Lögberg - 09.05.1918, Síða 1

SPIERS-PARNELLBAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞA!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
iiftef i.
Þetta pláss er til sölu
Talsímið
Garrv 416 eða 417
31. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 9. MAÍ 1918
NUMER 19
Séra Fa?ddur 15. apríl 1858 Friðrik J i. : Bergmann Dáinn 11. apríl 1918

“Tíðkast þau nú hin breiðu spjótin, og er skamt stórra
högga á milli”.
Eitthvað líkt þessu kom mér í hug, þegar mér barst
fregnin um andlát séra Friðriks J. Bermanns. Svo óvænt og
sviplegt sem það var. J7ví óðum tekur nú að þynnast fylk-
ing hinna merkari starfsmanna og leiðtoga frá Landnámstíð
okkar íslendinganna, hér vestra. Veldur þetta ekki einungis
sárum söknuði hjá þeim fáu frumbyggjum, sem enn standa
eftir á eyrinni, heldur líka tilfinning einstæðingsskapar og
tómleika.
Séra Friðrik kom vestur um haf snemma á árum. Tók
ungur til starfa meðal þjóðar sinnar, eða réttara sagt, fyrir
þjóð sína, og hélt því áfram, uppihaldslaust, til dauðadags.
Landnámstíð íslendinga, hér í landi, er nú í rauninni
lokið. Frumbýlings erfiðleikar útlendinganna ekki lengur
tiL íslenzka þjóðin ihér, er orðin innlend og þarf því aldrei
framar á leiðtogum að halda, í sama skilningi, né á sama
hátt og þurfti fyrsta mannsaldurinn hér í landi.
óhugsandi tel eg annað, en að það verði dómur sögunn-
ar, að starfhæfasti, afkastamesti og áhrifamesti leiðtog-
inn hjá fslendingum, á því tímabili, sem hér um ræðir, hafi
séra Friðrik Bergmann verið, að séra Jóni Bjarnasyni einum
undanteknum.
Eg sá séra Friðrik fyrst fyrir þrjátíu og þremur árum
síðan, og hefir ætíð síðan verið minnisstætt hve vel mér leizt
á manninn. Var hann þá nýkominn frá Noregi, þar sem
hann hafði lesið guðfræði um nokkur ár. Svo var hann eitt
ár í Fhiladelphia, og hélt áfram námi við M't Airy Seminary
prestaskóla General Council’s. Hann útskrifaðist þar og
var vígður þar eystra til prestakallsins íslenzka í Norður
Dakota. Söfnuðunum í þeirri víðlendu bygð, þjónaði hann
einn um mörg og erfið ár, með frábærum dugnaði og trú-
mensku, og varð, oft að leggja meira á sig, einkum við
vetrarferðalög, en heilsa hans, sem aldrei var sterk, þoldi.
En það var ekki safnaðaþjónustan ein, sem hann hafði
á hendi á þeim árum. pví ekki var hann fyr kominn til em-
bættis, en ihann fór að gefa sig við ritstörfum. Líka var
hann um mörg ár varaforseti Kirkjufélagsins og tók ætíð
að sér mikinn skerf af forsetastarfi, og að öllu leyti á ýmsum
tímabilum.
Enginn íslendingur, sem fengið hefir alla sína mentun
hér í landi, eða utan íslands, hefir, að því er séð verður, aflað
sér eins víðtækrar þekkingar um ísland og hann. Snemma
fór hann að rita um íslenzkar bókmentir, einkum skáldskap-
inn. Honum lét það ætíð vel, því hann unni mikið alls konar
bókfræði, og kunni manna bezt að skilgréina kosti og lesti.
bæði frá listarinnar jhlið og þá ekki síður að anda og stefnu,
er þar réði. Hann ræddi það og gagnrýndi með þeirri ein-
urð, sem sjálfstæði anda hans gaf honum heimild til. En
líka með þeirri alvöru, að auðsætt var, að augnamið hans
var að hafa áhrif. Hann var ekki einungis hugsjónarmaður..
Hann var líka andlegur ákafamaður, og vildi koma hugsjón-
um sínum á framfæri. Hann skaut líka oft og einatt vel ti!
marks og stóð ekki heldur á löngu, að orð hans vekti eftir-
tekt.
Eftir hann má heita að liggji feikna mikið af ritverkum,
ekki eldri mann, sem ætíð hafði miklum og vandasömum
embættisönnum að gegna, sem út af fyrir sig, hefði verið
hverjum meðalmanni ærið nógur starfi, eða vel það. Hann
var ritstjóri “Aldamóta” meðan þau komu út. Fór þar fyrst
verulega að bera á honum, sem rithöfundi. Fyrirlestrar hans
þar vöktu mikla eftirtekt. peir voru prýðilega samdir, og
lýstu líka hinum brennandi áhuga hans fyrir málefni því, er
hann hafði helgað líf sitt og krafta. par má líka finna eftir
hann ýmsar ritgerðir annars efnis, mest bókmentalegs,
einkar skarpar og skemtilegar, til dæmis í köflunum “Undir
Linditrjánum”.
Landnámssöguþættir hans í Almanaki ólafs Thorgeirs-
sonar, voru einkar vel ritaðir. Kendi þar skilnings höf. á
innra lífi nýlendumanna, ekki síður en á hinum ytri kring-
umstæðum. peir söguþættir voru vinsælir og áttu það líka
skilið, því þeir voru það lang læsilegasta, sem sést hefir í
öllu því safni.
Pá er “fsland um Aldamótin”, vel samin ferðasaga og
hlýtur að vera sérlega hugðnæm öllum þeim, sem til manna
og málefna þekkja þar heima. Hún er full af ýmsum fróð-
leik og frumlegum hugsunum hins glögga og athugula
ferðamanns og föðurlandsvinar.
pað sem eg hefi nú minst hér á, er auðvitað ekki nema
lítið af því, sem eftir þepna mikilvirka höfund liggur. En
það er frá fyrri árunum, og þykir því meiri ástæða á það að
minna. Kunnugt er að hann var stöðugt ritandi, til síðasta
dags, og var einkenni alls er frá hans penna kom, frábær
vandvirkni og stöðug framför í meðferð islenzkrar tungu.
Svo stórt atriði í starfi og æfisögu séra Friðriks var
ágreiningsmál hans við kirkjufélagið, sem hann svo vel og
lengi hafði unnið með, eða öllu héldur, hafði átt svo stóran
þátt í að byggja upp, að eg kann ekki við að ganga fram hjá
því þegjandi. Mætti þá halda að eg treystist ekki til að geta
-þess í þeim anda, er mér þætti viðeigandi, þegar eg er að
minnast látins vinar. En að er nú síður en svo. pótt hugur
hans hneigðist að stefnu og kenningum hinnar nýju guðfræði
er ekkert til að undrast yfir. Stefna sú hefir, eins og kunnugt
er, heillað hugi margra mikilhæfra og góðra manna.
Aldrei hefir neinn efast um, að séra Friðrik hafi verið
sú skoðanabreyting einlægni og alvörumál, og verður því
ekki séð, hvað annað hann gat gert, en hefjast handa, skera
upp úr. Hann hafði aldrei tamið sér að geyma hugsanir
sínar undir lás, eða skoðanir á þeim efnum, sem honum
þóttu nokkru máli skifta.
Okkur, félagsbræðrum hans til margra ára, varð þetta
auðvitað nokkuð mótlæti. En skilningur manna sér oft
fremur skamt fram í tímann. Oft reynist það mótdræga
blessun í dularbúningi. Svo getur farið með þetta. Eða
hví skildi ekki kirkjunnar starfsmenn hafa lært eitthvað af
þeirri reynslu? Og annar árangur liggur í augum uppi.
Mikill fjöldi fslendinga, sem látið hafði sig slíkt mál litlu eða
engu skifta, rumskaðist við þessa hreyfingu. Fyrst er þó
að fá fólkið til að hugsa. Séra Friðrik fékk, upp úr þessu
tilheyrendur, sem Kirkjufélagið aldrei náði til. Útbreiðslu-
starfið fór vaxandi. — Um árangurinn er ekkert að óttast.
Deilar), sem út af þessu reis, varð á sínum tíma, all-
snörp, og ágreiningsatriðin sýnd almenning í gegnum
stækkunargler. En jafnóðum og því veðri hefir slotað, hefir
lækkað í sessi það sem á milli bar, og er nú óðum að detta
úr sögunni. Mál þessi voru flutt og rædd af talsverðu kappi,
sæmilegri stillingu og miklu viti, af leiðtogum beggja stefn-
anna. Sanngjarnt finst mér þó að ætlast til, að árangurinn
af allri þeirri discussion ætti að verða ábati, andlegur gróði,
fyrir þá er fylgdust þar með.
Enginn hefir lagt eins mikið til þeirra mála og séra
Friðrik, eins og hann var líka, sem og kunnugt er, málshefj-
andinn sjálfur. Ber 'honum því, með réttu, mest þökkin
fyrir þann árangur til góðs, sem af þessu kann að leiða og
ætti að leiða.
Séra Friðrik var með fríðustu mönnum. Rétt meðal-
maður á vöxt allann, og var þar alt í hinu nákvæmasta sam-
ræmi. Bjartur á hár og yfirlit. Fremur fölur í andliti og
yfirbragðið óhraustlegt. Enda hafði hann all-oft af van-
heilsu að segja. Augun snör, glansandi og gáfuleg, með
gletnisblæ nokkrum, þá er einhver glaðværð var á ferðinni.
Ennið var hvelft og mjög hátt, yfir framhleyptum, svip-
miklum augnabrúnum. Hann var höfðinglegur, glaður og
þýður í viðmóti, beinn á velli, léttur í spori og glæzimenni
hvár sem á hann var litið og hvernig sem á stóð. Hin ein-
stakasta prúðmenzka einkendi alla hans framkomu. Skemt-
inn í samræðum, glettinn og spaugsamur, þegar það átti við,
en aldrei var dj úpt inn á alvöruna, og bezt naut hann sín og
skemtilegastur var hann þegar umræðan snerist um það
efni, er eitthvert verulegt, andlegt gildi hafði.
Með séra Friðrik hefi eg lifað fjölda margar ánægju og
gleðistundir, einkum á iheimili hans, þar sem eg var oft gest-
ur framan af árunum, og átti í því sinn góða þátt hans ágæta
kona, sem orðlogð er fyrir ljúfmensku, rausn og höfðing-
skap, og var sérfræðingur í þeirri list, að láta gestum þeirra
líða vel.
Við séra Friðrik vorum nánir vinir um mörg ár. Vegir
ókkar skildu á síðari árum, bæði bókstaflega og í skoðana-
legu tilliti. Og þótt málshátturinn: “Svo fyrnast ástir, sem
fundir”, sé líklega sannur, þá þykist eg iþess fullviss, að
okkar foma vináttuþel hafi bjargast af. Að minsta kosti,
nú við fráfall hans, er það mín reynsla. Eg finn til þess líka.
að eg hefi notið meira góðs frá honum, en hann frá mér.
Hann hafði af meiru að taka og gat því meira veitt. pess
vegna finst mér nú, að eg vera við hann í skuld. Skuld
sem aldrei verður goldin, en eg get hér um, og geymi með öðr
um hlýjum endurminningum um einn minna beztu vina á
æfinni.
wnp
PcX:
í mótlœti.
Lífið alt er umbreytingar,
ýmist sorgir eða gleði,
þar til örlög veginn vísa,
veginn fram að hinsta beði.
%
Okkar hugar-borgir bjartar,
breytast fljótt í vona myrkur.
pá er ekkert afl að lýsa;
engin þrá og farinn styrkur.
Leiðin, sem í dag er dýrðleg,
dregin fögrum ljósabogum;
getur orðið myrk á morgun,
máð og brend af þyrni logum.
En svo kanske geisli gægist
gegnum þrautir sorg og kvíða,
geisli sem að kveikir kjarkinn,
kjarkinn, til að vinna og stríða.
ITví að láta sorgir sigra,
sárt þó blæði hjartans undir.
Hví að æðrast eða kvarta,
örðugar þó reynist stundir.
Bergthor Emil Johnson.
I
Skúli Lindal fallinn á Frakklandi
i
Ur bænum.
Tækifæri fyrir þrifna stúlku
að fá góða vist. prent í heimili.
Ekkert barn. Phone G. 2859.
Bazar þeim sem kvennfélag
Fyrsta lút. safnaðar hafði á-
kveðið að halda 7. þ. m. hefir
verið frestað til þess 21. Nán-
ari auglýsing í næsta blaði.
Mr. Sigurður porsteinsson frá
Winnipegósis kom til bæjarins
til þess að innritast í herinn.
Mr. Percy Jónasson frá Ár-
borg var á ferð í bænum í vik-
unni, sagði engin ný tíðindi úr
sinni bygð.
Mr. Jóhannes Baldwinson,
Amaranth P. O. Man. kom til
bæjarins á fimtudaginn var.
Séra Steingrimur Thorláksson
frá Selkirk og séra K. K. Olafs-
son frá Mountain, N. D. komu til
bæjarins í vikunni til þess að
vera á skólanefndarfundi.
í símskeyti frá Áma Eggert-
syni segir að gufuskipið “Frede-
rica” leggi á stað frá New York
til íslands á mánudaginn kemur
og verður póstur sendur með því.
Utanáskrift fslands bréfa með
skipunum hin sama og áður. —
“Gullfoss” segir hann að sé vænt
anlegur til New York í dag.
Skúli Guðbrandur Lindal
Á þriðjudaginn var kom 0. A.
Eggertson heim aftur frá Piney,
Manitoba, þar hélt hann sína síð-
ustu Betelsamkomu, minsta kosti Skúli
fyrst um sinn, 4. þ. m. Olafur
hefir haldið 3 samkomur síðan
hann kom frá Bandaríkjunum,
Selkirk Morden-bygð (Brown P.
0.) og Piney. Skýrslur yfir þess-1 depru.
ar samkomur birtast í næstu
blöðum.
Mr. Ágúst Vopni og sonur hans
frá Swan River kom til bæjarins
seinni part vikunnar sem leið.
Mr. John Collin frá Winnipeg-
osis kom til bæjarins á föstudag-
inn og dvaldi fram yfir helgina.
Mr. pórarinn Johnson frá
Winnipegosis var á ferð í borg-
inni fyrir síðasliðna helgi og hélt
heimleiðis á mánudaginn.
Sú sorgarfregn hefir nýlega
borist hingað vestur að Skúli
Guðbrandur Lindal hafi fallið í
orustunni miklu á Frakklandi
15. f. m. Hann tilheyrði 27th
Winnipeg Batt. þegar hann féll,
cn innritaðist í 223. herdeildina
og fór til Englands með þeii*ri
deild. Skúli sálugi var fæddur
30. sept. 1893, nálægt Church-
bridge, Sask. Vorið 1896, þá að
eins þriggja ára, fluttist hann úr
foreldrahúsum til Guðrúnar Guð-
brandsdóttur (konu Finns Jóns-
sonar að Tantallon, Sask). í
fyrstu stóð til að hann yrði
að eins nokkurn tíma hjá Guð-
rúnu, en sú varð niðurstaðan, að
hann ílengdist þar, og ól Guðrún
hann upp og reynist honum. sem
bezta móðir í hvivetna, og er
missirinn henni því eins sár og
tilfinnanlegur, eins og hún hefði
verið móðir hans.
Barnaskólamentunar naut
sálugi í Ohurchbrigde,
Sask. Árið 1910 byrjaði hann
nám við Westley College í Winni-
peg, en varð að hætta við námið
tveimur árum síðar vegna sjón-
En þótt heilsan væn
ekki sem bezt, lét hann ekki hug-
fallast, og byrjaði aftur á námi
árið 1914 við Saskatchewan há-
skólann í Saskatoonog lauk und-
irbúnings prófi það ár. Árið eft-
ir hélt hann áfram námi við
sama skólann og tók hæstu verð-
laun sem veitt eru við skólann.
pótt framtíð hans virtist
glæsileg og björt, kom samt að
því, að Skúla fanst að skyldan
við föðurlandið í nauðum statt
skýlaus, og þörfin á hjálp svo
brýn, að hann lagði alt annað ti!
síðu og innritaðist í herinn
Vorið 1917. Hann fór áleiðis til
Englands með 223. herdeildinni
og nokkru síðar hélt hann til
Frakklands og var hann þar sett-
ur i 27. herdeildina, er hann til-
heyrði þar til hann féll.
Hinn fallna hermann syrgir
aldurhniginn faðir, og eftirlif-
andi systkini, sem fyrir ári síð-
an urðu á bak að sjá öðrum syni
og bróður, sem Jakob Lindal hét,
hann féll í bardaganum við
Somme. En það má vera hugg-
un fyrir hinn aldurhnigna föður,
og aðra ættingja að drengimir
hans reyndust vel, — að þeir
voru í hættunni stórir eins og
sæmir þeim mönnum, sem af ís-
lenzku bergi eru brotnir. — Svo
stórir að þeir af frjálsum vilja,
'og með fúsu geði vildu heldur
bíða hel, en lúta veldi harðstjór-
ans, og sjá samtíðarmenn sína
og eftirkomendur reirða viðjum
harðstjórans um ókomin ár.
Minning þeirra manna sem
létu líf til þess að aðrir mættu í
friði njóta frelsis og mannrétt-
inda, lifir í lotningarfullum sál-
um þeirra, sem njóta ávaxtanna
af lífi þeirra, ekki að eins í dag
og á morgun, heldur líka um ó-
komna tíð.
Og þannig lifir minning hins
fallna hermanns — hinna föllnu
bræðra.
priðji bróðurinn, Leut. Walter
Lindal, sem er í hernum kom til
baka frá vígvöllunum í vetur,
sem leið til þess að leita sér lækn-
inga við gasi, sem hann varð fyr-
ir í fyrra haust.
Myndasýning sú,"sem Mr.
ögmundur Sigurðsson hélt í j
Fyrstu lút. kirkjunni á fimtu-
dagskveldið var, var allvel sótt.
Myndirnar sem hann sýndi voru
allar íslezkar, og flutti hann til-
heyrendur sína í anda heim til
æsku- og ættjarðarstöðvanna
fornu, og sjaldan líður löndum
vorum hér betur en við endur-
minningarnar þær. — Mr. Sig-
urðsson taiaði skýrt og skipulega
og vér þökkum honum fyrir
keldskemtunina, sem var ágæt.
til íslands með “Gullfoss”, sem
væntanlega fer frá New* Ýork
um eða eftir næstu mánaðarmót.
Frá Islandi.
Mr. Árni Sigurðsson, sem búið
hefir að 545 Toronto St. er flutt-
ur norður að Gimli um stundar-
sakir, og biður þá, sem kunna að
vilja hafa bréfaviðskifti við sig
að senda bréf sín til Gimli P. O.
Man.
Reykjavík 27. marz 1918
21. þ. m. andaðist hér í bæn-
um Hans Andersen verzlunarstj.
sonur H. Andersens heitins
klæðskera. Banameinið var
lungnatæring.
Ein af stærstu og frægustu
skáldsögum Victor Hugo, “Les
Miserables” (Aumingjamir), er
nú Einar H. Kvaran skáld að
snúa á íslenzku, og er þess getið
hér, til þess að aðrir taki sér
ekki fyrir hendur að þýða sög-
una.
Nýjar skáldsögur íslenzkar
ögmundur Skólastjóri Sig-
urðsson og hr. Stefán Stefánsson
sem hafa dvalið hér á meðal vor
síðan snemma í vetur, lögðu á
stað áleiðis til fslands á laugar-
daginn var, þeir ætluðu að stansa
á nokkrum stöðum í Bandaríkj-
unum á leið til Newr York. Enjog frk. Kristín Danielsdóttir a
þaðan hafa þeir áformað að sigla I Sigtúni við ölfusárbrú. — S.
Kampmann lyfsali og frk. Magda
Olsen, dóttir G. Olsens heitins
kaupmanns.
Fjalla-Eyvindur Jóhanns Sig-
urjónsssonar er kominn út á
dönsku í skrautútgáfu með mörg
um myndum.
20. þ. m. kom botnvörpungur-
inn “Njörður” inn til Vestmanna
eyja með seglskipið “Skandiu”,
og hafði hitt það ósjálfbjarga
nálægt Dynhólaey. “Skandia”
var í förum fyrir Kveldúlfsfélag-
ið og fór héðan 25. jan. áleiðis til
Spánar með fisk, en fékk ofsa-
veður sunnan við frland og misti
af sér öll segl, en siglutré brotn-
uðu og laskaðist skipið mikið
ofan þilfars, en fleygja varð út
nokkru af farminum. Rak það
svo undan veðri þar til ‘Njörður’
hitti það. ,
koma tvær út í vor. önnur eftir i Dýravemdunarfélagið hér hef-
Einar H. Kvaran og heitir Sam -r heypt Tungu-eignina hér aust-
býli”, en hin eftir Jon Tmusta i n vjg bæinn 0g ætlar að stofna
og heitir “Bessi gamli . Baðar|^ar greigastag fyrir ferðamenn
Einnig á að
fyrir sjúkar
Ráðsmaður verður
Óskar Gislason frá Miðdal i Mos-
fellssveit. ,
Bessi gamli
eru þær nútímalýsingar. j og hesta þeirra.
Trúlofuð eru Egill Thoraren- j verða þar hæli
Kirkjbæ á Rangárvöllum skepnur.
Tr _ r\Á Aolror flí
sen 1