Lögberg - 23.01.1919, Page 5

LÖGBEKG, FIMTUDAGINN 23. JANÚAR 1919
5
Eldið við
RAFMAGN
Kelmingi ódýrara en
GAS, KOL, VIÐUR eða OLÍA
Sjáið
City Light & Power
Raímagns Kldavjelarnar
Grenslist eftir hægum borgunar skilmálum og ókeypis
víralagningu.
The City Light & Power
54 Klng St.
j
\T ✓ • .. | • timbur, fja.
Nyjar vorubirgðir tegu„dum,
timbur, fjalviður af öllum
geirettur og ali-
konar aðrir strikaðir tiþlar, hurðir og gluggar.
Komið og sjáið vörur vorar. Vér erumætíð glaðir
að sýna þó ekkert sé keypt.
The Empire Sash & Door Co.
Limit.ct
HENRY AVE. EAST
WINNIPEG
bréfin yfirleitt að styttast. Ró-
semi lífsins er minni en áður, og
menn leyfa sér minni tfma til að
setjast niður við bréfaskriftir.
Símar og samgöngur létta undir
allar fjarlægðir. Bréfspjöld og
sneplar í símskeytalstíl “fylla nú
breiða bygð”. Bréfaþörfin fer
því smáminkandi, og ekki er ó-
trúltegt, að sendibréf bverfi næst-
um alveg þegar fram líða stund-
ir. J?að má ihugsa sér, að einhver
uppgötvun geti útrýmt þeim að
mestu leyti, en enn þá eru þó
skrifuð mörg og merkileg bréf f
veröldinni, og hér á útslkækli
heims er eðlilegt, að þau geti enn
veitt mikilsverð drög til viðburða
sögunnar, meira en annarsstaðar,
þar sem aðrar heimildir til henn-
ar eru fullkomnari
pá hlefir málsagan og mál-
Borgfirðingi í grein um hann í
fræðin ekki smáræðis gagn1 af
sendibréfunum. par leggja svo
margir orð f belg, og bréfin eru
svo margvíslegs efnis. pað er
'því ekki nema eðlilegt, að þar
megi finna fjölda orða og orða-
sambanda, .sem öðruim ritum hef-
ir sést yfir, eða þau ekki getað
komist annarsstaðar rituð en í
bréfi. pó að ritmólsbliærinn sé
oft auðsær á sendibréfum, má
þar jafnan finna, fremur en ann-
arsstaðar margar sannar myndir
talllaðrar tungu. fslenzka máls-
sögu væri hægara að semja, ef til
væri þó ekki væri nema t. d. 1-10.
Muti af öMum sendibréfum, sem
skrifuð hafa verið hér á Íandi,
’skift niður á aldirnaii' að réttu
hlutfaMi. — Og náskylt málinu,
eða einn þáttur af því, er stílfær-
ið. Bréfin verða einatt nákvæm-
asta leiðbeiningin um stílein-
kenni ihverrar aldar í öMúm mynd
um. pau sýna okkur, að hugs*
anabúningurinn er oft, eins og
hugsaniraar sjálfar, líkur hjá
skyldum stéttum, og margt og
margt fleira, sem er athugunar-
efni stílfræðingum.
Bókmentagildi hafa bréfin oft
ómetanllegt- Oft getur verið
meira bragð að einu stuttu bréfi
en heilum bókum, sem taldar eru
til bókmenta. Eg þarf ekki að
nefna nema pingvallabréf og
gamanlbréf Jónasar Hallgríms-
sonar. pá er ekki einkis virði að
hafa bréf frá þeim mönnum, sem
bókmentasagan á að fjalla um.
Pau veita öft traustari skilning á
höfundinum og nákvæmari
fræðslu um hann, en önnur verk
hans geta látið í té, draga fram í
birtuna margt, sem þar var áður
í myrkrunum hulið, sýna okkur
kjör hans og hugarfar og baráttu
íyrir lífinu, skýra fyrir okkur, úr
hvaða jarðvegi hann er sprottinn,
o. s* frv., oft með sannari litum
en önnur gögn geta veitt, eða að
minsta kosti verða öðrum skil-
ríkjum til uppfyllingar. Af því,
sem út hefir verið gefið, get eg
nefnt t. d. bréfkafla frá Jóni
Skírni fyrir nokkrum árum, bréf
frá séra Páli Sigurðssyni í Gaul-
verjabæ, sem komu út í Óðni ekki
alls fyrir löngu, og bréf Tómas-
ar Sæmundissonar, sem líklega er
Jónasi Hallgrímssyni að þakka
að til eru, þvf að hann hefir ekki
eingöngu haldið saman ölhxm
bréfum Tómasar til sín, heldur
líka í einu bréfi sínu til Eonráðs
Gíslasonar hvatt hann til að gera
slíkt hið sama, en til þessara
tveggja manna eru merkustu
bréf Tómasar vpegar lesin eru
slík ibréf, þá geta menn ekki ann-
að en viðurkent, að maðurinn
hefði aldrei orðið jafn-vel eða
rétt skilinn án þeirra. En þarna
er nú aftur komið að persónu-
sögunni, enda má segja, að hún
sé' undirstaða undir sögu allra
málefna.
En fleiri bréf eru merk en bréf
frá mer;kustu eða þektustu mönn-
unum, af þeirri sjálfsögðu á-
stæðu, að sagan er ekki eingöngu
um merku mennina, heldur er
hún frásögn um mannlífið á öll-
um öldum og í öllum myndum,
letruð Kfsreynslu þjóðanna. Við
þurfum að eiga sem fyteta frá-
sögn, ekki eingöngu um alla mik-
ilsverða viðbúrði og einstaka
menn, siem við þá viðburði koma,
heldur og um einstaklinga í 'hóp-
um og Iheild, daglegt líf og heim-
ilisihætti manna á öllum tímum,
og alt, sem að því lýtur, skapferli
og hugsunarhátt sem flestra ein-
staklinga f þeirri heild. það er
því augljóst, að sendibréfin verða
mikillsverður þáttur í ýmisum
fróðleik á öllum sviðum menning-
arsögunnar, því að þar eru svo
margir til frásagnar, og hver tal-
ar fyrir sig, en ekki aðrir fyrir
þá. pau eru oft eigin eina frá-
sögn1, sem til er, jafnvel heilla
stétta. pvi verða bréfin mörgu
öðru eða fltestu öðrú fremur til
þess, að 'leiða okkur inn í and-
rúmsloft þess tíma, sem þau eru
skrifuð á.
pegar minst er á, hve mikils-
verð sendibréf eru frá nafnláus-
um almenningi, er vert að geta
um danskt ritverk, sem er mjög
nei-kilegt og alveg einstakt í bók-
mentunum. Danskur rithöfund-
|ur, Karl Larsen prófessor, hefir
tekið sér fyrir hendur að safna
I og vinna úr ýmsum sendibréfum
frá almenningi. Fyrst tók hann
til meðferðar einkabréf og dag-
bækur, sem danskir hermenn
skrifuðu í stríðinu 1864. Hann
hagaði þessu svo, að hann tók í
einu runu af bréfum frá einum
manni og sagði sögu hans í stríð-
inu, alt sem á daga hans hafði
drifið, mestalt mteð eigin orðum
mannsins, þ. e. a. s. lét bréfin
sjálf segja frá, en stytti þó og
feldi úr ýmislegt, sem minna máli
skifti, eða sagði frá ágiripi. Svo
tók hann flokk bréfa frá öðrum
manni á sömu leið, og svona sagði
Ihann sögu margra hermanna af
BLUE RIBBON
TEA
Eyðið ekki tímanum til
þess að leyta að einhverju
”alveg eins góðu“ eins og
BLUE RIBBON TE
ýmsu tagi og öllum stéttum, og
gaf út í bók árið 1897, en breytti
þó nöfnum manna, ef þess var
óskað af þeim, sem bréfin létu af
hendi. pessi bók vakti mikla at-
hygli, og var mjög bráðlega þýdd
á þýzku. pað var sagt um hana,
að slík sálnalýsing og jafn skýr
og falleg mynd af lyndiseinkunn
dönsku þjóðarinnar væri hvergi
til. Síðan tók Karl Larsen að
safna og vinna úr á sama hátt
bréfum og dagbókum frá dönsk-
um útflytjendum, og Ihefir gefið
út bók, stem heitir “De, der tog
hjemme fra” (þeir, sem fóru að
heiman). Af þessari bók var
komið út 4 bindi 1914, en ekki
veit eg nema fleiri séu komin út
síðan. par segja ekki eingöngu
sögu sína ýmsir eldri útflytjend-
ur, hteldur líka margir, sem fam-
ir voru ekki alls fyrir löngu, nú-
lifandi menn, og sum bréfin ná
alt fram á síðustu tíma. ÖU
bréf, sem útgefandinn hefir not-
að, hefir hann útvegað bréfa leild
ríkisbókasafnsins til eignar.
petta eruátakanlegar og sannar
lýsingar úr æfi manna af ýmsum
stéttum, karla og kvenna, bæði
þeirra, sem af fátæku álþýðufólki
voru komnir, og eins hinna, sem
voru af betri ættum, sem kallað
er. Mönnum ber saman um, að
þetta starf Karls Larens sé eitt-
hvert Ihið mest þjóðnytjaverk og
ritið eitt hið merkasta, sem kom-
ið hefir fram í dönskum bók-
mentum. Eg get ekki stilt mig
um að segja hér frá orðum eins
af helztu rithöfundum Dana,
Jeppe Aakjærs, um einn kafla í
þessari bók, sögu, sem kona segir
þar af sjálfri sér í sendibréfum.
Aakjær segir um þenna kafla:
“Eg játa það og fyrii-verð mig
ekkert fyrir, að eg vil láta tylft
af skáldsögum — sjálfs míns og
annara — fyrir þessa einu stuttu
sjálfslýsingu vesalings konu, sem
situr í mannsaldur miMi arins og
vöggu, kvaQin á sál og líkama, og
dregur upp Mfstrand sitt með
'hörðum og skörpum dráttum,
eins og fanginn, sem skrifar með
demanti á fangelsisrúðuna. Áður
en langt um líður verður það við-
urkent, að þessi kafli sé eitt af
því, sem merkast er í bókmentum
pkkar. En hvað þessi bók er
manniteg, stórfenglega mann-
leg!”
Mér þykir ekki ólíklegt að út-
flytjendasagan fslenzka mundi
geta auðgast að sama skapi af
bréfum hingað ve«tan um haf, og
þetta vræri sannarlega íhugunar-
efni.
Karl Lax'sen hefir farið með
þetta efni af mikiílli snild og
þekkingu. Hann hefir dvalið
langvistum í Vesturheimi og
kynst þar staðháttum og högum
manna, og því kunnað að velja úr
það, sem sérkennilegast var og
heildarlegast af öMum þeim bréfa
grúa, sem hann varð sér úti um
til yfirlits. Hann hefir sökt sér
niður í þetta starf af miklum á-
huga, enda hefir honum verið
það Ijóst, að sendibi'éfin eru al-
veg frábær heimildarrit. Hann
segir svo um einkabréfið í grein,
sem hann hefir skrifað:
“Einkabréfið er kostuleg gei'-
semi.
pegar menn taka sér það í
i hönd, þá er eins og finna megi
æðaslátt lífsins í þessu pappírs-
blaði, þar sem maður hefir látið
í ljós tilfinningar og hugrenning-
ai', sem að honum steðjuðu og
urðu að ryðja sér einmitt Jæssa
braut ti'l annars manns.
í einkabréfinu eru alt af tvær
sálir: þess, er ritaði, og hins er
við tók.
f línunuim og milli þeirra, í því,
«em á er minst, og því, sem ekki
er nefnt, í orðavali, frásögn og
tæpitungu, koma Jæir báðir í ljós
með nútiíð sinni og framtíð og öll-
um andlegum eimkennum.
Einkabréfið er fundur tveggja
| manna án þess að vitni séu við.
Og fundur.þar sem fjarlægðin
j jók þrána, skýrði hugsunina og
■ dró úr feimninni.
Á okkar öld urðu til bókmentir
sem leituðust við, með því að skil
greina mannssálina, að fletta
igundur fjölibreytni lífsins með
tilstyrk listarinnar, svo að okkur
yrði í augum uppi.
Sannsögli þessai'a bókmenta
hlýtur oft að verða að engu 'hjá
óbrotnuim bréfum nafnlausra
manna, pappírsbleðlum, sem ein-
lægt eru á glötunarbarmi.
pau eru á bál borin þegar eitt-
hvað amar að; þau eru látin í
i kistuna hjá hinum látna; þau
, fara forgörðum þegar tekið er til
í gömlum hirzlum af nýjum
; mönnum, er rúm þurfa fyrir bréf
úr eigin æfi ....
j pað er mál til komið, að það
' verði skilið og viðurkent, hversu
ómetanlega mikilsvert einkabi*éf-
ið er sem mannlegar menjar.
í ölllum bókasöfnum, hvar sem
er, er safnað saman prentmáli alt
niður í ómerkilegustu leikhúsa-
auglýsingar, til vitnis um manns-
andann í ýmisum greinum. Bréf
hafa Mka verið geymd frá körlum
og konum, sem ibreytileg vii'ðing
breytilegra tíma hefir talið mik-
ilsverð. En blind tilviljun var
af öllum þeim bréf um og dagbók-
arbrotum, þar sem sjálfar kyn-
slóðimar, sem koma og hverfa,
hafa lýst lífi sínu, og hvergi eins
afdrábtarlau'st, með öllum inni-
leika þeirra og miómunasemi,
göfgi og Mtilmensku.”
pessi lýsing Karls Larsens á
meðferð sendibréfa, þar sem
hann þekkir til, á ekki síður við
hér. Við höfum orðið fyrir óbæt-
anlegu bréfatjóni. Og það sem
verst er, á bréfum verða enn
skaðar á hverju ári. Raunar hef-
ir stöku maður haldið saman og
ráðstafað á réttan hátt bréfum,
isem honum hafa safnast, en það
er ekki nerna undantekning. Aft-
ur hafa aðrir, og þeir eru, sem
betur fer, nokkru f leiri, varðveitt
bréf, sem þeir hafa fengið frá
merkum mönnum, eða mönnum,
sem voru orðnir merkir menn áð-
ur en bréfunum var glatað. pví
er t. d. béfasafn Jóns Sigurðsson-
ar oi'ðið jafnstórt og það er. En
af þess háttar bréfum frá nafn-
getnum mönnum sögunnar hefir
eldurinn þó tekið í sinn hlut allan
obbann, sjálfsagt hér á íslandi
margra vættarbagga. pá er ekki
haf ómak fyrir að skrifa mér til,
furðar mig ekki, þess vegna, að
eg var enginn maður að launa
það. Héðan er ekki mikið að
frótta, en ef nokkuð væri, þá
færðu það að vita frá þeim, sem
betur geta komið því í stílinn en
eg. pórður er kominn aftur með
sætum sigri, og mátti segja þar
við: betra er seint en aldrei. Eg
heyri sagt að þú hafir farið að
Odda og litist þar vel á með alt
slag. Góður guð gefi að þér
gangi ætíð vel. Eg hefi verið
skökk í fæti lengi í sumar, er so-
lteiðis orsakaðist: eg fór inn að
Kollaleiru að sækja ljá handa
mér að slá með, en var eins og
vant er, eg hafði ekki nema ein-
falda iþófadínu á hestinum, lét eg
so ljáinn í brekánsbrotið, og so
fór eg á stað, en þegar eg kom út
fyrir tún garðinn, datt eg af baki
og lenti so ljárinn á utan fótar
öklanum á vinstra fæti, skarst
so æðin í sundur, sem ekki varð
fyr en víst eftir sex tíma stemd.
petta skeði rétt eftir að bróðir
minn var kominn heim. Hann
kom þegar sextán vikur voru af
sumri, hefi eg so ekkert getað
smáræði af bréfum glatað, sem ! gert síðan, utan eg hefi sótt hing
gejrt hefðu höfundana að merk- j að aflann með Guðnýju okkar.
um mönnum, ef til hefðu verið, pað er sagt að hiin fari að Teiga-
en nú eru ekki einu sinni til nöfn ; gerði í vor, í von um að Björn
á, eða þá nöfnin ein, sem enginn j Jónsson vildi hailast að henni.
tekur eftir, í línu og Mnu á stangli j Eg óska henni til lukku, ó verði
í kirkjubókunum. — Og síðastjþað! Eg er nú ekki að jæssu
en ekki síst, aMur sá ai-agrúi af bulli lengur; en upp á allan okk-
öilum sendibréfum, sem málið ogj ar foma kunningsskap gerðu svo
menningarfræðin, sagan af is- vel og forláttu þetta klór; en
lenzku þjóðinni, hefir mist í j hi'æðilega verð eg vonarlteg þeg-
margan snaran þátt af sjálfri sér j ar bréfin fara að koma frá þér í
Ef öll þessi glötuðu bréf væru j vetur. Vertu alla tíma blessað-
r.ú kornin hingað og væru hér úti ur og sæll, þess óskar þín einlæg
fyrir, og við værum beðnir að j en lítt orkandi
ganga út og gjöra að þeim bál, Siggu-tetur.
mundi líklega fæst okkar vilja
verða til þess. En þetta er ekki pað er ekki verið að segja frá
meira en menn hafa gert og gera j stórviðburðum í bréfinu því
enn ahnent, hver í sínu horni.! ama. En þó segir það betur en
pað væri ekki annar munurir.n! löng lýsing frá sál þessarar
en sá, að okkur hlotnaðist að j sveitastúlku. — petta einfalda
horfa á þá stórkostlegustu ný- j mál og þessi barnalega framsetn-
ársbrennu, sem sést hefir á fs-1 ing. Og orð eru þar úr daglega
landi. í talinu, sem oi'ðabókum hættir
Menn hafa farið hér afskap- að sjást yfir, t. d. orðið von-
lega gálauslega með bréf sín, og arlegui*. Líka sýnir það slett-
gera enn, altof mai'gir. Send- ur. sem þá eru til í málinu. Og
andinn hefir venulega ekki þurft Það segir okur frá ýmsu fleiru,
að skrifa: “Brendu bréfið” eða fra líánum í brekánsbi'otinu,
“ónýttu þennan miða”. Viðtak- stúlkunum, sem sendar voru eft-
andinn hefir samt hent þeim eða ‘r aflanum, og stúlkunni, sem
brent jafn óðom eða fyiár dauða, vi®taði sig á bænum, ]>ar sem
sinn, eða þá skilið þau eftir sig maðurinn áfcti heima, sem hún
ráðstöfunai'lauist, og síðan hafa i kit fú ’hýru auga, samúð vin-
afkomendumir týnt þeim eða stúlku hennar o. s. frv. Eg ætla
glatað á einn eða annan hátt. nit e^ki a® vera að þynna þetta
pessi meðferð á bréfunum, lenS'ur út, en góðan rithöfund
stafar ýmist af hugsunarleysi hefði þurft til að búa til svona
eða af ásköpuðu pukri með sendi- f‘ref effir öðrum, þó að j>að sýn-
bréf sín, eða af hvorutveggja. tsf ekki vera neitt einstæfct. En
Hugsunarleysið er í því fólgið, j uð þetta bréf standi í sýnis-
að mönnum er ekki ljóst, að al-! Uók íslenzkra bókmenta, þá hafa
menn sendibréf séu nokkurs virði, orfnð til á jæirri tíð möi’g jafn-
enda hefir lítið verið gert til að merk bréf og þaðan af mei’kari.
benda mönnum á það. Menn taka hver fær ekki enn bi*éf, sem
ekki eftir öðru en að bréfin varði ern efnismeiri en þetfca bréf —
viðtakendur eina. Og sumir hréf, sem geyma ýms atvik, lýs-
hugsa sem svo: Eg fæ ekki það tn£ar> setningar, hugsanir, sem
porsteinssyni. pau fluttu í
Nýjabæ á Fjöllum og bjuggu
þar í átta ár. Til Vesturheims
fóru þau hjónin árið 1879 og
séttust að í íslenzku bygðinni í
Lincoln County í Minnesota. par
voru þau búsett í 22 ár, en
brugðu búi árið 1902, og fluttu
til Minneota. par dvaldi Rósa
sál. með manni símim það sem
eftir var æfir.n ,r. Hún Iiafði
ver ð veik í þrjá mánuði, áður
en húji lézt.
Rósa sál. var merkiskona að
allra dómi, þeirra er þektu hana,
vel viti borin, stjórnsöm og
myndarleg til orða og verka.
Ilún vár trygg í lund og rausn-
arleg; ástrík móðir og eigin-
kona, trúuð vel; tók góðan þátt
í kristilegri starlsemi á meðan
henni entust kraftar til. Veik-
indin bar hún með aðdáanlegri
þolinmæði, en iþráði þó lausnina,
því trúin var látlaus og örugg
alt til enda.
peim hjónum varð þriggja
barna auðið og komust tvö
þeirra til fuMorðinsára: Pétur;
hann dó árið 1908 í Norður-
I.»akota, og María, sem hefir
dvalið heima hjá foreldrum sín
um.
Skyldmenni mörg átti Rósa
sál., bæði í Minnesota og Norður-
Dakota. peir Gíslasonsbræður,
lögmenn í Minneota, og þau syst
kini, eru börn Björns Gíslason-
ar hálfbróður hennar. Hálf-
systir hennar er á lífi í Norður-
Dakota, Lukka Gísladóttir, kona
Eyjólfs Kristjánssonar, sem býr
í grend við Hallson.
Gott er að fá að s’kilja við líf-
ið eins og þessi aldraða, kristna
kona: að leggjast til hvíldar
þreyttur að loknu verki, sáttur
við Guð og menn, með bamslega
trú á freteárann í hjarta sínu.
G. G.
CANABfö
FIMES
THEAIté
peir sem vilja kynnast því á-
reiðanlegasta stem enn hefir sagt
verið um stríðið, ættu að koma
á Walker lteiklhúsið seinni part
þessarar viku og fræðast af því,
sem hinn frægi F. A. McKenzie
hefir að bjóða. Enginn hefir
betur lýst eða jafnvel hluttöku
Canadamanna í stríðinu. — Á
laugardaginn er sérstök efnis-
skrá fyrir börn.
Wonderland.
pað er óþarfi að hlaupa langt
yfir skamt, þegar Wonderland er
rétt á næstu grösum. Ein af
þeim frægu myndum, sem þar
verða sýndar, heitir “War
Brides.’’ pess utan má sérstak-
lega bendaá aðrar myndir, sem
hlotið hafa almenna aðdáun, svo
sem “Reve'lation”, er sýnd verð-
ur á miðvikudaginn og fimtudag
inn “The Hand of Vengeance.”
En á föstudaginn og laugardag-
inn kvikmyndaleikur “That
Devil Batese”. Næstu viku
sýnir Wonderland The Romance
of Tarzan.”
Orpheum.
Eitt af eftirtektarverðustu at
riðunum á skemtiskrá Orpheum
leikhússins, þeirri er hefst á
næstkomandi mánudag, mun
mega telja “The Shrapnel Dod
gers” — fjórsöngur, sem Cana-
diskir hermenn snygja. pessjr
menn eru nýlega kornnir heim
úr stríðinu, og sungu á leikhús-
um í Englandi áður en þeir
hurfu heimleiðis. Auk þess
verða sýndir smálei/kir, dansar
og skrautsýningar og altekonar
fáséðar íþróttir. Listamenn úr
öllum áttaim koma þarna fram.
Sem sannarlega borgar sig að
sjá. —
merkileg bréf, að heimurinn miss
ir ekki mikMs í, þó að þau glatist,
ef hinum er haldið saman. En
þessi hugsun- hvað munar um
mig? er algerlegur þröskuldur í
oilum velferðarmálum, og þá færi
heimurinn ekki batnandi, ef allir
tækju að hugsa svo.
Nú munu margir spyrja: Eru
þá öll sendibréf þes's virði að
þeiim sé ihaldið saman ? Eg svara:
Eg veit það ekki, en játa þó, að
svo sýnist um mörg bréf, að einu
hvergi sjást annarsstaðar. Og
þessi rit megum við ekki missa,
því að við eigum ekki enmþá rit-
höfunda sem segja okkur jafn
satt frá og segja frá jafnmörgu.
Siggu-tetur hefir þarna í stuttu
bréfi orðið frábær rithöfundur
fyrir sína stétt, og hver stétt á
marga jafngóða ritihöfunda, og
hér fer eins og annarsstaðar,
einn bætir annan upp, og það,
sem einn sleppir, tekur annar.
pá er þsh pukrið með sendi-
bréfin. J?að kann nú oft að vera
sjuuiiiisiiiiiiiiiiiiitiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiniiiiniiiiiiiiiiuuiuiiiiiiiiiiiiiiiniiniiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiuiiiiiiiiDiiiitiiiiiiRiniiutiitiiinifflWMHntiBHRHH^*^
Karl Hubert Pétursson
gildi, hvað um þau verði. pó er
sízt að treysta því, að viðtakend-; sprottið af þvj, að menn eru dul-
ur dæmi rétt sjáífir, að bréfin tr 1 gerðinmi, em þó er það ekki
varði ekki almemming eða eftir- affaf svo- Mér finst eg bafa
komenduma, og þó að aðrir sam-
tíðarimenn dætni það rétt vera,
er aldrei aðvits , hvað framtíð-
inmi finst. Vel er iiægt að hugsa
sér, að eftirkomendur okkar finni
einihverjar nýjar hliðar á bréf-
uiium, sem við höfum eldci fund-
orðið iþess var um suma menn,
sem annars eru ekki dulir, að
þeir fara með bréf, sem þeir fá,
eins og manns morð, sýna þau
ekki einu sinni sínuim nánustu,!
og það þótt bréfin séu laus við
ið eða okkur hugsast pað er t. alla leyndaixlóma. pað er eins
d. ekki óhugsandi að rithandir
taki þegar tímar 1,‘ða fram, ein-
hverjum stórbreytingum til full-
komnunar. Að minsta kosti er
vissast að geyma sem flest bréf.
og gerir þá minna til, þó að með
slæðiSt eitthvað, sem litið gildi
hefir.
Líklega hefir fæstum samtíð-
armönnum verið ljóst gildi bréfs-
ins frá íslenkri sveitastúlku, sem
prentað er í sýnisbók Rasks af
fornum og nýjum norrænum rit-
um í sundurlausri og samfastri
ræðu, sem út kom 1819. Bréfið
var ]>á skrifað fyrir noikkrum ár-
um, og er gott sýnishom af því,
að bréf eru ekki einkisverð, þó
að efnið sýnist ekiki mi'kið í þeim.
Af því að þessi bók er orðin fá-
um kunn, og hefir víst aldrei ver-
ið víða til hér á landi, enda út-
lendingum einkum ætluð, þá ætla
e gað leyfam ér að lesa bréfið:
Stödd á Vattamesi.
Góði frændi!
pegar eg vissi að flestir iþínir
vinir og skyldfólk fór að skrifa
þér til, Jxótti mér svo mikið fyrir
að verða ein eftir af öllum og
reyna ekki að pára þér einhverja
vitleysu að gamni mínu; en hvert
bréfsefnið á að vera, veit eg ekki.
pú skrifaðir líka þeim flestöllum
og siumum þyki alveg sérstak-
lega ástatt með sendibréf, ekki
veit eg af ihverju. Eg gæti trú-
að því, að erfitt sé að 'hafa bréf
út úr þeim mönnum, eða telja þá
á að halda þeim saman til varð-;
veizlu.
Framh
Minningarorð.
látin um að halda í örfáar leifar til, en þótt þú gætir ekki farið að
Rósa Gísladóttir, eiginkona
Sigurbjöras porsteinssonar and-
aðist að heimili þeirra hjóna í
Minneota í Minnesota-ríkinu, 14.
desemfoer síðastliðinn.
Rósa sál. var fædd á Breiða-
vaði í Eiðaþinghá í Norður-Múla
sýslu 21. nóvember 1844. For-
eldrar hennar voru Gísli Nikulás
son og puríður Ámadóttir. ótet
hún upp hjá föður sínum þar til
hún misti hann 18 ára gömul.
pá fór hún til vandalausra og
vann fyrir sér þar í sveitum í
fimm ár; og fluttist síðan norð-
ur í Grímsstaði á Fjöllum, til
Björns Gíslasonar hálfbróður
síns. par var hún í þrjú ár. 8.
maí árið 1871 giftist hún eftir-
lifandi manni sínum, Sigurbirni
I.
A vormorgni upp rann við ársólarskin
einn ungviður prúður og fagur.
Hann gróður og skjól fékk hjá göfugum hlyn,
og glaður og lieiðskír kom dagur.
Og frjóplöntur nokkrar þar upp runim eins,
að ungviðnum skýldu sem máttu,
og vörðu, að ei mætti’ honum verða til meins
neitt vont; ]>ví þær sakleysið áttu.
Viðurinn smái sem blómvaxin björk
með bráðfljótum hóf sig upp þroska.
Menn sögðu það væri þó makalaus mörk,
sem mátti því frjómagni orka.
Og sólin hin broshýra mændi’ á þann meið,
er meiri varð liverjum með degi;
og fagnrt var útsýnið, liáloftin heið,
en — hver stendur iþarna á vegi ?
Engill þar dauðans á veginum var;
Iiann var þar að blómum að leita.
Og fyndi hann eitthvert, liann óðar það bar
urtagarð drottins að skreyta.
Þá björkin hin laufga að sjónum hans sveif;
hann sá hana þegar að bragði,
og sýnin svo mjög á hans huga þá hreif,
að hugglaður hrosti’ hann og sagði:
‘ ‘ Sú björk er svo fögur, eg víst hana vel
í vermireit lierrans míns góða;
og hana eg alls ekki haustvindum sel,
liún hefir svo frábæran gróða. ”
En frjóplöntur báðu hann bljúgar um grið,
að björk þá hann tæki ei frá þeim.
Þær sögðust bezt una sér hennar við hlið,
svo hún vrði’ að vera kvr hjá þeim.
Hann kvaðst það ei mega; en hinu ’ann hét,
að hitta þær aftur að stundu.
— Þá viknaði dauðinn; af gleði liann grét,
og glófögur tár honum hrundu. —
‘ ‘Eg setja skal ykkur þá hennar við hlið,
svo hjá ’epni megið þið vera;
þið þurfið þá ekki að þrábæna um grið,
og þið fáið eitthvað að gera.”
Á örskönmiu miði hann ör sinni skaut,
á ör þeirri fanst ekki gallinn,
því beint fór hún; dável að helmarki lmaut,
varð holund — og björkin var fallin.
n.
Autt er þar nú, sem að áður var skraut,
og all-lmýpnar frjóplöntur sýta;
því björkin hin fríða er farin á braut,
þær fá hana hér eigi að Iíta.
III.
Það mýkir þó dálítið sorgir og sút,
að særði’ ei þig ellin né lúinn;
og vægð þeim er burt héðan báru þig út,
að björkin sú var ekki fúin.
Astvinir færa þér tregaljúf tár,
— og tárunnm fylgir oft sviði —.
IIví fórstu svo snemma? vor sorg er svo sár.
En sértu í eilífum friði.
S. G. Thorarensen.
IIIIIUIllll
iiiiniiiimuiiimiMiiiiuiiui!nniiiiiiiiii!!miiimr>iutiíiitihi!iiii!!!iyiiiiittíMinin!i