or æma. stri« a fribartimum, en
Hvað er það í samanburði við alt! [>au,SVI iast cst um Þf skyldu að
það eignatjón, manntjón, limlest- j °r ma l)aö le zt °& áhveðnast á
ingar og dauða, sem af því leiðir? fj"1 Stlmum’ sta« a« Sera
Alls ekki neitt; það er alveg hverf- €fu R40 f est me« ÞV1 mArki
andi I brencl> a« eggja til stríðs þegar til
Þegar það er svo athugað að *\e’nur’ ^au eru me® öðrum orðum
sama fólkið og sömu blöðin, sem e *. ar,n a« *Ja friöarstefnunni
hæst láta og mest blása, þegar slys1 y Sltt nema a« örlitlu leyti.
ber að höndum, sem ekki eru nein- j aU eru. ennÞa tbl og þrælar stríð-
um manni viljandi að kenna, gera a,1I‘a. 1 msta e«b sinu> jiótt þau
sitt bezta til j>ess að eggja og æsa annist e 1 V1S það.
út i blóðug stríð, með öllum þeim j er efamál hvort þetta striö
skelfingum sem því fylgir, þá verð- sem nu stendur yfir, hefir meiri
ur manni það að halda að alvaran ! abrif a nokkurt íand í heimi, en
sé eklci djúp, eða eitthvað bogið emmitt Canada. Högum er svo
við hugsunina. Að fárast yfir því háttað hér !hjá oss, að áhrifin
þótt þúsund manns deyi af slysum, blíóta að verða afar víðtæk og al-
en eggja á J>að að drepa hundruð varleÉT» ef ekki stórhættuleg.
þúsunda eða miljónir að ástæðu- Canarla þjóðin er hvorki ensk
lausu, |>að lýsir annaðhvort sýktu ne frakknesk né þýzk; hún er
hugarfari eða blátt áfram brjál-, salnansafn at borgurum og börn-
semi. j um allra landa í neimi. Stefna
Það er spursmál hvort nokkurt1 l)eirra manna sem hér ráða mestu
afl í he:minum er sterkara nú á °S fyrir málum standa er sú. að
dögum en blöðin. Þau geta flett samj>iða öll [>essi útlendu þjóðbrot
blæjunni af öllum málum og skýrt sern bezt og sem fyrst; gera þau
þau fyrir fólkinu; lagt þau fram a« elnni canadiskri þjóð, sem skoði
fyrir fólkið eins og opna bók'. Pftta land og ekkert annað sitt
Þegar öll blöð í einu landi taka virklle&a heimaland; stefnan er sú.
saman höndum fyrir eitthvert mál- a« samræmi geti orðið sem mest;
efni, þá er því bókstaflega borgið; samvinna og samtök og samlíf og
því er þá fullkomlega sigur vís, vinatta, milli allra þeirra þjóð-
hvað sem á gengur að öðru leyti. 1)r°ta. þangað til þau séu virkilega
Það er lifs ómögulegt fyrir nokk- 1)rædd saman í eina stóra heild.
urt afl að standast sameinaðan t>a« ma taka fólkið i Canada og
álitsþunga allxa blaðanna í einu llkJa bvi vl« strengi á hljóðfæri.
máli . A hinn bóginn er hvert ‘^trengirnir eru í tyrstu ósam-
einasta mál dauðadæmt á meðan stemdir; þeir hafa hver sitt hljóð
það hefir j>au öll á móti sérhversu e«a tón, sem ekki getur orðið sam-j
gott og göfugt serri| eitthvert mál- bljóða j>eim, sem næstur honum
efni kann að vera, eru því engin er- Sá sem með kann að fara-
lífsskilyrði fyr en blöðin fara að stemmir alla strengina hverri við
veita því lið. A móti þessu held anniin, þangað til samræmi kemst
eg enginn geti boriS með sann-j a ml111 þeirra. Þá fyrst er hljóð-,
girni. En af ]>ví leiðir það, að berið orðið J>að sem það á að ^
þjóðirnar eiga heill sína og ham-, vera I í)a hjálpar hver strengurinn |
ingju að miklu leyti undir því út af fyrir sig til þess að mynda |
hversu hepnar eða óhepnar þær liedar hljóðöldur, en nýtur á
eru með blöð sín og blaðamenn. sama tíma þess einkennis, sem!
Blaðamennirnir hafa.’ jlyí þyngri bann a sjálfur út af fyrir sig:
skyldu á herðum en nokkur önn- missir ekki sinn eigin, sérstaka
ur stétt mannfélagsins, og það er b1®- Svona er hugsjón þeirra sem
vafasamt hvort nokkur stétt í vllJa sjá fagra framtíð þessa lands.
heimi er alment eins stórsek um1 Stefna j>eirra er sú að samþíða
svik og skort á skýram skilningi öll þjóðbrotin og láta þau mynda
köllunar sinnar og blaðamanna-! eina volduga þjóð, þar sem hver
stéttin. Ekkert félag hefir sið- j leggur til j>ann skerf sem hann
ferðislegan tilverurétt, nema því að ! 8'etur til þjóðbyggingarinnar, en
eins að það í fyrsta lagi hafi ein- j 8etl b« geymt þar þau einkenni og
hverja stefnu, og í öðru lagi að l)ann blæ sem hann flutti með sér
sú stefna sé nytsöm eða heilbrigð.; hingað, frá því fyrra þjóðlífi, sem
Því er alveg eins varið með blöð- j hann áður var partur af. Þetta
in. Ekkert blað ætti að vera til er sú eina heilbrigða stefna, sem
nema því að eins að það sé til þess bægt er að fylgja i landi, eins og
stofnað að vinna fyrir einhv'-iju Canada. Þetta eru hugsjónir
á hendur; þeir fara aðeins af
sjálfsdáðnm í ófrið, sem kom upp
talið eitt af mesta böli sem mann- milb annara þjóða. En hvað er
svo gert hér í Canada? Englend-
! ingar, Frakkar og Rússar eru eggj-
aðir til j>ess að drepa Þjóðverja
Sjálfstæði í hugsun og einurð
til j>ess að fylgja fram stefnu ]
sinni og skoðun, er eitt hins allra- ]
nauðsynlegasta, sem nokkrum skllja a® hann slæi þjóðinni eða
manni er gefið. Auðvitað ber ekki! landinu gullhamra.^ Hann sá full-|
öllum saman í því hvað sé sannar- j ‘'umlega ókosti þeirra og það sem
legt sjálfstæði og hvað ekki; en a«. var’ el<ki skal það dulið af
um það verður þó naumast deilt. j belm er j>etta ritar, að honum þótti
að sá er dirfðist að halda máli sínu! bann oft fa(a bar mlkjls til of
til streitu djarflega og hiklaust. j • ^*11 a bmn bóginn verður
þrátt fyrir það þótt í bága komi. ba« allra sanngjamra manna dóm- j
ekki einungis við skoðanir j>eirraj ur’ a« fyrlr starfsemi hans hér íj
sem einhverra orsaka vegna hafa.1 al.fu’ baf* lslenzk tnnga og islenzkt
meiri völd, heldur einnig þegar bjó«erni varðveizt, frekar en fyrir
það óhjákvæmilega leiðir af sér starfsemi nokkurs annars eins
erfiðari kringumstæður og þrengri manns-
lífskjör, hann sýnir sjálfstæði í Eg minnist þess að eg átti ný-
því tilliti. I Rga tal við Stefán Thorson um
. , . , . 1 Nú á dögum eru ot margir með framtíð Islendinga hér í landi.
væri j>vi su að lata sig striðið engu, þv; markj brendir, að verða og Eins °g flestum mun kunnugt, er
skifta, vera þvi alveg óhað eins og vera skoðanalega jábræður annara j l)a« hans skoðun, að þegar tímar
»an< ari ín gera; serstaklega þeg- án fullkominnar sannfæringar.! hða fram muni íslenzkan sem tal-
ar þannig stendur a, að Bretar eiga j [>eygja sig undir stefnu eða stefnu-! að °g lifandi mál hverfa hér hjá
a s ekki liendur sinar að verja: j ]eysj vjssra f]0kka og vissra manna í öss. En hann hélt því fram, að
engin J>joð hefir sagt jæim stnð þegjandi og hljóðalaust, og fylgja1 hefði kirkjufélagið ekki verið til.
jæim gegn um þykt og þunt, þótt j e®a ekki verið undir stjóm sams
til þess verði gersamlega að svæfa konar manns og séra Jón Bjarna-
samvizkuna og sitt eigið persónu- j son var» ba hefðu Islendingar und-
gildi, ef því aðeins fylgir lífvæn-; ir elns dreifst og horfið. “Og það
leg staða eða einhver annar út-
vortis hagnaður. Þetta er að
minsta kosti öllum j>eim ljóst, sem lendingar í sérlega Iitlu áliti hér:
eru
og Austurrikismenn; þeir
1 sendir i stór hópum og fylkingum
með J>að lofsamlega erindi; en
Þjóðverjum og Austurríkismönn-
um er bannað með harðri hendi að
1 hefði verið stórtjón íslenzku þjóð-
inni” sagði hann. “Þá voru Is-
jafnvel minna en Galizíumenn eru
nú á dögum; af því leiddi það að
lesið hafa nokkra siðari kapítul-
ana í hinni pólitisku sogu.
í J>essu átti séra Jón ekki sam-! et beir hefðu átt að samlaga sig
merkt við þá. Honum varð ekki svo öðru fólki að þeir hyrfu, þá
tara heim og hjalpa bræðrum sin-. þag á brýn>
eins og haft er | hefði það orðið að vera sá partur
um a moti. Þarna er bettt ofríki. I eft;r Benedikt Sveinssyni um and- j cnskiimælatidi manna, sem Iægstur
Þarna er gert upp a milh þjótS- stæeing hans, að hann væri eins og var °g álitsminstur; vegna álits
flokka 1 þvi mali sem mest er til- ] sandhrúga, sem legðist mjúkt og sms gafst þeim ekkert tækifæri til
j llnnmgarnal allra manna. Ætt- mótstöðulaust í allar misfellur á1 l)ess a« renna saman við þann
j Jar«arast °g þjóðrækni er sterk ; bverju því sem hann væri lagður: part hinnar enskumælandi þjóðar.
bar sem hun er til á annað Ix>rð, og ag | sem mikils álits naut eða virkileg-
því geta þeir getið nærri, sem | súra jbn áttj kost á stogu sem ur mannsbragur var að. Ahrifa
starfsmaður í voldugu kirkjufé- j Islendinga hefði því aldrei gætt;
lagi, sem gat boðið honum glJesi-; beir hefðu j>ví horfið eins og dropi
lega framtíð. En hann feldi sig 1 sjóinn, á meðan þeim var það
ekki við skoðanir og kenningarj lífsnauðsyn að hverfa ekki. Nú
þeirrar kirkju j>egar til kom og er svo komið að þeir njóta fylsta
hér í Canada. Hugsum okkur a® bann átti að fara að berjast fyrir; álits hér í álfu í öllu tilliti. Þeir
Islaml væri hemaðarland. Ilugs- bana. Qg heldur en að vera í þjón-j hafa vakið eftirtekt á landi sínu
um okkur að það hefði lent í nstu bennar þannig-. sagði hann! og þjóð og sannarlega hafið þau1
stríði við einhverja aðra þjóð. sb;]jg v;g hana, án þess að hafa að upp i áliti. Þeir hafa brugðið upp
Hugsum okkur að^ Englendingar nokkru veru]ega góöu ag hverfa. ’ þekkingarljósi á Islendingum fyrir
hefðu hlandað sér í j>að mál og Um þetta atriði ritar séra Run- augu annara þjóða, og }>að Ijós j
gengið i lið með fjandmönnum b]fur Marteinsson í Sameining-1 getur ekki sloknað héðan af. Nú
nokkuð kunna að skygnast inn t
hugsanir annara manna. að öldu-
rót eigi alllítið muni vera í sam-
bandi við þetta í hugsunum samra
Þjóðverja og Austurrikismanna
ættjarðar okkar. Hugsum okkur, ^n^j, Gg er þab sannarlega þess
svo að Canadastjórnin hefði sent viröi að þvi sé ekki gleymt( heldur
búsundir manna td þess að herja ] baldi8 á ]ofti> ÖSrum mönnum til
á landa okkar hetma, og eggjaði ibugunarj þótt ekki
sé annað.
alLa sem á móti Islandi væru, til Qg þetta var ekki ; eina skiftið>
|>ess að fara j>angað og drepa; sem bann for þannig sjnu fram;
bræður okkar og frændur, en fy]gdi sjnurn ejgin skoðunum, hvað
legði hann við þvi á sama tíma að. senl um þær var sagf; og bvern;g
við mættum fara heim og veita seni þær voru dæmdar, og án alls
þeim lið. Þessi^ stefna Canada- tj]]jts tj] fjárhags!egra afleiðinga.
stjórnarinnar er óheppileg, til þess: þannig var þab ag hann byrjaði að
að sem yægast sé komist að orði. ■ vinna' við bla8> sem gefis var út
Af henni hlýtur það að leiða að af 0grum. en af þvj hann hafði
úlfúð vaknar og jafnvel fj^nd-( þar aðra sboðun en samverkamenn
skapur milli hinna einstöku bj°«-. hans og yfirboðarar, þá lét hann
flokka hér, og þá er hætta á ferð- einnjg af þeirrj stöðu, heldur en
að selja eða leigja skoðun sína eða
vilja. _ ,
Blað það sem hér er átt við var
um.
góðu máli í einhverja átt. Þessi
gleyma blaðstjórar oft eða svæfa
samvizkuna.
Það er eins með fjölda mörg
blöð og einstaklingam, að J<au crn
okkar íslendinga, og þetta verður
ríkjandi stefnan hér, þegar tímar
liða fram.
Af þessu leiðir það, að ekkert
er eins áríðandi fyrir hag1 Canada
Stjómin í Canada átti annað-
hvort að láta stríðið gersmalega
afskiftalaust eða þá að leyfa borg-1 “Skandinaven” og var hann við
urum allra landa að fara heim og þag aðeins í sex vikur. Síðar varð
styrkja sina eigin þjóð, hver svo hann ritstjóri blaðsins “Budstikk-
sem hún var. Stjórnin gat auð-
vitað auk þess sent herlið á sínar
eigin spýtur Englendingum til að-
stoðar, ef henni svo sýndist.
En aðalatriðið er þettaEng-
lendingar áttu ekki hendur sínar
að verja; engin þjóð sagði þeim
stríð á hendur, þeir fóru aðeins til
hjálpar annari þjóð og þessvegna
áttu Canadamenn að skoða málið
i ró og næði og aðhafast ekki.
Þeir hafa nóg verkefni heima fyr-
ir, þótt þeir flani ekki út í annað
eins og J>etta. Þjóðbrotarígurinn
og innanlandsóneining, sem af
þessu leiðir, getur orðið þjóðinni
dýr, áður en lýkur. Og því er ekki
að leyna, að blöðin eiga mikinn
þátt í þessu óheillaspori, sem stíg-
ið hefir verið að óþörfu. Þau
hafa æst upp vissa ráðandi menn
í landinu og blásið þeim í brjóst
en” og undi þar vel stöðu sinni.
eins og fyr er getið í sambandi við
för hans til Nýja Islands.
Það er talið stórlyndi upp-
vöðslusemi og stundum jafnvel
annað verra, þegar ungir menn
neita því að beygja vilja sinn und-
ir vilja annara. Það er meira að
segja talin dygð að “haga seglum
eftir vindi”, sem kallað er; láta
vilja síns ekki gæta svo að neitt
beri á, ef í því sé hagnaðar von.
Þetta kunni séra Jón ekki þegar
hann var ungur, og hann lærði
það aldrei. Því miður eru margir
Islendingar að verða of námfúsir
i þeirri grein.
Það hefir verið einkenni flestra
þeirra, sem síðar hafa orðið leið-
togar, að í æsku voru þeir taldir
einræðir og ódælir; og sannleikur-
inn er sá, að j>egar einhver piltur
er engin hætta á því j>ótt Islend-
ingar hverfi sem sérstök íslenzku-
talandi þjóð í þessu landi, að áhrifa;
þeirra gæti ekki áfram og þau
verði viðurkend. Nú er j>eim ]
óhætt að hverfa, því nú hafa þeir,
bjargað heiðri og áliti sínu og
heimaþjóðarinnar. Og með því að i
halda því saman þó ekki væri nema |
rétt á meðan j>etta álit var að
vinnast, hefir séra Jón unnið ætt-
landi sínu og j>jófi partara verk,
en metið verði í fljótum hasti.”
Eg verð að játa það. að eg hafði
aldrei litið á málið frá þessu sjón-
armiði áður; en mér finst það
vera nákvæmlega rétt, þegar vel
er athugað. Það er því ekki ein-
ungis að séra Jón bæri síns heima- j
landsmót hjálfur, heldur hefir!
hann með starfi sínu komið því til1
leiðar fremur öllum öðrum Islend-!
ingum hér vestra, að þótt svo'
kynni að fara að lnigsjónir hans
rættust ekki fyllilega að þvi er ís-
lenzka tungu snerti, þá deyja al-
drei íslenzk áhrif og íslenzk við-
urkenning hér í álfu; jafnvel þótt
Islendingar í framtíðinni glati
máli sínu og sérstakri þjóðernis-
legri tilveru, þá hafa þeir haldið
hvorutveggja nógu lengi og vernd-
að það, til þess að ]>eir verði meira
en dropi í hinum margkynj.aða 1
þjóðsjó Vesturheims, þeir gefa!
honum bæði lit og bragð, og það
ekki i smáum stíl. Hvar sem!
Landinn fer hér vestra og hversu I
mikið sem hann kann að dreifast'
hér eftir, þá hefir hann komist svo 1
langt, að hugur hans og hjarta!
her jafnan síns heimalands mót. j
Fyrir það mikilsverða verk á séra
Jón stórar þakkir.
I aðfinslum sínum við þjóðlna
heima var séra Jón oft harðorður.
eins og fyr er drepið á. Mátti
nærri því segja eins og skáldið
kemst að orði, að “hann agaði
strangt með sín ísköldu él” og bar
hann í því tilliti sannarlega “sins
heimalands mót”. En meira gagn
getur þjóðinni verið að einum syni.
sem sendir henni dynjandi að-
finslur úr fjarlægðinni, jafnvel
þótt langt þyki farið, en þúsund
annara, sem aldrei opna munn eða
lireifa penna, og láta sér alt í léttu
rúmi liggja.
Þegar lík séra Jóns beið þess í
kirkjunni að það væri flutt til
grafar, hljóta margar endurminn-
ingar að liafa vaknað hjá þeim.
er þar voru staddir og með honum
höfðu lifað og liðið, strítt og starf-
að i miklu meira en fjórðung ald-
ar. Svo að segja öll saga Vestur-
íslendinga hefir þá hlotið að ryfj-
ast upp í huga þeirra; öll gangan
frá því fyrst að þeir lögðu af
stað í baráttunni hér megin hafs-
ins og alt fram á þennan dag. Og
þegar j>eir, sem lengst mundu aft-
ur í timann og bezt þektu til, hafa
við það tækifæri borið saman i
huga sér alla erfiðleikana á frum-
býlingsárunum, við það glæsilega
líf, sem Vestur-Islendingar eiga
nú við að búa, þá getur ekki hjá
því farið, að fingur samvizkunnar
hafi ritað j>akklætisorð í huga
jæirra og hjarta, og að hinn látni
hafi átt stóran skerf af því þakk-
læti. Því þáð er víst, að kröftum
hans var slitið í þjónustu Islend-
inga einungis. Þeir nutu þeirra
heilla og óskiftra. Og vel fanst
mér það eiga við, þegar séra Frið-
rik Friðriksson kvaðst særa unga
Islendinga þessa lands, í nafni alls
þess, er heilagt væri, að strengja
þess heit við líkbörur þessá mikla
alvöramanns, sem hér væri flutt-
ur til hinstu hvíldar, að gera al-
vöru að einu aðalatriðinu i lífi sínu
og framtíðarstarfi.
Framfaraspor.
Um það ber flestum saman, að
fagur söngur sé bezta skemtun og
heilbrigðasta, sem kostur sé á.
Hún er betrandi, upplyftandi,
mentandi og siðfágandi fremur
en alt annað sem til skemtunar er
haft. Um J>að hefir oft verið rætt
hér á meðal íslendinga, að æskilegt
væri að koma upp stórum söng-
flokki, sem vel væri æfður, undir
stjórn einhvers, sem til þess væri
fær og fram gæti komið við ýms
alíslenzk hátiðleg tækifæri, t. d. á
miðsvetrarsamkvæmum og íslend-
ingadegi. Þetta hefir þó aldrei
komist í framkvæmd svo teljandi
sé nema í ár. Islendingadags-
nefndin var svo lansöm í sumar
að fá tilboð frá söngfróðum manni
nýlega komnum frá Islandi, um
]>að að æfa söngflokk og koma
fram með ættjarðarsöngva á hátíð-
inni. Maðurinn var Brynjólfur
Þorláksson, sem öllum er góðkunn-
ur heima og þegar er mörgum
kunnur hér vestra. Var boðið auð-
vitað j>egið með j>ökkum. Söng-
flokkar allra kirknanna samein-
uðu sig í þessu skyni og svo bætt-
ust margir fleiri í hópinn. Urðu
það alls um 100 mans og æfði
Þorláksson þá. á kveldin í frítím-
um. Tíminn til æfinganna var at
skornum skamti, eins og nærri má
geta, en samt fórst flokknum svo
vel úr hendi verk sitt, að hátíðin
er talin að hafa fengið á sig alt
annan og miklu hátíðlegri blæ en
ella.
Þess væri óskandi að allir
söngfróðir og söngfærir tslend-
ingar hér í bæ, vildu nú hefjast
handa og stofna fastan söngflokk.
sem fram gæti komið við hátíðleg
tækifæri, eins' og í þetta skifti.
Það væri reglulegt framfarasjior.
New York að leika ”Omar” tjald-
saumara i haust, þá fluttu blöðin um
alt landið fréttir af þvi. Nú verður
hann á Walker leikhúsi 31. Ágúst
með sama leikinn. Það er fyrsti mað-
ur í öllum heimi, sem hefir leikið
nokkuð eftir Omar Khyyam, sem er
einn meðal frægustu rithöfunda í öll-
um heimi. Síðan byrjað var að sýna
þennan leik, hefir hann vakið á sér
meiri og meiri athygli.
Þegar leikrit þetta hefir nú verið
búið til úr sögunni, þá finst það und-
arlegt, að engum skyldi detta það í
hug fyr. En sá er þetta gerði, hefir
ef til vill gleggra auga fyrir slíku en
allir aðrir. Það átti fyrir Richard
Walton Tully að liggja að leikskrifa
rit Omars; hann hefir líka áður ritað
“The Rose and the Rancho” og “The
Bird of Paradise” og fleira.. Og
hann kostaði sjálfur leikinn, svo
mikla trú hafði hann á honum.
Omar tjaldgerðarmaður hefir hlot-
ið alment og takmarkalaust lof fyrir
fegurð og verður hann mikið aðdrátt-
arafl á Walker eftir 31. Ágúst þegar
Guy Bates Post leikur hann j>ar á
hverju kveldi og eftir hádegi á mið-
vikudag og laugardag. Pantið að-
göngumiða með pósti tafarlaust. í
leikhúsinu byrjar salan á föstudaginn
25. Ágúst kl. 1(X.
W. E. B. DuBOIS
Rithöfundur svertingjanna;
hinn mikli menta- og lær-
dómsmaður, og framúrskar-
andi mælskumaður, maður-
inn sem allir kannast við fyrir
göfgi og hæfileika. Heldur
fyrirlestur í Convention Hall
í Industrial Bureau, miðviku-
daginn 16. September.
Walker Leikhús.
Þeir af yður, sem hafa lesið hina
fjöllesnu bók John Fox yngra, “The
Trail of the Lonesome Pine” og hafa
haft huga sinn fyltan sólskini þegar
þeir fyllgdu June eftir á leiðinni til
vesturs, þeir eru vissir að komast í
sjöunda himin þegar þeir sjá þetta
leikið i Walker leikhúsi þessa viku á
hverju kveldi og eftir hádegið á laug-
ardaginn.
Þegar Guy Bates Post byrjaði í
Ur dagbók vestur-
farans-
Eg lagði á stað frá Isafirði að
kveldi þess 10. júní með gufuskip-
inu “Botnia”. Kl. 3 e. h. komum
við til Rvíkur. Þar fóru margir í
land um kveldið. Þann 12 fóru
allir ]>eir vesturfarar, sem komu
með skipinu, til agentsins og
læknisins. Það gekk allvel, nema
pyngjan léttist um tvær krónur hjá
hvorum. Það gjörði nú ekki svo
mikið til, allir þurfa að lifa! Þann
13. var eg í landi og varð mér reikað
um ýmsar götur höfuðborgar íslands,
þótti mjög gaman að sjá J>að, er þar
har fyrir augpi, það sem eg hafði ekki
áður augum litið, t. d. j>essa svo köll-
uðu bíla; ]>eir brunuðu fram og aftur
um göturnar másandi og urrandi, ekki
ólíkt og þegar svín er að urra sig að
trogi sem draf er t. Þetta var alt
gott og blessað. Þá var það næsta,
sem mér gast á að líta; það var hrað-
lestin, sem teymdi langa halarófu á
eftir sér af vögnum fullum með
grjóti; þarna var eitthvað, sem gaf
mér umhugsunarefni. Var þessi
svarta Súsanna mynd eða líkan af
hjóladýrinu, sem átti að verða heimili
mitt frá Quebec til Winnipeg, það
er að segja, ef eg kæmist svo langt?
Jú, hugmynd mín var j>að, að eitt-
hvað svipað væru j>essar fólksflutn-
ingalestar, en eg fékk fulla sönnun
og reynslu seinna. Þessu næst bar
enn eitt fyrir augu mín, og er það sú
áhrifamesta sjón, sem eg hefi séð á
lífsleið minni. Hvað haldið þið að
það hafi verið? Kvenfólkið ætti að
gizka á, hvað þetta var. Eg var að
ganga eftir vo kallaðri Lækjargötu,
fólksstraumurinn var mikill; sumt
var niður á Austurstræti, en sumt
kom þaðan; flestir af þeim, sem eg
mætti, voru vel búnir, karlar sem
konur, en þó var það ein persóna,
sem vakti sérstaklega eftirtekt. Hún
var klædd í hvítan kirtil, með belti um
mittið, og var kirtillinn með öllum
regnbogans litum, sem sýndi hvern
starfa að þessi persóna hafði. Hún