Lögberg - 13.12.1917, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
13. DESEMBER 1917
Gefið út Kvern Fimtudag af Tht C«l-
umbia Press, Ltd.,jCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAIiSIMI: GARRY 416 og 417
J. J. VOPNI, Business Manager
(Jtanáskrift til blaðsins:
THE QOLUMBI^ PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipsg, M«n-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winniptg, IRan.
VERÐ BLAÐSINS: S2.00 um árið.
Vistaforðinn.
Næst stríðinu sjálfu er vistaforðinn þýð-
ingarmesta spursmálið, sem við oss horfir.
Vér, sem hér búum í landi alsnægta, setjum oss
eigi inn í þær sakir eins og vera ber og þar af
leiðandi sjáum ekki alment þá hættu, sem fram
undan oss er, sem einni af stríðsþjóðunum. En
til þess að geta til fulls áttað sig á ástandinu,
eins og það virkilega er, eigum við ekki að !íta
á okkur sem sérstaka þjóð. heldur í sambandi
við hinar stríðsþjóðirnar. Því þótt hátt sé í
forðabúri okkar nú sem stendur, þá verður
hvorki hærra né heldur lægra í því en í forða-
búri alheimsins, þegar stríðinu er lokið og sam-
göngur og siglingar komast í lag. Og hvernig
er þá ástatt hjá sambandsþjóðunum í þessu efni
Á Frakklandi hefir kornframleiðsla minkað um
50% og matvöruframleiðslan í heild sinni er
35% minni heldur en hún var, og nú nýlega
hefir franska stjórnin leitað til Bandaríkjanna
um hjálp, því þurð á matvælum væri óumflýjan-
leg. Holland og Sviss eru algerlega upp á
Breta og Bandaríkin komin með korn forða
sérstaklega Bandaríkin. 1 Svíþjóð er á-
standið ef til vill verst. Þar er brauðmat út-
deilt og er hvers hluti 25% minni en slíkur
skamtur hjá Þjóðverjum og er þar víst full
hart í búL f Danmörku og í Noregi er að eins
6 rnánaða korn forði til, og þar að auki hafa
Danir orðið að fækka búpening sínum mjög. 1
norðvestur fylkjum Bandaríkjanna segja skýrsl-
ur að hveiti uppskeran hljóti að verða 25%
minni 1918, heldur en hún var 1917. Bretland
er það eina land, að undanteknu Canada, af
þeim löndum sem geta náð til Evrópu, þar sem
framleiðslan er heldur að vaxa, en það er deg-
inum ljósara að það getur ekki nægt.
Prófessor Sydny Webb kemst svo að orði í
ræðu sem hann flutti í Lundúnum: “Hveiti
byrgði heimsins hefir aldrei verið eins lítil og
hún er nú, og svo er þetta alvarlegt að hver
maður verður að spara 1 pund af hveiti á dag,
til þess að heimsforðinn, eins og hann nú er,
geti náð til allra, og ofan á þetta bætist að víða
eru menn búnir að skéra meira og minna af
búpening sínum, sér til matar”. Hann heldur
því fram að það hljóti að verða hallæri þegar
stríðinu linni.
Menn geta lagt mikið eða lítið upp úr þess-
um staðhæfingum prófessorsins, eftir vild, en
eitt er víst, og það, er að ástandið er í mesta
máta alvarlegt og oss ber að taka það til greina
því það snertir hvern og einn of oss persónu-
lega, og við þurfum hvert og eitt út af fyrir sig
að finna til ábyrgðar þungans, sem á oss hvílir
í því sambandi og læra nú á tímum stríðs og
neyðar, að lifa ekki einasta fvrir sjálfan sig,
heldur líka fyrir aðra, leggja eitthvað sérstakt
á oss til þess að geta miðlað þeim, sem ekkert
eiga, og á annan liátt hjálpa til þess að bera
bvrðarnar mörgu og þungu, sem nú leggjas4
yfir einstaklinga og þjóðir.
Canada er eitt af mestu kornræktar löndum
heimsins, og mikið liefir hér verið framleitt, en
framleiðslukraftar vorir eru líka að þverra.
Nálega Ys af beztu vinnukröftum þessarar þjóð-
ar eru nú farnir í stríðið, og algjörlega er óhugs
andi að fært sé fyrir hana að halda áfram að
senda frá sér vönustu og beztu vinnukraftana,
frá framleiðslunni, án þess að fá það að ein-
hverju upp bætt eða þá að framleiðslan hér hjá
oss verður að minka. Oss er sagt að stjórnin
ætli að sjá um að nægir vinnukraftar verði eftir
í landinu, til þess að halda við og jafnvel auka
þá framleiðslu sem nú er. Og vUjum vér ekki
efast um einlægni stjórnarinnar í því efni. En
korn framleiðsla þessa lands er svo þýðingar-
mikið atriði og eitt aðal-skilyrði þess að mögu-
legt sé að halda stríðinu áfram, að það dugir
ekki að byggja upp á menn, sem ekkert kunna
að jarðrækt og geta þess vegna ekki afkastað til
hálfs því sem vanir jarðyrkjumenn geta, en
krefjast hæstu borgunar. Það er eins þýðingar
mikið fyrir farsælleg endalok þessa voða stríðs
að vér höfum vana og hraust menn við korn
og matforða framleiðslu þessa lands eins og að
hafa þá í skotgröfunum. Því sýnir stjórnin
ekki rögg af sér og flokkar menn undir þessum
nýju herskyldulögum, skipar hverjum manni á
þann stað, sem hann getur bezt notið sín og
gjörir mest gagn — á vígvellinum eða heima.
Menn sem eru vanir við jarðyrkju og korn fram-
leiðslu, eru meira virði hver og einn við þá at-
vinnu nú, bæði fyrir oss sjálfa og eins fyrir
sambandsþjóðir vorar í stríðinu, heldur en tveir
sem þeirri vinnugrein eru óvanir, og kunna ekk-
ert að henni. En þrátt fyrir það þótt útlitið sé
eim alvarlegt og vér nú höfum bent á, sýnist
stjórnin ekki gjöra neinn greinarmun á þeim
mönnum, sem lífsspursmál er að heima séu, og
þeim sem manni virðast vel geta mist sig. Að
vísu hefir hermálastjórinn nýji lýst því nýlega
vfir í ræðu, að bænda synir, sem framleiðslu
stundi á búum feðra sinna skuli undanþegnir
herskyldu að sinni, slíkt er þó ekki nema orðin
tóm, enn sém komið er.
Drengskapur.
“Drengir, eru vaskir menn og batnandi”,
sagði Snorri Sturluson, og bera sögur vorar
þess ljós merki, að Islendingar áttu í ríkum
mæli þenna drengskapar hæfileika, að minsta
kosti fyr á tímum, og eru þeir vona eg enn mavg-
ir, sem hægt er að segja um að séu drengir, vask-
ir og batnandi. En stundum vill nú bregða út af
þessu, og svo hefir orðið hjá ritstjóra “Heims-
kringlu” þegar hann reit grein sína, sem út
kom í blaði hans 15. nóvember s. 1., með fyrir-
sögninni: “Afstaða Sir Wilfrids Laurir”.
Og er sú grein skrifuð annaðlivort af óvanalega
mikilli vanþekking,eða þá réttumáli vísvitandi
hallað, og mundi Snorri síst segja um menn, sem
svo fara að ráði sínu að þeir væru vaskir menn
og batnandi.
Óþarft er að segja að greinin sé efnislítil,
því hún tekur yfir allan æfiferil Sir Wilfrids,
frá því fyrst að hann, sem ungur maður fór að
láta á sér bera og þar til nú. Eins og gefur að
skilja er þar ekki farið út í smá atriðin, heldur
eru verk hans dæmd með einu stóru orði, og það
er svik, og lífsferill hans með öðru, og það
er: lýgi.
tJt í öll atriði þessarar greinar get eg nátt-
nrlega ekki farið eins og gefur að skilja, en
nokkur skulu athuguð.
Þá er fvrst að athuga afskifti Sir Wilfrids
af stríðsmálunum á þingi. Sjálf tekur “Heims-
kringla” það fram að vel hefði hann byrjað og
efast eg ekki um að hún segi það satt, og um það
atriði þarf því ekkert að segja. En svo fór
það smátt og smátt að versna, Laurier fór að
standa upp í hárinu á Bordenstjórninni.
“ Heimskringla” segir hann hafa gert það af því
að hann hafi verið hræddur við landa sína í Que-
bec, sem er auðvitað staðleysa. Laurier hefir al-
drei verið hræddur við nokkurn mann, né heldur
hóp af mönnum. Sannleikurinn er sá að Laurier
hefir alt af verið og er enn, vaskur maður og
batnandi og þoldi ekki, og mátti ekki þola, þá
óráðvendni, og þann ódrengskap, sem Borden
stjórnin sýndi þjóð lians, Canadisku þóðinni og
ekki síst hermönnum sem voru að fara til þess
að leggja lífið í sölurnar fyrir manndóm og
frelsi. 1 hverju þær misgjörðir Borden stjórn-
arinnar voru fólgnar, ætla eg ekki hér að segja
En þær skulu í té látnar ef “Heimskringla”
langar til þess að heyra þær. Og svo komu her-
skvldumálin, sem skildu þá alveg. Stefnum
þeirra Sir R. Bordens og Sir Wilfrids í því máli
þarf ekki að lýsa, því þær eru nú öllum kunnar
og því óþarfi að fjölyrða um þær hér, enda eru
þær ekki aðal-atriðið í þessu rnáli. Aðal-atriðið
er, hafði Sir Wilfrid, sem brezkur borgari og
leiðtogi fijálslvnda flokksins í Canada, rétt til
að láta uppi skoðun í þessu máli, og standa við
hana, eða hafði hann það ekki?
1 sambandi við afstöðu Sir Wilfrids af her-
söfuunarmálunum í Quebec, er þetta að segja:
Að í byrjun stríðsins fór Sir Wilfrid þess á leit
með bréfi til Sir R. Bordens að fá saman sér-
staka deild af frönskum Canadamönnum, sem
væru- undir foringjum úr þeirra flokki, en það
fékst ekki, þótt Borden sjálfur muni hafa verið
því samþykkur. Og því fékst það ekki? Af
því að Borden stjórnin þorði ekki að gera mikið
að liðsöfnun í Quebec. Og því ekki? Vegna
sambandsins, sem hún gjörði við Henry
Bourassa leiðtoga Nationalistanna í Quebec og
flokk hans. Þetta samband var gjört 1911, og
til þess að drepa verzlunarsamning þann, sem
Sir Wilfrid, þá forsætisráðherra Canada, hafði
gjört við Bandaríkin og Hka til þess að koma í
veg fvrir herflota hugmynd Sir Wilfrid: en sér-
staklega til þess að koma Sir Robert Borden
eða afturhaldsflokknum til valda í Canada. Og
þetta gjörðu þeir og fengu að launum, heiðurinn!
og þrjú sæti í Bordenstjórninni handa leiðtog-
um flokksins. Er það nokkuð undarlegt þó að
liðssöfnun gangi illa í Quebec? Og fer það nú
ekki að verða vel skiljanlegt, að Bourassa var
látinn afskiftalaus þegar hann ferðaðist aftur
og fram meðal landa sinna og æsti þá á móti
Bretum, stríðinu og stjórninni, sem hann nú er
búinn að snúa bakinu við
Um flotamálastefnu Lauriers, sem ritstjór-
inn er að lítilsvirða, ætla eg að eins að segja
þetta: Setjum svo að ritstjóri “Hoimskringlu”
ætti dóttur, forkunnar fagra og að öllu leyti vel
af guði gefna, hvcrs mundi hann óska sér fyrir
hennar hönd? Hvað vildi hann að hún yrði í
lífinu, fögur, stór, hraust og sterk, svo sterk,
að hún gæti staðið ein og væri fær í allan sjó.
Slík er hugmynd Laurier með Canada. Finst
þér ritstjóri góður, að hann eigi skilið háð þitt
og fyrirlitningu ?
Um staðhæfingar ritstjórans í sambandi
við tollmálin á stjórnartíð Sir Wilfrids, 'er
vægast hægt að segja að þau séu ösönn. A
þeim 15 árum, sem Laurier sat að völdum var
bein lækkun á tollum að upphæð $80,000,000 eða
$5,500,000 á ári, en auk þess var hinn óbeini
hagur, sem þjóðin hafði af brezka verzlunar-
samningnum.
Langt mál mætti rita um afstöðu Lauriers
til Bretlands og eins um þjóðhollustu Sir Wil-
frids, sem blaðið gcfur í skyn að sé ekki á marga
fiska. En hér verður nú að nema staðar að
sinni að eins vil eg minna á vitnisburð tveggja
blaða um Laurier, og er hann þannig:
“Heimskringla” “London Times”
1917: 1907:
“Sir Wilfrid Laurier,
sem vér bjóðum velkom-
in, er ef til vill bezt
þektur allra canadiskra
Svikari. stjóramálamanna. Hann
er af frönskum ættum
og hefir sýnt að það er
engin hindrun frá því
að vera hinn nýtasti
starfsmaður alríkisins”
ílg hefi ekki skrifað þessa grein í sam-
bandi við hinn pólitíska bardaga, sem nú stend-
ur yfir, heldur til þess að andmæla ósannindum
og ódrengskap. Jón J. Bildfell.
Illa farið,
Ekki er því að leyna, að oss þótti fyrir að
lesa fréttina, sem stóð í “Free Press” af fundin-
um, sem þeir ráðherra Thos. H. Johnson og Dr.
B. J. Brandson héldu nýlega í Árborg. Að hugsa
sér að landar vorir skuli geta gert sig seka í ann-
ari eins vanvirðu og þeirri er þar kom fram, er
með öllu ófyrirgefanlegt. Fyrst og fremst er
það siðferðileg þrotabús-yfirlýsing hjá mönnum
að grípa til þeirra örþrifa-úrræða að vama mönn-
um máls, með ærslum og ólátum. í öðru lagi skað-
skemma þessir menn sinn málstað, með slíkri
framkomu. Málstaður, sem ekki þolir mótmæli,
hversu sterk sem þau eru, á hvergi mikla fram-
tíð. það er nauðsynlegt í hvaða máli sem er, og
maður ann, að því sé virðing sýnd, og það flutt
með drengskap og allri gætni; á þann ihátt er því
best borgið.
Vér vonum að landar vorir láti slíkt aldrei
spyrjast um sig framar.
Sir Wilfrid Laurier.
Eins og til stóð, hélt Sir Wilfrid Laurier leið-
togi frjálslynda flokksins í Canada fund, í Iðnað-
arhúsinu hér í bænum á mánudagskveldið. Fund-
arsalurinn rúmar aðeins rúm 6000 manns, og var
hann troðfullur, og urðu yfir 20,000 manns að
hverfa frá, sem vildu fá að heyra Sir Wilfrid, en
gátu ekki. Stundvíslega kl. 8 kom Sir Wilfrid í
fundarsalinn, og var honuim fagnað af fundar-
mönnum með lófaklappi miklu. Sir Wilfrid er 76
ára ungur, með sitt mikla andans þrek óskert, og
eins fjörugur og líkamaléttur, sem um tvítugt
væri. Hann talaði í eina og hálfa klukkustund,
og var ræðan snjöll, og meistaralega flutt. Eftir-
fylgjandi eru atriði úr ræðunni:
“Samsteypustjórnin hefir kallað sig sigur-
stjóm, og flokk sinn sigurflokk. Eg hefi ekkert
á móti því, að hún nefni sig, og sinn flokk því
nafni. En hún á engin einkaréttindi á því, eg
lýsi hér yfir sem leiðtogi frjálslynda flokksins í
Canada, að enginn maður, er einlægari í því að
vilja halda áfram með, og vinna sigur í þessu rétt-
láta stríði, heldur en eg.
Mér hefir verið brígslað um að eg væri svikari
—svikari við fólk það, sem býr í þessu landi og
er af sama þjóðstofni runnið og eg, við trú mína
og feðra minna, við þetta land, og við alríkið. Eg
er hvorki svikari við fólk mitt, trú rnína, þetta
land né heldur alríkið. Eg hefi æfinlega verið
trúr, hugsjónum þessarar þjóðar, og brezkum rétt-
lætis hugsjónum, eins og eg hefi skilið þær.
Eg hefi hátíðlega lofað að gera alt, sem í
mínu valdi stendur, til þess að vinna þetta stríð.
En eg vil gera það sem frjáls maður..
Eg er á móti herskyldulögunum, af því þau
koma í bág við brezkar fortíðar hugsjónir, og rétt-
lætis meðvitund þess fólks, sem þær hafa fóstrað.
Sjálfboðaliðs fyrirkomulagið hefir ekki verið
reynt til hlýtar, en jafnvel með því ófullkömna
fyrirkomulagi, sem á því var, inn-rituðust af
frjálsum vilja mánuðina áður en herskyldulögin
voru í lög leidd, eins og hér segir:
f september 1916, 6,357, okt. 6,035, nóv. 6,543,
des. 6,003; jan. 1917, 7,267, febr. 7,247, marz 7,644.
apríl 6,670, maí 5,270.
Hver var ástæðan fyrir því að herskyldulögin
voru settá? pað hlýtur að vera ástæða fyrir því.
Jú, eg skal segja ykkur ástæðuna, eins og hún er,
og eins og hún var gefin fyrir nokkrum mánuðum
af verkamála ráðherranum, og það er vegna þess,
að menn í Quebec fylkinu gerðu ekki skyldu sína,
og hverjum er það að kenna, að Quebec-menn
gáfu sig ekki fram til herþjónustu sem aðrir?
pað er Nationalistunum að kenna; þeirra
pólitíska trúarjátning er:
a) Canada skal aldrei taka þátt í stríði alríkis
Breta. Aldrei berjast utan takmarka síns
eigin lands.
b) Berjast á móti öllum tilraunum til liðsöfn-
unar í Canada til hjálpar Bretum.
c) Berjast á móti kenningum um canadiskan
sjóflota til aðstoðar alrikinu.
d) Fult vald yfir herliði Canada, á stríðs- og
friðartímum, leyfa enguim canadiskum her-
foringja að taka þátt 1 alríkisstríði. Og yfir
þessa játning lagði Borden og hans stjórn
blessun sína, og honum og hans stjórn er
um að kenna.
Ef eg er kosinn, læt eg fólkið greiða atkvæði
um það hvort það vilji hafa herskyldulögin, eða
ekki. pað er sagt, að það muni taka langan tíma,
ef til vill þar til í júní 1918. Setjum svo; það er
nógur liðsafli til, til þess að fylla skörðin sem verða
í fylkingum vorum á vígvellinum þangað til.
peir segja að vér höfum nýja stjóm/ sem
beri enga ábyrgð á syndum fyrirrennara sinna.
Við höfum enga nýja stjóm. Fyrir 3 mánuðum
höfðum við Bordenstjórnina, og vér höfum hana
í dag. pað er sami forsætisráðherrann, og því
sama stjómin. Mennimir sem leitað var til, til
þess að ganga inn í stjómina, eða mynda þessa
svo kölluðu sambandsstjóm, vissu það vel—Calder,
Arthur, Sifton, Crerar og Hudson, og þeir neituðu
að ganga inn. J7eir vildu sambandsstjórn, en ekki
undir leiðsögn Bordens. peir vildu ekkert sam-
neyti hafa við Sir Robert Borden. “Guð varðveiti
oss frá Sir Robert Borden”, sögðu þeir, “vér tök-
urn aldrei ábyrgðina á hans misgjörðum upp á
oes”. En freistarinn kom, og hver var hann?
Sir Robert Borden? Nei. pið vitið hver hann
var, þið þektuð hann einu sinni betur en þið ger-
ið nú. Hann heitir Clifford Sifton. Fyrsta til-
raun Cliffords Siftons mishepnaðist, önnur til-
raun hans fór á sömu leið. En hann gafst ekki
i’pp, reyndi og reyndi, og hann kom snörunni um
hálsinn á þeim og hélt þeim. peir fóru inn í
stjómina, og síðan er hún kölluð ný. Ef þeir
hefðu bara munað eftir því, sem skrifað stendur
í bókinni, sem þeir lásu, þegar þeir voru ungir,
þá hefðu þeir munað eftir að: “Enginn leggur bót
óþæfðum dúk á gamalt fat, því að bótin nemur
af fatinu og verður af verri rifa”. Látum vera
S' m vill um það. pað hefir ekki að eins verið sett
bót á gamla fatið, heldur margar. Og ef eg ætti
að gefa því nafn, mundi eg kalla útgáfuna “crazy
quilt” (ábreiða úr ósamstæðum pjötlum).
Eg vil ekki eiga í stríði við fyrri sam-
verkamenn mína. Eg vil ekki eiga í ófriði við
neina menn, nema eg hafi ástæðu til þess að gruna
þá um græzku, og eg vil ekki þurfa að gruna þá
um neitt slíkt. Mér er nær að halda, að þeir hafi
reitt sig á von, sem varð þó tál. Eg harma aðeins,
að þeir skuli hafa stofnað þjóðinni í hættu, með
því að gjöra sitt til þess að kljúfa hana, og þar
með ónýta það verk, sem þeir, og eg hefi verið að
vinna að með nokkrum árangri. Ef þeir vinna,
þá veit eg að innbyrðis friðnum er hætta búin, og
eining og bróðurhug þjóðarinnar spilt í langa tíð”.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTUR 1871
TJppborgaður höfuðstóU og varasjóður $13,000,000
Allar eignlr - 87,000,000
Beiðni bœnda um lán
tii búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Spyrjist fyrir.
Notre Dame Branclt—W. M. HAMILTON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING, Manager.

NORTHERN CROWN BANK
Höfuðitóll löggiltur $6,000,000 Höfuðstólí greiddur $1,431,200
Varasjóðu....$ 848,554
formaður ......... Capt. WM. ROBINSON
Vice-President - JAS. H. ASHÐOWN
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWTjF
E. F. IIUTCHINGS, A. McTAVISlI CAMPBELLi, JOHN STOVBIj
Allskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relkninga vlð elnatakllnga
eSa félög og sanngjarnlr skilm&lar veittir. Avlsanir seldar tll hvaða
staðar sem er á fsl&ndi. Sérstakur gaumur geflnn sparisjóBslnnlögum,
sem byrja mð. með 1 dollar. Rentur lagðar vlð & hverjum 8 m&nuCum.
T- E. THORSTEIN3SON, Ráðsmaður
Co Williaan Ave. og Sherbrooke St.,
Winnipeg, Man.
fév > /av» r*\ * fy . rg\. rg\ ■ r*\. Ja
Sendið hermönnunum yðar fallega
mynd í jólagjöf.
W. W.
ROBSON
490 Main St.
Það er til mynda-
smiður í borginni
yðar : : : : : : :
Eftirfylgjandi ræðu flutti Wil-
son forseti Bandaríkjanna í
þjóðþinghúsinu í Washington
fyrir þingmönnum Bandaríkj-
anna 4. þ. m.
Háttvirtu Congress menn:
Átta mánuðir eru nú liðnir
síðan mér veittist sú ánægja að
ávarpa yður. peir mánuðir hafa
verið þrungnir af alvarlegum at-
burðum fyrir þjóð vora. Mér
dettur ekki í hug að reyna að
lýsa þeim, ekki einu sinni að
gefa ágrip af þeim. Sá partur
sem vér höfum átt í þeim at-
burðum verður á sínum tíma
lagður fraim og skýrður af þeirri
deild stjórnarinnar, sem sér-
staklega sér um þá hlið málanna
Eg ætla að eins að tala um þau
atriði, sem nú liggja fram und-
an oss og hvemig vér eigum að
mæta þeim, til þess að ná sem
fljótast og bezt takmarki voru.
Takmarkið.
Eg ætla ekki að fara að rifja
upp ástæðumar, sem liggja að
upptökum þessa stríðs, þau ó-
þolandi rangindi, sem vér höf-
um orðið fyrir af völdum hinna
illræmdu og grimmu leiðtoga
P.ióðverja er öllum kunn fyrir
löngu, og andstyggileg hverjum
sönnum borgara þessa lands og
þarf því eigi að fjölyrða um þau
hér. Eg bið yður aftur að
athuga mjög grandgæfilega á-
form vort, og þau meðul, sem
vér viljum nota til þess að koma
því í framkvæmd, því orð töluð á
þessum stað eru í rauninni fram-
kvæmd, en framkvæmdir vorar
verða að stefna beint og að
settu marki og mark vort er
að vinna stríðið, og við skuhrm
hvorki slá undan, né láta glepja
oss sýn, þar til því takmarki
er náð. En það er rétt fyrir
oss að spyrja sjálfa oss að hve-
nær álítum vér stríðið unnið, og
líka rétt að svara þeirri spum-
íngu.
með því að eyðileggja einu sinni
fyrir alt, myrkra öfl þau, sem
frið gera ómögulegan. Hún vill
vita hvort hugsanir vorar og
hennar eru í samræmi og Hka
hver áform vor eru. pjóðin hef-
ir ekkert umburðarlyndi með
þeim mönnum, sem vilja taka
hvaða friðarboðum sem bjóðast,
og sárreið er hún við oss ef vér
ekki hreint og afdráttarlaust
látum í ljósi hverjar fyrirætlan-
ir vorar séu 1 þeim efnum og
einnig hver séu áform vor með
því að ná takmarki friðarins með
sverði.
Hvorki drengskapur né réttlæti.
Eg trúi því að eg tali máli
þjóðar minnar, þegar eg segi að
þetta óskaplega, sem hinir ráð-
andi menn hjá pjóðverjum hafa
sýnt oss í svo miklum illhug,
er hætta, margföld og óumræði-
leg, sem nú er svo augljós í
valdafýkn p.jóðverja, gjörsneydd
allri mannúð, réttlæti eða dreng-
skap, er og varnarmúr í vegi
varanlegs og velkomins friðar.
Illhugur sá verður að ryðjast
úr vegi, og ef hann er ekki al-
veg eyðilagður, þá að vera út-
lægur gjör úr viðskiptum og
samlífi þjóðanna.
f öðru lagi að þegar þessi ó-
fögnuður og hans veldi er loks
að velli lagður, og um frið verð-
ur farið að semja, og þegar
þýzka þjóðin hefir málsvara
fyrir sína hönd, sem hægt er að
trúa, og þegar þessir málsvarar
í nafni þjóðar sinnar eru reiðu-
búnir að taka á móti sameigin-
legum dóm þjóðarinnar um það
hver skuli vera undirstaðan und-
ir lögum og sáttmálum þjóðanna
þá skulum vér viljugir og undan-
tölulaust borga friðinn fullu
verði, vér vitum hvað það verð
er — réttlæti, réttlæti í stóru
sem smáu, til allra og allra þjóða
til vina og óvina.
Ekkert réttlæti.
Hvenær er stríðið unnið?
Frá einu sjónarmiði er það
ekki nauðsynlegt að tala um
þetta þýðingar mikla atriði. Eg
efast aíls ekki um að hin amer-
iska þjóð veit um hvað barist er,
og hvaða endalok hún gjörir sig
ánægða með. Sem þjóð erum
við allir eitt í vonura og áform-
um. Eg skifti mér ekkert um
þá, sem annað segjá. Eg heyri
mótbárur, slíkt er engin ný-
lunda. Eg heyri aðfinningar og
glamur, hugsunarlaust og æs-
andi. Eg sé Hka menn hér og
þar, seml æði sínu og óeinlægni
reka sig á hinn sterka og ó-
sveigjanlega þjóðar vilja. Eg
heyri menn tala um frið, sem
skilja hvorki eðli hans né heldur
það hvemig hann sé fáanlegur.
En eg veit að enginn þeirra tal-
ar í nafni þjóðarinnar, þeirra
orð hræra ekkert hjarta — lát-
um þá burðast með sína vizku
og gleymast.
Mótbárur verða að vera skýrar.
En frá öðru sjónarmiði álít eg
nauðsynlegt að segja með skýr-
um orðum hér á Jæssum stað, til
hvers við álítum að strítt sé, og
hvaða þátt vér hugsum okkur að
eiga í því að ráða því til lyktar.
Vér erum málsvarar hinnar am-
erísku þjóðar, og hún á heimt-
ingu á að fá að vita hvort vor
hugtök og áforrn endurspeglast
í vilja hennar. ,pjóðin þráir frið
með því að vinna bug á hinu illa
Hlustið þið með mér á alþjóða
málið, sem liggur í loptinu, sem
með hverjum deginum skýrist
og færist nær með æ meiri hljóm-
þunga og krafti. pað mál ícem-
ur frá hjartanu og krefst þess
að stríðið skuli ekki enda í hefnd-
aræði, að enginn flokkur manna
eða þjóða skuli rændur vera eða
rangindum beittur, fyrir þá skuld
að svikulir leiðtogar einnar þjóð-
ar hafa sjálfir gjört sig seka í
hróplegu ranglæti, það er sama
hugsunin og kemur fram þessari
setningu: “Engar landavinning-
ar, engin ívilnan, engir blóðpen-
ingar”.
Hvemig Rússum voru viltar
sjónir.
Vegna þess að setning sú, sem
hér að ofan er tekin fram, setur
nákvæmlega fram réttlætistil-
finningar manna alment, hefir
henni verið nákvæmlega fylgt
af hinu fláráða drotnunarvaldi
pjóðverja, til þess að viHa hinni
rússnesku þjóð sjónar, og ölluTn
öðrum sem þeirra sendimenn
hafa náð til, til þess að reyna að
koma á friði, áður en drotnunar-
valdið fengi sína síðursu sann-
færandi ráðningu og fólkið sjálft
fengi að ráða sér og framtíð
sinni.
Drotnunarvaidið verður að víkja
En þótt að réttar hugsanir
hafi þannig verið misbrúkaðar,
er ekki ástæða fyrir því að þær
\