Lögberg - 31.10.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. OKTÓBER 1918

Gefið út hvem Fimtudag af The Cel-
umbia Press, Ltd.,)Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARKY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Ijtanáskritt til blaðsins:
THE 60LUMBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipcg, M»n.
Utanáakrift ritatjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipog, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
-«►27

Höfuðlœrdómar sigurlánsins.
Hvað er Signrlánið 1918 ?
pað er annað Sigurián og hið fimta stríðslán
Canadaþjóðarinnar.
Hvað er Sigurlánsskýrteini ?
pað er Ioforð Canadastjórnarinnar um að end-
urgreiða lánsupphæðina með vöxtum í ákveðinn
gjalddaga.
Hvaða tryggin'g felst að baki Sigurláns skýr-
teina?
öll framleiðsla, allar auðsuppsprettur Canada-
þjóðarinnar í nútíð og framtíð.
Hvenær var hið fyrra Sigurlán boðið út ?
pað var í nóvember 1917, og skrifaði fólkið sig
þá fyrir $420,000,000—f jögur hundruð og tuttugu
miljónum dala.
Hvemig var öllu því fé varið ?
J?ví var varið til áframhaldandi hluttöku Can-
ada í stríðinu, og til þess að starfrækja stór-iðnað
heima fyrir á meðal þjóðarinnar.
Á hvem ihátt ?
Miljónum var varið til útbúnings hermanna
og flutnings styrktarliðs austur um haf.
Hvemig var fénu varið heima fyrir?
J7ví var varið á margvíslegan hátt. Brezku
stjóminni var veitt mikið lán, en í þess stað gaf
hún Canada stórar pantanir að skotfærum, hveiti,
laxi og öðrum nauðsynjum til hersins.
Hversvegna (þurfti Bretland á slíkum fjár-
greiðisJum að 'halda frá Canada?
Peninganna var þörf, til þess að greiða með
fjárhæðir, er Bretland hafði af hendi látið, í sam-
bandi við kostnað Canadahersins fyrir austan haf.
Hvaða áhrif hefir Sigurlánið á hag hinnar
Canadisku þjóðar? <
Án Sigurlánsins hlyti hluttaka þjóðarinnar í
stríðinu að hrynja saman og verða að engu; iðnað-
arfyrirtæki mundu lenda í hættu og hinn erlendi
markaður mundi lokast fyrir framleiðslu verk-
smiðjumanna og bænda.
Á ihvem hátt hefir Sigurlánið orðið bændum
aðliði?
Með því hefir keyptur verið mestur hlutinn af
hveitiuppskéru þeirra, og haldið opnum góðum
markaði fyrir afurðir mjólkurbúa og kvikfjár-
ræktar.
Hvað Ihefði orðið um slíka framleiðslu án Sig-
urláns?
Mikið af hveitinu hefði verið óselt og verðið
hefði lækkað feykilega, og ostur og reykt svína-
kjöt mundi hafa orðið næsta fágætt á markaðinum
ef það hefði þá sést nokkursstaðar.
Hefir Sigurlánið stuðlað að nokkrum nýjum
iðnaðarfyrirtækjum ?
Með því hefir nýjum skipasmíðum verið
hrundið af stað — nýjar skipasmíðastöðvar settar
á fót við St. Lawrence og Vötnin miklu — The
Great Lakes; og þar að auki hafa stofnaðar verið
stórar verksmiðjur til þess að búa til loftför. —
Hversvegna er nauðsynlegt að afla þessa Sig-
urláns í Canada?
Vegna þess, að eins og nú standa sakir, er
hvergi hægt að fá peninga annarsstaðar. —
Sambandsþjóðir vorar hafa allar sínar þungu
byrðar að bera, hver um sig, og vér megum til með
að bera vorn skerf sjálfir.
Hversvegna era pjóðverjar að berjaist?
Til þess að reyna að brjóta undir sig allann
heiminn, og binda heimsmenningunni helskó. —
Fyrir nokkrum árum fórust þýzka hershöfð-
ingjanum von Bernhardi, þannig orð: “Hið næsta
stríð vort skal háð verða til hinna allra víðtækustu
hagsmuna fyrir þjóð vora. — Heimsdrotnun, eða
skilyrðislaus tortíming, skal vera kjörorð vort.” —
Hvers vegna er Canada þjóðin að berjast? —
Til þess að vernda sig sjálfa og menninguna í
heild sinni, frá því ósvífnasta banatilræði, sem
frelsi heimsins hefir nokkru sinni sýnt verið.
Hver áhrif ihafa peningar í þessu stríði ?
Jafnframt því, sem fylkingar hraustra manna
eru vitanlega ómissandi, getur engin þjóð átt í
stríði og barist til sigurs, án nægra peninga —
SILFURKÚLNA.
Vestur-íslendingar! pjóðin krefst þess af yð-
ur engu síður en öðrum borgurum sínum, að þér,
sökum hins góða málefnis, er vér berjumst fyrir,
veitið Sigurláninu óskiftan stuðning yðar.
Flestir atburðir sýnaist nú hníga að því, að
lán þetta muni verða SIGURLÁN í orðsins fylsta
skilmngi.
Fregnirnar af Heljarslóð hafa aldrei gefið
jafn ófvíræð fyrirheit um fulkominn sigur.
Heimsdrottnunar-hyllingar þjóðverja, Austur
rikismanna og Tyrkja, eru að hrynja eins og spila-
borgir. —
Samherjar vorir eru að sigra.
Vorir eigin hermenn eru að sigra — réttlætinu
er nú sigurinn vís!
Hornsteinn að Gyðinga-háskóla
lagður á Scopus-fjalli.
Eftir Chas W. Whitehair.
Þótt sorgarský þungt og svart hvíli nú yfir
gjörvöllum heiminum, sá eg rofa til sólar í gegn
um það fyrir utan veggi Zíonsborgar. Nei, geisl-
arnir brutust í gegnum það bjartir og hlýir,
sem að ná til hjartna allra hvar sem þeir eru á
hnettinum. Dagur sá verður söguríkur hjá þjóð
þeirra.
Að loknu hádegi fór fólk að fara í hópum
saman út um borgarhlið Jerúsalem, og mann-
fjöldinn jókst þar til að það var ein mannþyrp-
ing á brautinni frá Jerúsalem og til Scopus-
fjallsins.
Flest af fólkinu var gangandi, því flestir af
því voru fátæklingar; og svo höfðu Tyrkir, þeg-
ar þeir fóru burt úr borginni, tekið með sér alla
liesta og ökutæki, sem þar veru.
Maður þurfti ekki annað en að líta fólk
þetta, til þess að sjá að það var fátækt af verald-
argæðum. En það sjálft fann ekki til þess, yfir-
bragð þess var bjart, vonargeisli glampaði í
augum þeirra. Þeir voru fullir eftirvæntingar
og vonar — allir glaðir yfir komu hins nýja
dags; og þeir höfðu fylstu ástæðu til þess, því
engin ]>jóð hefir liðið meir, eða liðið lengur, held-
ur en Gyðingar.
Endurreisn Gyðingaþjóðarinnar t nánd.
f hundruð ára hafa þeir beðið með hrærðum
hjörtum, að sá dagur rynni upp, að þeir mættu
aftur hverfa til Palestína og eignast aftur land
feðra sinna. Staður sá í Jerúsalem, sem flest-
um ferðamönnum er minnisstæður, er hinn svo
kallaði Harmstaður. Gyðingar hafa í hundruð
ára safnast þar saman til þess að biðja dag eftir
dag, viku eftir viku, ár eftir ár, um endurreisn
þjóðar sinnar. Að síðustu virðast vonir þeirra
ætla að rætast og bænheyrsla að fást. 1
Arthur James Balfour, utanríkisritari
Breta hefir skrifað í þessu sambandi:
“Stjórn hans hátignar Breta konungs lítur
velþóknunaraugum á að gjöra Palestínu að fram
tíðarbeimili Gyðinga, og skal gjöra sitt ýtrasta
lil þess, að sú hugsjón nái að rætast, og hún vill
láta það skilið, að ekkert skal verða gjört, sem
stofnað geti í hættu borgaralegum eða trúarleg-
um réttindum annara þjóða mannna, sem í Pale-
stínu búa, né heldur afstöðu Gyðinga í öðrum
löndum ’ ’.
An yfirlætis kom fólk þetta saman í fjalls-
hlíðinni. Við fætur þess var eyðimörk Júdea,
lengra í burt Jórdan-dalurinn og Mobs-hæðim-
ar yzt við sjóndeildarhringinn; vestan við læk-
inn Kitron Jerúsalem, og til suðurs Olíufjallið.
Með upplyftum augum söng mannfjöldinn
Hóseanna og Halelúja.
Var svo hornsteinninn lagður með lotningu,
án nokkrurrar annarar viðhafnar.
Á háskólabyggingunni sjálfri verður ekki
byrjað fyr en eftir stríðið. En við þessa athöfn
glæddist von hjá öllu þessu fólki, sem þarna var
viðstatt — þarna í Jerúsalem, og alstaðar þar
sem Hebreskt hjarta slær, — von um nýjan dag,
þegar allir Gyðingar koma heim, eftir nálega
2000 ára útlegð, í land feðra sinna. Því Abra-
ham var faðir Gyðingaþjóðarinar og það var á
Moriu-fjallinu, síðar kallað Salem, nú Jerúsal-
em, sem hann bygði altarið til þess að fórna sinni
dýrustu fóm.
Nýlendur Gyðinga blómlegar.
Undir hinni mjög svo ósanngjörnu stjóm
Tyrkja hafa Gyðingar myndað nokkrar nýlend-
ur í Palestína; og þeir, sem efast um hæfileika
þeira til þess að drífa sig áfram á því svæði,
ættu að lieimsækja sumar þeira.
Hvernig að fyrirkomulagið á stjóm þessa
nýja ríkis verðtir, er ekki gott að segja að svo
stöddu. Það verður undir sambandsþjóðunum
komið. En sjálfsagt verður það fyrirkomulag
að verða svo, að Jerúsalem verði ekki aðeins
eign Gyðinga, heldur og alira þjóða.
Því kristnu fólki verður Jerúsalem, Betle-
bem, Olíufjallið og fleiri staðir í landinu helga
hjartfólgnir og heilagir, og hjá Muhamedstrúar-
mönnum kemur Jerúsalem næst Mecca að heilag-
leik.
Þegar herforingi Breta, Allenby, tók
Jerúsalem, gjörði hann það á þann hátt,
að ekki var skotið af einni einustu byssu á borg-
ina, og hún tekin án þess að þar yrðu nokkrar
skemdir.
Ef maður ber þá varúð saman við komu
Þýzkalandskeisara til borgarinnar, þegar að
hann lét rífa skarð í múrvegginn, svo að hann
gæti haldið innreið sína í borgina; gjörði minna
til þótt hann vanhelgaði staðinn og stéttina, þar
sem Pílagrímarnir höfðu áður gengið berfættir,
Á þetta var litið þá sem mikilmensku vott af sér-
góðum og keipóttum þjóðhöfðingja. Nú sér
maður að það var fyrirhugað og yfirlagt ráð til
þess að mikla sjálfan sig í augum Múhameds-
trúarmanna, og draga hugi þeirra-að sér og hinu
volduga ríki sínu.
1 sambandi við hinar djöfullegu fyrirætlan-
ir sínar, lét hann byggja klaustur eitt mikið á
Olíufjallinu, og nefndi það Ágústa Victoría, og
hafði fólk orð á því þegar í byrjun, að sú bygg-
ing líktist meira vígi en hæli fyrir pílagríma,
enda kom upp úr kafinu, að keisarinn lét setja
þar inn eina af hinum aflmestu loftskeytastöðv-
um, sem þektar eru — líklega til þess, samkvæmt
þýzkum kúltúr, að gjöra bænir Pílagrímanna
áhrifameiri. •
Síðar komust þeir að því, að undirstaðan
uúdir byggingu þessari væri að bila, svo að þeir
bygðu pall einn mikinn henni til stuðnings, sem
er einkennilega líkur undirstöðum þeim, sem
Þjóðverjar nota nú undir fallbyssur sínar á víg-
stöðvunum. Þannig flutti keisarinn fyrirætlan-
ir siínar inn í landið helga undir kristilegu yfir-
i skini. En Ameríkumenn og aðrir mega vera
þakklátir fyrir að honum tókst ekki að koma
þeim í framkvæmd, því hvorki Þjóðverjum né
> Tyrkjum hefir tekist að eyðileggja Jerúsalem.
Að stríðinu loknu.
f iii.
Eitt af því, sem að sjálfsögðu verður tekið
til alvarlegrar íhugunar að stríðinu loknu, eru
mentamálin. Þau málin, sem mestu varða um
framtíðarheill mannanna, eða réttara sagt, sem
eru undirstaðan undir framtíðarheill þjóðanna,
og þá líka einstaklinganna. Og það er hlutverkið
æðsta, að gjöra menn að sönnum mönnum, og
vanda verkið mesta.
Um þetta hafa menn verið að hugsa, og að
þesu hafa menn verið að vinna í þúsundir ára.
Að drengurinn eða drengirnir mættu verða góð-
ir og nýtir menn í mannfélaginu, hefir víst verið
von foreldranna frá alda öðli, og að dæturnar
mættu verða ættarlaukar, sem bæru hin fegurstu
blóm kvenlegrar prýði í lífinu.
Vort er ekki að dæma, að hve miklu leyti
þetta hefir hepnast, eða að hve miklu leyti það
hefir mishepnast. En þetta voðastríð sýnir oss
berlega, að það hefir mishepnast að allmiklu
leyti. Og ástæðan er: mentun, sem hefir leitt
mennina frá sönnum manndómi, en ekki að hon-
um. Gjört þá máske að lærðari mönnum, en
ekki að betri mönnum.
Fyrir nokkrum árum síðan var af stjórn
þessa lands sett nefnd, til þess að athuga og gefa
bendingar um mentamál, sérstaklega um alþýðu-
mentun. Nefnd þessari var ekki markaður bás.
Hún mátti kynna sér mentunarfyrirkomulag
hinna ýmsu þjóða. Þessi nefnd sat á rökstólun-
um svo árum skifti, og gaf út skýrslur um athug-
anir sínar og niðurstöður mjög ítarlega, að oss
minnir í þrem bindum; þau höfpm vér ekki séð.
En vér hlustuðum á einn nefndarmanninn flytja
ræðu hér í bænum um þetta efni. Var sú ræða
fróðleg og vel flutt. Han sagði frá alþýðu-
mentunarfyrirkomulagi ýmsra þjóða, og fann
sumu því nokkuð til ágætis, öðru ekkert; en
einna fullkomnast fanst honum það á Þýzka-
landi. Þar væri mentunarfyrirkomulagið svo
fast og fullkomið, að það tæki barnið inn í lægstu
deild alþýðuskólanna og slepti ekki af því hendi
einni fyr en það væri útskrifað — fullnuma og
gæti gengið að verki sínu, þar sem að því væri
markaður bás á starfsviði lífsins.
Ríkið, tók við barninu á meðan að 11 karah-
ter” þess var enn ómótaður, sálarlíf þess hreint,
saklaust og hlýtt, og vonir þess bjartar sem dag-
urinn; og þegar það skilaði því aftur, var það
orðið að maskínu, sem féll inn í eitthvert autt
rúm í hinni miklu verksmiðju lífsins. Aðal-
hugsjón ríkisins var að gjöra manninn verkhæf-
an en ekki viðkvæman; sterkan og stórvirkan,
en ekki hugsjónaríkan og hamingjusaman. Gera
manninn svo úr garði, að hann gæti unnið fyrir
sem mestum peningum handa sér eða öðrum,
var aðalatriðið. Afleiðingin — þjóðin getur af-
kastað öllum ósköpunum í vi-ssa átt, í þá átt, sem
mentunin bendir henni, eins og stríð þetta hefir
sannað. En sál sinni hefir hún glatað.
Oft heyrðum vér á fyrri árum vorum í þessu
landi, landa vora vera að tala um hið dásamlega
skólafyrirkomulag þessa lands; svo oft hevrðum
vér þetta, að vér fórum að hafa það eftir, án þess
þó að hafa neina persónulega reynslu, eða eigin-
lega nein skilyrði til þess að tala um slík mál.
En við nánari yfirvegun höfum vér komist að
þeirri niðurstöðu, að hér hjá oss sé potturinn
meira en lítið brotinn í þessu efni.
Skóla fyrirkomulag vort, sem er fjarskalegt
bákn og kostað er til ærnu fé hefir verið^Ið
stefna í sömu áttina og það sem hér að framan
er minst á að búa menn undir stöður. Frá því
að böm vor 6 ára byrja hér-á alþýðuskólunum
og þangað til þau útskrifast frá háskólunum, að
búa þau undir stöður.
I sjálfu sér er nú náttúrlegt að menn vilji
sjá sér atvinnulega borgið í lífinu. En menn
mega ekki horfa svo mjög á þá hlið, að allar
aðrar hliðar lífsins hverfi.
Hve oft heyrir maður ekki fólk vort segja,
]>egar að það er komið svo á legg, að það er farið
að tala um að velja sér lífsstöðu: “Eg vil ekki
þessa eða hina stöðuna af því að hún er svo illa
launuð.”
En hversu fáa heyrir maður ekki segja:
“Egætla að læra til þess að geta gjört sem mest
gott — vera öðrum, og þá sjálfum mér til sem
mests gagns og gleði í lífinu. Læra til þess að
verða sem mestur og beztur maður, án tillits til
lífsstöðu, sem vanalega leitar svoleiðismenn
uppi. Eru þeir ekki ömurlega fáir vor á meðal
sem það gjöra?
Er það þó ekki hin sanna menning — hin
sanna mentun? Og ef það er, því leggja menn
sig þá ekki meira eftir henni?
1 fyrsta I'agi, sökum almennings álitsins, það
heimtar atvinnuhliðina — peninga hliðina, og
vér Islendingar höfum ekki vanist því að bera
\ irðingu fyrir mentun þeirri, sem ekki er hægt
að láta í askana. Lýðurinn hneigir sig fyrir
þeim hálaunaða, yngisstúlkurnar tilbiðja hann
og valdavonirnar töfra hann.
í öðru lagi eru það skólarnir sjálfir, eða
skóla fyrirkomulagið, sem gjörir nemendurnar
eintrjáninglega og kalda. Iíér eigum vér ekki
við kennarana, heldur við fyrirkomulagið og svo
andrúmslöftið sem það fyrirkomulag skapar.
Börnin hér hjá oss, líka tekin af ríkinu á unga
al'dri, og öll saman soðin í sama pottinum í 8 ár,
og hver er komin til að segja hvað mörg sérein-
kenni þessara barna eru horfin og að engu orðin
eftir þann tíma. Hvað mörg blóm, sem hefðu
getað borið dýrðlegan ávöxt hjá þeim eru visnuð
og dauð ?
Framhald.
Kaupíð VICTORY BOND
með því hjálpið þér
Canada
þetta plást er gefíð til styrktar málefninu af
THE DOMINION BANK
THE R0YAL BANK 0F CANADA
HöíutSstOU löggiltur $25.000,000 Höfu8st6U greiddur $14.000,000
Varasjóöur...........$15,000.000
Forsetl........................Sir HCBERT S. HOLT
Vara-forseti - - - - E. L, PEASE
Aðal-ráSsmaður - - O. E NEELIj
Allskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum reikninga vlB einatakllnga
eða félög og sanngjarnlr skilmálar veittlr. Avlsarilr seldar til hvaBa
staBar sem er & fsl&ndl. Sérstakur gaumur geflnn sparirjöBslnnlögum,
sem byrja má meB 1 dollar. Rentur lagBar viB 6. hverjum 6 mánutum.
T* E. THORSTEINSSON, Ráðsmaður
Co Wiliiaxn Ave. og Sherbrooke St„ - Winnipeg, Man.

Walters Ljósmyndastofa
Vér skörum fram úr í því að stækka myndir
og gerum það ótrúlega ódýrt.
Myndir teknar fyrir $1.50 og hækkandi.
Komið til vor með þessa auglýsingu, og þá fáið
þér $1.00 afslátt frá voru vanaverði.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Talsími: Main 4725
NORTH-WEST GÍMIN CDMPANY j
íslenzkir hveitikaupmenn
Látið íslenzkan hveitikaupmann sitja fyrir
hveitikaupum.
H. J. L.INDAL,
* Ráðsmaður. I
245 Grain Exchanp - WINNIPEG |
Við veginn.
Eftir ÖRVAR-ODD.
Með hverjum deginum verða
friðarhorfurnar vænlegri. Alt
bendir til þess að
Friður með óvinimir hugsi nú
sigri. aðeins um að frið-
ko’stimir, sem þeim
vérða settir, megi verða þeim
eins aðgengilegir og unt er.
Lengi hefir því verið spáð, að
Austurríki ætti eftir að falla í
mola áður en leikslok yrðu að
fullu. Um langan aldur hafa hin
ýmsu þjóðbrot, sem það ríki
mynda, sýnt sig líkleg til þess að
segja sig laus við sambandið. Nú
hafa 'hin slavnesku þjóðarbrot
tilheyrandi Austurríki, lýst því
yfir að ekkert fuilnægi þeirra
kröfum nema algjör skilnaður
frá ihinuim öðrum Ihilutum ríkis-
ins. Ef það nær framkvæmd,
þá þýðir það tvö ný ólháð ríki.
Umgverjar krefjast einnig skiln-
aðar frá Austurríki, og verður sú
þjóð einnig sjálfstætt ríki. pess-
ar frelsishreyfingar eru í fullu
samræmi við þá Ihugsjón, sem nú
hefir gagntiekið hugi manna um
nær allan iheim, að hver þjóð
skuli hafa sem fullkomnast sjálf-
stæði og fu'llkomin yfirráð yfin
sínum eigin ihögum. Aðeins meo
því móti er hægt að búast við
happasælu stjómarfari hjá
hverri þjóð fyrir sig. ]7ar sem
hin ýmsu þjóðbrot, sem mynda
keisaraveldi Habsborgarættar-
innar, sýnast nú líkleg til þess
að brjóta af sér þá hlekiki, sem
lengi hafa ihamlað framþróun
þeirra, er ekki nema eðlilegt, að
Austurríkisstjóm nú lýsi því yf-
ir, áð hún gangi að öllum friðar-
skilmálum Wilsons. þetta þýðir
að þessi óvinur er um að bil að
gefast upp skilyrðislaust. pegar
Austurríki er úr sögunni, þá er
áðeins erkióvinurinn eftir, en um
leið sá óvinurinn sem hættuleg-
astur er. Stjórn pýzkalands
reynir nú eftir mætti að sýnast
sannir fulltrúar þjóðarinnar.
Hervaldið á uú að lúta í lægra
haldi fyrir ihinu borgarlega valdi.
Samt ber að gæta þess, að þeir
menn, sem enn stjóma, eru hinir
sömu menn, sem við völdin hafa
setið síðan stríðið byrjaði. Eins
lengi og útlit var fyrir að her-
valdð mundi gjörsigra alla óvini
sína, kom aldrei fram nein rödd
um að takmarka vald þess. Eins
lengi og þýzkur friður sýndist
möguleiki, þá hafði hervaldið ein-
dregið fylgi þjóðari-nnar. En nú,
þegar sigurinn sýnist gemginn úr
höndum pýzkalands, þá er snúið
við blaðinu. pað er full ástæða
til að tortryggja friðarumleitan-
ir þær, sem nú koma fram, þar i
til fullkomnar sannanir fást fyr-1
ir því að ekki séu Ihér svik í tafli,
og fullnægjaindi trygging fæst
fyrir því að vopnahléið sé fyrsta
sporið til varanlegs friðar. Full-
trúar bandamanna sitja nú á ráð-
stefnu í París, og má búast við að
þeir komi sér saman um skilyrði
fyrir vopnahlé. Hvemig J7ýzka-
land tekur þeim skilyrðum, sem
þar verða sett, verður Ijós vottur
hve mikil alvara er á bak við frið-
artilmæli J7ýzkalands. Aldrei hef-
ir átt sér stað hjá samherjum
vomm eins mikil eining og nú.
Nær einróma heimta menn að
óvinimir fái engan frið, þar til
þeir gefast upp skilyrðislaust.
Aðeins með því þykjast menn sjá
vissu um varanlegan frið, og-var-
anlegur friður er lífsspursmól
fyrir framtíðarvonir þjóðanna.
Harden hefir lengi verið talinn
allra merkasti blaðamaður J?jóð-
verja. Hefir hann
Maximilian oft sýnt ótrúlega
Harden. mikið sjálfstæði,
alveg ólíkur iþví,
sem menn eiga að venjast Ihjá
þýzkum blaðamönnum, sem yfir-
leitt eru leiðitamir þjónar yfir-
valdanna. Hann hefir jafnan not-
ið mikils fylgi hjá þjóðinni, svo
mkils að keisaranum sjálfum er
sagt að hafa þótt nóg um, og
vegna þess mikla fylgis hefir
honum liðist að segja margt, sem
öðrum ihefði verið stranglega
hegnt fyrir. Nýlega hefir Har-
den sagt í samtali við fregnritara
frá Kaupmannahöfn: “Við byrj-
ftðum þetta stríð með svikum, og
allir okkar stærstu sigurvinning-
ar ihafa verið fengnar með svik-
um. Keisarinn er eins og hreyfi-
myndaleikari, og þýzka þjóðin er
eins og viðbjóðsleg myndasýning
Við sitjum í dag í rústum eftir 30
ára stjórn Hohenzollernættarinn-
ar.”
Jafnan þykir það heiðarleg
framkoma af manni í opinberri
stöðu, þegar hann
Marshall ihreinskilnisle ga
vara-forseti. viðurkennir, a ð
hann hafi skift
um iskoðun á einhverj u máli og
gjörir grein fyrir hvað þeiri
skoðanabreytingu hafi valdið.
Slík framkoma rýrir ekki álit
nokkurs manns, iheldur þvert á
móti. Murshad vara-forseti
Bandaríkjanna er slíkur maður.
í ræðu, sem hann hélt nýlega í
New York, fórast honum þamnig
orð: “Eg kem hingiað í dag til
þesis að biðja auðmjúklega afsö’k-
unar fyrir afstöðu mína í hálft
þriðja ár gagnvart þessu geig-
vænlega stríði, afsökunar fyrir
það að láta mér koma til hugar,
að nokkur guðhræddur maður á
þessari tuttugustu öld menning-
arinnar geti jafnvel dreymt um
að nokkur þjóð eða nokkur góður
maður gæti verið hlutleysingi
eða látið sig engu skifta. þegar