Lögberg - 21.03.1918, Síða 4

»
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 21. MARZ 1918
<&
eiQ
Gefið út hvern Fimtudag af The C*l-
umbia Press, Ltd.,iCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARKY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Ijtanáskrift til blaðsins:
THE eOlUMBIA, PRESS, Ltd., Box 3172. Winnlpeg, M»R-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Wlnnipeg, Man.
Borgaðu!
Borgaðu skuldirnar auknu, sem ríkið verður
að fara í, í sambandi við þetta stríð, segir þjóðin,
og það er rétt.
Borgaðu stríðsprísa fyrir allar lífsnauðsynjar
þinar segja kaupmennimir, og hjá því verður ekki
kornist.
Borgaðu ríkinu skyldugjöld þín á þessum
rauna tímum, í hvaða mynd sem það krefst
þeirra, því annars ertu ekki maður, segir mann-
dómurinn.
Og við þetta hefir Ottawastjómin nú bætt:
BORGAÐU Canada Kyrrahafsbrautar félag-
inu frá 815—820,000,000 á ári meira en þú hefir
gjört, þar til stríðinu er lokið og eitt ár umfram,
því ’annars græðir það ekki nægilega mikið.
Eins og kunnugt er hafði járnbrautamála
riefnd Canada veitt hinum ýmsu járabrautafélög-
um, leyfi til þess að hækka flutningsgjald á fólki
og vömm á brautum sinum um 15%. Vesturfylk-
in risu öndverð á móti þessari ráðstöfun, og kröfð-
ust þess að Ottawastjórnin—Unionstjómin nýja,
tæki í taumana og frelsaði fólkið frá þessari skatt-
kvöð félaganna, og nú hefir stjómin kveðið upp
dóm sinn og hann er: Ekki fólkið, heldur félögin.
Oss dettur ekki í hug að neita því’að dýrara
er nú að starf^ækja þessar járabrautir, heldur en
það var áður en stríðið hófst. En það ætti að
vera skylda félaganna að taka sinn fullá þátt í
kringumstæðunum, eins og þær eru nú. Og það
virðist oss, að Canada Kyrrahafsbrautarfélagið
ætti að vera eins fært um að leggja ofurlítið að sér,
eins og einstaklingarnir, sem ekkert hafa á að
byggja utan sínar tvær hendur. peim er sagt af
þessum herrum, að það sé borgaraleg skylda þeirra,
að leggja af mörkum og leggja á sig alt, sem þeir
mögulega geta, og það er satt. En því er það ekki
skylda járnbrautarfélaganna að gjöra það líka?
Eru þjóðræknisskyldur félaganna og einstakling-
anna ekki þær sömu ? Ef þær eru það, því lætur
stjórnin þá ekki jafnt yfir báða ganga?
Ársskýrsla Canada Kyrrahafsbrautar félags-
ins sýnir, að það hafi borið úr býtum seytján
miljónir dollara árið 1917. — En Ottawastjóminni
hefir auðsjáanlega ekki þótt þetta nóg, og veitir
félaginu því leyfi til þess að leggja nýjan skatt k
herðar bænda og búalýðs, sem nemur miljónum
dollara. Hefir stjórnin með því ekki einungis
bmgðist vonum fólksins í Vesturlandinu, heldur
einnig brennimerkt sjálfa sig sem auðmanna
stjórn.
Ekki fær félagið þessi hlunnindi sin samt
ókeypis. pað verður að borga fyrir blóðtökuna, og
er sú borgun nefndur skattur. Lágmark hans er
sjö miljónir dollara, og borgast til Ottawastjórn-
arinnar. Ekki verður annað sagt, en að þetta séu
ógeðslegar aðfarir, eins,og nú er ástatt fyrir þjóð
vorri.
Hvað Canada getur.
Blaðið “Monetory Times”, dags. 8. þ. m. flytur
lesendum sínum upplýsingar um þátttöku Canada
í yfirstandandi stríði, sem svo eru markverðar að
vér teljum rétt að veita íslendingum ko^t á að
kynnast þeim. pær eru fengnar úr ræðu, sem
Hon. Newton W. Rowell, forseti leyndarráðsins í
Ottawa, flutti nýlega í Toronto-borg.
Ellefu hundruð miljónir dala.
Meðal annars sagði hann að brezka hergagna-
nefndin hefði síðan stríðið hófst pantað 1100
miljón dala virði af hergögnum í Canada, og að af
þessari upphæð væri land vort þegar búið að fram-
leiða 875 miljón dala virði. Hergögnin hafa verið
smíðuð í nálega 600 verkstæðum, dreifðum um
öll fylki Canada, að Prince Edward eyju einni
undantekinni. Á þessum verkstæðum öllum hafa
unnið 300 þús. manns, þar með taldar 35 þúsund
konur, þegar flest var, þó nú vinni þar ekki fleiri
en 5 þúsund konur.
Meðal annars sem framleitt hefir verið á
þessum verkstæðum, eru 53 miljónir stórskota-
kúlur og 40 miljónir bras-kúlnahólkar, sem hver
var 31/2 punda þungur. Ennfremur 58 miljónir
kopargjarðir, og mestu kynstur af öðrum skot-
færaefnum.
Um eitt skeið á síðasta sumri, framleiddi
Canada helming allra stórskotakúlna. af vissri
gerð, sem allar herdeildir Breta notuðu á öllum
hersvæðum.
pegar Canada byrjaði að smíða stórskotakúl-
ur, þá voru kveikjumar (fuses) pantaðar frá
Bandaríkjunum, af því að álitið var að þær fengj-
ust ekki gerðar, eða að minsta kosti ekki eins vel
gerðar í Canada. En skömmu síðar var byrjað
að búa kveikjur þessar til í Canada, og reyndust
þær þá svo ágætar, að brezka hermáladeildin fann
hjá sér köllun til þess bréflega, að votta hergagna-
nefndinni hér velþóknan síná og þakklæti fyrir
ágæti þessara skotkveikja. Canada býr nú til ná-
lega þrjár miljónir á hverjum mánuði. Canada
hefir einnig gert 16)4 miljón trékassa til umbúða
skotfæranna, sem send hafa verið til Evrópu.
Einnig hefir Canada síðan stríðið hófst, fram-
leitt af mesta kappi, ýmiskonar málma og sprengi-
efni, sem til hernaðarins hafa gengið. Málm-
bræðslu iðnaðurinn í Canada hefir stórlega aukist
við þetta stríð.
Canada hjálpar Bandaríkjunum.
Svo er nú Canada orðið öflugt til hergagna
smiða, að það getur hlaupið undir bagga með
Bandaríkjunum ekki síður en Bretum, þegar þörf
krefur. Land vort er nú að smíða fyrir Banda-
ríkin 7 miljónir stórskotakúlur, 10 miljónir kúlu-
hólka og 2 miljónir smákúlur.
Canada yfirgnæfir í fluglist.
í engri grein hemaðar starfseminnar, hefir
land vort tekið jafn stórfeldri framför eins og í
flugvéla smíði og fluglist. Vér höfum stundað alt
sem að fluglist lýtur og með afbrigða árangri.
Sem dæmi má geta þess að þótt fluglistin hér væri
að mestu óþekt þegar stríðið hófst, þá er nú svo
komið að Canada framleiðir á yfirstandandi tíma
yfir 3 hundruð fullgerðar flugvélar á hverjum
mánuði.
Canada framleiðir einnig allar flugvélar, sem
brezka flugdeildin, “Royal Flying Corps”, notar á
fimm hundruð flugsvæðum, og þess utan smíðum
vér fjölda flugvéla fyrir Bandaríkin. pað er og
nú verið að smíða í Canada eitt þúsund aflmótora
af nýjustu og öflugustu gerð, til nota í flugvélum,
sem gerðar verða.
Canada hefir varið 10 miljónum dala til flug-
útbúnaðar, að meðtöldum flugsvæðum og flugvéla
skýlum. pegar “Camp Borden” flugvéla og flug-
æfingastöðin var smíðuð, þá voru menn famir að
æfa þar flug innan 60 daga frá því að fyrsta tréð
var felt í skógi þeim, þar sem hún var sett. pess
er einnig vert að geta og er mjög markvert atriði,
að Canada leggur nú til fleiri en fjórðung allra
flugmanna í brezku herdeildunum í öllu brezka
ríkinu.
Skipasmíðar Canada.
Canada hefir fengið pantanir fyrir bæði stál
og timburskipum, sem til samans eiga að hafa 350
miljón tonna lestarúm og sem eiga að kosta 64
miljónir dollara. pess utan er Ottawastjómin nú
að gera ráðstafanir til mikilfenglegra skipagerða
á ríkisins kostnað, svo að Canada geti átt nokkum
skipastól að stríðinu enduðu. pað er áformað að
smíða á þessu ári skipastól, sem sé átta sinnum
meiri en sá, er gerður var árið áður en stríðið
hófst.
Verzlunarskipafloti sá er hér verður smíðað-
ur á þessu ári, verður að lestarúmi meira en f jórð-
ungur flota þess, sem Bandaríkin hafa áformað að
smíða á árinu, og meira en fimtungur alls lesta-
rúms þeirra skipa, sem smíðuð verða á Bretlandi
á þessu ári.
Með eða móti.
Menn hrósa sér af því, að þeir láti þetta eða
hitt málið afskiftalaust, eða að þeir séu hvorki
með því, né heldur á móti því. Slíkt er hin ömur-
legasta yfirlýsing, á sama tíma og hún er ósönn,
því ef maður styður ekki eitt mál af einlægni, þá
er maður ekki með því, og þá líka á móti því.
öllum mönnum kemur saman um það, að
þegar einn maður er óákveðinn, þá sé hann lítt
líklegur til framkvæmda.
Menn sjá að í lífi einstaklinganna koma at-
vik fyrir þráfaldlega, þar sem “að hika er sama
og tapa”. Menn sjá að þeir, sem eru óákveðnir og
hikandi eru ávalt að tapa. Menn vita, að til þess
að vinna þarf maður að vera einhuga og ákveðinn.
Og ef þetta er rétt, í sambandi við líf einstak-
linganna, þá er það satt í sambandi við líf þjóð-
anna. Velferð þeirra í blíðu og stríðu er undir því
komin, að þegnar þeirra séu einhuga með öllu því,
sem varðveitir sóma þeirra og styrkir framtíðar
frelsi, og líka jafn ákveðnir á móti öllu þvQ sem
landi þeirra og þjóð vill granda. Að vera með
fóstur- eða föðurlandi sínu þegar það er statt 1
neyð og dauðans hættu, og þá líka einhuga og
ákveðnir á móti því eða þeim, sem því eru óvin-
veittir.
Stuttu eftir að fyrstu skotin í þrælastríði
Bandaríkjanna riðu af, þá flutti Stephen A.
Douglas ræðu í Chicago, og komst meðal annars
svo að orði:
“Nú er enginn tími til að deila um upptök,
samsærið er uppvíst orðið. Hér hefir verið stefnt
saman til þess að koma því í framkvæmd. Hver
einasti maður verður nú að vera með Bandaríkj-
unum eða þá á móti þeim. í þessu stríði geta hlut-
leysingjar ekki verið til, heldur að eins löghlýðnir
borgarar eða þá landráðamenn. peim mun fleiri
sem í einlægni sameinast, því fyr rennur dagur
friðarins upp”.
pað sem var satt í Bandaríkjunum fyrir 57
árum síðan, er einnig satt í Canada í dag. í Canada
geta hlutleysingjar ekki verið til í þessu stríði,
heldur að eins löghlýðnir borgarar eða þá landráða-
menn.
Um þátt-töku Vestur-fslendinga í stríðinu er
ekkert nema það bezta að segja. peir munu hafa
orðið tiltölulega fleiri, en ekki færri, í samanburði
við aðra þjóðflokka l|ér í landinu íslendingarair,
sem gáfu sig fram þegar land þetta var statt í
dauðans hættu og margir hafa þeir nú goldið hina
síðustu og mestu skuld, sem eitt ríki getur krafist
af borgara sínum. Hvar sem þeir hafa verið í
fylkingu settir, þá hafa þeir reynst svo drengilega,
að orðstír íslendingsins hefir borist alla leið frá
Flanders til vor hingað vestur. peir landar vorir,
sem til vígstöðvanna eru komnir, em áreiðanlega
með.
En hvað er um sjálfa oss? Erum vér Vestur-
íslendingar með eða á móti vorum eigin hermönn-
um? Erum vér eitt með þeim í hugsunum, vonum
og í orðum. Ef vér erum það ekki, þá erum vér á
móti þeim. Emm vér með eða á móti þessu landi,
sem vér höfum svarið þegnhollustu og sem fæðir
oss og klæðir? og verður að sjálfsögðu framtíðar-
land afkomenda vorra. Ef vér erum af einlægni
og heilum hug með því í stríðinu, annars ekki.
Ef vér í orði og verki og öllum athöfnum
styrkjum sigurvon þess, þá erum vér með „því,
annars erum vér á móti því. Hlutleysingjar geta
ekki verið til í Canada, eins og nú standa sakir.
Vér eigum ekki við það, að allir Vestur-fslend-
ingar fari í stríðið, því slíkt getur ekki með neinu
móti látið sig gjöra. Vér erum ekki einu sinni að
segja einum einasta manni af vorum þjóðflokki
að fara í stríðið. En vér segjum að það er eins
sjálfsögð skylda vor, sem heima sitjum, að reyn-
ast þegnskvldu vorri trúir. Vér segjum að það er
skylda þeirra, sem land þetta fæðir og klæðir, hvort
heldur þeir eru borgarar eða borgarar ekki, að vera
með. En þeir, sem ekki eru það í orði og í verki,
eru á móti, því hlutleysingjar eru ekki til nú í
Canada.
Einu sinni var sagt um íslendinga, og það
með réttu:
Kongsþrælar íslenzkir aldregi voru,
enn síður skrílsþrælar, lyndi með tvenn,
en ætíð því héldu þá eiða þeir sóru
og ágætir þóttu því konunga menn.
Skyldi slíkt verða sagt um Vestur-íslendinga
nú?
*
Oafsakanlegt,
Allir muna sjálfsagt eftir hneyxlismálinu
fáránlega, er upp kom í haust, þegar það sannað-
ist að Davis kjötsölufélagið hafði, grætt á árs-
verzlun sinni meira en sjötíu af hundraði, á harla
varhugaverðan hátt. pað stendur og landslýð
vafalaust í fersku minni, að forseti þess félags, og
öflugur hluthafi, er Sir Josef ^Flavelle, fram-
kvæmdarstjóri hinnar konunglegu brezku inn-
kaupanefndar.
Ávíttu menn harðlega þessar. aðfarir félags-
ins, sem rétt var og eðlilegt, og jafnvel sum helztu
stuðningsblöð Bordenstjómarinnar, þar á meðal
“Winnipeg Telegram”, töldu hina mestu ósvinnu,
ef Mr. Flavelle yrði eigi vikið úr embætti. —
Öllum er ljóst hver árangurinn varð. Stjórnin
gaf aðeins út nokkur fögur, bráðabyrgða loforð.
Fyrir rúmum hálfum mánuði hafa dagblöð
Winnipeg-borgar borið á sama félagið, dæmalaust
athæfi í viðskiftastarfseminni hér í bænum.
pví hef ir með öðrum orðum verið haldið fram,
án nokkurra gildra mótmæla, að félagið hafi hald-
ið í kælirúmum sínum í þessari borg um 8 þús-
und pundum af fuglakjöti, er rotnað hafi niður og
síðan verið kastað í sorphauginn. Svona var
ágirnd þessa alræmda okurfélags orðin takmarka-
laus, að fyr vildi það láta lífsnauðsynjar manna
rotna, en að selja þær með sanngjömu verði.
Hefir nokkurn tíma heyrst annað eins? Á
sama tíma og galað er hæst um sparaað og aukna
framleiðslu, — á sama tíma og oss er sagt, eflaust
með réttu, að samborgarar vorir og samherjar, er
berjast upp á líf og dauða fyrir mannrétt-
indum á Heljarslóð Norðurálfunnar, séu í
mestu hættunni sökum vistaskorts, þá lætur
stjórnin okurfélögum haldast uppi að græða milli
sjötíu og áttatíu af hundraði, og þar að auki kasta
kjarngóðum fæðutegundum í sorpið, þegar hung-
urskýin sveima um framtíðar-himinn þjóðanna!
Að vísu hefir heyrst að rannsókn muni hafin
á athæfi þessu. En hvers má vænta af stjórninni ?
Skyldi ekki verða hylmt yfir brestina, eins og því
miður oftar hefir átt sér stað, þegar auðfélögin
hafa átt hlút að máli.
Hugsa sér að annað eins athæfi skuli geta átt
sér stáð, á stríðstíma — það tekur út yfir allan
þjófabálk!
Enn um framleiðslu og
• vistaforða.
pað virðjst sVo að leiðandi mennimir í Canada
séu famir fyrir alvöru að vakna, og sjá hina hryggi
legu og alvarlegu hættu, sem að sjáanlega vofir yf-
ir ekki einasta þessu landi, heldur og yfir öllum
þjóðum, í sambandi við hinn sí-þverrandi
vistaforða heimsins, og þá líka hlýtur sá sannleik-
ur að verða þeim, og öllum oss Ijós, að vistafram-
leiðslan er að verða þýðingarmesta atriðið í sam-
bandi við þetta yfirstandandi stríð. Áskoranir
koma úr öllum áttum, um að lífsspursmál sé að
leggja nú fram alla krafta sína, til þess að sam-
bandsþjóðir vorar strandi-ekki á hungursskeri. Að
sjálfsögðu telur hver sannur borgari það skyldu
sína, að verða við þessum áskorunum — gjöra alt
sem hægt er nú, þegar þörfin er svo brýn. — En
þessu máli verður aldrei bjargað við með góðum
vilja einum, án praktiskra framkvæmda. En það
eru einmitt þær, hagsýnis framkvæmdimar, sem
oss virðast brezta, hjá þeim, sem völdin hafa—Oss
virðist, að eins lengi og haldið er áfram með að
taka vinnukraft þann, sem við framleiðslu er van-
ur, og að framleiðslu kann, þá sé engin von um það
að framleiðslan geti haldist við, hvað þá heldur að
hún géti vaxið, oss virðist að stjómarvöldin hafi
ekki tekið þennan sannleika nógu mikið til greina
og fyrri en það er gjört, verður áldrei veruleg bót
ráðin á þessu vandasama spursmáli. ■— Oss er
sagt að nægir vinnukraftar séu til. — En hverjir
eru þeir? Drengir fyrir innan tvítugt, sem aldrei
á æfi sinni hafa tekið á plóg,gefið> grip, eða lagt
net; kvennfólk, sem aldrei hefir snert á heyvinnu,
aldrei mjólkað kú og ekkert skilur í hinum nauð-
synlegustu búverkum, og máské menn, sem alla
sína daga hafa setið á skrifstofum og ekki þekkja
hafra frá hveiti, né bygg frá baunum. Að auka
jarðyrku framleiðsluna með þeim liðsafla er óhugs
andi, jafnvel þó að til væru þrír af þeim á móti
einum vönum manni, þá samt yrði minnu afkastað
og verkið ver unnið. Hvemíg er þá hægt að búast
við aukinni framleiðslu með því fyrirkomulagi, þó
viljinn sé hinn allra bezti? petta sem nú hefir sagt
verið gildir um allar greinar framleiðslunnar, en
þó einkum og sér í lagi um fiskiveiðamar. Hér í
Manitoba fylki er aðallega fiskað í Winnipegvatni,
Manitobavatni og Winnipegosisvatni. Hvað fram-
leiðslan úr öllum þessum vötnum er mikil, veit
maður ekki með vissu, en maður veit að hún er
mikil, maður veit að hún nemur, svcj tugum milj-
óna punda skiftir á ári, og maður veit, að ef þeir
menn, sem að þeirri atvinnugrein kunna eru teknir
í burt, þá er úti um hana, — þá er sú framleiðslu-
lind þrotin, — því ókunnugir menn, þótt til væru,
sem ekki þekkja aðferðir við fiskiveiðar, né held-
ur fiskimið og óvanir eru erfiðleikum þeim og eld-
raunum, er fiskimenn hafa við að stríða, og yfir
að stíga, eru með öllu ómögulegir til þeirrar vinnu.
Vér viljum ekki telja úr neinum manni að fara i
stríðið, vér viljum ekki að neinn maður sitji heima
sem að heiman getur mist sig. — En vér viljum
ekki að þeir sem ráðin hafa í hendi sér, fari svo
með hina reyndu 0g æfðu vinnukrafta, að atvinnu-
vegum landsins sé stofnað í stórhættu og sjálfum
oss og samherjum vomm með. — pað er lífsspurs-
mál að kröftum þeim, er sérþekkingu og æfingu
hafa við vistaframleiðslu sé haldið í landieu.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTLR 1871
Höfuðstóll borgaður og vurasjoour . . §13.000,000
Allar eignir...................... $87.000,000
Bankastörf öll fl16tt og samvizkusamlega af hendi leyst. Dg
áherzla lögð á að gera skiftavinum sem þægilegust viðskiftin.
Spar is j óðsdeild.
Vrextir borgaðir eða þeim bætt við innstæður frá $1.00 eða meira.
tvisvar á ári—30. Júnl og 31. Desember. 384
Notre Dame Branch—W. M. HAMII.TON, Manager.
Selkirk Bi-anch—F. J. MANNING, Manager.
NORTHERN CROWN BANK

Höfuðstóll löggiltur $6,000,000
Varasjóðu. .
Fresident -
Vice-President
HöfuðstóII greiddur $1,431,200
. $ 920.202
Capt. WM. ROBINSON
JOHN STOVEL
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWI.F
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELL, GEO. FISHER
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relkninga vl8 einstakllnga
eða félög og sanngjarnlr skilmálar veittir. Avlsanir seldar tll hvaða
staBar sem er á Islandi. Sérstakur gaumur gefinn sparlrjóCslnnlögum.
sem byrja má meB 1 dollar. Rentur lagðar viC á hverjum 6 mánuCum.
T- E. THORSTEIN3SOIM, Ráðsmaður

Co Wiliiam Ave. og Sherbrooke St.,

Winnipcg, Man.
rTívir
j-, ii t-v rr Öll framkoma keisarans var
r all Komanorranna. náttúrieg, og viðmót hans hiý-
____ legt, það var bara hið starandi
• Svo heitir bók ein, sem gefin
hefir verið út í New York, eftir
óþektan höfund, er þar lýst því,
er keisara-hjónin rússnezku vora
tekin föst, ásamt börnum þeirra.
Keisarinnan, sem var í Isarskoe
Selo höllinni ásamt syni sínum,
ný stöðnum upp úr legu, og með
dætur sínar tvær veikar af misl-
ingum, er heimsótt af umboðs-
mönnum dúmunnar, og tekin
föst. Keisarainnan, sem víst
hefir átt von á þessari heimsókn
var klædd í svartan kjól, mjög
látlausan, var náföl í framan,
en stilt og virtist að ytra út-
augnaráð, sem gaf til kynna hve
þungt þessir viðburðir lögðust á
hann. ,
Tiu mínútum áður en eimlest-
in, sem keisarinn var á, kom til
Isarskoe Selo kvaddi hann alla
vini sína, sem með honum voru
með kossi, og þakkaði þeim trygð
og drenglyndi. peir aftur að
rússneskum sið, kystu á herðar
keisarans, og margir þeirra
grétu sem böm. Undir eins og
lestin nam staðar, steig Nikúlás
út úr járnbrautarvagninum, og
út á bið-pallinn, setti hendina
upp að húfu sinni að hermanna
litli vera róleg. Hún hlustaði á sið og gekk þannig hratt og djarf
boðskap lögreglunnar, og það lega eftir bið-pallinum, án þess
eina, sem hún sagði var þetta:
“pað er ein bæn, sem mig langar
til að bera fram, og hún er sú,
að eg fái að njóta læknishjálpar
frá borginni, ef eg þarf á að
halda, handa börnum mínum
að yrða á nokkurn mann, og sett-
ist í bifreið, sem beið eftir hon-
um við enda pallsins. Undir eins
á eftir honum kom prins Dol-
goroukoff. Frá jámbrautarstöð-
inni hélt keisarinn beint til hall-
þessi ósk var veitt, þó með því arinnar, þar sem f jölskylda hans
móti, að í hvert sinn, sem að var og fór undir eins inn í prívat
læknir heimsækti hána, þá skyldi herbergi þeirra hjóna, þar sem
keisarainnan beið hans. Hún
fleygði sér í fang honum grát-
vera með honum varðmaður,
sem aldrei mætti við hanh skilja.
Keisarinn, sem fór til Mohelev; andi og sagði: “Fyrirgefðu mér!
eftir að hann sagði af sér og ó fyrirgefðu mér! pað er mér
beið þar þess er verða vildi, sat einni um að kenna, að svona er
þennan dag að miðdagsverði með j komið”. \
móður sinni, sem þangað hafði
farið í prívat jámbrautarvagni,
til þess að tala við son sinn, þau
sátu eins og sagt var við máltíð
í vagni ekkjudrotningarinnar,
þegar sendimenn “dumunnar”
komu þangað. pegar að hann
vissi að þeir voru komnir þangað
stóð hann upp, kvaddi móður
sína innilega og steig út á bið-
pallinn við vagnstöðina, þar sem
nokkrir herforingjar vom sam-
ankomnir, og þeirra á meðal var
General • Alexieff. Svo heldur
höfundur bókarinnar áfram og
segir: “pað var þögul og sorg-
þrungin stund, þegar Nikulás II.
kvaddi hvem og einn þessara
vina sinna með handarbandi.
Aðmírall Niloff beiddi um að
mega fylgja keisaranum, en var
neitað um það. Eftir að keisar-
inn hafði kvatt þessa vini sína,
fór hann skyndilega inn í jám-
brautarlestina, sem beið hans.
Móðir hans, ekkjudrotningin,
stóð föl og þögul við gluggann á
járnbrautarvagni sínum og
horfði á það, sem fram fór. f
fylgd með keisaranum á þessari
eftirminnanlegu ferð hans, voru
hirðmarskálkur keisarans, prins
Dolgoronkoff, hershöfðingi Mar-
ishkine og sveitarhöfðingi Mord-
vinoff. Meðlimir dumunnar,
sem sendir voru eftir keisaran-
um, voru í öðrum vagni og sök-
um kurteisistilfinningar létu
fangann í friði.
Á yfirborðinu virtist keisar-
inn rólegur og ekki misti hann
vald á sjálfum sér eina mínútu,
en þeir.sem bezt þektu hann
vissu að hann var í ákafri geðs-
hræringu. Hann hafði auðsjá-
anlega ekki búist við því, að hlut-
imir mundu snúast í þá átt, sem
nú var raun á orðin, og sízt svo
skyndilega. Ef hann hefði vitað
það, hefði hann að líkindum get-
að keypt frelsi sitt af þeim
Keisarinn þrýsti konu sinni að
hjarta sér, hughreystandi hana
og mælti: “Nei, mér einum er
um að kenna”.
En þessi viðkvæmni Alex-
öndru Feodoroma, átti sér ekki
djúpar rætur, því rrtjög bráðlega
heyrðist hún brixla manni sín-
um um bleyðuskap, að láta und-
an mótstöðumönnum sínum svo
auðveldlega, og láta kúga sig til
þess að segja af sér keisaratign-
inni.
pegar Nikulás II. sagði syni
sínum, ríkiserfingjanum, hvem-
ig komið væri, grét hann hástöf-
um og mælti: “Svo eg verð þá
aldrei keisari”.
Næsta hneyxlið í sambandi
við þennan sorgarleik eru dag-
blöðin, sem hin nýja stjórn hafði
létt af allri þagnarskyldu, þau
réðust að keisarahjónunum, og
Romanoff-unum yfir höfuð, með
fádæma ósvífni. Keisaranum
var brígslað um allar vammir ag
skammir; keisaradrotningunni
var borin öll ósvífni á brýn, og
jafnvel dætur þeirra voru ekki
látnar óáreittar. Samtöl við
suma, sem nærri stóðu keisara-
fjölskyldunni stóðu dagsdaglega
í blöðunum, mörg þeirra sýndu
ótrúlega mikla framhleypni, aft-
ur voru það aðrir, sem aldrei
höfðu haft manndáð í sér til að
opna munn sinn í nærveru keis-
arans, sem sögðu með mesta
spekingssvip: “Eg varaði keis-
ann löngum við þessu, en ávalt
til einskis”. Bikar óhróðurs,
ósanninda og ósvífni var barma-
fullur og brígsl mannanna lét
ekki á sér standa, þeir virtust
gleyma því, að hinn virkilegi
sakarþungi var næsta nógur, án
þess að við hann væri bætt ill-
girni fólksins og upplognum*
sökum.
Aðal-ástæðan fyrir því að
Romanoffamir féllu, er hjá keis-
Gutchkoff og Schulguine, sem'ara drotningunni. pegar að
að eins kröfðust þess, að keisar-1 þegnar eins ríkis missa virðing-
inn segði af sér. Ef satt skal
segja, þá var það ekki stjórnin
á Rússlandi, sem krafðist þess
að keisarinn væri tekinn til fanga
heldur var það verkamanna-
flokkurinn.
Keisarinn talaði við samferða-
mennina um hitt og þetta, um
veikindi bama sinna, um stríðið,
að eins einu sinni mintist hann
á það, sem var að gjörast þenn-
an dag og það var þegar einhver
af samferðamönnunum mintist
á það að greifi Frederik og hers-
höfðingi Woyeikoffes hefðu ver-
ið teknir fastir, þá segir hann:
“pað er illa farið, þeir áttu þó
enga skuld á þessu”.
una fyrir þjóðhöfðingja sínum,
er ekki við góðu að búast, en
ógætni og bruðl drotningarinnar
í sambandi við Rasputin gekk
langt fram úr öllu hófi. Hin
undarlega framkoma hennar í
sambandi við stríðið, og hin takt-
lausa framkoma hennar gagn-
vart hinu rússneska fólki alment,
varð til þes^ smátt og smátt að
draga úr vinsældum keisarans,
og veikja samband keisara og
þjóðar, og að síðustu koma af
stað borgara stríðinu. pjóðin
sneri baki sínu við keisaradrotn-
ingunni, af því að keisarinn
sjálfur var ófáanlegur til þess.
Trygð hans við sína kaldíyndu