Lögberg - 22.08.1918, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. AGÚST 1918
Æfiminning Sveins Kristjánssonar, Wynyard j
ASfaranótt hins 7. apríl andaöist
merkismaðurnn Sveinn Kristjánsson,
til heimilis að Wynyard, Sask.
Hann var fæddur 15. september
1836 og var í báðar ættir Suður-Þing-
eyingur. Foreldrar hans voru Krist-
ján Markússon (?) og Guðný Sveins-
dóttir frá BjarnarstöÖum í Báröar-
dal.
Þá er Svenn heitinn var á barns-
aldri, misti hann móöur sína. Ólst
hann þá upp á ýmsum stöðum og
hjá ólíkum húsbændum. Af þeim
húsbændum mintist hann Stefáns
bónda Helgasonar frá SkútustöSum
meö mestu þakklæti og innilegustum
hlýindum- Stefán var listfengur hag-
leiksmaöur, greindur vel og hínp
beati drengur. Hann var faðir þeirra
Jóns Stefánssonar skálds og Helga
Stefánssonar aö Wynyard, sem nú
eru báöir látnir.
Sv'einn heitinn var vinnumaður í
Baldursheimi um nokkurn tima og
kyntist þar meiri alúö við búpening
og betri afnotum hans en algengast
var þá. Þaðan fluttist hann að
Bjarnarstööum. Varö hann þar ráðs-
maöur hjá ekkju Jóns Halldórssonar,
Hólmfríöi Hansdóttur, og siðan eig-
inmaður hennar. Bar skjótt á því aö
Sveinn reyndist góður búhöldur.
Hneigðist hann mjög til verklegra
umbóta, og skildi flestum fremur hve
miklu arðvænlegra og sæmilegra er
hverjum manni aö fara vel með fén-
að sinn.
Eftir nokkurra ára sambúö á
Bjarnarstöðum misti Sveinn heitinn
konu sína, Hólmfríöi. Áttu þau sam-
an tvö börn, sem á lífi eru:
1. Jónínu Guðnýju, gifta Hirti Sig-
valdasyni að Selkirk, og
2. Helga; var fyrri kona hans Krist-
in Jónsdóttir, en seinni kona hans
er Ljótunn Goodman; þau búa að
Lundar.
Eigi all-löngu eftr að Sveinn heit.
misti Hólmfríði, giftist hann öðru
sinni. Var seinni kona hans Veron-
ika Ragnheiður, systir síra Jóhanns
Þorkelsonar dómkirkjuprests í Rvik-
Bjuggu þau hjón áfram á Bjarnar-
stöðum, þar til þau fluttu vestur um
haf tjl Kanada áriS \883' Tóku Þau trygðír við"starfið* og"lét”ekki”teíjast
ser bolfestu j Nýja-Islandi og voru
þar yfir 20 ár. Við marga og mikla
því. Þá fluttist hann í bæinn og var
þar til heimilis fram á dánardægur,
lengst af hjá Rögnvaldi synl slnum
og konu hans Jóhönnu.
Laugardagskvöldið hinn 6. april s.
1. gekk Sveinn heitinn til hvílu á
venjulegum tíma, glaður og hress og
virtist ekki kenna sér neins meins. En
næsta morgun lá hann liðinn i hvil-
unni. Benti alt á að hann hefði lát-
ist í svefni, þjáningalaust. Hann var
á 82. aldursári er han lézt. Fór jarð-
arför hans fram 10. apríl s- 1., að við-
stöddu miklu fjölmenni.
Sá, er þetta ritar, átti ekki kost á
að kynnast Sveini Kristjánssyni fyr
en hann var kominn undir áttrætt. Á
þeim aldri er flestum tekið mjög að
förlast; starfsþrekið er þá v'enjulega
þrotið, áhuginn á því, sem við ber í
veröldinni, lítill eða enginn og hug-
urinn orðinn sljór og dofinn. En
ekki var því svo farið með Svein.
Starfsþrek hans var undra mikið, á-
huginn heitur og lifandi fyrir flestu,
sem að framförum laut, og svo mikið
fjör og skerpa í hugsuninni að sjald-
gæft mun um mann á hans aldri. Eg
kyntist honum býsna náið þrjú síð-
ustu æfiár hans, og var svo heppinn
að geta talið hann í flokki góðvina
minna. Við vorum sambýlingar rúm-
lega ár. Þá kyntist eg bezt atorku-
seminni hans.
Þann vetur voru stundum aftaka
heljur, svo að mönnum á bezta aldri
þótti þá ekki úti verandi. En aldrei
hindruðu heljurnar Svein frá verki.
Þegar vér bæjarbúarnir vorum að
skjótast á milli húsanna, allir upp-
dúðaðir, með höfuðin á kafi niðri i
loðkrögum, þá máttiheyra sagarhljóð-
ið kv'eða við einhversstaðar í bænum.
Þar stéð hann við viðarköstinn, iðju-
maðurinn áttræði, og sagaði mönnum
til eldsneytis. Honum var jafnan
ant um að öðum gæti verið hlýtt- En
stundum vildi til að hann kom sjálfur
heim að kveldi kalinn á höndum og
andliti. En Sveini varð ekki mikið um
slíkt. Hann var ekki að kveinka sér
undan kali. Hann bara hló að þvi.
Hann hafði bundið órjúfanlegar
orða og orðtækja, þegar svo bar und-
ir.
Það var emstaklega skemtilegt að
sitja áð samræðum með Sveini. Is-
lenzkan var eitthvað svo veigamikil í
munni hans og naut sín svo vel. Og
líkast var því sem hann hefð.i æfinlega
viturleg og hnyttileg sv'ör til taks.
Fjörið : hugsuninni skorti ekki held-
ur, þótt kominn væri hann um áttrætt.
Mér er það fyrir minni, að þegar
hann kom heim að kvöldi, eftir erfitt
dagsverk, sambýlisveturinn okkar, þá
var það oftast hann sem mest lífið og
fjörið lagði í samræðurnar- Glað-
lyndi hans og óvenju notalegt spaug
brást ekki meðan eg þekti hann. Hvar
sem hann sat að samræðum mátti eiga
víst að ekki skorti fjör né skynsamleg
orð. Svona var hann síungur í anda
til hins síðasta, og svo laus við kredd-
ur og fordóma, að sliks munu færri
dæmin.
íslenzki hetjuhugurinn gamli var
ofinn inn í skap Sveins. Fornkappa-
hreystin var runnin honum í merg og
bein. Nær skapi var honum að brosa
að sárum sinum, en að kvarta undan
þeim; og fátt mundi honum hafa
þyngra fallið en að verða handbendi
annara. Hitt kails hann flestu frem-
ur: að standa straum af öðrum. Og
það mun hann hafa gert oft um æfina
Hins vegar v'ar Sveinn viðkvæmur
maður í skapi, framúrskarandi barn-
góður og innilegur vinum sínum.
bágindi annara snertu hann mjög. Og
vitanlegt var það að hann gat ekki
neitað neinum um aðstoð sína og
hjálp, enda þótt hann yrði þá að taka
sér nærri. Fyrir ástmenn sína og vini
hefði hann feginn viljað brjóta sig í
mola, og var alt af að reyna að þægja
þeim á einhvern hátt Traustari vin
og betri en hann, var ekki unt að eign-
ast. Hvort sem hann batt vinfengi
við menn eða málefni þá entist það
æfilangt. Það var alt svo traust í
pðli hans, þar var enginn lausalopa-
bragur á neinu-
í brjósti Sveins þroskaðist íslenzk-
ur kjarngróður, sem ekki hnígur fyrir
einni kuldanótt. Lögmál alföður het-
ir nú flutt þann gróður þangað, sem
vér hyggjum að v'axtarskilyrðin séu
betri en hér. Um slíkt er þvi ekki að
sakast. En vist er um það, að mörg-
um fanst mun tómlegra í Wynyard-
bæ, er Sveinn Kristjánsson var Iátinn.
7/a—’18.
7. K.
íslands blöð gjöri svo vel og taki
upp.
Minni Islands.
Ræða flutt á Islendingadaginn i
Winnipeg 2. ágúst 1918 eftir síra
* G. Árnason.
örðugleika var að etja þar, einkum
fyrstu árin. En yðjusemi og atorka
urðu þó erfiðleikunum yfirsterkari.
Þeim hjónum, Sveini og Veroniku,
varð 13 barna auðið og eru 10 þeirra
á lifi:
L Sólveig, gift Símoni Sv'einssyni í
Wynyard.
2. Rögnvaldur, giftur Jóhönnu
Björnsdóttur í Wynyard.
3. Óttar giftur Magneu 3jörnsdóttur
í Wynyard.
4. Svanberg, gftur Þorbjörgu Sveins
dóttur í Dafoe.
5- Þorkell, giftur Jóhönnu Eggerts-
dóttur i Selkirk.
•6. Rakel, gift Birni Bjömssyni
Dafoe. ,
7. Ólöf Fríða, gift Guðmundi Jósefs-
syni að Elfros.
8. Jón Halldór, ógiftur, í Kanada-
hernum á Fakklandi.
9. Vernharður, giftur Fridu Brown;
hann er i flugdeild Kanadahersins
á Frakklandi.
10. Ástríður Björg, gift Schutz lög-
reglumanni i Regina.
Árið 1905 fluttist Sveinn heit. til
Wynyard, Sask-, og kona hans
skömmu síðar. Voru þá börn þeirra
uppkomin og höfðu sum þeirra flutt
þangað á undan þeim.
Sveinn nam land skamt fyir austan
Wynyard-bæ og dvaldist þar, þar til
hann hafði unnið til eignarréttar á
frá því. Vinnan var honum skilyrði
ánægjulegs lifs.
Það getur verið hætta á því, að sá,
sem ann sér varla nokkurrar hvíldar
frá líkamlegum störfum, vanræki vits-
munalíf sitt. En fjærri fór því að
slíkt ætti sér stað um Sv'ein. Hugur
hans var sivakandi eins og hönd hans
var sístarfandi.
Lítinn kost mun hann hafa átt á
bóklegri fræðslu í æsku. En i vöggu-
gjöf var honum gefin ágæt greind.
Og svo kjarngóð var sú grelnd og
vel varðveitt, að ellin virtist engan
bug á henni vinna. Þær stundir, er
afgangs urðu Hkamlegu starfi, var
Sveinn heitinn sílesandi- Og hann
gjörði meira en bara að lesa. Hann
hugsaði vandlega um það er hann Jas.
Fyrir því hafði hann miklu meiri not
af lestri sinum en alment gjörist og
bar svo einkargott skynbragð á það,
er vel var hugsaðog sagt. Hann
hafði yndi af skáldskap, var sjálfur
vel hagorður, en fór sv'o dult með, að
fæstir vissu um það. íslenzkum
sagnafróðleik unni hann og mjög,
einkum fornsögunum, og varð varla
betur skemt en við samræður um þær.
Hann talaði svo hreina og kjarnyrta
islenzku að leitun er á stíku. Brá
oft fyrir í tali hans sjaldgæfum, ram-
íslenzkum orðum, sem aðrir áttu enga
völ á. Enda hafði hann hugsað mik-
ið um islenzkt mál sem vel máttl heyra
á ýmsum skarp-skynsamlegum álykt-
unum, er hann gjörði um uppruna
Herra forseti!
Háttvirtu tilþeyrendur!
Það er mér ljúft að mæla nokkur
orð fyrir minni Islands á þesari þjóð-
minningarhátíð okkar Vestur-íslend-
inga; og eg veit að ykkur er öllum
ljúft að minnast Islands, bæði þennan
dag og aðra daga. Lengi höfum við,
mörg okkar ávalt síðan við fluttum
hingað frá ættlandinu, minst íslands,
minst þjóðfrnis okkar, þennan dag;
og eg vona að við öll höldum áfram
að gjöra það meðan við lifum.
Hversvegna er okkur þá svo ljúft
að minnast Islands ? Það á vel við
að við reynum að gjöra okkur sem
ljósasta grein fyrir því nú, að við
stingum hönd inn í eigin barm og
reynum að skilja sem bezt tilfinning-
ar okkar og afstöðu gagnvart Islandi
og íslenzkri þjóð.
Sú saga er sögð um einn af merk-
ustu vísindamönnum Breta, Kelvin
lávarð, að þegar hann var unglingur,
hafi viðkvæði hans jafnan verið, er
um eitthvað var að ræða, sem ekki
var auðskilið: “Eg vil fá að vita
hvernig þessu er í raun og veru far-
ið”. Þefcta er hin eðlilega þrá vís-
indamannsins að skilja viðfangsefni
sín til hlítar. Og allir menn ættu að
hafa eitthvað af henni, þega um það
er að ræða, að skilja sjálfan sig og
afstöður sínar í lífinu.
Hversvegna elskum við ísland og
íslenzka þjóð?
Sálarfræðingarnir segja okkur að
sálarlif okkar mannanna sé undið úr
þremuf aðalþáttum, sem að visu séu
ekki hver öðrum óskildir, en samt
nægilega ólíkir til þess að auðvelt sé
að greina þá hvern frá öðrum. Þess-
ir þrír þættir: vitið, viljinn og til-
finningarnar. Þeir segja okkur enn-
fremur að tilfinningar okkar eigi
sama rétt á sér og vit og vilji, að þær
séu okkur jafn eðlilegar og skipi á-
kveðið rúm í lífi okkar.
Það er þessi þáttur sálarlífsins,
tilfinningarnar, sem fyrst og fremst
koma tl greina, þegar við reynum að
skilja samband vort og afstöðu til Is-
lands. Og mér finst að hér megi taka
til samanburðar þá tilfinningu, sem á,
að minsta kosti á vissu aldursskefði,
einna dýpsta rætur í sálarlífi flestra
manna; en það er ást barnsins til
móður sinnar.
Ef við nú spyrðum sjálf okkur að,
hvers vegna við elskum mæður okk-
ar eða minningu þeirra, þá gæt! svar-
ið ekki verið það, að við gerðum það
af þvi að hún móðir þín eða hún móð-
ir min væri sú mesta og bezta kona,
sem við hefðum þekt. Að öllum líkind-
um höfum við vel flest þekt einhverj-
ar aðrar konur, er við verðum að kann
ast við að hafi verið mæðrum okkar
fremri í einhverju. En þrátt fyrir
það elskar hvert okkar sina móður
umfram allar aðrar persónur, ekki
v'egna yfirburða hennar yfir aðrar
konur, heldur vegna hins sérstaka og
öllu öðru ólika sambands, sem á sér
stað milli móður og barns. Og eitt
er eftirtektarvert við ást barnsins
til móðurinnar, sem er það, að hún
verður því dýpri og einlægari, er
barnið vitkast, sem móðirin hefir lagt
meira á sig barnsins vegna, því meiri
erfiðleika og harðari baráttu, sem
hún hefir haft fyrir tilveru barnsins
meðan það var ósjálfbjarga.
Svona er ást allra sannra manna til
mæðra sinna farið. Og ást manns til
ættlands síns og þjóðar er lík henni.
Hún er blátt áfram eðlileg tilfinning,
sem á sér djúpar rætur í sálarlífi
mannsins- Hún verður ekki þaðan
upprætt með skynsamlegum ályktun-
um um það, að manni sé einhverra or-
saka vegna betra að vera án hennar;
enginn viljakraftur er nógu sterkur
til að útrýma henni alveg; hun er eitt
af sálarlífseinkennum okkar, sem við
aldrei gætum losnað við, þótt við feg-
in v'ildum.
Þegar við minnumst íslands, þá
er það meira en landið sjálft, og fólk-
ið, sem i því býr nú, sem við minn-
umst. Við minnumst sögu þjóðar-
innar, þjóðlífsins, eins og það hefir
verið frá byrjun og fram á þennan
dag. Minning okkar um land og
þjóð er ófullkomin nema hún feli í
sér þetta. Og þegar við lítum í fljótu
bragði yfir sögu íslenzku þjóðarinn-
ar, þá líklega gjörir sú hugsun fyrst
vart við sig hjá okkur, að hún sé að
mörgu leyti raunasaga. Frá því
fyrsta að Island varð að ganga út-
lendu ' konungsvaldi á hönd vegna
sundurlyndis og ójafnaðar hinna is-
lenzku höfðingja, hefir eitthvert út-
lent kúgunarvald dregið þrek og kjark
úr þjóðinni, framundir þessa síðustu
áratugi. Noregskonungar hrifsuðu
undir sig réttindin, sem höfðu áður
verið í höndum íslendinga sjálfra; og
eftir því sem lengra -leið frá þeim
tíma, er ísland glataði þjóðarsjálf-
stæði sínu, kreptust járn&lær konungs-
valdsins og verzlunareinokunarinnar
fastar og fastar jtan um þjóðina; og
sv'o fast var að|crept,að lokum, að
furða er að öll n.anndá'S og allur dug-
ur skyldi eigi /zyðileggjast að fullu
og öllu.
Það má heití-i að þessum ófrelsis-
hörmungum sé nýlega aflétt á ís-
landi, eins og rtíunar n.á segja að sé
víðast hvar í iheiminam, þar sem
frelsi hefir rutt sér til rúms; það er
stutt síðan alV' frelsisireyfingarnar
fóru að bera ávexti, þegar það er bor-
ið saman við þ au tímab'l, er sagan seg
ir frá. En y íir því me;um við gleðj-
ast, að á ættla.ndi okkarhefir mikið á-
unnist á skö' imi'n tírm. Eftir því,
sem við fáuni be^t seð, er það eitt af
mestu áhugamálum allra Islendinga
áð þjóðin verði sem frjálsust að unt
er, að hún fái sem fullkomnast stjórn-
arfarslegt sjálfstæði og standi í öllu
jafnfætis sambantlsþjóð sinni. Þetta
virðist nú vera vilji allra og einlæg
ósk, þótt ef til vill einhver ágreining-
ur kunni að eiga sér stað um það,
hvernig eigi að fá því framgengt.
Hvern mundi hafa dreymt um þáð nú
fyrir nokkrum árum, að danskir
stjórnmálamenn mundu verða sendir
heim til íslands til að ræða við ís-
Ienzka stjórnmálamenn um samband-
ið milli Islands og Danmerkur? En
nú er svo komið að þetta hefir verið
gjört. Og látum okkur öll óska þess,
að samningarnir, sem nú þegar munu
vera um garð gengnir verði sem við
unanlegastir fyrir íslenzku þjóðina
og henni til sem mestrar blessunar
iframtíðinni. Eða hv'ern mundi hafa
dreymt það nú fyrir örfáum árum,
að íslendingar sendu sín elgln skip
til annara landa, og að nýir verzlun-
arvegir opnuðust, má ske til ómetan-
legs gagns fyrir land og þjóð-
Það er saga landsins og kjör þjóði
arinnar á liðnum öldum, þær raunir,
sem hún hefir þolað án þess að bug-
ast, og hið nýfengna vaxandi frelsi
og þroskun, sem gjöra okkur ísland
kærara en það jafnvel hefði getað
verið, hefði það verið stórt og vold-
ugt land. Vegna þess að það hefir
verið smátt og fátækt, þetta föður-
land okkar, tekur okkur svo sárt til
þess; og það á, vil eg segja, ekki lít-
inn þátt í því að ást okkar til þess er
djúp og einlæg.
Minningarhátíðin okkar — Islend-
ingadagurinn, eins og við nefnum
hann — ætti að vera meira en endur-
minningahátíð; við eigum að gjöra
meira en að minnast íslands og þess
að við erum af íslenzku bergl brotn-
ir. Hvað annað og meira getum við
gjört? HvSða þýðingu hefir þjóð-
erni okkar hér í nýju landi, þar sem
við ásamt mörgum þúsundum annara
erum að umskapast i nýja þjóð? í
annari ræðu, sem flutt hefir verið hér
í dag, var vitnað til nokkurra orða
eftir fyrverandi forseta Bandaríkj-
anna, Theodore Roosewelt, og þar á
meðal voru þessi orð: Þeim manni
ber að vantreysta, sem ekki á nelna
föðurlandsást.” Þessi orð eru eftir-
tektarverð, og það felst í þeim mikill
sannleikur. Alveg eins og við mund-
um vantreysta þeim manni til að taka
góðan þátt í nokkrum velferðarmál-
um, sem skortir ást og ræktarsemi við
heimili sitt eða þá, sem honum eru
nánastir, svo ber að vantreysta þeim,
sem hafa enga föðurlandsást, til
heppilegrar afstöðu og þátttöku í
þjóðmálunum.
Það liggur í augum uppi, að þeg-
við ekki borið aðra föðurlandsást í
brjósti en ást til Islands. Og vegna
þess að föðurlandsástin er tilfinnlng,
sem á sér djúpar rætur í sálarlifi okk-
ar, í mannlegu eðli, mætti segja, hljót-
um við að hafa þessa föðurlandsást
hér um langan tíma. En er hún þá
því til fyrirstöðu að við getum orðið
góðir og nýtir borgarar i þessu nýja
landi?
Hér virðist mér að mikill misskiln-
ingur sé ráðandi hjá þeim, sem halda
því fram, í allri einlægni að virðist,
að alt, er við höfum komið með hing-
að, hljóti að vera því til fyrirstöðu
að við verðum góðir kanadiskir borg-
arar. Enmitt vegna þess, að við höf-
um ættjarðarást, þegar við komum
hingað, má treysta okkur til þess að
fá nýja og aukna ást á Kanada og
þeirri þjóð, sem við eruimað leggja
efnivið í ásamt svo mörgu öðru fólki.
í félagslegu lífi sinu og sambandi við
annað fólk er hver einstaklingur ekki
ólíkur tré,- sem stendur þar stöðugar
og þolir því betur öll veður, sem ræt-
ur þess ná lengra út í allar áttir.
Það er þá skylda okkar sem Islend-
inga að vernda tungu okkar og þjóð-
erni í lengstu lög; og það er skylda
okkar sem borgarar hér, að glæða í
sjálfum okkur alt það, sem gjörir
okkur að sem nýtustu og beztu fólki.
Föðurladsást er eitt af því, sú eðli-
lega föðurlandsást, sem er okkur eig-
inleg, líkt og ástin til móðurinnar er
hverju barni eiginleg. Verndum þjóð-
ernisarf okkar í lengstu lög; þann arf,
sem hefir borið frægðarorð Islands
út um önnur lönd; andlega arfinn,
sem við öll eigum í máli okkar og
bókmentum- Við elskum þetta, því
það er okkur í té látið af móður okk-
ar allra, en við þurfum enn sterkari
og einlægari vilja til þess að gjöra
alt, sem í okkar v'aldi stendur, til að
vernda það og geyma með þakklátum
huga. Megi það verða sameiginlegt
áhugamál okkar allra. Menn segja
að nú sé ekki tími til að hugsa um
annað en þáttöku i hinni miklu bar-
áttu, sem stríðið leggur okkur á herð-
ar, sem er barátta fyrir viðhaldi lýð-
frelsisins í heiminum. En hvaða
stórræði, sem fyrir höndum eru, er á-
valt réttur tími til að glæða í sjálfum
sér ást til íslands og ást á öllu góðu,
sem við höfum flutt með okkur þaðan.
Ávalt er réttur tími til að meta rétt
þjóðararf okkar og okkur sjálf; ávalt
féttur tími til að þroskast sem menn
og verða hæfari til að byggja um
dugandi þjóð, sem elskar land sitt og
vinnur samhuga að þrifum þess.
Endurminnmgar frá
Miklagarði.
Eftir
Henry Morgenthau
fyrv. sendiherra Bandaríkjanna
Framh.
Francis Joseph, Austurríkiskeisara
var kunnugt um að stríð mundi vera
t aðsigi.
Sendiherra Austurríkis í Mikla-
garði, Pallavicini, beinlínis viðurkendi
fyrir mér, að Miðveldin hefðu verið
við stríði búin. — Hinn 18- ágúst, sem
var afmælisdagur keisarans, fór eg
yfir til sendiherrabústaðarins, eins og
að undanförnu, til þess að láta í ljósi
árnaðaróskir mínar. Og eins og að
líkindum ræður, hneig samtalið fyrst
og frenvst að hinum aldna þjóðhöfð-
ingja, er þann sama dag fylti áttatiu
og fjögra ára aldurinn. Pallav'icini
talaði um keisarann með dýpstu lotn-
ingu. og til þess að geta sýnt mér
fram á með sem ljósustum rökum,
hve keisarinn fylgdist vel með í öll-
um málum, þá vitnaði hann til núver-
andi ófriðar. í maímánuði árið þar
á undan, hafði Pallavicini fengið á
heyrn keisara og átti við hann alllangt
samtal; og sagði Pallavicini mér, að
keisarinn hafði þá fullyrt að Norður-
álfustríð mundi óumflýjanlegt. Mið-
veklin gætu aldrei tekið gildann hinn
svonefnda Bucharest-samning, að því
er snerti Balkanmálin, og þeirri deilu
yrði aldrei til lykta ráðið á viðunandi
hátt, öðruvíst en með úrslitastríði. —
Bucharest-samningurinn var gjörður
enda annars Balkan-ófriðarins, og
skifti mjög löndum Tykja í Norður-
álfunni, að undanteknum Miklagarði
og dálítilli sneið, er umhverfis lá, á
milli Serba og Grikkja. — Samningur
þessi jók mikið á veldi Serbiumanna,
og svo höfðu auðæfi og framleiðslu-
skilyrði þeirra aukist, að Austurríkis-
mönnum stóð af hinn mesti ótti, og
hugðu að með því væri verið að
Ieggja hornsteininn undir voldugt ríki,
sem gæti seinna meir orðið þrándur í
götu Austurríkis, og skapað innlim-
unarhugsjónum þess aldurtila. Um
þesar mundir var mikill fjöldi serb-
nesks fólks háður oki Austurríkis-
manna, einkum þó 1 fylkjunum Bosnia
og Hersegovina, og þráði það und-
antekningarlaust að geta sameinast
aftur móðurþjóðinni. — Og svo kom
líka hitt til greina, að hernaðarráð-
stafanir Þjóðverja að austan, frá
þeirra sjónarmiði, beinlínis kröfðust
þess að Serbía skyldi verða eyðilögð,
þvi hún var einmitt sá þröskuldur, er
stóð í vegi fyrir Þjóðverjum austur á
bóginn. Þjóðverjar og Austurríkis-
menn höfðu. beðið þess með óþreyju,
að Balkanistríðið mundi gjöra út af
við Serbíjj sem þjóð — að Tyrkir
myndu, með öðrum OTðum, brytja
niður til agna hersveitir Péturs kon-
ungs. Þetta var í raun og veru það,
sem Þjóðverja kröfðust, og af þeirri
HEIMSINS BEZTA
MUNNTIÓBAK
COPENHAGEN
Hefir góðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölom
Austurríkismenn, að koma í veg fyrir
Balkanstríðin. En árangurinn varð
allsendis öfugur við það, er þeir
höfðu ætlast tib — Serbía kom út úr
eldraununum stærri og sterkari en
nokkru sinni fyr og bauð Þjóðverj-
um byrginn. Flestir sagnfræðingar
halda því fram, að samningurinn í
iBucharest hafi hlotið óumflýjanlega
að leiða til stríðs. Og eg hefi per-
sónulega játningu Pallavicini mark-
greifa fyrir því, að slíkt hafi og verið
skoðun Francis Joseph keisara. —
Samtal þettia, er eg hefi áður minst
á, fór fram í maí, eða meira en mán-
uði áður en hertogahjónin voru myrt.
Af þessu er augljóst, að til ófriðar
mundi hafa dregið engu að síður, þótt
eigi hefði unnið verið hermdarverkið
i Serajevo. Það var aðeins notað
sem blekkingarmeðal, grýla, til þess
að hrinda af stað þessum skelfilega ó-
friði, sem Miðveldin höfðu fyrir
löngu lagt grflndvöllinn að, og einung-
is beðið eftir hinum hentuga tíma!
III.
Mánuðina ágúst og september hélt
Wangenheim uppteknum hætti, ýmist
[fullur af yfirlæti og hroka, sökum
hinna þýzku sigurvinninga, eða þá
þunglyndislegur og hugsjúkur, ef hon-
um þótti ekki alt ganga að óskum á
vígstöðvunum. Mér sýndi hann, sem
Ameríkumanni nokkumvegin viðun-
verður engum — engum hlíft! ÖIl
listaverk Parísarborgar flytjum vér
til Berlínar, alveg á sama hátt og
Napoleon flutti listaverkasafn ítalíu
til Frakklands.”
Framh.
Dánarfregn.
Hinn 3. maí s. I. andaðist að heimilí
sínu i minneota, Minn., sómakonan
Katrín Magnúsdóttir Ólafsson, kona
Jónasar Ólafssonar. Katrín sál. var
fædd í febrúar árið 1835 á Nesi í Loð-
mundarfirði í Norður-MúJasýslu á
íslandi. Foreldrar hennar voru þau
hjón Magnús, sem þá bj- á Nesi og
kona hans. Þau hjón, foreldrar Kat-
rinar sál. mun hafa verið fremud fá-
tæk, en börnin mörg. Var Katrín sál.
því á unga aldri tekin til fósturs af
föðursystur sinni og manni hennar,
sómahjónunum Magnúsi Guðmunds-
syni og konu hans Sigríði Jónsdóttur;
þau hjón bjugguw Hnefilsdal og Gauks
stöðum á Jökuldal. Þau hjón ólu hana
UPP og dvaldi hún hjá þeim þar ti»
hun v'ar rúmJega tvítug. Þá giftist hún
fyrra manni sínum, Jóni Péturssyni
með honum mun hún hafa búið um
16 ár. Þá dó hann, og tvö börn sem
þau áttu dóu í æsku, en tvö önnur
Juifðu, stúlka og piltur.
Árið 1878 kom Katrín sál. til Ame-
andi kurteisi í umgengni, en þó lítt | ríku, og staðnæmdist i grend við
þakklæti; en ernidrekum óvinaþjóða iMinneota Lyon C. O-, með þessi tvö
sinna sýndi hann jafnaðarlega kalda j'börn sín. En svo var hún fátæk, að
fyrirlitningu. Hann sat löngum á
steinþrepinu fyrir framan kofa þann,
er áður hefir verið getið um, þvi þar
var han nennþá nær sambandi viö
Corcovado Ioftskeytastöðina, og fljót-
ari til taks að fá fréttir þær, sem hon-
um voru iðulega sendar frá Berlin.
Hann lét aldrei nokkurt tækifæri ó-
notað til þess að hampa á lofti hinum
miklu sigurvinnngum þjóðar sinnar,
og í seinni tíð var hann teklnn að
leggja það í vana sinn, að heimsækja
mig daglega, án nokkurs fyrirvara,
og lesa fyrir mér síðustu fregnirnar,
er hann fékk. Hann var ávalt opin-
skár og stundum nærri þvi ótrúlega
málhvatur, af manni í hans stöðu.
Eg minnist þess lengi, hve undarleg
framkoma háns var daginn þann, sem
Bretland hið mikla fór í stríðið. Hann
virtist altaf hafa dáðst að Englandi,
en þó einkum Bandaríkjunupjc “Það
eru aðeins til þrjú stórveldi,” var
hann vanur að segja: “nfl. Þýzkaland
England og Bandaríkin.” “Og ef
þessi þrjú ríki gengju í bandalag, þá
gætu þau tvímælalaust drotnað yfir
allri veröldinni,” bætti hann við. —■
En álit hans á Englandi var ekki lengi
að breytast, er stórveldi það ákvað
að fara i stríð, til þess að vernda,
helga milli-þjóða sáttmála.
Wangenheim hafði spáð þvf, að ó- mal
friðurinn mundi ekki standa yfir
nema stuttan tíma, og að 2. dag ,sept-
embermánaðar mundu
halda innreið sína í París.
Hinn 5. ágúst heimsótti eg Wan-
genheim, og Var hann í sérstaklega
æstu skapi. Barónessa von Wangen-
heim sat í stofu sinni, sokkin niður í
að lesa Endurminningar móður sinn-
ar, frá stríðinu 1870, og fansf þeim
hjónum báðum eins og fregnirnar frá
Englandi snerta þau blátt áfram per-
sónulega, umfram annað fólk. — En
það, sem þó vakti mest bæði undrun
mina og eftirtekt, var hið dæmalausa
skilningsleysi, sein virtist koma fram
þjá Wangenheim, að því er til kom
afstöðu Englands. “Alt saman póli-
tík, ekkert annað en kolbikuð pólitík
á hlið Englendinga!” hrópaði hann
upp yfir sig hvað ofan í annað.
Skoðanir hans voru alveg nákvæm-
lega hinar sömu og þær, er Bethman
von HoIl,weg hélt fram, að þegar í
ar við komum hingað til lands, getum ástæðu reyndu hvorki þeir, né heldur
harðbakkana slægi, þá voru allir
þjóðasamningar ekkert annað en
pappírstætlur — “scrap of paper”.
Hinn 26. ág. var eg á skemtigöngu
og hitti Wangenheim af hendingu-
Hann byrjaði, eins og hann var vanur,
að tala um sigurvinningar Þjóðverja
á Frakklandi og að innan skamms
mimdu þeir verða komnir til Parisar.
Hann sagði einnig að það mundu
verða Krupp-fallbyssurnar, er gjöra
mundu út um stríðið. “Og þér skuluð
muna það vel,” bætti hann við digur-
barkalega, “að vér Þjóðv'erjar erum
að fara í stríð, og eftir það tökum vér
eigi tillit til nokkurs annars, en okkar
eigin hagsmuna. Oss skal eigi henda
hið sama i þetta sinn, og í síðasta ó-
friðnum 1870, þegar Victorla drotn-
ing, Rússakeisari og Francis Joseph
gripu fram fyrir hendur vorar og
komu oss til þess að hlífa París. —
Nú verður París ekki hlíft — það
hún varð að taka til láns nokkuð af
fargjaldinu fyrir sig og börnin; og
varð hún því að taka hvaða vinnu,
sem hún gat fengið, og þær mæðgur,
þvi stúlkan var vaxin og myndarleg,
til að vinna upp skuldirnar; drengur-
inn var ungur, um 12 ára. En eftir
fárra ára 'dvöl hér misti hún bæði
börnin, og var það sárt ofan í ýmsar
raunir, sem hún var búin að ganga í
gegnum. En hún bar það, sem ann-
að, með þolgæði, kjarki og stillingu,
sem hún var svo auðug af. Enda
studdist hún við æðri kraft, því hún
var sann-guðhrædd kona.
Eftir tvö ár, eða svo, sem Katrín
sál. hafði dvalið hér í landi, fór hún
sem bústýra til Jónasar Ólafssonar,
sem þá hafði tekið sér land í Islend-
ingabygðinni í Lincoln, C. O., Minne-
sota. Hann Var ekkjumaður, mjög
fátækur, eins og vér fleiri landnemar
á þeirri tið. En hann átti tvo drengi
á barnsaldri. Það fór svo að þau
giftust, og bú þeirra blómgaðist bráð-
lega, og það svo, að þau urðu stórum
efnum búin- Og þarna bjuggu þau
blómabúi í nær 30 ár. Þá seldi Jónas
bú sittog jarðir fyrir nokkrum árum
og flutti til Minneota; bjó þar til
niyndarlegt heimili; og þar hafa þau
búið síðan, og þar sálaðist Katrín 3.
sem fyr segir, og var jörðuð 6.
s. m. að viðstöddum fjölda fólks.
Einn son eignuðust þau Jónás ög
Þjóðverjar íKatrin, og komu honum myndarlega
'til manns. Hann er mörgum Vestur-
íslendingum að góðu kunnur. Það
er síra Carl J. Olson, nú prestur hjá
ensku mælandi fólki vestur í Sask.,
Canada.
Katrin sálaða var góð eiginkona,
þolinmóð, eftirlát óg ástrík, og þá
var hún ekki síður alúðleg og um-
hyggjusöm móðir og stjúpmóðir.
Stjúpsonum sinum reyndist hún sem
bezta móðir- Sem húsmóðir var hún
geðprúð, notaleg og nærgætin, og öl^-
um, sem hún kyntist, sýndt hún góð-
semd og göfuglyndi. Minning henn-
ar geymist því með ást og virðingu,
ekki einungis í hjarta eftirlifandi eig-
inmanns, sonar og stjúpsona, heldur
einnig allra þeirra mörgu, sem kynt-
ust henni og nutu þeirrar ánægju að
kynnast hennar góðsemi og göfug-
lyndi.
Katrín sál. var sannköluð prýði
heinlilis síns, sómi stéttar sinnar og
höfuðprýði bænda sinna.
Góðkunningi hinnar látnu.
WHEN using \
WILSONS
FLY PADS
fe^READ DIHECTIONS
CAREFULLY AND
U FOLLOW THEM,
EXACTLY.
Er miklu betri en gúmi flugnapapplr-
lnn. Hreinn 1 meCferð. Fæst hjft
lyfsölum og matvörusölum.