Lögberg - 06.11.1919, Blaðsíða 6

Bls. G
LöGBERG, FIMTUDAGINN 6. NÓVEMBER 1919
Að líta til baka.
Fjitt at' skálduni vorum segir, þegar hann er
að hugsa um liðnu tíðina: “Til hvers er að glápa
á gamlar tíðir?” Hann meinar þar, að það sé
ekki til neins að binda sig of fast við hið liðna,
lieldur eigi allir að hugsa fram í tímann, horfa
fram, en ekki aftur.
I>á er nauðsynlegt að þekkja fortíðina, að
þekkja sögu sinnar. eigin þjóðar, því án þess get-
ur maðy,r ekki þekt sjálfan sig. Á vegamótum
framtíðar og fortíðar eiga mcnn að geta séð bæði
fram og til baka.
Þrjú hundruð ára ajrnœh.
Þrjú hundruð ára afmæli eins af merkisvið-
burðum í sögu nágrannaþjóðar^vorrar, Banda-
ríkjanna, fer bráðum í hond, og er þegar tekið að
búa sig undir það hátíðarhald í Nýja Englands-
ríkjunum og náttúrlega lrvarlar hugurinn þá til
baka um þrjú hundruð ár. •
Til baka og staðna-mist við fyrstu innflytj-
endurna, eða öllu heldur við undirbtininginn und-'
ir burtflutning fyrstu innflytjendanna frá Eng-
landi til Bandaríkjanna.
Klizabet Englandsdrotning var dáin og til
ríkja kominn á Englandi James I., sem árið 1606
gaf einkaleyfi til félags, sem nefndist Virginia fé-
lagið, til þess að ráða yfir landinu sem að lægi á
milli Atlanzhafs og Kyrrahafs í vesturátt.
Þesssu Virginia félagi var aftur skift niður í
tvær deildir, Lundúna og Plymoifth, og hlutu þær
þau nöfn sökum þess, að mennirnir, sem fyrir
þeim stóðu, áttu heima í þessum bæjum.
Um þetta leyti var lítið um atvinnu á Eng-
landi bæði í bæjum og á landsbygðinni. Því þá
var ekki um verksmiðjur að ra;ða, en hver og einn
húsfaðir framleiddi að eins nóg fyrir sig eða lítið
meira. Um jarðrækt var og fremur Ktið í þá daga
og svo bætti það ekki til, að Englendingar voru
komnir upp á að selja ull sína út úr landinu, til
Niðurlanda, þar senr vefnaður var á all-háu stigi
um það leyti, og Niðurlandamenn sóttust eftir
ensku ullinni. Ensku bamdumir fóru því að
leggja stund á kvikfjárrækt, en við hana þarf
færri vinnumenn heldur en við jarðræktina.
Menn töluðu því um að fara úr landi og til
Virginia, sem að Sir Walter Raleigh var búinn að
segja þeim, að væri land með ýmsa góða landkosti.
4
Fyrsti útflytjendahópurinn.
Árið eftir, eða árið 1607 sendu útflutninga-
félög þessi fólk* vestur um haf.
Plymouth félagið eða þeir, sem á þess vegum
voru, settust að með fram Kennebec ánni, þar sem
ríkið Maine er nú.
En næsti vetur, veturinn 1608, var mjög harð-
ur og þar sem menn voru óframfærnir til fanga
og lítið var um vistir, áttu þeir við skort að búa,
og við það bættist ósamkomulag svo óskaplegt, að
sumarið eftir liéldu þeir allir heim aftur, nema að
eins örfáar fjölskyldur.
Bygð þessi var kölluð Plymouth, eftir enska
nafninu. Það var tekið fram, að fyrsta veturinn,
sem nýlendumenn þessir voru hér í landi, þá hafi
verið jrröngt í búi hjá þeim, og hefði orðið betur,
ef að þeir hefðu ekki fundið forðabúr, sem Indí-
ánar áttu og allmikið af maís var^eymt í, og tek-
ið það. Annars hefði ver farið. En ekki sáu inn-
flytjendurnir neina Indíána um veturinn. Það
var ekki fyr en um vorið að snjór var leystur og
veður var orðið hlýtt.
Þá var það dag einn, að Indíána undirforingi
einn, sem Samoset hét, kom gangandi heim að
bygðum nýlendumanna. Hann staðnæmdist áður
en hann kom alveg heim að húsum þeirra, hélt upp
hemlinni og mælti: “Velkomnir, Englendingar ”,
því Samoset var búinn að læra ofurlítið í ensku.
Síðar kom Samoset með kunningja sinn Squanto,
og urðu þeir eins og meðalgangarar á milli Tndí-
ánanna og Englendinganna.
Þeir kendu og Englendingunum, hvernig að
þeir ættu að fara að rækta Indian corn eða maize,
hvernig þeir ættu að setja útsæðið í jörðina, þegar
veðrið væri orðið nógu hlýtt og laufin á eikar-
trjónum álíka stór og eyru á íkornum. Og ef að
jarðvegurinn væri ekki nógu frjór, þá skyldi grafa
fisk þar sem sáð væri, og væri hæfilegt að láta
einn smáfisk undir hvert mais korn.
Þeir kendu Englendingum líka, hvernig þeir
skyldu fara með kjöt, svo þeir gætu geymt það án
þess að það skemdist, og hvernig að þeir ættu að
gjöra sér föt og skó af dýraskinnum.
Ef nýbyggjarnir í Plymouth hefðu ekki not-
ið þessarar tilsagnar frá Indíánunum, er ekki ó-
líklegt, að frumbýlingsárin hefðu orðið þeim enn
þá erfiðari heldur en þau þó urðu.
Lundúna dcild félaysins.
Lundúna deildin sendi það sama ár á annað
hundrað manns til Virgina. Fólk þetta var sent
á þremur smáskipum. Þegar skip þessi komu til
Amerku, sigldu þau upp á eina, sem skipverjar
nefndu James River, og settust að á láglendi einu
með fram ánni, hér um bil fimtu mílur vegar frá
sjó, og nefndu stað þann Jamestown.
Bygð þessi átti mjög örðugt uppdráttar f ram-
an af, og stafaði það mest af því, að fólk það sem
út kom, var óvant harðri vinnu og því lítt fallið
til landnáms starfa. Enda komu jressir fyrstu
innflytjendur hingað með það í huga, að grípa
hér upp gnægð gulls úr lahjum og ám, en ekki til
þess að yrkja landið.
Fjöldinn af þessum Jamestown innflytjend-
um voru það, sem á þeim dögum kölluðust “gentle-
men” á Englandi. En það var fólk, sem ekki
vann eða kunni að erfiðisvinnu. Það voru að eins
fáir af þeim, er út komu, sem færir voru um að
vinna eða kunnu að því. Svo það var fjöldinn af
þeim mönnum, sem eyddu tímanum í að leita eftir
gulli í Staðinn fyrir að ryðja laiulið og byggja sér
hús, og svo þegar veturinn kom, urðu margir
þeirra að grafa sig í hóla og hæðir eins og-refir.
Fyrsta sumarið, sem þetta fólk var í James-
town, veiktist rnargt af því í sumarhitanum og
fimtíu dóu, og hefði líklega alt dáið úr vesöld eða
hungri, ef það hefði ekki verið fyrir einn mann,
sem hét John Smith; hann var allra manna úr-
ræðabeztur og duglegastur, og það var hann, sem
vissi hvernig hann átti að fara að þvrí að fá matar-
forða hjá Indíánum, þegar þeirra eigin forði var
að þrotum kominn.
Arið 1609 komu enn um fimm hundruð til ný-
lendunuar, en það voru flest “Gentlemen” — let-
ingjar, sem ekkert nentu eðu kunnu að gjöra, og
við ástandið í nýlendunnni, sem ekki var sem
glæsilegast, bættist það, að John Smitli, ,sem öll-
um þessum letingjum var orðið meinilla við,
særðist og varð að hverfa heim til Englands til
þess að fá sár sín grædd.
En þann vetur fór illa fyrir nýlendutnönnum.
Vistaskortur varð svo mikill hjá þeim, að þeir
urðu að skera sér til lífs allan búpening sinn,
nautgripi, hesta og hunda, og í júní 1610 voru að
eins sextíu og níu manns lifandi af þeim sex hund-
ruðum, sem þá höfðu flutt til Virgina, og var þá
svo mikil óánægja komin í þá, sem eftir lifðu, að
þeir lögðu allir af stað á f jórum smáskipum heim
til Englands. Þeir fóru eins og leið lá niður
Jaímes ána. En þegar þeir komu niður í ármynn-
ið, þá mættu þeir skipi, sem var að koma með
vistir frá Englandi. Á því skipi var og De La
Ware, lávarður, sem var þá nýkjörinn landstjóri
hins nýja lands. Með honum sneri fólkið til baka
og hafði nú alls nægtir um sinn.
De La Ware lávarður dvaldi ekki lengi í ný-
lendunni. Hann hélt bráðlega heim aftur. En
þegar hann kom til Englands sendi hann vestur
mann, að nafni Sir Thomas Dale. Þessi maður,
sem var bæði óvæginn og harður, flutti út með sér
bæði menn og vistir.
Þegar Sir Thomas kom vestur, tók hann við
stjórn nýlendunnar og lét brátt til sín taka; en
hann tók ómjúkum tökum á letningjunum og allir
þeir, er færir voru til vinnu sökum heilsulasleika,
urðu að vinna. Hann úthlutaði hverjum manni
dálitlum landbletti, sem eigandinn varð að vinna,
en hann fékk líka sjálfur að eiga það sem blettur-
inn gaf af sér.
Þið hafið og heyrt, að tóbaksbrúkun í Evrópu
var ekki þekt á fyrri árum, ekki fyrri heldur en að
tóbakið fluttist frá Ameríku. Fyrst var heldur
lítil sala fyrir tóbak í Evrópu, en fólk komst brátt
upp á að nota það og eftirspurnin jókst og tó-
bakssalan varð brátt arðsöm fyrir nýlendumenn-
ina í Virgina; og varð það til 'þess, að enn fleiri
menn fluttust út þangað.
Konuefni send út til nýlendunnar.
Fyrst framan af voru það nálega tómir karl-
■ menn, sem vestur fóru. En þessi útflutningafélög
kojmust brátt að raun um, að það var lítil fram-
tíðarvon, svo árið 1619 sendu þeir út níutíu ungar
stúlkur. Félagið kostaði ferð þeirra að öllu leyti,
en ef að þær giftust, þá áttu menn þeirra að borga
félaginu til baka þann kostnað.
Stúlkur þessar giftust allar mjög bráðlega og
félagið sendi nokkra fleiri skipsfarma af kven-
fólki vestur til Virgina.
Annar atburður, sem skeði á því sama ári,
árinu 1619, er þess verður að á hann sé minst, því
að hann er upphaf að svartasta kapítulanum. sem
Bandaríkjasagan geymir.
Það var um sumarið að liollenzkt skip kom í
höfnina í Jamestown; það var kaupfar og var að
fala vistir til kaups. Ekkert einkennilegt sáu ný-
lendubúar við þetta skip, annað en það, að á því
var mikið af svörtu fólki (Negrum). Það voru
þrælar, sem þessir menn höfðu til sölu. Nýlendu-
menn keyptu nokkra þeirra, og eru það hinir
fyrstu þrælar, sem seldir voru í Bandaríkjunum.
Fyrsta löggjafarþing Bandaríkjanna.
Einn atburður enn, seím skeði á því sama ári,
árinu 1619, er vert að geta um, og það er, að á því
ári var hið fyrsta löggjafarþing Bandaríkjanna
háð.
Ellefu bygðir höfðu nú verið stofnaðar, og
tóku þær allar sig saman og kusu tvo erindisreka
frá hverrF bygð til þess að semja lög handa ný-
byggjum. Tuttugu og tveir voru þeir talsins,
þingmennirnir, sem komu saman á hið fyrsta lög-
gjafarþing, sem haldið var í kirkju einni í James-
town í Virginia 30. júlí 1619.
Sagan af Monte Cristo.
X. KAPITULI.
/ Leghorn.
Það var snemrna morguns í blíðu veðri, að
Tartana sigldi inn á höfnina í Leghorn. Edmond
stóð uppi á þilfari og leit alt í kring um sig. Hann
þekti ba1 þenna svo vel, því hann hafði oft komið
þar á fyrri árum, og hann var að gæta að því,
livort hann kæmi auga á nokkrar breytingar. En
honum sýndist alt vera með sínum gömlu um-
merkjum: húsin, göturnar, umferðin á götunum
og jafnvel slæpingjarnir, sem að stóðu niður við
höfnina, voru þeir sömu og fvr.
Þegar þeir höfðu lagt skipinu að og fest það,
beiddist Edmond leyfis, að mega fara í land —
sagðist nú, þegar hann væri laus við heitstreng-
ingu sína, ætla að fá hár sitt skorið og skegg rak-
að. Skipstjóri veitti honum það leyfi fúslega og
borgaði Edmond peningana, sem hann liafði unn-
ið fyrir, með þeim ummælum, að hann mundi
þurfa á þeim að halda til þess að borga rakar-
anum.
Edmond brosti og sagði, að það væri ekki ó-
líklegt. Svo fór Edmond í land og fór að líta sér
eftir rakarastofu. Hann minti, að fyrri á árum
þá hefði verið lítil rakarabúð rétt við höfnina;
eftir henni fór hann nú að líta og fann hana
eftir stutta leit. Hún var þar með sömu ummerkj-
um eins og hún átti að sér að vera.
Edmond lauk upp hurðinni og gekk inn. Tveir
rakarastólar voru þar inni og einn rakari.
Edmond sagðist þurfa að fá hár sitt skorið
og skegg rakað. Rakarinn leit við, horfði stund-
arkorn á Edmond steinþegjandi. Síðan benti
hann honum að setjast niður í stólinn og byrjaði
á verki sínu án þess að segja eitt einasta orð
Eftir hálfan klukkutíma var vitlit Edmonds tals-
vert farið að breytast. Hann var farinn að líta
út eins og siðaður maður, og þegar rakarinn hafði
lokið verkinu, hefði enginn lifandi maður getað
þekt sjómanninn unga, sem þar stóð í rakarastof-
unni, fyrir bandingjann, sem áður var.
Edmond beiddi rakarann að lofa sér að líta
í spegil, og hann horfði lengi í hann. En það var
eins og hann hefði aldrei fyr séð manninn í spegl-
inum. Það voru liðin fjórtán ár síðan að hann
hafði síðast litið í spegil og séð sjálfan sig eins
og hann var þá. En andlitið í speglinum var svo
gjör ólíkt því andliti, sem hann mundi eftir, að
hann hefði séð af sjálfum sér í spegli áður, að hon-
um fanst lítill svipur þar með.
Hann sneVi sér að rakaranum og spurði hvað
verk hans kostaði, og varð alveg hissa þegar rak-
arinn setti honurn vanalegt verð. Hann borgaði
tafarlaust og fór svo til þess að leita sér að búð
þar sem hann gæti keypt sjómannaföt. Honum
tókst von bráðar að finna hana, keypti fötin og
fór í þau, en yafði föt þau, sem hann hafði verið í
og Jacopo hafði lánað honum, saman í böggul,
með þeim ásetningi að skila þeim til eigandans
undir eins og hann kæmi aftur fram á skipið.
En þegar að liann kom fram á skipið vildi
enginn kannast við hann. Enginn þeirra þekti
hann og gátu ekki mcð nokkru móti trúað því, að
þessi sjómaður með snöggklipta hárið, væri sami
maður, er fyrir stundu síðan hafði yfirgefið þá
al-skeggjaður og með hár, sem náði niður á lierð-
ar. Og er ekki að vita hvernig farið hefði ef að
Edmond hefði ekki haft föt Jacopo málstað sínum
til sönnunar. En þau voru nóg til þess, að skip-
verjar trúðu Edmond og buðu hann velkominn í
sínu nýja gerfi.
Skipstjóranum hafðiMallið svo vel við Ed-
mond, að hann hafði hvað eftir annað reynt til
þess að ráða hann fyrir ársmann. En Edmond
vildi með engu móti gefa kost á sér fyrir lengri
tíma en þrjá mánuði í senn. Sökum þess, að um
hugsunin um Monte Cristo eyjuna var honum
efst í huga, og hann var tíðum hugsi út af því
hvernig hann mundi geta komist þangað.
En það var ekki um annað að gjöra, en bíða
fyrst urn sinn. “Og ef eg gat beðið í fjórtán ár
eftir því að komast í burtu úr Chateau d’If fang-
elsinu, þá ætti eg að geta sætt mig við að bíða í
nokkra mánuði eftir tækifæri til þess að komast
til Monte Cristo eyjunnar” hugsaði liann.
Edmond var ekki búinn að vera lengi á þessu
skipi, þegar hann varð þess vísari að nafn þess
var “Amelia’,, og að það var í förum til þess að
lauma vörum tolllaust frá einum stað til annars.
Skipstjórinn var frá Genoa og var maður bæði á-
ræðinn, lagimr' og bezti drengur, þrátt fyrir þessa
iðn sína.
Hann reyndi, eins og sagt hefir verið, að kom-
ast að því, hver Edmond í raun og veru var, með
því að spyrja hann spjörunum úr um sjálfan hann
og um Malta, því þaðan sagðist Edmond vera, og
eins um allar hafnir.við Miðjarðarhafið. En Ed-
mond gat leyst úr öllum þessum spurningum, því
hann var mjög eftirtektasamur maður, og minni
hafði hann svo gott, að hann gleymdi sjaldan því
sem fyrir augu hans bar.
Eftir að Edmond var búinn að vera á skipinu
í nokkra daga, hætti skipstjórinn og skipverjar
þessum spurningum; þeir komust að raun um, að
Edmond var afbragðs sjómaður og bezti félags-
maður, og það létu þeir sér nægja.
“Jafnvel þó að hann sé nú eitthvað annað, en
liann segist vera,\hvað gjörir það þá til?” hugsaði
skipstjórinn. “Mér kemur það ekkert við. Eg
hefi náð í mann, sem þekkir alt í sambandi við
skip og sem er þess yert að þekkja, og það er það
sem mig varðar mestu. Slíkur maður er líklegur
til (tess að verða mér mjög þarfur við mína iðn.”
Með sinni “iðn” meinti skipstjórinn toll-
þjófnaðar verzlun sína, sem var mjög arðsöm og
sem hann hafði rekið í nokkur ár; það var heldur
ekki æfintýralaust líf, sem þessir tollþjófar lifðu,
því tollþjónarnir voru alt af á hnotskóg eftir slík-
um mönnum, og það voru ótal hættur, sem sneiða
þurfti hjá. Og hann var að hugsa um hvernig að
Edmond mundi fella siý við slíka atvinnu. En
eins og gætnum manni sæmdi, réði hann við sig
að bíða og sjá.
Hún þekti söguna.
Betlarinn—“Já, frú, eg hefi séð betri daga.”
Frúin—“Enginn efi, þú hefir verið dugnað-
armaður og getað borið höfuðið hátt. Svo hefir
áður trúverðugur þjónn brugðist og hlaupið á dyr
með alla peninga þína. Eina barnið þitt strokið
með svikagreifa. Þú hefir mist kjark og farið að
drekka, orðið betlari og nú lifirðu að eins með þá
einu von í huga, að finna óþokkann, sem stal
elskulegri dóttur þinni. Svo nú biðurðu mig að
rétta þér hjálparhönd á þvrnumstráðri braut
þinni.”
Betlarinn—“Frú, þér komið tárum í augun á
mér. Viljið þér ekki gera svo vel og hafa þetta
yfir aftur, svo eg geti lært það utan að? Þetta er
svo langt um betri saga en sú, sem eg ætlnði að
segja yður. ” — Þýtt.
** -
Sama garnla hrúgan.
“Glaður að hitta þig, gamli kunningi. Hjá
hverjum vinnurðu núna?”
Tompkins, súr á svip: “Sömu gömlu hrúg-
unni. Konu og sex börnum.”—Þýtt.
Útlœrður.
Frú Green—“Og hefir nú veran í hernum
gert virkilega betri mann úr bónda þínum?”
Frú Brown—“Það má nú segja. Hann er al-
gerlega umbreyttur. Hann sópar gólfin, þvær
diskana og afhýðir kartöflur án þess að segja
orð. ”—Þýtt.
Betlarinn—“Gætqð þér ekki hjálpað mér eitt-
livað svolítið, herra minn? Konan mín er veik.”
Ilerramaðurinn—“Eg get látið vður hafa
vinnu alla næstu viku.”
Betlarinn (hristir liöfuðið) : “En það er of
seint, þá verður hún betri og getur komist í vinnu
sjálf. ”—Þýtt.
Frúin—Þú mátt til að fara varlegar en þetta
með postulnið mitt. Þegar þú kornst hér, átti eg
mægilegt postulín á borð fyrir átta manns.”
Vinnukonan (lítur upp frá hrúgu af brotnu
postulíni) : “En sjáið þér til, frú. Eg liirði öll
brotin og þér eigið nú hátt upp í þúsund.”—Þýf t
Með þér get eg beðið.
Ó, ástkæra barn mitt! Eg beið þín svo lengi
og beðið eg get ei. Við hljóðnaða strengi
er liugur minn dapur og dagurinn löngum
svo dimmur, er bið eg og sit hér í öngum.
t
Og það er svo dimt—eins og dauðinn sé hjá mér,
því dagur er engi, er þú ert í frá mér
svo langt, langt í burtu. Eg beðið ei fæ,
en biðjirðu með mér, Guð heyrir mig æ.
Ó, barnið mitt kæra! Eg bið, þú ert nærri
Það birtir er þú, sem varst löngum svo fjarri,
með kærliekasiis yl aftur kemur til mín.
Eg kýs mér í draumum að heyra til þín.
Ó, ástkæra barn mitt. Við mætumst á morgun,
á morgun er endi á daganna sorgum.
Þá krjúpum við bæði. Guð bænheyrir mig.
Eg bið og eg trúi. Svo elska eg þig.
A. Thorsteinsson.