Lögberg - 03.08.1916, Síða 2

2
I r JLJYLT U L>AljrlJN iN ó. AliUST iyib
„Svívirðing foreyðsl-

unnar.
Bftir J. Einarsson.
Frá því skömmu eftir aS sagan
byrjaSi að myndast, hefir hvötin sú,
í mannkyninu látiS jafnan meira
eSa minna til sín taka, aS neyta
þæginda, hagræSa og jafnvel skað-
semda lífsins að óþörfu. Hefir
eyðsluþráin, nautnafýsnin, ollaS
ómetanlegri fjáreyðslu, tímaspelli
og siðgæðishverfleika um víða ver-
öld, og sumar griptennur þessarar
Octobusu hafa náS sérstaklega
traustum tökum á þeim þjóSfélags-
“klössum” sem taldir eru aS vera
yfir, hærra uppi. Mannfélagsfyr-
irkomulagiS hefir veriS sí-organi-
serað og systemæsað af kosnum og
sjálfkjörnum leiStogum, svo að'
fyrir öllu er nú regluviStekt, sem
helgar flest athæfi sumum, vissum
flokkum í landi hverju og það svo
ranglega, aS þeim er á hálsi legið
innan slikra flokka, sem ekki eru
meS og framarlega í tiltektunum.
Nær þessi eySsla ekki einungis út
yfir mat og nauSsynjadrykki, held-
ur einnig út yfir flest er nöfnum tjá-
ir aS nefna. Sérstaklega er þó til-
tökumál hve mikið af tíma, lífs-
krafti og almennu fé er lagt i
nautnir, sem ekkert nýtilegt hafa
sér til gildis teljandi, t.a.m. vínföng,
tóbak og aðrar eitumautnir.
ÞaS að eyða fé eSa safna að ó-
þörfu er hvorttveggja skaSlegt á
sinn hátt. Víst fjármagn í heimin-
um gæti veriS um aS ræða, og væri
^llri þeirri upphæð jafnskift milli
þjóða og einstaklinga hafa menn
gizkað á aS enginn mundi líSa fjár-
hagslega neyS, en allir hafa nóg
fyrir sig. En þessi sérstöku tæki-
færi sem fyrirkomulagið helgar
vissum þjóSfélagsbrotum gera þaS
að verkum aS fjöldi ungra og ald-
inna líSur skort á flestu því, er
nauSsynlegt er, en aðrir raka sam-
an fé, sem aðrir rökuSu saman, og
£ð mestu leyti til óþarfa.
Flestir þekkja mörg dæmi er á-
minst mál snerta. Skal hér þó
drepa lauslega á eitt þeirra, sem þó
mun naumast einstakt af sínu tagi.
Mrs. John Jacob Astor, ekkja
eftir miljónaeigandann meS því
nafni er aS ala upp son þeirra hjóna
nú nálega fjögra ára gamlan, sem
mælt er aS hafi inntektir er nemi
yfir miljón dala á ári. Arfur hans
eftir föSurinn er 65,000,000 og upp-
eldið þessa stuttu lífstíð krakkans,
hefir kostaS $110,372, og kveðst
blessuð móðirin ómögulega geta
kvalið hann upp á einum $72.00 á
dag!
UpphafiS aS dæmi þessu var
skráð í fréttum blaSanna eftir
Titanic slysið, hiS voðalegasta er
þá var þekt í sjóförum, og þaS var
þetta:
Þegar til björgunar kom„ var það
talið sjálfsagt aS fyrir kvengerpi
slíkt og þetta skyldu allir karlar á
skipinu fórna lífi sínu. Einsog
kunnugt er voru farþegar þar meS-
al annara, állmargir hinna beztu
manna er heimurinn átti í eigu
sinni, og var þeim í sæ varpað til
þess að forða nokkrum miljónera-
konum og finum dömum, sem al-
drei höfSu drepið hönd í kalt vatn
til nýtilegra framkvæmda.
Slikt og því líkt, sem hér var tal-
iS, er að minu áliti mjög skilt þv
sem kallaS var af biblíufróðum
mönnum hér á árunum “svívirðing
foreyðslunnar”.
Fólk, sem eySir þannig stórfúlg-
um, sem í sjálfu sér ættu aS vera!
dreifðar á meðal almennings, er
venjulega öllu öðru fólki sparsam-
ara i viðskiftum við verkalýð og
fátæka. NíSist venjulega eftir
niegni á þeim sem eitthvert vik eSa
vinnu gera því í þágu, og jafnan því
fremur, sem starfsmaSur hefir
meiri þörf fyrir að kaup hans sé
rífulega greitt. Reyndar þarf ekki
að seilast upp til miljónera til þess
að finna slik dæmi.
í New York er “fín dama” ein
sem á enskan hund. Gaf Breta
konungur henni dýriS sem vinar-
gjöf, eftir að frúin hafði heiðraS
konung með nærveru sinni viS krýn
inguna forðum. Kerru fbams-
kerru) lét frúin smíða handa hjeppa
sínum, er kostaði nokkur þúsund
dala, og fatnaði til skiftanna, svo
heiSarlegt mætti teljast fyrir annan
eins hund. Þess hefir ekki verið
getið að þessi kona né Mrs. Astor
hafi gefiS þurfamönnum bita né
skildinga til aS bæta kjör þeirra.
Mörg eru og hafa verið þekt, dæm-
in af jæssu tagi.
MeSal margra annara dæma
mætti 4repa á vínnautn landanna,
tóbaks og brennivíns og margs
sem skaSlegt er fyrir heilbrigði sál
ar og líkama.
Undirstaðan fyrir vínsvelging
þjóðanna er *hjá hverjum einstak-
ling er vínið notar og fer oft í það
ærin upphæð. En þegar svo er verra-
lagt saman hvað allir einstakling-
arnir neyta mikils til samans, hækk-
ar talan þó til muna. Eftir því
sem “Family Herald hefir eftir
“The Independent” fNew York)
rétt nýlega, þá eyddu Bretar áriS
sem leið $909.790,000, segi og skrifa
níu hundruS og níu miljónum, sjö
hundruð og níutíu þúsund dölum í
áfengi. Enn fremur segir nefnt
blað ('The Indepændent) : “Og nú
sem stendúr er líklegt að þeir
f'BretarJ eySi billion dala árlega
í ýmislegt sem fjölmargir í Banda-
ríkjunum og í Bretlandi sjálfu eiga
hægt meS aS komast af án. StríSiS
hefir kostaS Breta $7,500,000,000.
Ef frá þeirri upphæð eru dregnar
fjárupphæSir lánaðar öðrum þjóð-
um, sem líklega verða endurborg-
aSar, og kostnaður viS klæði her-
manna fsem auSvitað hefðu orðið
aS vera klæddir hvort sem var, en
þó á ódýrari hátt á friSartímum),
þá verða eftir samkvæmt áætlun
Sir George Paish beinn tekjuhalli
er nemur $2,500,000,000. Ef Stór-
Bretland hætti allri vínnautn, eins
og Rússar gerðu, þá gæti þjóSin á
næstu árum borgað öll lán og/kostn-
að er af stríðinu leiðir, án þess aS
reiknað sé meS umbættir starfsveg-
ir eða hagurinn af rénandi sekta-
gjöldum, sjúkdómum o.fl. sem eins
og aS sjálfsögðu fylgir meS billion
dala vínnautn á ári.
í s.l. mán. (Tnaí) kváðust Danir
reiðubúnir til aS senda Þjóðverj-
um 30,000,000 flöskur af bjór sam-
kvæmt beiðni Þjóðverja, sem væru
næsta knappir af slíkri nauSsynja-
vöru!
“Þrátt fyrir það þótt vínbann
hafi komist á í sjö fylkjum Banda-
ríkjanna síSan 1. júlí 1915 hefir
þjóSin samt eytt 7,500,000 gallónum
meira af whiskey nú þegar”,—segir
fregnriti “Free Press”,—á starfsár-
inu er endar 30. júní, en nokkru
sinni fyr, og er ætlað á aS v:B lok
þessa árs nemi whiskey aukningin
yfir árið nema 10,0000,000 gall. En
á þessu sama tímabili hefir bjór-
drykkjan rénað yfir 1,500,000 tunn-
ur eða 45,000,000 gallón, boriS sam-
an við áriS sem leiS.
Allskonar tóbaksnautn í Banda-
ríkjunum hefir aukist stórkostlega
á þessu ári.
Því hefir lengi veriS háldiS fram
að aðal ráSið v«iS áfengisnautn og
When using
WILSON’S
FLY PADS
READ DIRECTIONS
\ CAREFULLY AND
r>x-.F0LLDW THEM ,
) rv ATTI \/ '
Mlklu áhrifamclrl len flugnapappír.
Hrein í meðferð. Seldir í öllum
lyfjabúðum og £ matvörubúðum-
öSrum þjóðfélags göllum væri
mentunin, og um leið aS árlega sé
mentunin að vaxa að útbreiðslu til
og niegingildi. Samt vex áfengis-
nautnin jöfnum fetum eSa fremur.
Þegar NorSurálfustríSið
komiS á fyrir alvöru og Rússinn
smelti á algerðu vínbanni svo að
segja fyrirvaralaust, var naumast
hægt að benda á, að orsökin væri
stór-aukin mentun Rússans þá í
svipinn. Reynslan hefir og sýnt, aS
hinir svonefndu mentuðu menn
þjóSanna hafa eigi verið eftirbátar
alþýSunnar í þeim né öðrum siS-
gæðisbrestum, og þrátt fyrir allan
sinn kúltúr” hafa ÞjóSverjar get-
að “verið með” þó bjór væri á borSi.
Það hefir verið sagt aS enginn
maSur sem vissi um alt sem í haf-
inu býr myndi þora að drepa fingri
sínum i sæinn. En þó sú sögn sé
aS likindum sönnu fjærri, mætti
segja svipaS um áfengiS.
í enska blaSinu “The Daily
Mirror” í jan. 1909 stóS það er hér
segir: Ýmsar eftirtektaverðar
fréttir og staðhæfingar um tilbún-
ing vissra ódýrra tegunda af
brennivini Eini-víni (Gin), rommi
og annara vínanda drykkja eru í
dag hæst á teningnum í París.
Samkvæmt þeim er mi’kill hluti,
þessara ódýru víntegundá mjög
kostnaðarlítiS gerSur úr leðju úr
skurSum og saurrennum hinna
stærri bæja, og það þykir sannað
að allur óþverrinn úr saurrennum
suð-austur Parísar gangi í gegn um
vönduS bruggunaráhöld og sé að
lokum seldur með öðrum vínteg-
undum. Þannig tilbúinn vínandi
(alkohól) er þintur með svonefndri
“kulda aðferS” fCold prosess) sem
þó er haldiS stranglega leyndri. Er
vinandi þessi síSan seldur sem ó
dýrt brennivín og til aS blanda sam-
an við ýmsa af hinum fínu og dýru
áfengisdrykkj um.
ÞaS er kunnugra en þörf sé á
aS ræSa hér, hve áfengið er skaS-
legt heilsu manna, ekki einungis
þeirra, sem drekka víniS, heldur
oft og tíðum miklu fremur afkom-
endum þeirra. Dr. Jaques Bertillon
hinn alkunni franski læknir segir
að daglega deyji menn af vín-
drykkju, sem aldrei hafi orðið
“drukknir” á æfi sinni. Smá-
drykkju eitranin segir hann aS sé
skæðust vegna þess hve oft hún
leynist og dylst lækninum.
Dr. J. J. Fitzgerald Medical
Superintendent in Eglinton vit-
skertraspitalanum á Bretlandi sagði
einu sinni í ræðu: HefSi víniS al-
drei til veriS þá væri syndin og
meiri hluti fátæktarinnar og van-
sælunnar ekki heldur verið til; 2O°/0
af allri brjálsemi er bein afleiðing af
vínnautn. Allar mögulegar tegund-
ir af brjálæSi og þunglyndi getur
leitt af áfenginu. I tíu ár getur
enginn neytt víns til muna án þess
að breytast sálarfræðislega til hins
hann ferðast um. Kemur hér og
skýrt í ljós hve mikla þýSingu það
hefir að vandað sé til hinna leiðandi
manna í hvívetna. ÞjóSirnar þurfa
að læra aS taka ekki hvert síðlaus-
aSta úrþvættiS til að ganga á undan,
sem bjóSast kann, heldur velja
menn í allar áhrifa stöSur í mann-
félagsdeildunum. Sem stendur og
undanfarið hafa oft mestu skálk-
arnir verið hafSir upp í þýðingar-
mestu sætin i hverjum félagsskap
er nefna má. Jafnvel í trúmála-
flokkunum er sjáanlega engin
mannvirSing bundin viS karakter
né siðgæði. “Afl ræður úrslitum á
fundi” er gamalt sannmæli. Þekk-
ing á skaSsemi hluta sýnist gera lit-
iS til. Nálega allir læknar vita aS
tóbak og brennivin eru algerlega ó-
nauðsynleg í læknislyfjum og þó
brúka þeir þaS sí og æ, einkum vín-
anda þynningar ýmsar. Allir prest-
ar hafa vitað og vita aS það er siS-
gæSislega rangt að “drekka sig full-
an”, og þó hafa þeir löngúm verið
framarlega í flokki drykkjumann-
anna, en sem betur fer, er stórkost-
leg breyting aS komast á í reglu-
semi á meSal presta, og munu þeir
nú sem stendur vera þar á virðu-
legri braut en ef til vill læknastétt ■
in. Ef til vill hafa islenzkir prestar
verið einna fremstir í áfengisnautn
til skamms tíma, en eg hygg að allir
eSa því sem næst, hinna yngri prest-
Dr. Grenfell, trúboðslæknirinn
heimsfrægi hefir þung orð felt gegn
áfengisnautninni og segir frá ýms-
um átakanlegum dæmum af vin-
irúkun innleiddri til Eskimóanna.
En nú segir hann að ekkert vín fá-
ist flutt til þeirra á svæði því er
anna séu strangir reglumenn. Ef
til vill er þaS hið eina sem Austur-
íslendingar hafa lært af prestum
kirkjufélagsins hér til umbóta í
prestlegum fræðum. En þaS geta
var þeir og lært, aS láta einu gilda hvort
embættismenn safnaSanna eru
“reglumenn” eSa ekki.
Eitt af því sem talsvert hefir
unniS í hag víndrykkjunni er sú nú-
tíSar uppfunding læknanna að
smella koniaks græðginni inn
sjúkdómafræðina.. Nú byggist alt
á bakteríum, allar hvatir eru auð-
vitaS sjúkdómar, brennivíns >g
matarlyst, mentafýkn og meyjaásj
alt sem er eitthvað svolítið lífíegra
en í lélegu meðallagi. Síðan menn
fengu að vita að vínlöngunin var
sjúkdómur, er auðvitað sambandi
hennar við siðferSistilfinninguna
slitið. ÞaS er ekki Engur ljótt aS
drekka frá sé’r vitiS, þaS er bara
vesöldf!) og þarf ekki annað en
fara til læknis og fá viS kvillauum
meSal sem ef til vill er go/o vín-
andi!
ÞaS er nærri hlægilegt aS hugsa
sér að læknir, sem er annaS tveggja,
bindindismaSur eSa að öðru leyti
h'lyntur þeim málum, skuli samt
sjálfur ota þessu áfengisefni aS bind
indismönnurh jafnt og öðrum, vit-
andi aS víniS er eitur en ekki heil-
hæmis lyf.
ÞaS hefir komiS í ljós, að sögn,
nú nýlega að Tyrkir, þessir svo-
nefndu “Hund-Tyrkir” eru auð-
læknaSri af sárum sínum en nokkr-
ir aðrir menn í stríSinu í Evrópu
Fullyrða læknar aS þaS stafi af þvi,
að þeir brúki minna vín en hinar
þjóSirnar, og að “system” þeirra
séu óspilt af áhrifum vínanda í
nokkurri mynd.
ÞáS mega blöðin okkar eiga, að
fyrir utan hinar hneykslanlegu aug-
lýsingar sem þau flytja fyrir vín-
salana (og sem reyndar er nú nóg),
hafa þau ekki rætt þessi mál í hag
vinseljenda yfirleitt né vindrykkj-
unnar yfir höfuð í seinni tíð að
minsta kosti—að undantekinni “vis-
indálegu” vörninni fyrr það mál-
efni, sem Heimsk. flutti á einum
heiðursdegi sínum. Var það ofur-
lítiS einkennilegt, aS prestur, sem
sjálfur hefir þó aldrei verið talinn
óreglumaður, skyldi álíta það köll-
un sinni sæmandi að seilast til
Evrópu eftir slíkum vísindum, og
löndum sínum nauðsynlegt að öðl-
ast þekkingu á slíkum umbótafræS-
um. En þaS er auðvitaS engin ný-
bóla þótt stöku menn, sem eru ný-
skrifaðir út úr lærdóms eggi skól-
anna slái um sig með einhverju,
sem þeir álita aS aðrir geti naumast
vitað betur en þeir—eins og höf.
þess fróða máls hefir orSið.
Vera má, aS sumum kunni að
virSast óþarft nú að ræða þessi
áfengis mál, þar sem vínbann sé
nú svo víða komið á, annarsstaðar i
aðsígi og alstaSar líklegt aS verða
innleitt siSarmeir. En slrkt er mis-
skilningur. Nú eru fyrst líkur til
vill mest að kennimenn af öllu tagi
og ef til vill öllu fremur lœknaryir
leggist á eitt með að fræSa fólkiS
um sannindin í þessum efnum,—
ekki sem æstir flokksmenn, heldur
sem sanngjarnir, réttsýnir menn.
Bindindismenn og aðrir sem ótrú
hafa á vini í öllum þess ginni-mynd-
um ættu að krefjast lyfjanna í ann-
ari mynd en spíritusþynningu. Eg
hefi sjálfur leyft mér aS hafna lækn
isráSi er taldi mer þaS sem einu
úrræðin í sjúkdómi er þjáSi mig,
aS brúka vín stöSugt, eftir settum
fyrirmælum. Sjúkdómurinn batn-
aSi, lyfjalaust, víniS, óefaS drukkiS
af öSrum.
Alvöru tiltæki gæti þaS veriS ef
allir Goodtemplarar og bindindis-
menn neituðu að kaupa blöð, sem
flytja vínkendar auglýsingar, og í
Ströngu samræmi við kenningu
bindindis stefnunnar væri þaS.
Innan skamms kerrtur sú tíS aS
blöðin sjálf neita slíkum auglýs-
ingum, hvort sem bindindismenn
vinna að því beinlínis eSa ekki.
Örstutt reynsla nokkurra merkra
blaða, bæði sunnan við landamærin
og hér í Canada hefir sýnt að blöð-
in græða stórlega á þeirri breytingu.
Eitt af merkustu og líklega flestum
eða öllum blöSum útbreiddara hér
í Canada, “The Family Herald and
Weekly Star”, hefir aldrei flutt
auglýsingar fyrir tóbak né brenni-
vin og virðist þó þrífast eins vel og
flokksblöSin, sem græSa aðallega á
þessum auglýsingum.
Nálega öll blöð halda því fram—
ef þau segja nokkuð um málið—
aS öll vínnautn sé skaðleg eða að
minsta kosti óþörf. En mörg af
þeim sýnast finna til þess sjálf, aS
þau hafi starfstefnu og hugsjónir,
sem ekki eru framkvæmanlegar
nema með stuSning skaSIegra með-
ala! •
I sambandi viS tóbaksnautnar-
máliS væri ekki úr vegi aS drepa á
blaðvindlinga sjóSina ('Cigarette
Fundj; sem stofnaðir hafa verið
víðsvegar um löndin, þau er þátt
taka í EvrópustriSinu nú. Að
sjálfsögSu verSur sú afleiðing af
nefna ýmsar “fordæmingar” í trú-
málum, þar sem ólíkir, og jafnvel
nauða-líkir trúflokkar bera sakir
bver á annan eSa einstaka menn,
sem hvorugur málstaður sannar
hinum fremur.
Framsögn Kambans.
sem naumast nokkur getur and-
mælt að þessum málum verði til
lykta leitt á sínum tima, ef starfs-
kraftinum í þá átt er haldiS fram
órénandi. Ella verður Jætta hálf-
verk og kák. Og á því ríður ef til
því, að margir ungir menn, sem í
striSiS fara, og sem ella hefðu al-
drei lært aS reykja koma “tóbaks-
menn lieim aftur. Skyldi ekki her-
mönnum vera margt annað þarfara,
miklu meira áriðandi frá hjálpar-
hendi þeirra er vilja létta þeim lífs-
byrðina að nokkru, en fáeinir vind-
lingar af þeirri tóbakstegundinni,
sem talin er aS vera skaðlegri en
nokkur önnur? Þetta, eins og svo
margt annað, er að sjálfsögSu
bygt á vinrækslu þeirra, sem eru
flumósa í ]>ví að láta bera á sér
sjálfum sem áhugamönnum í þess-
um hjálparmálum. OfurlítiS hyggi-
legri hygg eg að tóvinnusendingarn-
ar séu og ýmsar tegundir af ætum
vörum, sem ekki eru skaSlegar
heilsunni. Það er og vafasamt
hvort þaS er góSverk aS senda ó-
vandaðar brjóstsykurstegundir í
stórslumpum í þessa átt. Sjálfsagt
er að vandaS sjókólade (chocolet)
eru mjög heppilegar sendingar, sem
næringar efni. En aS gera her-
mönnum eða nokkrum öðrum gott
meS skaSlegum efnum er, vægast
sagt hlægilegt.
Á síðasta fjárhagsári hefir á
tímabilinu verið eytt í Canada yfir
billion blaðvindlinga, þar af 86,-
836,525 svonefndar Army & Navy
Stores Cigarettes; 49,900 sterkar
(heavy) cigarettur og 95,364 pund
af öðrum reyktóbakstegundum. Hér
með er eigi taliS blaðvindlingar né
annað tóbak er hermennirnir hafa
keypt sjálfir í búðum.
Naumast er hægt um þessar
mundir að ræða svo áminst mál, aS
dýrtíðin í ófriðarlöndunum sé ei
einnig tekin með í reikninginn.
HiS einkennilegasta í því efni að
“leggja hart á sig” til þess aS geta
lifaS er það, hve undur algengt það
sýnist vera, að halda sem lengst viS
aS mögulegt er kaupum á munaS-
arvörum, ýmsu og mörgu, sem
venjan krefst, en Jrörfinni kemur
ekkert viS; en byrja á að spara
nauSsynjar á ýmsan hátt og flest
það, er að réttu lagi eru fyrstu skil-
yrðin fyrir að geta viðhaldiS lífinu.
HeimskyrSin þau, sem alltíð hafa
verið meSan tóbaksmanna t.a.m.
aS “Eg vil miklu heldur vera svang-
ur en tóbakslaus” eru sí-ítrekuS t
ýmsum öðrum samböndum, og ó-
lík orS er óbeinlinis hafa sömu þýð-
ingu. MeSal tóbaksmanna bera
þau orS órækt vitni þess, að menn
þeir þekkja ekki hvað það er, að
vera svangur; og meðal annara að
þá skortir dómgreint til að skilja
muninn á Jjörf, nauðsyn, og kröf-
um, sem bygðar eru á og bundnar
við venjur og móð aS eins.
Eitt af hinum svörtustu tegund'-
um af “svívirSingu foreyðslunnar'
eru f járdráttarmálin í ýmsum grein-
um í sambandi við útveg og verzlun
á hergögnum af ýmsum tegundum,
og virSist vera tekið næsta vægt á
slíkum afbrotum meS köflum. —
ÞaS sést alstaðar að heita má, að
fæssum mönnum, sem eru “hærra
uppi”, einsog það er kallað hér i
landi, er flest óhætt, og einnig að
þeim er það sjálfum kunnugt.
Svívirðing foreyðslunnar “á
helgum staS”. mætti ef til vill
“Fimmtíu cents! heldurSu nokk-
ur maSur fari aS kaupa sig inn á
samkomu fyrir fimmtíu cent, og
sitja þar inni í húsi í þessum hita?”
Þetta var svariS sem flestir fengu
þegar boðnir voru aSgöngumiSar aS
framsögn GoSmundar Kambans á
fimtudaginn.
“ESa kannske dansinn sé innifal-
inn í þessum ffmmtíu centum?”
“BkssaSur vertu, þaS er enginn
dans.”
“Enginn dans! mikil flón hljóta
þeir aS vera sem standa fyrir þess-
ari samkomu, að ætla fólkinu aS
borga fimmtíu cent til þess aS vera
inni í húsi í fæssum hita og hafa
engan dans.”
ÞaS var nú svona samt aS þegar
klukkan var átta á fimtudagskveld-
iS var húsið orðiS nærri fult niSri
pg nokkuð uppi. Hvort það var
nýjungagirni eða fyrir áhrif þeirra
frétta sem um framsegjarann höfSu
borist eSa hvorttveggja, þá er það
yíst að engin önnur samkoma hefði
á þessum tíma veriS eins vel sótt
og þessi.
Þeir sem lesiS höfðu leikinn
“Hadda Padda” lcomu aS sjálf-
£ÖgSu allir; þeir vissu hvers þeir
áttu von og J>urftu ekki aS ráSfæra
sig við neinar auglýsingar. Sá leik-
ur er skrifaður með svo mikilli og
nákvæmri þekkingu á mannlegum
tilfinningum að það hlaut að vera
nautn að heyra orSin töluð af vör-
pm höfyndarins sjálfs.
Mönnum brást það heldur ekki
að þeir fengu fimmtíu centa virSi
af þeirri vöru sem hér er s'jaldgæf
vor á meðal.
ÞaS er sjaldgæft að allir séu saih
dóma hér í bæ, hvaSa flokki sem
fylgja, en svo mun þó liafa veriS
í ]>etta skifti. Allir luku upp sama
munni um þaS að unun hefSi ver-
ið að hlusta á Kamban og mikil
yæri framsagnarlist hans.
Þegar viS hin komum.-hér fram
fyrir almenning og flytjum kvæSi
eða eitthvað annaS, þá ýmist stönd-
um viS hreyfingarlaus eins og dauS-
ar málvélar og tínum fram orSin
eftir einhverju > óbreytilegu hljóð-
falli, eftir því sem hver hefir vaniS
sig á eSa þegar be^t lætur er höndum
baSaS eða fálmað út í loftið ein-
hvernveginn af handahófi. Nautn-
in fyrir áheyrendurna—ef hún ann-
ars er nokkur—er því venjulega
fólgin í því sem kvæðið eða hið
framsagSa atriði ber utan á sér, en
sálarinnar gætir ekki.
Og þetta er eðlilegt; viS höfum
ekki lært }>essa list; höfum blátt
áfram aldrei þekt hana fyr en
Kamban kom og lét til sín heyra.
ÞaS voru engir ókunnir gestir
sem hann leiddi upp á pallinn handa
oss' til þess aS sjá og hlusta á.'Hann
kom með byrjunina á “Kátum
pilti”, “Gunnarshólma”, “Eegg og
skel”, “Kafaranum”, “Rispu” o. fl.
Alt þetta hafa menn heyrt “lesið”
oft og mörgum sinnum, en vér
höfum aldrei heyrt né séS þaS koma
fram lifandi fyr en Kamban kom
pieð það.
Kaflinn úr “Kátum pilti”, þar
sem þau tala saman Eyvindum og
María, hefir sjálfsagt opnað nýja
heima fyrir mörgum eftir þessa
framsögn. Þessi einfalda, óbrotna
og eSlllega frásögn um það þegar
bömin skifta á kiðlingnum og
smjörkökunni hefir á bak viS sig
heila veröld af virkileika, þar sem
sorgin og gleðin tefla hvor viS aSra
í lífi bamanna og eru báðar eins
virkilegar og tilfinnanlegar þar eins
og hjá oss hinum eldri. Þetta hef-
ir veriS svo glögt í huga þess sem
söguna skrifaSi, Björnstjerne
Björnsson, sömuleiSis J>ess er
þýddi, Jóns Ólafssonar og nú voru
þessar sorgar- og gleðimyndir úr
lífi barnanna settar fram fyrir oss
sannar og lifandi af Goðmundi
Kamban.
Þá mun mörgum hafa fundist til
um þaS hvílikur munur er að hlusta
á þulu, sem stundum er lesin hér á
samkomum og kölluð er Gunnars-
hólm, eða þann Gunnarshólma sem
Kamban bar fram i þetta skifti.
Eintal Gunnars var svo eSIilegt að
manni fanst eins og maður væri
staddur á Gamla Fróni og sæi það
sem Gunnar var látinn lýsa.
Eitt atriSið sem Kamban sagSi
fram var stuttur póstur úr DavíS
Copperfield og hét “Dóra”. Var
J>að bónorð og þótt það í sjálfu sér
sé svo fjarri öllu sem verið getur í
virkileikaS ]>á var svo snildarlega
með farið af hálfu framsegjanda aS
unun var á aS hlusta og horfa.
Kamban sýndi J>að þar hversu full-
komlega hann er æfður í því aS
sýna spriklandi gleði og fjör.
Áhrifamest af öllu var kvæðiS
“Rispa” í þýSingu eftir Einar Hjör-
leifsson.
Einar Hjörleifsson er sá íslend-
ingur, sem hér hefir heyrst flytja
bezt áður og til þess hefir veriS tek-
Kaupmannahafnar
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innihalda heimsins
bezta munntóbak.
Munntóbak
Búið til úr hin-
um beztu, elstu,
safa- mestu tó-
baks blöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
ið hversu vel hann hafí flutt Rispu
sína; en þaS er þó ólíku saman aS
jafna upplestri Einars og fram-
sögn Kambans. Svo eSlilega lék
hann gömlu konuna, sem er hálf-
sturluð og utan við sig eftir að
drengurinn hennar var teknn af.
Þegar hún er að skýra frá því
hvernig hún stalst til að safna sam-
an béinunum hans og koma þeim í
vígSa mold; þegar hún 'lýsir öllum
móðurtilfinningunum á þann átak-
anlega hátt sem Tennyson lætur
hana gera í kvæðinu, þá ferst
Kamban það svo vel aS maður get-
ur séð gömlu móSurina á dánardegi,
þar sem hún liggur i rúminu, J>ótt
maður horfi þar á ungan mann.
ÞaS er mikil list og fögur aS geta
flutt og leikiS eins snildarlega og
Kamban tókst það með þetta
kvæði.
Það ier alveg óþarft aS fara hér
mörgum orðum um framsögn
Kambans; aðeins hefir samkoma
hans hér orðiS til þess að staSfesta
þann dóm, sem Dr. GuSmundur
Finnborgason, Dr. Georg Brandés
og fleiri hafa kveðið upp um hann.
Og tæplega mun þurfa að efast um
aðsókn ef hann heldur hé'r sam-
Jcomu í annaS skifti. Áður höfðu
nienn aSeins sögusögn annara um
hæfileika Kambans, ni) er sjón og
heyrn sögu ríkari hér hjá oss.
Hún er þar lika inni,
sem ollir sælu og kvöl
og vígS var muna’ og minni
um margra ára dvöl.
í dauðastriti dagsins
hún draumsins kyndir glóð.
—Af svölum sólarlagsins—
hún sendir honum ljóð.
Hún tekur snöggt í tjaldiS,
vill taka’ í leiknum þátt.
En honum finst sér haldið
og hrópa raddir þrátt:
“Þú átt þar ekki heima;
þaS er*ei dvergum fært.
Ó, reyndu að gleyma, gleyma!
ÞaS geta flestir lært.”
Hann býr á bak við tjöldin
og brennir gull úr leir.
Og vitið heimtar völdin,
og víkur aldrei meir.—
Hann er aS gleyma, gleyma!
—hans gleði kviksett var—!
og dvelur heima, heima,
og hvergi nema þar.
Jónas Stefánsson,
frá Kaldbak.
Einkennilegt.
BlaðiS “The Labor Leader” sem
gefið er út í Lundúnaborg á Eng-
landi hefir veriS útilokað frá póst-
réttindum í Canada; er þaS allein-
kennilegt.
V erkamannaf élag
fyrir þá sem ekki vinna lærða
vinnu var stofnaS hér í bænum á
föstud'aginn. Ætla verkamenn sem
vinna viS byggingar að krefjast 30
centa um klukkutímann og níu
stunda Ainnu. James Magnússon
var kjörinn formaður félagsins.
Dverg
urmn.
Hann býr á bak við tjöldin
í brendra vona reyk.
Þá sól er sezt á kvöldin,
hann sér á fjöldans' leik.
Á leiksviSiS hann langar,
þar ljós og gleði býr
og i'lmsæt nautnin angar
sem æsku morgun hlýr.
Konungur í lífshættu.
Kristján Danakonungur komst í
hann krappann á föstudaginn var.
Hafði hann farið út á sjó einn á
báti frá Árhúsum, en hvirfilvindur
hvolfdi bátnum og fór konungur í
sjóinn. Hann synti tafarlaust að
bátnum og komst á kjöl. Sáu menn
til hans í landi og var honunr bjarg-
að innan skamms tíma. Veður var
hið bezta og sakaði konung hvergi.
Vöxtur félagsrjóma-
búanna
í SASKATCHEWAN
Hin fímtán félags rjómabú, sem rekin eru af
búnaðardeildinni, sjá um sölu fyrir allan rjóma, sem
bændumir í Saskatchewan geta fram leitt.
Með því að starfrækja þessi rjómabú undir einni
stjóm, er framleiðslukostnaður lækkaður eins og mest
má verða og allra hæsta verð fengið fyrir rjóma.
pessi rjómabú eru á ýmsum stöðúm fylkisins, og
er það þess vegna vinnandi vegur svo að segja fyrir
hvem einasta bónda að flytja á samvinnu rjómabú.
Rjóminn er allur aðgreindur eftir gæðum og
borgað fyrir hann eftir því. Sætur rjómi og bragð-
góður er borgaður 5 centum hærra verði fyrir pundið
af smjörfitunni en súr rjómi og bragðslæmur; það
borgar sig því að hirða vel um rjómann.
Tölur þær, sem hér fara á eftir, sýna vöxt og við-
gang samvinnu rjómabúanna í Saktachewan um síð-
astliðin 8 ár.
Ár Tala rjómab. Tala notenda Smjörpund
1907 .. . 4 213 66,246
1910 .. . 7 1,166 507,820
1913 .. . 11 2,681 962,869
1914 .. . 13 3,625 1,398,730
1915 .. . 15 5,979 2,012,410
Áritun á allar rjómasendingar: “THE GOVERN-
MENT CREAMERY” til einhvers af eftirfylgjandi
stöðum, sem næstur er þægilegustu járnbrautarstöð
fyrir yður;
Birch Hills Lanigan Regina
Cudworth Lloydminster Shellbrooke
Canora Melville Tantallon
Fiske Melfort Unity
Keirobert Moosomin Wadena.
Langenburg Oxbow
Upplýsingar um verð, flokkun smjörs, flutnings-
skýringar eða annað fást hjá rjómabússtjóra þeim,
sem næstur yður er, eða frá aðal umboðsmanni rjóma-
búanna. .
W. A. WILSON,
Dairy Commissioner.
»