Lögberg - 22.08.1918, Qupperneq 4

4
r %.v - •
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. AGÚST 1918
ögbecg
Gefið út hv«m Fimtudag af Th« Cal-
umbia Pre**, Ltd.,fCor. Wiiliam Ave. &
Sherbrook. Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARRY 418 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. Vopni, Business Manager
Otaná«kri(t til blaSsinc
THE 801UMBIA PRESt, Ltd., Box 3172, Winnipog,
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERQ, Box 3172 Winnipog, K[an.
VERÐ BLAÐSINS: *2.00 u«n AriB.
^Þ-27
Euuiuuu»iMuiMimiiHimRuiuiiiiiniiiinuuiniiuiiiHiiiniiiiiiiiiiiiuwíiiiiBiHiintiiiiHHíui!iuiiiiiiiiHHitiiiiiuamiiiiiuHmiii
Sáttmáli Islendinga.
Það hefir víst verið ljóst öllum lesendum
vorum, að samningar á milli Islendinga og Dana
hafa staðið yfir í Reykjavík á Islandi undanfar-
andi, og hafa allir Islendingar beðið eftir því
með óþreyju að sjá hver endir þar á yrði. Nú
eru þessir samningar fullgerðir af báðum máls-
aðilum, og birtum vér þá í heilu líki á öðrum stað
bér í blaðinu, og geta menn athugað þá sjálfir
og myndað sér afstöðu gagnvart þeim. Sjálfir
böfum vér ekki enn átt kost á að yfirfara þá
nógu vel til þess að kveða upp dóm um þá, en
það skal gjört við fyrstu hentugleika.
Vér þykjumst þess fullvissir, að ýmislegt í
þessum samningum muni ekki falla Vestur-ls-
lendingum í geð, og ættu þeir þá að láta mein-
ingar sínar í Ijósi hispurslaust, því að þótt að til
séu menn á ættjörðu okkar, sem k\inni að lita
svo á, að vér séum útlendingar orðnir, og að oss
varði því ekkert um þeirra sérmál, en slíkt eru
að eins óforsjálir menn, sem svo hugsa eða mæla
Sá hugsunarháttur getur ekki verið málstað
þeirra stoð, né heldur getur hann létt af sjálfum
oss þeirri byrði skyldunnar, að vinna ættlandi
voru, íslandi, alt það gagn er vér megum — gofa
því það bezta er vér eigum, alt af og undantekn-
ingarlaust, en ekki síst þegar jafn mikil tíðindi
;eru að gjörast hjá þjóð vorri og nú. Án tillits
til þess hvort að mönnum líkar betur eða ver.
1 langa tíð hefir þjóð vor átt í stríði — stríði
út á við — í stríði við útlent vald, sem hefir með
valdi sínu þröngvað kosti hinnar fámennu ís-
ienzku þjóðar, en hún hefir staðið stöðug við
frelsishugsjónir sínar fram á þenna dag. Og
stríð hefir borist inn fyrir landhelgina, inn í
landið, og bræður þar borist á pólitískum bana-
spjótum. — Það er því ekki að undra þótt þjóð-
in þrái frið. — En til þess að nokkuð sé unnið
með friði, þá verður hann að geta orðið varan-
legur. Svo varanlegur, að órói og óánægja falli
niður, og menn geti snúið heilum hug sínum frá
stríðsmálunum og að innbyrðis áhugamálum.—
En til þess að það megi verða, þá verður sigur-
þrá og frelsishugsjónum íslendinga að vera
borgið.
Mörgum mönnum þótti það mikiil viðburð-
Þe?ar það fréttist að Danir voru orðnir svo
áfram um að semja við Islendinga um samband
Dana og forna lýðveldisins fræga, Islands, að
þeir vildu vinna það til, að sækja Islendinga
líéim til þess, og jafnvel töldu það atvik sigur
fyrir hina íslenzku þjóð. Því voru Danir svo
ófram um að semja einmitt nú, þegar nálega all-
ur heimurinn er að berjast fyrir tilverurétti og
sjálfsákvörðunarrétti allra smáþjóðaf Var það
af því að þeir vildu unna Islendingum þess frels-
is, er þeir voru svo lengi búnir að þrá, og bérjast
fyrir ? Eða var það af því að þeir voru hrædd-
ir við dóm þeirra manna, sem í nálægri fram-
tíð væntanlega standa á hálsi yfirgangs og of-
beldis, þess er þeir sjálfir hafa sýnt hinum þrótt
minni bræðrum sínum, og þeir hafa verTð að
berjast á móti í mannsaldur, og vildu svo vera
búnir að binda hnútinn áður en dómur sá yrði
uppkveðinn? Við fyrsta lestur þessa samnings
getur vér eigi varist þeirrar hugsunar að svo
hafi verið.
Það sem að oss virðist hafa verið skýlaus
réttarbót, fram yfir það sem áður var, er það
að Islendingar eru undanskyldir þátttöku í hern
aði, og að Danir lofast í þessum samning til þess
að kynna það öllum þjóðum, að hin íslenzka þjóð
ætli engan gunnfána að hafa, og að Islendingar
séu undanþegnir herskyldu. Hitt er hinn ís-
lenzki siglingarfáni, sem að þeir vitanlega þorðu
ekki að neita íslendingum um.
Vér höfum verið að draga upp mynd í huga
vorum af sjálfstæðu ríki — lýðveldi eins og það
var áður. — Vér vorum að hugsa um Fjallkon-
una norður við heinlskaut í svalköldum sævi,
krýnda lýðveidis kórónunni, sem hún áður bar,
en þessír samningar, ef þeir verða að lögum,
gera þá von að engu, því samkvæmt þeim kon-
ungssambandið að vera um aldur og æfi.
Ummæli Dr. Frank Crane
Fyrir hverju erum vér að berjast?
Það er afar-áríðandi að vér gerum oss ljóst
hvernig svara skuli þessari spurningu.
Vér erum ekki einungis að berjast til þess
að brjóta á bak aftur hinn þýzka her. — Og hvað
mundi taka við að því loknu? Þó er það auðvit-
að fyrsta verkið, sem vér verðum að vinna, en
ef vér gerðum hvorki annað né meira en það,
mundum vér eiga á hættu að þurfa að byrja á
nýjan leik — nýju stríði, áður en langt um liði.
Það er ekki tilgangur vor — eftir að vér
höfum unnið sigur yfir hinu þýzka hervaldi —
að kvelja allan hinn þýzka lýð, flytja hann nauð-
ugan í burtu, selja hann í þrældóm, eða brenna
borgir, eins og Þjóðverjar sjálfir gerðu í Belgíu
Slíkt gethr engin göfug, sann-mentuð þjóð látið
sér til hugar koma. Því líkt athæfi er bæði ilt og
afskræmilegt. — Þýzkir hermálasnápar telja sér
slíkar aðfarir samboðnar, en vér gerum það ekki
Hvað er það þá í raun og veru, sem vér er-
um að berjast fyrir?
Vér erum að berjast til þess, að hrinda af
stað stjórnbyltingu í Þýzkalandi, Austurríki,
Búlgaríu og Tyrklandi.
Vér erum að berjast til þess, að koma á fót
lýðfrjálsu stjórnskipulagi á meðal þessara þjóða
Vér getum ekki eyðilagt þær — viljum það held-
ur ekki. En vér megum til að breyta þeim.
Vér getum fyrst og fremst breytt þeim, með
því að vinna gjörsigur á herstjórnarkerfi þeirra
— því kerfi er heldur þeim í Þrældómi þræl-
dómsins. Þessvegna er hluttaka vor í stríðinu
réttmæt og nauðsynleg.
En í viðbót við herstyrk vorn, verðum vér
að hafa útbreiðslustarfsemi.
Alveg eins og Þjóðverjar útbreiða málstað
sinn um víða veröld með mútum og lygum, þurf-
um vér einnig að útbreiða með jafnmiklu kappi
á meðal fólks Miðveldanna, boðskap heilbrigðrar
skynsemi og frelsisástar. Því eftir að vér höf-
um unnið sigur á þeim þjóðum, hljótum vér að
hafa við þær viðskifti, en meðan sami einveldis-
andinn ríkir meðal þeirra, eru öll viðskiftasam-
bönd óhugsandi.
Þessvegna ættum vér að styðja og styrkja
hverja lýðfrelsishreyfingu á meðal Þjóðverja í
Ameríku, það gæti orðið bræðrum þeirra í
heimalandinu til þarfrar fyrirmyndar.
Því meira af óeðlilegu hatri, sem vér sýn-
um hinni þýzku þjóð, þess margfalt fastara
fleygjum vér henni í járngreipar hervaldsins,
ineð því hún mundi þá skoða þann flokkinn, sinn
eina verndara.
Þeim mun skýrara, er vér reynum að sýna
íbúum óvinaríkjanna, að vér erum að berjast
fyrir frelsi þeirra, þess fyr vinnum vér fullkom-
inn sigur.
Vér getum hatað þá einveldishöfðingja, er
viltu þjóðirnar út í þetta stríð, en vér megum
ekki hata fólkið sjálft, vér verðum ávalt að
halda fyrir því opnum dyrum til iðrunar — til
þess að það geti losnað við þau stjórnarvöld, er
að eyðilegging þess unnu, svo að það geti orðið
hluttakandi í því frelissambandi veraldarinnar
sem hlýtur að myndast friðinum til verndar, að
loknum yfirstandandi ófriði. Þetta er í samræmi
við heilbrigða skynsemi. —
Hugsið um það!
Sendið drengjunum böggla.
Matsparnaðarnefnd Canada stjórnarinnar
(“Canada Food Board”) hefir nýlega gefið út
ýmislegar fróðlegar upplýsingar um matsparn-
aðarstarf sitt og þær heillavænlegu afleiðingar
sem af því hefir leitt fyrir sambandsþjóðirnar.
Meðal ráðstafana sem nefndin hefir gert eru
þessar:
Óþörf eyðslusemi matvæla er háð þungum
fjársektum og hinum ýmsu sveitahéruðum lands
ins hefir verið veitt fullt vald til að hafa alla
sparnaðarumsjá á hendi innan sinna takmarka
og að hegna einstaklingum eða félögum fyrir
óþarfar vöruskemdir.
Brauðgerðarstofnanir hafa verið skyldaðar
til þess að gera allar samskonar brauð, sem ekki
felur í sér meira en 76 per cent af hreinu hveiti-
mjöli.
Engum er leyft að draga að sér meiri mat-
væli, en hann þarfnast fyrir hús sitt eða starf
um ákveðin stuttan tíma. Og þegar upp hefir
komist að einhver hefir brugðið frá þeirri skip-
an, þá hefir nefndin látið taka vörurnar og selja
þær. Tilbúningur þeirra fæðutegunda, sem
krefjast óþarflega mikils sykurs eða feiti, hefir
verið bannaður.
Opinberir greiðasölustaðir hafa verið skyld
aðir til þess að fylgja ákveðnum fyrirmælum
um sparsemi í notkun ákveðinna fæðutegunda,
og hefir þetta orsakað mikin sparnað, kjöt,
hveitimjöls, smjörs og osta, og hjálpað þannig
tif að auka fóðurforða hermanna í Errópu.
stjórnin hefir og tekið að sér nákvæma umsjá
allra fæðutegunda, sem fluttar eru út úr landinu
með því augnamiði, að ekkert skuli útflutt til
annara landa en þeirra, sem þarfnast þeirra
fæðutegunda fyrir hermenn sambandsþjóða
vorra.
Gangur vöruflutningslesta á járnbrautum
hefir og verið svo ákveðinn og honum stjórnað
svo, að engar vörur þurfa að skemmast í flutn-
ingi vegna nokkurra tafa á gangi vagnanna.
Ýmsar aðrar nytsamar ráðstafanir hefir
nefndin gert, sem allar lúta að því sama tak-
marki, að sem allra mest sparist hér í heima-
landi, til þess að auka matarforða hermanna
sambandsþjóðanna.
Afleiðingarnar af öllum þessum ráðstöfim-
um eru þær:
1. Að flutningur nautakjöts frá Canada
hefir aukist um 75 miljónir punda árlega frá því
sem var á tímabilinu frá 1910 til 1914. Þessi ár-
legi aukningur nemur 6,795 percent.
2. Útflutningur svínakjöts hefir aukist um
125 miljónir punda á ári síðan stríðið hófst, sú
aukning nemum 571 per cent umfram það, sem
árlega var útflutt á 5 ára tímabili áður en ófrið-
urinn hófst.
3. Áður en stríðið hófst, keypti Canada 7
miljónir punda smjörs frá öðrum löndum. Nú
framleiðir landið nægilegt til heima nautnar og
flytur þess utan 4 miljónir punda út á hverju ári
4. Það er áætlað að Canada hafi flutt út
frá 25 til 30 per cent meira hveitimjöl á síðasta
ári, heldur en hægt hefði verið að selja, ef íbúar
landsins hefðu ekki sparað alt það sem þeir gátu
samkvæmt tilmælum nefndarinnar, og undir fyr-
irskipunum, sem hún hefir gert.
5. Með því að ákveða blöndun hveitimjöls
hér í landi, hefir Canada sparað 20 þúsund tunn-
ur mjöls á hverjum mánuði, áður át Canada-
þjóðin 800 þús tunnur mjöls á mánuði, nú að
eins 600 þús. tunnur. Þessi spamaður þýðir
hartnær hálfa þriðju miljón tunna mjöls á ári.
6. Kjötspamaður Canada þjóðarinnar er
áætlaður nægur til þess að nægja hálfri miljón
hermanna, eða rúmlega það.
7. Sykursparnaður Canada nemur nú í ár
meira en 100 þús. smál., miðað við sykureyðslu
þjóðarinnar árið áður.
8. Með ráðstöfunum nefndarinnar um
flutning matvæla með járnbrautum, hafa spar-
ast 8 hundmð vagnhleðslúr af matvælum, hvert
vagnhlass um 39,000 pund.
9. Okurgróði hefir og verið takmarkaður,
svo sem mest hefir verið mögulegt, t. d. kostaði
hveitimjöl vorið 1915 $14.50 hver tunna, þó bónd
inn fengi ekki nema $6.93 fyrir hveitið sem í
hana fór, en á s.l. vori kostaði hveititunnan að
eins $11.00, en bóndinn fékk $8.32 fyrir hveitið
sem í hana gekk.
Af þessum skyldu-sparaaði leiðir verzlún-
arþurð, sem nemur nær 50 miljónum dala á
mánuði.
Vörur þær, sem flytjast verða og geymast
í kælirúmi og sem flytjast verða til hermanna
vorra í Evrópu eru, þó þær virðist miklar að
punda fjölda, að eins smáræði við það sem þörf-
in krefur, eins og tafla þessi sýnir:
Pundatala nú Endist
í Canada að eins
Smjör............. 1,689,260 pund 21 kl.stund
Ostur ............ 2,190,098 “ 2y2 daga
Nautakjöt ....... 17,203,918 “ 2% daga
Svínakjöt........ 29,458,903 ‘ ‘ 14% daga ma
Reykt kjöt ..... 13,113,967 “ 5% daga
1 þessari töflu em ekki teknar til greina þarf
ir Frakklands eða Italíu. En hér er önnur tafla,
sem sýnir verð í sambandslöndunum á þeim vör-
um, sem aðallega verður að vera lífskjami her-
sveita allra semherja vorra.
Fæðuskamtur Samhcrja vorra.
Bretland. Frakkland. ftalía.
Allskonar nýtt kjötmett. Viku úthlutun fyrir fulloröna 1 pd. fyrir barn 8 únzur. KJöt 111 fáan- legt og verð hátt. Nautakjöt 60c. tll 90c. pd. og svtnakjöt 80c. pd. 4 kjöt-dagar t viku. KJöt lttiö og dýrt. Nauta- kjöt 89c. pd„ kálfskjöt 66 til 79c. pd.
SvinaJjJöt^ Viku úthlutun fyrir fulloröna 1 pd. fyrir börn 8 únzur. Ill-fáanlegt nema með afar verði. Úthlutað þar sem fáanlegt er 5 únzur á mán.
Brauð Herbrauö að Léleg tegund eins ekki herbrauða 4 lb. skamtaö. 10 únz. á viku. Vikuskamtur 3 Ib. 8 flnzur af strtðsbrauöl
Smjör og smjör Ilki. Vikuskamtur b Ill-fáanlegt únzur. smjör 90c. pd. Skamtað eftir föngum I hér- uðum sem þaö fæst t.
Svlnafeiti Vikuskamtur 2[IU fáanlegt. unzur. Úthlutað t hér- uðum þar sem þaö er fáanlegt
Sykur Vikuskamtur 8 únzur. Vikuskamtur 4 einn tíundi únz Vikuskamtur 2 % únzur.
Te. 2 unzur á viku. Skamtað eftir föngum.
Einhver kann nú að spyrja, hvað allar þess-
ar undangengnu skýrslur, komi við beirri á-
skomn sem fyrirsögn greinarinnar ber með sér
— að senda böggla til hermanna vorra á vígvell-
inum. Jú, það kemur málinu við, og er í raun
réttri mergur þess. Því að taflan síðasta sýnir
lójslega — Ijóslegar miklu, en almenningur mun
að þessum tíma hafa gert sér nokkra hugmynd
um, hve afarmikill skortur er á þeim vörum í
bardagalöndum samherja vorra. Satt er það
að vísu, að skamturinn sem að síðari taflan til-
tekur, er það sem ætlað er hverjum fullorðnum
manni eða konu í nefndum löndum. En það
mun óhætt að fullyrða að skamtur hermanna er
engu meiri. Þess vegna er þá líka það að piltar
vorir á herstöðvum rita svo innileg þakkarbréf
fyrir þær sætabrauðssendingar, sem þeir fá frá
ættingjum og vinum, að einmitt sætindin, sem
þeir fá í þessum sendu kössum uppfylla þá þörf,
sem þeirra finna mest til, því að sætindin eru
jöfnum höndum saðning og aflgjafi. Það
styrkir og hressir drengina að fá væna kassa
fulla með góðum kökum og súkkulaði og hnetum
Hinsvegar er það þýðingarlítið að senda smá-
kökur, samkynja þeim sem alment em gerðar í
meðallags fjölskyldu húsum, heldur burfa það
að vera íburðarmiklar kökur, jafngildi þeirra,
sem beztar eru gerðar af góðum bökumm og
nefndar eru jólakökur, með þeim ætti að stinga
í kassan ærlegri hálfspunds súkkulaði köku og
svo nokkru af afhýddum ‘ ‘ Almond ’ ’ eða ‘ ‘ Wal ’ ’-
hnetum. Senda má og ýmislegt annað, svo sem
kjötseyði í smá könnum eða glösum, þurkuð ald-
ini, smjör og annað sem gómsætt er og seðjandi.
Fæði það, sem hermenn hafa á vígvellinum
er ekki æfinlega eins lystugt eins og ákjósanlegt
væri, þó það sé að sjálfsögðu eins gott og mikið
eins og þjóðirnar eiga kost á að hafa það, og
máltíðar em engan veginn reglubundnar. Það er
því gott fyrir hermennina að geta haft eitthvert
saJgæti í föggum sínum, sem þeir geta nartað
f eða glefsað þegar langt líður á milli máltíða.
þess er og vert að geta, sem reyndar flestir her-
menn taka fram í bréfum sínum, þó mörgum
hætti við að láta það eins og vind um eyrun þjóta
að böggul sendingar frá virium og ættingjum í
heimahögum verka á þá eins og hressandi lvf,
og eykur þeim von og þrótt og þolgæði og heldur
þeim í góðu skapi, það sættir þá við lífskjör sín
og þeir gleðjast af þeirri meðvitund að þeir séu
hvorki gleymdir né vanræktir af vinunum heima
Sendið drengjunum böggla!
Sparsemi mótar manngildið
Nafnkunnur vinnuveitandi sagði fyrir skömmu:
"Beztu mennirnir, er vinna fyrlr oss I dag, eru þeir,
sem spara peninga reglulega.
Einbeitt stefnufesta, og heilbrigöur metnaöur lýsir
sér 1 öllum störfum þeirra.
þeir eru mennirnir, sem stötSugt hækka S tigninni, og
þeir eiga sjaldnast & hættu aö missa vinnuna, þótt atvinnu-
deyftS komi meö köflum.”
Byrjið að leggja inn í sparisjóð hjá.
Notre Dame Branch—W. M. HAMII/TON, Manager.
Selklrk Branch—i’. J. MANNING. Manager.
THE DOMINION BANK
THE R0YAL BANK 0F CANADA
Höfuöstóll greiddur 314.000,000
...315,000,000
Slr HTJBERT S. HOI.T
E. Jj, PEASE
- C. E N ElliTi
Höfuöstóll löggiltur 325.000,000
Varasjóöur....
Forseti ... -
Vara-forsetl
Aðal-ráðsmaður
Allskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relkninga vlö elnotaklinga
eöa félög og aanngjarnir skilm&lar velttlr. AvSsanlr seldar tll hvaöa
staöar sem er A lslandi. Sérstakur gaumur geflnn sparifjóösinnlögum,
sem byrja má meö 1 dollar. Rentur lagöar viö A hverjum 8 mánuöum.
T’ E. THORSTEIN9SON, Ráðsmsður
Co Williass Ave. og Sherbrooke St.. - Winnipeg, Man.
Walters Ljósmyndastofa
parna láta þeir íslendingar taka af sér myndir, er vilja
fá góöa mynd á ágætt verö.
Muniö eftir myndastofu vorri, þegar þér komiö á Is-
lendingadaginn næstkomandi. Fyrstu 5 dagana af ágúst,
gefum vér hverjum þeim, sem tekur hjá ss tylft af mynd-
um, eina mynd frltt, stærð 11 x 14.
petta tilboð gildir aöeins 1 fimm daga.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Talcími: Main 4725
Frumvarp
til
dansk-íslenzkra sam-
bandslaga.
Nefndir þær, sem skipaðar hafa
verið af stjórn og ríkisþingi Dan-
merkur og Alþingi íslands til þess aö
semja um stöðu landanna sín á milli,
hafa í einu hljóði orðiS ásáttar um
frumvarp þaS til dansk-íslenzkra sani-
bandslaga, sem hér fer á eftir, og
leggja til, aS stjórnir og löggjafat-
þing beggja landa fallist á þaS.
Þegar frumvarpiS hefir náS sam-
þykki bæSi ríkisþings Danmerkar og
Aiþingis Islands og íslenzkra kjós-
enda viS atkvæSagreiSsIu, sem fyrir-
skipuS er í 21. gr. stjórnskipunarlaga
Islands nr. 12, 19. júní 191.5, ag þegar
frumvarpiS, þannig samþykt, hefir
hlotiS staSfestingu konungs, verSa lög
in ásamt inngangi á þesa leiS:
Vér Christian hinn tíundi o. s. frv.
Gjörum kunnugt:
Rikisþing Danmerkur og Alþingi
Islands og kjósendur hafa á stjórn-
skipulegan hátt fallist á og Vér staS-
fest meS allra hæstu samþykki Voru
eftirfarandi
Dansk-íslensk sambandslög.
I.
1. gr. Danmörk og Island eru
frjáls og fullvalda ríki, í sambandi
um einn og sama konung og um samn-
ing þann, er felst i þessum sambands-
lögum.
Nöfn beggja ríkjanna eru tekin í
heiti konungs.
2. gr. Skipun konungserfSa er sú,
er segir í 1. og 2. gr. konungserfSa-
laga frá 31. júlí 1853. KonungsierfS-
um má ekki breyta, nema samþykki
beggja rikjanna komi til.
3. gr. Ákv’æSi þau, er gilda nú í
Danmörku um trúarbrögS konungs og
lögræSi, svo og um meSferS konungs-
valds þegar konungur er sjúkur, ó-
lögráSur eSa staddur utan beggja
rikjanna, skulu einnig gilda á Islandi.
4. gr. Konungur getur ekki veriS
þjóShöfSingi í öSrum löndum án sam-
^þykkis rikisþings Danmerkur og al-
^ þingis íslands.
5. gr. Hvort ríki fyrir sig setur á-
kvæSi um greiSslu af rikisfé til kon-
ungs og konungsættar.
II.
6. gr. Danskir ríkisborgarar njóta
aS öllu leyti sama réttar á íslandi sem
jslenzkir ríkisborgarar fæddir þar, og
gagnkvæmt.
Ríkisborgarar hvors lands eru und-
anþegnir herskyldu í hinu.
BæSi danskir og íslenzkÍT ríkisborg-
arar hafa aS jöfnu, hvar sem þeir
eru búsettir, frjálsa heimild til fisk-
veiSa innan landhelgi hvors rikis.
Dönsk skip njóta á Islandi sömu
réttinda og islenzk skip, og gagn-
kvæmt.
Danskar og íslenzkar afurSir og
afrek skulu gagnkvæmlega eigi aS
neinu leyti sæta óhagkvæmari kjörum
en nokkurs annars lands.
III.
7. gr. Danmörk fer meS utanrík-
ismál Islands í umboSi þess.
1 utanríkisstjórnarráðinu skal skipa
eftir ósk íslenzku stjórnarinnar og í
samráSi viS hana trúnaSarmann, er
hafi þekkingu á íslenkum högum, til
þess aS starfa aS íslenzkum málum.
Nú er einhversstaSar enginn sendi-
herra eSa ræSismaSur, og skal þá
skipa hann eftir ósk islenzku stjóm-
arinnar og í samráSi viS hana, enda
greiSi ísland kostnaSinn. MeS sömu
skilyrSum ska-1 skipa ráSunauta meS
þekkingu á íslenzkum högum viS
sendisveitir og ræSismannaembætti
þau, sem nú eru- Ef stjórn Islands
kýs aS senda úr landi sendimenn á
sinn kostnaS, til þesá aS semja um sér-
stök íslenzk málefni, má þaS verSa í
samráSi v'iS utanríkisráSherra.
Samningar þeir, sem þegar eru
gjörSir milli Danmerktir og annara
ríkja og birtir, og Island varSa, gilda
og þar. Ríkjasamningar þeir, sem
Danmörk gjörir efti aS sambands-
lög þessi hafa náS síaSfestingu, skuld-
binda ekki ísland, nema samþykki
réttra íslenzkra stjórnarvalda komi
til. i
8. gr. Danmörk hefir á hendi
gæzlu fiskiveiSa í íslenzkri landhelgi
undir dönskum fána, þar til ísland
kynni aS ákveSa aS taka hana í sínar
hendur, aS öllu eSa nokkru leyti, á
sinn kostnaS.
9. gr. Myntskipun sú, sem hingaS
til hefir gilt í báSum rikjum, skal
vera áfram í gildi meSan myntasam-
band NorSurlanda helzt.
Ef ísland kynni aS óska aS stofna
eigin peningasláttu, verSur aS semja
viS SvíþjóS og Noreg um þaS, hvort
mynt sú, sem slegin er á Islandi, skuli
vera viSurkendux löglegur gjaldeyrir
í þessum löndum.
10. gr. Hæstiréttur Danmerkur
hefir á hendi æSsta dómsvald i ís-
lenzkum málum, þar til Island kynni
aS ákveSa aS stofna æSsta dómstól 5
landinu sjálfu- En þangaS til skal
skipa íslending i eitt dómarasæti í
hæstarétti og kemur þaS ákvæSi til ’
framkvæmda, þegar sæti losnar næst
í dómnuim.
11. gr. AS þvi leyti, sem ekki er
ákveSiS aS framan úm hlutdeild Is-
lands í kostnaSi þeim, sem leiSir af
meSferS mála þeirra, sem TæSir um í
þesum kafla, skal hún ákveSin meS
samningi milli stjórna beggja landa.
IV.
12. gr. ÖSrum máluim en þeim,
sem aS framan eru nefnd, en varSa
bæSi Danmörku og Island, svo sem
samgöngumálum, verzlunar- og tolla-
rálum, siglingum, póstmálum, síma-
og loftskeytasambandi, dómgæzlu,
máli og vigt og fjárhagsmálum, skal
skipa meS samningi gerSum af þar
til bærum stjórnvöldum beggja ríkja-
13. gr. FjárhæS sú, aS upphæS
60,000 kr., sem ríkiissjóSur Danmerk-
ur hefir undanfariS árlega greitt ís-
landi, og kostnaður ríkistsjóSs Dan-
merkur af skrifstofu stjórnarráSs Is-
lands í Kaupmannahöfn, fellur niSur.
SömuIeiSis eru afnumin forréttindi
íslenzkra námsmanna til hlunninda
viS Kaupmannahafnar háskóla-
14. gr. RikissjóSur Danmerkur
greiSir 2 miljónir króna, og skal
stofna af þeim tvo sjóSi, hvorn aS
upphæS 1 miljón króna, í því skyni
aS efla andlegt sambapd milli Islands
og Danmerkur,stySja íslenzkar vís-
indarannsóknirog aSra vísindastarf-
sem og stySja íslenzka námsmenn.
Annar þessara sjóSa er lagSur til há-
skólans í Reykjavik, en hinn til há-
skólans i Kaupmannahöfn.
Nánari fyrirmæli um stjóm og
starfsemi sjóSanna setur konungur