Lögberg - 03.08.1916, Page 7

Landskosningar
6 listar í kjöri.
Yfirkjörstjórn landskosninganna,
Eggert Briem yfirdómari, Axel Tuli-
nius fyrv. sýslum. og Þorst. Þor-
steinsson hagstofustjóri, hélt fund
á bæjarþingstofunni í Reykjavík kl.
12 í gær, segir Lögrétta frá 14. Júní
sí'öastliðinn, ásamt umboösmönnum
landslistanna, er hún boöaði á fund-
inn til þess að athuga þá lista, er
fyrir lágu, og koma fram með mót-
mæli gegh) gildi þeirra, ef ástæður
þættu til. Höfðu korhið fram sex
listar, og vöru allir dæmdir gildir.
En röðin var þessi:
A. Heimastjórnarlistinn.
B. Sjálfst^fcSis- ,fþversum-J Jistinn. mln-
C. Alþýðuflokks- eða verkamanna-
listinn.
D. Óháðra bænda- eða Þjórsárbrú-
ar-listinn.
E. Sjálfstæðis- (langsum-J Estinn.
F. Bændaflokks- eða Þingbændalist-
inn.
Umboðsmenn listanna, sem á fund-
inn komu, voru þessir: A-listaris,
Þorst. Gíslason ritstjóri og Oddur
Hermannsson lögfræðingur; B-list-
ans, Ben. Sveinsson alþm.; C-list-
ans, Otto N. Þorláksson og Helgi
Björnsson; D-listans, séra Guðm.
Helgason og Þórður læknir Sveins-
son; E-listans, Sveinn Björnsson
:ylþm.; -^F-listans, Guðm. Loftsson
bankaritari og séra S. Á. Gíslason.
Hafði A-listanum verið skilað til
yfirkjörstjórnar 23. maí, B-listanum
5. júní, C-listanum 6. júní, en hin-
um þremur 9. júní.
Meömælcndaf jölctinn á skjölum
þeim, sem yfirkjörstjórn höfðu ver-
ið afhent með listunum, var þessi:
með A-listanum 493, B. 384, C. 286,
D. 313, E. 297 og F. 342. En geta
má þess um A-lstann, sem skilað
var til kjörstjórnar svo löngu fyrir
íögákvetðinn tíma, að umboðsmenn
hans höfðu meðferðis meðmælaskjöl
frá yfir 350 kjósendum, auk þeirra,
sem afhent höfðu verið til yfirkjör-
stjórnar, svo að tala meðmælenda
var þar í raun og veru 850.
Á fundinum hreyfði umboðsmað-
ur B-listans fþversumj andmælum
gegn því, að á meðmælendaskjölum
E-listans. flangsumj mörgum vant-
aði vottorð um það, að meðmælend-
urnir væru kjósendur, en urnboðs-
maður E-listans gat sýnt, að þessi
yottorð vantaði einnig á ýms af
mjeðmælendaskjölum allra listanna
nema A-listans. Urðu menn þá á-
sáttir um að gera þetta ekki að á-
greiningsefni og láta það ekki
hagga gildi þess lista, sem um var
að ræða.
Hér í blaðinu hafa flestir af list-
unum áður verið birtir, jafnskjótt
og kunnugt var um skipun þeirra.
En samt skulu þeir nú sýndir hér,
allir í einu lagi, og líta þeir þá svöna
út
A-listi—1. Hannes Hafstein banka-
stjóri, 2. Guðm. Björnsson land-
læknir, 3. Guðjón Guðlaugsson kaup
félagsstj'óri, 4. frú Bríet Bjarnhéð-
insdóttir, 5. Sigurjón Friðjónsson
bóndi á Litlu-Laugum, 6. Jón Einars-
son hreppstjóri í Hemru, 7. Pétur
Þorsteinsson verkstjóri í Reykjavík,
8. Jósef Björnsson bóndi á Svarf-
hóli, 9. Hallgrímur Hallgrimsson
hreppstj. á Rifkelsstöðum, 10. Gunnl.
Þorsteinsson hreppstj. á Kiðabergi,
11. Hallgrímur ÞGrarinsson bóndi á
Ketlssti^ðum, 12. Agdsti Flygenrng
kaupm. í Hafnarfirði.
B-listinn — Sig. Eggerz sýslum.,
2. Hjörtur Snorrason fyrv. skólastj.,
3. Gunnar Ólafsson kaupm. í Vest-
mannaeyjum, 4. Magnús Friðriks-
son bóndi á Staðarfelli, 5. Kristján
Benjamínsson bóndi á Tjörnum, 6.
Ólafur Thorlacius læknir á Búlands-
nesi, 7. Magnús Magnússon kennari
í Rvík, 8. Ejyjólfur Guðmundsson
bóndi á Hvoli, 9. Eiríkur Torfason
bóndi í Bakkakoti, 10. Skúli Guð-
mundsson bóndi ál tJlfarsfelli, 11.
K;olb|einn Gluðmundsson hreppstjóri
á Úlfljótsvatni, 12. Einar Friðriks-
son bóndi á Hafranesi.
C-l\stinn — 1. Erlinguf Friðj'óns-
son trésmiður á Akureyri, 2. Otto
N. Þorláksson verkmaður í Rvík,
3. Þorv. Þorvarðsson prentsmiðju-
stjóri í Rvík, 4. Eggert Brandsson
sjómaður í Rvík, 5. Guðm. Davíðs-
son kennari í Rvík.
D-listinn — 1. Sigurður Jónsson
bóndi á Yztafelli, 2. Ág. Helgason
bóndi í Birtingaholti, 3. Sveinn Ól-
lafsson bóndi í Firði, 4. Guðmundur
Ólafsson bóndi á Lundum, 5. Snæbj.
Kristjánsson bóndi í Hergilsey, 6.
Stefán Guðmundsson bóndi á Fitj-
um, 7. Ólafur ísleifsson veitinga-
maður í Þj'órsártúni, 8. Magnús
Jónsson bóndi á Klausturhólum, 9.
Þórður Sveinsson læknir á Kleppi,
10. Kristleifur Þorsteinsson bóndi á
Kroppi, 11. Ingimar Eydal kennari á
Akureyri, 12. Hallgr. Kristins^on
kaupfélagsfulltrúi á Akureyri.
E-listinn—1. Einar Arnórsson ráð-
herra. 2, Hannes Hafliðason áður
skipstjóri í Rvík, 3. Björn Þorláks-
son prestur á Dvergasteini, 4. Sig-
Gunnarsson áður prófastur í Stykk-
ishólmi,; 5. Jónas Árnason bóndi á
Reynifelli.
F-listinn—1. Jósef Björnsson al-
þm. á Vatnsleysu, 2. Björn Sigfús-
Halldór Jónsson bóndi á Rauðu-
mýri, 6. Jósef Jónsson bóndi á Mel-
um.
Um þingbænda-listann (E) er það
sagt, að nærri hafi legið að hann
kæmist ekki á framfæri vegna með-
mælendastkorts í Sunnlendinga-
fjórðungi, og tóku Templarar hér í
Rvík listann að sér á síðustu stundu
og öfluíðu honum meðmælenda i
bænum, sem þö alls eigi munu
greiða honum atkvæði þegar til kem-
ur. Mundi þetta ekki hafa þótt trú-
legt um þingtímann á síðastliðnu
son bóndi á Kornsá, 3. Vigfús Guð-
mundsson áður bóndi i Engey, 4.
sumri.—Lögrétta.
Islands-fáninn.
— \
Eftirfylgjandi ávarp flutti séra
Matthías Jochumsson á Austurvelli
kv'enréttindadaginn 19. Júnímánað-
ar síðastl.:
Heiðruðu kvenréttindakonur I Með
lotningu og kaSrleika lýt eg yðar
valdi og samfagna yðar réttindum.
Já, eg lýt yður sem yfirvaldi. Mitt
fyrsta yfirvald var kona, fátæk en
ágæt kona. Það var hún móðir
jNú gnæfir íslands tignar-mynd
yfir höfðum yðar, þér Islands dæt-
u, eins hátt og eins hugfult eins og
yfir oss Islands sonum! En löngu
áður en lögin veittu yður það full-
rétti, sem þér áttuð í skuld, sáum
vér og þektum ímynd yðar kvenna—
ekki í íslands fána, því að hann var
ekki, heldur í Fjallkonunni sjálfri,
móður vorri, og sungum:
Já, vér þreyjum þessa eyju
því oss birtist hún
1 svipuð meyju, sjálfri Freyju,
signuð undir brún;
helguð sögu, ljóði, lögum,
logabjartri rún,
Islands fögur mun hún mögum
meðan gróa tún.
jOg loks kom fáninn! En um
hann út af fyrir sig þarf eg ekki
svo mjög að fjölyrða, það hefir
verið gert af ýmsum færari mönn-
um en mér, enda er tilorðning hans
orðin heil saga. Eða þarf eg að
minna á, að i frá ómunatíð voru
hermerki til, gunnfánar, er menn
fylgdu í bardögum og fylktu sér
undir, og það áður en þjóðfánar
urðu til, er tákna tilveru, völd og
vjegsemd heilla stórþjóða? “Þá
sagði konungur, að fram skyldi
bera merkið og tókst þá orusta,”
segir í sögum vorum. 1 þeim finn-
ast og margar frásögpir um hina
hraustu “merkismenn”, er þá báru á
fagurgyltum (stöngum, eins og • Sig-
hvatur kvað, er hann lýsti orustunni
á Stiklastöðum. Leyfið mér lítinn
útúrdúr: Einn hinna yngri skáld-
mæringa Norðmanna lýsir nefndum
bardaga, sem háður var árið 1030,
þá er Ólafur hinn helgi féll. Skáld-
ið segir svo:—
Á Stiklastöðum var stálahríð
og aldir saman þar áttu stríð:
hilmir hinn bjarti og Hundur hinn
svarti, ö.s.frv.
En svo heldur skáldið áfram og
segir:
En konungsmerkið hv'ar. komið var,
það vissi hann Þó.rður, er það
fram bar.
Þá bendir randa fékk banasár
hann neytti handar fyr hnigi nár:
Með hraustri mundu hann hfóf upp
I stöng
og skaut í grundu svo skaftið söng.
Og einatt sama má sérhver gera,
ef frægð og frama fram skal bera.
Því:
þótt bili hendur er bættur galli,
ef merkið stendur, þótt maðurinn
falli.
Hver þjóð á sigursöngva um sína
fána. Hann þýðir meira en merki
í orustum; hann á að tákna tign og
einkenni lands og lýðs, og er heilag-
ur. Hver sem vansæmir hann, heit-
ir vargur í véum. Hann geymir
þjóðar sinna sorg og sögu, metnað
hennar og mannraunir og er vígður
frægðaróði með föðurblóði. En vor
fáni er ungbarn, og hefir aldrei séð
Af honum á kuldinn að fá þá hlýju
og hóf, að vér þolum lífsstriðið, því
kærleikurinn er kallað að sigri alt
og jafnvel hel og dauða. Þér kven-
frelsiskonur! hið rauða i fána vor-
um er yðar litur. Geymið eldsins,
gætið þess sem mest er í heimi.
Tútó níka! þ. e. með þessu merki
muntu sigra, sagði draumsýnin
Konstantínusi keisara. Með sama
tákni getið þér, veikar konur, einnig
sigur unnið—eins og þér hafið
áður margan sigur hlotið—án hins
lögfesta frelsis. Nú eigið þér eftir
úrslitasigurinn. Hver er hann?
Hann er sá, að blása hin banvænu
vopn úr höndum ofstopamannanna.
Byrjið á byrjuninni. Agið sonu yð-
ar fremur með elsku en ótta, því
elskan útrekur bæðij óttann og ilsk-
una.
Og takið svo við fána lands vors.
Hann virðist nú bezt kominn í
kvenna höndum, þeirra kv'enna, sem
góðar eru, vitrar og samhuga. Vér
karlmenn megum vel segja eins og
kappar Ólafs konungs á Ormi hin-
um langa: “Bæði eru sverð vor sljó
og brotin mjög.” Þér byjið vel og
hafið þega átofnað til stótrar
hjálpar í landinu. En nú tíðkast
breiðu spjótin, -nú þarf stórt að
starfa, og þó alt i kærleika. Öll
kristin siðmenning er á verði! Tak-
ið því við fánanum, eða að minsta
kosti, hálfum yfirráðum hans.
Leggið við hann ástfóstur, farið um
hann mildum móðurhöndum, sem
væri hann nýskírður hvítvoðungur!
Og til þess efli ykkur og styrki al-
máttugur guðí
Lifi íslands fáni!
Lifi íslands frjálsu konur!
—Lögrétta.
Viðurnefni m. m.
I haust, löngu áður en eg vissi
nokkuð um nafnanfendina og störf
hennar, flutti eg í íslenzku stúdenta-
félagi hér i Höfn lítinn ræðustúf um
íslendk viðurnefni. Eg rakti málið
frá því á 14. öld — líkt og nfendin
gerir í áliti sínu, og þarf eg ekki að
endurtaka það hér. Eg benti á hví-
líkur aragrúi af auknefnum var til á
íslandi alt í frá fornöld; þessi auk-
nefni auðkendu og einkendu eignar-
mann þeirra — oftastnær, að ein-
hverju leyti. Þesskonar einkenning
gat verið þörf og heppileg. Auk-
sem aðalnöfn, ekki esm auknefni.
Fjöldi dæma. En ættanöfn i vorum
skilningi voru ekki til. Þau eru
ekki eldri á íslandi en frá 17. öld og
eiginlega ekki eldri en fra þvi um
1800; þá koma upp -sen-nöfnin
og nokkur önnur. Nú eru menn
farnir að taka sér ættarnöfn, á mis-
munandi hátt fKamban, Péturss, Hal-
dórs, Kolbeins o. s. frv.J, og nú
lítur út fyrir, að þetta ætli að áger-
ast, nú eftir að alþingi hefir samið
og sett lög um málið.
Málið hefir vakið allmikla hreif-
ingu í Reýkjavík; ræður og rit hafa
birzt um það og fara þær helzt allar
á móti þessari hreifingu, telja hana
óþarfa, óþjóðlega, að eg ekki nefni
gys það, sem gert hefir verið að
sumum skrípanafnatilbúningi nefnd
arinnar.
Það má líta á málið frá ýmsum
hliðum. Málfræðishliðin, sem sumir
hafa lagt svo mikla áherzlu á, er
hér einskis v'irði eða lítils. Það eru
ekki þaðan sem mótbárurnar geta
komið með nokkru afli. Vera má
að ekkert afl geti stöðvað #þessa
hreifingu. Eg er alveg á sama máli
um hana yfir höfuð sem þeir Árni
Pálsson og Magnús Helgason. Eg
lít á1 málið aðallega frá spurning-
unni um þörf eða vanþörf slíkra
nafna.
Að þau séu allsendis óþjóðleg, þar
um þarf enginn orð að hafa. Það
er enginn, sem i alvöru lætur sér
detta í hug að verja þau frá því
sjónarmiði.
En það er nú svo margt þjóðlegt
sem fellur einmitt nú á dögum, þeg-
ar alt er að breytast, og af ýmsum
ástadðtim, bæði á yíslandí og all-
staðar annarsstaðar.
Orsökin til breytinga ætti helzt
að vera þórf, þörfin á því að losna
við hið gamla og fstundumj úrelta,
og fá annað í staðinn.
Er nú nokkur þörf á þessum nöfn-
um, ættarnöfnum ?
Ekki frá innlendu íslenzku sjónar-
miði, eftir því sem eg fæ bezt séð.
Ættarsamband hefir verið tekið fram
— mundi það styrkjast -við ætta-
nöfnin, segja sumir. En þessu hef-
ir verið svarað skarpt og rétt. Aldr-
ei hefir jiað verið fundið íslending-
blóð! Og skyldu engin ragmenni um t+FToráttu/ að þeir vanræktu ætt
þar um aldur og æfi (vonandij. Það
er ekki hætt við því, að framtíðar-
grúskarar verði í neinum vandræð-
um með okkur, sem nú lifum og
ættfræðslu okkar. Frá því sjónar-
miði er alls engin þörf á ættar-
nöfnum.
Inn á við má segja mótmæla-
laust — að þörf á þeim sé alls
engin.
Sú ástæða, að vér Islendingar eig-
um að vera eins og aðrar þjóðir, er
ekki svara verð. Ef hún ætti að
gilda, drægi hún dilk á eftir sér.
Hvar skyldi þá staðar numið ?, ef
henni væri fylgt út í æsar. v
En sv'o er sagt, að út á við sé ó-
hjákvæmilegt að hafa ættanöfn Yða
nota föðurnafn svo. Það er satt,
að í útlöndum) er þetta svo. Það
er eðlilegt, að t. d. hér í Danmörk
sé Jónsson, Gíslason o.s.frv. skoð-
að sem ættarnafn, og er það skað-
laust, eins þótt um kvenmann sé
að ræða. “Helga Gíslason” er hér
eðlilegt og sjálfsagt, en hvers vegna
þessi sama Helga getur ekki kallað
sig Gísladóttir heima á Islandi fyr-
ir og eftir dvöl sína hér, það er ó-
skiljandi. Eg ætla, að hún fengi
bréf héðan frá vinkonu sinni eða
með áskrift “Gíslason” með
skilum eins fyrir því.
Hvernig sem eg lít á málið, er
alls engin þörf ættarnafna á íslandi
og innan þess endimarka.
En hinu get eg gengið að, að
margir með almennustu nöfnunum
finni þörf til þess að einkenna sig.
En til þess er gott ráð, sem hlíta
má og fullhlíta. Taki hver sem v'ill
kenninafn — hvers kyns sem er,
Kamban, Kjarval, Borgfirðingur,
Hlíðdal, frá Vogi o.s.frv. — það er
að segja fyrir sjálfa sig, í líkingu
við viðurnefnin fornu, en ekki sem
ættgeng ættnöfn. Þá er öllu borg-
ið, bæði inn á við og út á við.
Bezt væri, ef þesskyns nöfn þá
væru lipur og þjál í munni.
Annars vil eg ekki tala frekar um
einstök nöfn. Það hafa aðrir gert.
En eg vil segja eitt orð um ætta-
nöfn á -son. Hvemig á að beygja
þau? Það má til sanns v'egar færa,
að segja “son” i þágufalli ('slíkt
kemur víðar fyrir í slíkum orðum,
t.d. þegar sagt er vönd f. vendi eða
því líktj, en að segja “son” í eign-
arfalli hneykslar hvert óspilt eyra.
Ef beygt er “sonar”, fer ættarnafn-
ið víst út um þúfur, og ef sagt er
nefnin gátú gengið i ættir, en þá “sons” hvað segir óspilt eyra þá?
- - • En svo ætti það þo vist helzt að
vera. En vera kann, að máltilfinn-
ingin hjá sumum sé orðin það sljó,
að hún heimti enga ending hér. Það
er ýmislegt, sem bendir á þenna
sljóleik. Oft og einatt hefi eg t. d.
séð alíslenzk nöfn á skipum höfð ó
beygjanleg; t.d. “hann kom með
Skálholt”, hún kom með Hólar”. Eg
hefi spurt sjálfan mig, hvernig í ó-
sköpunum nokkur Islendingur geti
sagt slíkt, lesið slíkt, án þess að
hneykslast. Þá geta líklega sumir
menn sagt: “Þetta er hesturinn
hans ('EinarsJ Gíslason”; í mínum
eyrum er þetta hræðilegt. Ef nokk
uð er fast í málinu, er það eignar-
fallsendingin." Einski” hafa íslend
ingar t.d. löngu gert að “einfsJkiY
af því að þeim fanst endinguna síð-
ast í orðinu vanta alv'eg eins og
Danir hafa löngu farið ^ð segja
■“dereí” (fyrir dere=þeirraj.
Læt eg svo útrætt um þetta.
Finnur Jónsson.
•—fsafold.
Ætlunarverk vort.
eða bleýðimenni fá hann að snerta,
enda mætti hann þar koma, að sá
sem hann ber þurfi að sjá eins
mannskæða orustu og þeir Þórður
Fólason, Þormóður Kplbrúnaskáld
eða Sigurður jarl Hlöðvisson, því
við eld og ís eigum við í aldarlöngu
stríði, sem ramara er en járn og
blý. Margar þjóðir hafa enn þá
hrædýr í skjaldarmerki sínu og
gunnfánum. Þeirra þurfum vér
ekki við; oss nægir friðarmerki
krossins Krists með litina þrjá er
tákna höfuðeinkenni vorrar fóstur-
jarðar. Fáninn ber þrefalda liking
('symttólj í litum sínum. Ein er
útvortis og sýnileg, önnur innvortis
og hugsæileg. Blái liturinn táknal
bæði hinn bláheiða himin og blá-
svala sæ, en hinir is og eld. Hið
innra bendir hinn blái grunnlitur á
samband vort við himinn og/haf;
til himins horfir trú vor og traust,
og af sænum lærum vér menning og
manndóm og fáum fjör og frægð
og næring. Hinn hvíti bekkur
bendir á lífsstríð vort, og er þó
rauði bekkurinn breiðari, því hann
þýðir eld; eldinn en lika kærleikann.
sína eða vissu ekki deili á henni.
Annarhvef maður, ef til vill fleiri,
á sína ættartölu, og minni íslendinga
er þar ótrúlega staðgott og stætt.
Það er víst áreiðanlegt, að sú ástæð-
an, skortur af ættartilfinning- eða
ættarþekking, er harla léttvæg, ef
'ekki með íillu þýðingarlaus. Mín
reynsla er sú — og er eg enginn
ættfræðingur—, að nöfnin sjálf séu
alloftast bezta leiðbeiningin. Ekki
aðalnafnið eitt, ekki föðurnafnið
eitt, heldur bæði saman. Það er ó-
trúlegt hvað áreiðanlegt slíkt nafna-
samband hefir verið til að sýna ætt
ina. En nú er líklega komið los á
þetta sem annað — einkurr* eftir að
sá ósiður er korninn á, að fólk lætur
börn sin heita út i loftið og velur
þeim oft hin verstu ónefni.. Eg já'ta
það, að Jónar Jónssynir eiga bágt,
og að þar getur orðið villusamt. Eg
kem að því síðar
En nú er heldur ekki hætt v’iö —
eins og oft áður — að heimildir
um nöfn manna og ætterni þeirra
giundraðist eða týnist. Alt er bókað
vandlega og rækilega; bækurnar
komast í skjalasafnið og geymast
í hverju því þjóðfélagi, er útilok-
ar konur frá þátttöku í almennum
ijíálum, hljóta þær hliðar þjóðfélag-
anna, er þeim er annast um, að
verða rpttlægri, en hinar, er karl-
menn láta sig varða. Frá alda öðli
hefir öll góðgerðarstarfsemi sér-
staklega verið verksvið kvenmanna.
Þær hafa, betur en karlmennirnir,
séð hvar skórinn kreppir, og æfin-
lega haft hug á að hjálpa, þó að
mátturinn hafi oft verið veikari en
viljinn. Þess vegna sjáum vér þess
dæmi, í öllum löndum, að samfara
auknu frelsi kvenna, fer aukinn
skilningur á kjörum olnbogabarna
þjóðfélaganna, og vaxandi viðleitni
á að bæta þau — og að þeirri við-
leitni eiga konur oft og einatt
frumkvæðið. Vér íslendingar er-
um í mörgu hægfara og umbætur
koma seint til, okkar, aðstaða vor
er lika í flcstu önnur. sn stórþjóð-
anna. En í einni mikilsverðri rétt-
arbót, höfum við borið gæfu til, að
vera í flokki þeirra, er lengst eru á
veg komnir. í örfáum löndum geta
konur ennþá glaðst af því, að vera
jafnréttháir borgarar bræðrum sín-
um; eitt þessara fáu landa er land
vort. Vér íslenzkar konur höfum
eigi lifað margar þær stundir er
hafi sameinað oss allar i sameigin-
legri gleði eða sameiginlegri sorg,
en þá er fregnin um að vér hefðum
fengið almenn borgaraleg réttindi í
landi voru, barst út um land rann
upp slík stund. Það var þvi eigi
að undra, þó að vér vildum tengja
einhverja starfsviðleitni við það
augnablik, koma einhverju því í
framkvæmd, er gerði oss og niðjum
vorum minnisstæðan þenna atburð.
Aðrar þjóðir, þær ríku og voldugu,
reisa háa minnisvarða er haldi á
Iofti minniiWum um sigurvinninga
þeirra eða afreksverk sona þeirra.
Hér höfðu íslenzkar konur unnið
glæsilegan sigur. Kosningaréttur-
inn og kjörgengið var sá sigur er.
leiddi af margra ára kyrlátri og
stöðugri menningar- og starfsvið-
leitni þeirra. Og íslenzkir karlmenn
höfðu, þá er þeir veittu konum fult
pólitískt jafnrétti, unnið afreksverk,
eða má ekki telja hvert það verk,
er stjórnast af frjálslyndi og br t-
ur niður gamla hleypidóma, afreks-
verk?
Hefðum vér nú að eins rétt út
hendina, til þess a® taka á móti rétt-
indum þessum, án þess að láta i
ljósi þökk eða gleði, mátti með sanni
bera oss tómlæti á brýn, og segja
að vér værum eigi verðar réttar-
bótanna. En sem betur fór var svo
eigi, um leið og konur í höfuðstað
landsins héldu hátíðlega minningu
atburðar þessa, lýstu þær yfir, að
þær hefðu ásett sér, að beita sér
fyrir að stofnaður yrði, sem fyrst,
innlendur Landsspitali á íslandi, og
hefðu því ásett sér að hefja sam-
skot í sjóð, er á einhvern hátt yrði
tengdur við Landsspítalann. Þó að
atvikin hafi hagað því þannig, að
framkvæmdimar í þessu máli, væru
sérstaklega sprottnar frá Reykjavík,
er það eigi svo að skilja, að konur
um alt land, hafi eigi verið samhuga
um, að gaman væri að geta tengt
gleði sína yfir kosningaréttinum og
kjörgenginu við lengri tíma en líð-
andi stund.
Þessar konur eru nú að sýna vel-
vild sína til málsins í verki með því
að safna i sjóðinn. Rætist þær
vonir, er enn þá er hægt að draga
af því, hvernig söfnunin hefir geng-
ið, má eflaust treysta því, að þessi
fyrstu almennu samtök vor kvenna
verði oss til sæmdar. Haldi konur
áfram að safna, bæði hjá konum og
körlum, verður árangurinn ef til
vill miklu betri, en glæsilegustu
vonirnar þorðu að gera ráð fyrir.
Stofnun landsspítala er orðið mál
kvenna, hefir verið það frá því er
því fyrst var hreyft í vor eð var.
Það sem konur hafa enn þá gert
fyrir það mál, hafa þær gert í kyr-
þey. Þær hafa ekki ritað mikið
um það; þetta kemur líklega frem-
ur af því, hve óvanar konur eru að
rita í blöð, en af áhugaleysi; auk
þess sem að það blaðið, er málið
átti að eiga mestan stuðning í,
Kvennablaðið, eigi hefir séð sér
fært að ljá iþví eþt einasta liðsyrði.
Við megum með þakklæti minnast
þess, að nokkrir af læknum lands-
ins hafa nýskeð ritað um nauðsyn
landsspítala.
Þó flestum muni virðast, sem
Landfespítalamálið sé svo gott*mál,
að eigi þurfi það meðmæla, og að
konur hafi, með því að taka það
upp, valið það heppilegasta málefni,
er hægt var, veit eg að nokkrar kon-
ur eru, eða voru upphaflega, þeirr-
ar skoðunar, að konum stæði nær
að safna til einhvers fyrirtækis, er
konur einar nytu góðs af. Og satt
er það að vísu, að hér eru fáir
styrktarsjóðir handa konum, en
þörfin mörg. Það kom líka svo vel
i ljós, þá er farið var að ræða um
hvaða fyrirtæki skyldi styrkja, hve
margt oss vantar, af }>eim nauðsyn-
legustu mannúðar- og menningar-
stofnunum. Og af þeirri ástæðu
varð Landsspítalinn fyrir valinu,
,}wí hann felur i sér fleiri en eina
af þeim stofnunum er til umræðu
komu. Tíminn verður að skera úr,
hve heppilegt valið var, eða hve
Dr. R. L. HURST,
Member of Royal Coll. o£ Burgvont,
Eng.. ÚUkrlfaíur af Royal ColleBe ot
Phyelclane, Loudon. SCrfratllBBar 1
brjóet- taaca- og kven-ejúkdömum.
—Skrlfkt. SOi Kennedy Bld*.. Portace
Are. (4 mðtl Baton'a). Tala. M. (14
Helmlll M. >111. Tlml tll vlOt&ia:
kl- *—* og 7—( e.h.
Dr. B. J. BRANDSON
Office: Cor. Sherbrooke & William
Tblepuonb garry 380
Ofkicb-T{mar: 2—3
Heimili: 776 Victor St.
Tblkphonk GARRY 3ai
Winnipeg, Man.
„THOS. H. JOHNSON og
HJÁLMAR A. BERGMAN,
fslenzkir lógfræHinaar
sKRirsTOFA: Room 8n McArthur
Huildin*;, Portage Avenue
Aeitun: P. O. Box 1658.
Telefónar: 4jo3 og 45o4. Winnipeg
Vér leggjum aérataka kheralu á at
■elja meCOl eftlr forekrlftum w—
Hln beatu m«Ul aem beegt er a8 ÖL.
•ru BotuC etngðngu. Pegar fér kona-
1« mei forekriftlna U1 ror. meglB Mt
vera trlaa um a8 U. rétt >aC eem
læknlrinn tekur tU.
OOLCUBXJGH 4 OO.
Nome Dame Ava eg Hberhroote M.
Phone Qarry («(« og t«»l.
GKftlngaleyflebrPf eeld
Dr. O. BJORNSON
Office: Cor, Sherbrooke & William
fRLEPHONBt GARRY 32«
Office-tímar: 2—3
HEIMILI:
764- Victor atraet
fBLKPHONE, GARRY T03
Winnipeg, Man,
Dr- J. Stefánsson
401 Boyd Building;
COR. P0RT/\CE AVE. & EDMOJITOJi ST.
Stundar eingöngu augna, eyrna. nef
og kverka sjúkdóma. — Er að hitta
frákl. 10-12 f. h. Og 2 —5 e. h.—
Talsími: Main 3088. Heimili Í05
OliviaSt. Talsími: Garry 2315.
FLUTTIR til
151 Bannatyne Ave
Horni Rörie Str.
í stærri og betri verkstofur
Tals. Main 3480
KanalyElectricCo
Motor Repair Specialist
Gísli Goodman
tinsmiður
VERKSTŒÐI;
Korni Toron.o og Notre Dame
Föooe __
Q*rry 2068 * * H«lmálíj
Qarry
J* J- BILDFELL
F*8TBIONA8ALI
Hoomsao Union Bank -
TEL. 2885
Selur hús og ló«r og annasl
alt þar a8 ldtandi. Pmiingalto
J- J. Swanson & Co.
Verala með fasteicnir «SU
•04 71* KogDgtoa^rmig^
Phon* M*fn ssrr
A. S. Bardal
843 SHERBROOKE ST.
sebir líkkistur og annast
nœ útfarir. Allur útbfin-
aður sá bezti. Ennfrem-
ur selur hann allskonar
minmsvaröa og legsteina
Tals. Heimlli Qarry 2181
,, Orvlce „ 300 og 378
J. G. SNÆDAL,
•tannlœknir
614 Somerset Block
Cor. Portage Ave. og Donald Street
Tals. main 5302.
Ahrifagóð læknistilr
Saltið er
mjög áriðandi
flNDSOR
ÍSMJOR
Búiö til í O A T T
Canada
TKC CAN^DI^Ji SALT C0., Ltd.
vinsælt það verður. Hefðu konur
hallast á þá sveifina, að stofna til
samskota í þarfir sjálfra sín ein
göngn, mundu þær hafa sýnt bæði
skammsýni og sérdrægni, er verð-
skuldað hefði harðan dóm síðari
tima. En nú hafa þær sýnt, með
því að taka að sér slíkt mál sem
þetta, er varðar alla þjóðina, að
þær setja hag hennar framar sínum
eigin hagnaði.
'Því hefir líka verið fleygt fram,
að Landsspítalinn sé konunum of-
urefli; þær muni aldrei geta reist
slika byggingu. Þetta er alveg rétt,
þær geta það ekki af eigin ramm-
leik, enda ætla þær sér það ekki.
Með sjóðnum vekja þær málið af
margra ára svefni, og um leið og
þær safna í hann vinna þær að því
að löggjafarnir taki málið að sér.
Ef konur og karlar leggja þar fram
sameinaða krafta sína, verður spít
alans varla lengi að biða. Nokkrar
konur óttast, ef til vill, að sjóðurinn
verði svo lítill, að hann verði okkur
til vansa. Þeim er hægt að gefa
eina ráðleggingu, en hún er þessi:
“Herðið ykkur að safna”. Eða er
það frambærileg mótbára, móti
góðu ynálefni, að erfitt sé að koma
því í framkvæmd. Erfiðleikamir
ættu að auka kappið, en eigi draga
úr því. Þá hafa ýmsar konur á
hyggjur út af því, hvernig sjóðnum
s»kuli varið. Eru hræddar um að
hann verði eigi annað en dropi
hafið, er hverfi án þess að halda
nógsamlega á lofti, þeim viðburði
er hann var tengdur við. Um til-
högun sjóðsins er enn ekkert af
ráðið, og ættu þær konur er hafa
einhverjar uppástungur að gera, í
því efni, að láta þær koma fram
sem fyrst. Eg ber svo gott traust
til allra, er hér eiga hlut að máli
að eigi verði það að ágreinings-
atriði; málið er of gott til þess að
smávegis skoðanamunur megi setj^
blett á það.
Landsspitalamálið er náskylt
Eimskipafélagsmálinu að því, að
þau standa langt fyrir ofan alla
hreppapólitík og stjórnmálakrit.
Fyrir fáum árum mundi s'á eigi
hafa þótt spámannlega vaxinn, er
spáð hefði, að innan skamms eign-
uðumst vér tvö myndarleg og vel
útbúin gufuskip, er væru að öllu
leyti innlendra manna eign. Lands-
spítalinn er ennþá hugsjón, draum-
ur, sem á eftir að rætast, og mun
rætast engu síður en Eimskipafé-
lagshugmyndin. Eimskipafélagið
var hugsjón karlmannanna, en kon-
ur hafa styrkt eftir efnum og á-
stæðum; í orði þegar þær hafa ekki
getað í verki. Landsspitalinn er
hugsjón kvennanna, sem karlmenn
irnir verða að hjálpa þeim til með
að gera að veruleik. Af báðum
þessum fylirtækjum á öll þjóðin að
njóta góðs. Þau eru henni allri til
sæmdar, eða vansæmdar, eftir því
hvemig þeim famast. Um þau
geta allar stéttir og stjórnmálamenn
verið sammála. En samt sem áður
er landsspítalamálið sérstaklega á-
hugamál okkar kvennanna, sökum
þess að vér urðum fyrstar til þess
að hreyfa því. Vakning þess er
bundin við réttarbætur þær, er vér
öðluðumst með staðfestingu stjórn
arskrárinnar; viðurkenning fyrir
þvi, að vér skiljum hina nýju köll-
un vora, og vitum, að auknum rétt-
indum fylgja auknar skyldur og
aukin störf. Nú ríður oss á að sýna
í verkinu, að oss sé þetta'alvöru
mál, og verum duglegar og ósér
plægnar að leggja af mörkum til
sjóðsins, og fáum karlmennina, sem
bafa margfalt meiri paningaráð ti!
þess að 'leggja sinn skerf. Mun
um, að því fé, er inn kemur, er eigi
aun
Sá læknir sem góður erí raun
og veru notar gott meðal við
sjúklinga sína; hreint meðal, 'ó-
blandað nákvæmiega tilbúið
og bragðgott. Slíkt meðal er
Triners American Elixir of
Bitter Wine, sem hefir gott og
viðfeldið bragð og er búið til
úr beizkum jurtum og hreinu
rauðvíní. Það er ágætt í öllum
veikindum þar sem nauðgyn-
legt er að úr líkamanum öll ó-
hreinindi og einnig þegar lík-
aminn þarf þess með að fá
styrk og þrek. í mörgum
maga, innýfla og lifrarsjúk-
dómum er|þetta lyf ágætt og
vinnur fljótt. Það er gott við
hægðaleysi, óþægindi eftir mál-
tiðir, slappleika, taugaveiklun,
blóðþynnu; það eykur matar-
ístina og bætir meltinguna.
Verð $ 1.30. Fæst í lyfjabúð-
um eða hjá Jos. Triner Manu-
acturing Chemist, 1333-1339
S. Ashland Ave., Chicago, 111.
Eftirspurn eftir Triners Lini-
ment er að aukast og sýnir það
að það reynist vel vinum vor-
um. Það er ágætt við gigt,
taugaþrautum, bólgu og mari.
Verð 70c. Sent með pósti.
á glæ kastaö. Það mun á sínum
tíma, koma að notum á einhverjum
þeim stað, er knýjandi þörf krefur.
Og beitum líka öllum þeim áhrifum,
er í okkar valdi eru, þessu máli til
stuðnings. Vekjum áhuga fyrir
því, skilning á nauðsyn þess, hjá
þeim sem mest geta fyrir það gert,
en það er löggjafar- og fjárveiting-
arvald landsins. Þá getur eigi
liðið á löngu áður en á einhverjum
fögrum stað rísi upp vegleg bygg-
ing, sem er allri þjóðinni til sæmd-
ar. Hún verður stærsta og full-
komnasta mannúðarstofnun þessa
lands, hæli handa sjúkum mönnum
hvervetna af landinu. Og þessi
höll verður, þó eigi sé hún reist af
konum einum, kvenhöll, minnis-
varði, er markar þau tímamót í
þjóðlífi voru, er konumar fengn
borgararétt í föðurlandi sínu.
Hrefna.
—ísafold.
I