Lögberg - 30.12.1920, Qupperneq 4

Bls. 4
LÖGBERG, EIMTUDAGINN, 30. desember 1920.

ÆögLmq
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Press, Ltd.,Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TaUimar: S-6327 06 Ji-6328
Jón J. Bfldfell, Editor
Dtanáalcrift til blaðsins:
THE COLUMBI^ PRESS, Ltd., Box 3172. Winnipeg, Man-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, Man.
The "Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Llmiited, in the Columbia Block,
853 to 857 Sherbrooke Street, Winnipeg, Manitoba.
Þrjú hundruð ára afmæli
Pílagrrímanna.
/ &
f»a?> var (!. sept. 1620 að skipið Mayflower,
sani var að eius 180 smálestir að sfærð, lagði á
stað frá Southampton á Englandi áleiðis til
landsins fyrirheitna með 100 manns innamborðs.
Og eftir langa og harða útivist í hafi lenti íolk
þetta í Plvmouth, Massaehusetts, 21. des. 1620,
■jmr sem iþað nam sér land og reisti bygðir og
bú.
Eftir þrjú huudruð ár sjáum vér þetta fólk
í anda, menn, kouur og börn, eftir sjávarvolkið,
þar sem það lendir dauðþreytt í Plymouth höfn-
inni, og þess fyrsta verk er, eftir að það stígur
fæti sínum á land, að krjúpa á kné og þakka
verndina, sem það hafði notið á sjóferðinni
löngu og erfiðu, og biðja guð að blessa framtíð
sfna í þessu iivja landi, er Jiað var komið til.
Fólk þetta var komið til þess að byggja
eitt hið auðugasta land heimsins og leggja und-
irstöðuna að voldugustn lijóð í heimi.
Fyrir þeim Islendingum, sem frumbýlings-
líf fólks vors þekkir í þessu landi, Jmrf ekki að
iýsa erfiðleikum þessa fólks — þessa litla hóps,
sem um hávetur lenti allslaust Jmrna á strönd-
mui við haíið austur í Massaehusetts; livernig
að fullur helmingur þess dó sökum vöntunar á
lífaþægindum um veturinn 1621. En þeir sem
lifðu, gugnuðu ekki né gáfust upp. Þeir báru
rauniua sem sönnum ihetjum sómdi, og þeir
gjörðu vork sitt vel.
Fyrir það minnist nú allur hiun enskumæl-
andi heimur þrjú hundruð ára bygðarafmælis
pí'lagrímamia, sem lentu í Plymouth 21. desem-
ber 1620, með þakfclætj og aðdáun.
Félag á Euglandi hefír undirlbúið sýningu
mikla til minningar um Jiennan merkilega at
burð, og hefir félag það áformað að koma til
Ameríku na'sta sunxar og sýna Plynmuth ný-
Vndulífið, líf Jiessara fyrstu pílagríma. um }>\rer
og endilöiig Bandaríkin, eða frá Boston ail;i
leið til San Franeiseo.
í sýning þossari taka 130 manns })átt, og
Imast J>eir við að hagnaðurinn af henni verði
í það Tninsta $500,000 auk kostnaðar, og á sú
upphæð að gefast til Tíknarstarfsemi innan 'j
Bandaríkjanna til minningar um nýlendufólkið
í Plymouth nýlendunni gömlu og landnám þess.
AVf inuuum, sem þessir fyrstu innflytjend-
ur Plynioutli nýlendunnar áttu, er nú fremur
lítið til; J»ó eru nokkrir Jjeirra varðveittir í húsi
því í Plymouth, í Mas.sueliusetts, sem ber nafn
þeirra. A meðal annars er J>ar Damaskus svei'ð
Myles Standisli, mannsins, sem Longfellow hef-
ir gert ódauðlegan í ljóðum síuum, pottur, sem
hann átti, og byssan hans. Enn fremur er þar
partur W ábreiðu, sem konan hans Rósa átti, og
dúkur, sem dóttir þeirra hjóna, lAra, bjó til, og
< r 'þetta haganlega saumað í dújiinn: “Eg heiti
Lára Standish. Drottinn gefi mér styrk til þess
að gaxiga á aínum vegum og gjöra sinn vilja.
líann stjórni höndum mínura svo verk mín leiði
til flekklausra dvgða. Og fyrir það skal eg
gefa þér einum dýrðina.”
I húsi þessu er og biblía .John Aldens, sera
sagt er frá í kvæði Longfellows að flutt hafi
bónoi'ð MyTes "Standish, eftir að hann misti
konu sína Rósu, til Priscillu, er Longfellow læt-
ur MyTes Standish kalla engilinn eins og þeir
séu á hiinnum, en sem sagði við Alden, eftir að
að hann trúHega hafði flutt bónorð Standish:
”ííví talarðu ekki fyrir sjálfan þig, John?”
\
--------o--------
Nýjar bækur.
nULDA: Segðu mér að sunan, Kvæði, 103
bls., átta blaða brot. Útgefandi: Þorsteinn
Gíslason, Reykjaík. lí>20.
Hulda skáldkona hefir með óvenjulega
ljóðrænni list, fundið greiða götu inn að þjóðar-
hjartanu íslenzka fyrir löngu, og er þó enn í
Móma Tífsins. Fyrstu kvæði hennax*, ef eg man
rétt. munu hafa birzt í blaðinu “Ingólfur”
skömmu eftir aldamótin og vöktu þegar athygTi
Ijóðvina sökum þíðleika og búningsfegurðar.
Síðan hefir hún alt af verið yrkjandi eða syngj-
andi, því kvæðin minna mann helzt ávalt á ang-
urblíft lóuflcvak. Nokkrar smásögur eftiv
Iluldu hafa verið prentaðar , og einkennir sama
æfintýrafegurðin. þajr allar; hygg eg þó, að Ijóð-
nnum muni lengri aldur a*tlaður og byggi þá
skoðun mína á því,wað í raun og veru hefír höf.
endurvakið þjóðlegt IjóðTistarform, sem bók-
/nentir vorar máttu illa án vera og þó var farið
íA fyrriast yfir, — vikivakana, viðliigin og þul-
nrnar.
Kvaiðin í bók þessari eru flest stutt, en stutt
kvæði eru líka 1>ezt, ef ekkert vantar í þan. Af
J
fyrsta kvæðinu, Vor, má nokkuð marka heildar-
blæ þessara Hulduljóða:
Komið er vor í djúpan dal
dögg um nætur skín.
Alt fer að gróa,
nema gleðin mín.
Löngu horfin, löngu týnd
hún lifir í fjarska þó
eins og aftanstjama;
því er mér bönnuð ró
þá vorið 'leggur Tjómastaf .
um lönd og sjó.
Fegurðin er syngur
í sólheitum blænum,
skelfur á léttum laufum,
Ijórnar yfir sænum,
minnir, góð og gullhrein,
á gleðina mína.
Gott eiga þeir, sem aldi-ei
því Tjúfasta týna.
Ýmsum er bannað að eiga blómin sín.
Engum eg .segi hvar ljósið kysti mín.
Há eru fjöll, sem dýpstu dalli byrgja,
dagurinn lang-ur þeim, er þrá og syrgja.
Birkiangan, brekkuró,
bezt er í ykkar heimi;
öruggur þar fegurstu gullin mín eg geymi.
Engin nema þögnin
og þúsund blómatár
vita, hvar þau blika
bak við rúm og ár.
— Fagurt er í skóginum;
skúrin kom og fór,
brennur glatt við kveldsól
liiml blái daggarsjór;
svífur yfir dalinn svanaifylking stór.
Spuniing með svanvængjasúginum flýgur.
Sárblíð sem andvarp úr djúpinu stígur:
“ ‘Segðu mér það’, vatnið mitt sólar.gulli
búna!
‘hvernig líður Vilfríði Völu-'fegri núna’?”
Margir held eg læri jxetta kvæði utan að og
þá ekki sízt börnin. Þótt formið sé svona und-
ur einfalt, má J>ó hreint ekki svo lítið af efni
kvæðisins læra: “gott eiga þeir, sem aldrei því
Ijúfasta týna”.— FóTkinu hættir oft við að týna
J>essu og hinu dýrmætu, stundum ef til vill aTlra
Ijúfustu lífsminjunum. í>að verður því aldrei
of vandlega brýnt fyrir almenningi, að vernda
það ljúfasta, sem lífið hefir að bjóða, og l>arna
(v efnisrík bending í þá átt, iþótt hóglát sé.
A fertugustu og fjórðu blaðsíðu bókarinn-
ar er kva*ði, sein heitir Stríð, þrjú erindi í alt,
er lýsa skoðun skáldkonunnar á þeirri afvega-
leiddu menningu, sem til blóðbaðsins loiddi.
Tvö síðari erindin hljóða þannig:
Til hvers, 'til hvers er Jiað alt,
ást og mannúð, snilli og vit? —
Ris Jútt, menning, reyndist valt,
rós þín drúpir blóði lit.
Maske eftir ragnarök
rísi jörð úr ægi ný,
þetta hinztu heljartök ?
hoiftar mannkynssögu í.
Löng er orðin aldaleið
innst úr rökkri villimanns;
enn þú stígur erfðaneyð
eins og skuggi’ í fótspor hans.
Gæti sæzt á ár og víg
sál hvers manns, er skelfur nú, , %
ef engin fórn /*r fyrir gíg,
fundin er til ljóssins brú.
Þulurnar liennar Huldu ern perlur hver
annari fegurri, til dæmis Iíjásetuþulan:
Sólin skín á lauf og lyng
•langt upp til heiða.
Hjarðsveinninn við hamralind
er hár sitt að greiða,
loikka sína ljósbrenda að greiða.
Aldan ber hans ungu mynd
eftir straumagljá. —
“Hvert ætlarðu’ að líða,
lindin mín smá?”
“Eg er að synda ofan í dál
og út í sjá.”
“Ef þú dalsins drotning sér
á döggslegnu engi,
leiktu þá lengi,
lind mín blá, á strengi,
alla þíiia inndælustu strengi.”
T’essar Tjóðlínur oni að eins fyrri partur þul-
unnar.
Þá má enda á kvæðið Rokkhljóð, eitt það ís-
íenzkasta af íslenzkum kvæðunj, er eg minnist
að Tiafa lesið í langa tíð.
“Aniraa, snúðu roklclnn þinn, er rökkrið
færist nær.
Huganum er J>ytur hans, að fornu kær,
meðan stjarna í vesturvegi vakir logaskær.
Amma, snúðu rokkinn þinn. Mér rennur
margt í hug:
Eg sé áífahamra við elfarbug;
hríslur grannar höndum vefja hengiflug.
Inn í kva*ði þetta, sem er tuttugu erindi alls, er
fíéttað hið fegursta fjölgresi íslenzkra þjóð-
sagna. —
Kvæðið Islenzkur liestur, er-átakanleg æfi-
saga “þarfasta þjóns” íslenzku þjóðarinnar,
M*m “rekinn var með svipu” á “hörðu gráu
stræti” og tapað hafði sinni eigin jörð; grænu,
afgirtu blettirnir í borginni minna blessaða
skepnuna á æskustöðvaniar, en svipunni er
haldið á lofti og blettirnir þjóta fram hjá líkt
og draumblik. Síðasta vísan í þessu áhrifa-
niilkla kvæði, er svona:
En liugur Jiinn mun sljófgast og þessi sára
þrá
Þreytast á að flúga um loftin tóm og blá,
stritains langi vegur
og strætaglaumsins bylgja
mun stéla hyerri hugsun
og vaninn einn þér fylgja.
Mér finst eg eigi geta lagt frá mér penn-
ann, án þess að benda á kvæðið Náttúrubarn,
smákvæði að lengd, en stónkvæði að skáldlegri
snilli:
Bjarganna skuggi und brúnum er,
bládýpi vatnsins í augum þér,
vfir þau skinið og skúrin fer
til skiftis á vængjum, Ijósum og dökkum.
Orð iþín og viðmót anda að mér—
angan frá dalanna birkislökkum.
N ÝÁRS-ÓSK
\ /ÉR þökku m ölluin vorum viðskiftamönrum fyrir við-
* skifti þeirra síðastliðið ár, cg treystum því að geta
gert betur fyrir yður á Kinu komandi ári.
Náttúrubarn, hve broslegt að ,sjá
þá blæju, er menningin lagði þig á,
rétt eins og þokuský fjúka frá, —
því frjáls þarftu að vera, ef Ufið þér mætir,
—fiá hjartarót instu og yzt á brá,
ef eitthvað ber fögnuð í hug eða grætir.
Eg tel nokkurn veginn víst að flestir þeir,
sem Ijóð þessi lesa, muni verða mér samdóma
um, að þau séu bæði lilý og formfögur, en að
einhverjir kunni á hinn bóginu að draga frum-
ieiksgildi þeirra í efa. En er ekki fegurðin
frumleg í eðli sínu? Illjóta ekki falleg kva-ði að
vera frumleg M'ka?
Náttúran beitir oftast nær tveim aðferðuin
við að Jiíða Maka og gera jörðina gróðurhæfa;
ýmist asahláku með stormgný eða þá sólbráð.
Báðar miða aðfei’ðirnai’ vitanlega að sama tak-
ruarki. Stormgnýsins kennir sjaldnast í ljóð-
um Huldu, þau minna fremur á mýkt Guðmund-
ar Guðranndssonar, 'en mátt Gríms Thomsens.
Það er oft kalt á tslandi og vetrarríki þjóð-
sálarinnar helzti mikið. Sólbráðin mijn því ó-
víða velkomnari en þar. — Hulduljóðin minna
mig á sólbráðina heima, og mér finst ætlunar-
\ erk þeirra hlutfallslega það sama.
Bókin kostar í kápu $1.75, en í skrutbandi
^-2.75 og fæst í bókaverzlun Hjálmars Gíslason-
ar, 506 Newtou Ave., Elmwood, Winnipeg.
E. P. J.
---------o--------
Reynist betur brœður mínir.
Sér er örbirgð anda og tungu,
Örbirgð þeirra, er málið laga;
Örbirgð þeirra, er óðmál sungu.
Andans tötur ber vor saga. —
Trú og kirkja barin beinum,
Blindir þykjast aðx*a leiða;
Ilenda um bekki hnútum, steinum,
Háskalega ýmsa meiða.
Kæpleiks fátækt, fjöllum hærri,
Fylgir oss í ves'turbygðum.
AJt af virðast færri og færri
Feðra vorra er lriúa’ að dygðum. —
Auragirndin, gleðiþorstinn,
Glæsimennum snýr í þraria.
' Þjóð og kirkja þrumulostin
Þorir varla orð að mæla.
Gull var nóg á Gnítaheiði,
Gulls er nægð í Vesturheimi.
Fjöldann, hygg eg, Fáfnir leiði,
Ferill Iians J)ó dauðann geymi.
Auraglöggir í sl endinga r
Ofraargir á Fáfnir trúa,
Feiieg öriög fjöldann þvinga, —
Fjölda margir að því búa.------
Margur audans afli er fenginn,
Ytri hagur blómgast víða.-----—
Aifar, tröllin afturgengin, —
Illir vættir fyrri tíða:
Ganga um bygðir ljósum logum,
Líkt sem Glámur þjóðarfylgja
Orðinn sé, — að ólánsvogura
1’ltleg‘ðar oss knýi bylgja.
ÖnguTl flár og fóstran heiðiu
Fólag andlegt með sér gera.
Hainröm fTögð við feigðarseiðinn
Forneskjunnar rúnir skera. —
Augu Gláms á okkur stara,
Enda skuggann hræðast margir. —
Andans menn í útlegð hjara,
< )ft er fátt um lið og bjargir.
Ef oss Glámur glepur sýnii*, —
Grettis erfðasynd ef ber eg:
Réynist betur, bræður mínir!
Bratta leið um Drangey fer eg.—
Ber er hver að baki sínu
Bróður nema dyggan eigi.-------
Hætti, í útlegð, öllu mínu
niuga að finna megi.
Jónas A. Sigurðsson.
-------—o---------
Þó eg í vætunni veTkist
og veltist frá ströndinni burt,
eg býst við að brimsjóar lífsins
'beri mig aftur á þurt.
Þegar eg kom á fætur.
Þetta færa þarf í stef,
þó eg hafi legið:
L/ífið væri erfitt ef
Enginn gæti hlegið.
K N.
Bopal llanfe of Canaöa
Höfuðstóll og varasjóður............................ $38,000,000
Allar eignir........................................$598,000,000 j
Auðvelt að spara
ÞaS er ósköp auðvelt að venja sig á a8 spara metS þvi
að leggja til síðu vissa upphæð á Banka reglulega. í spari-
sjóðsdeild vorri er borgað 3% rentur, sem er bætt við
höfuðstólinn tvisvar á ári.
THE DOMINION BANK
NOTRE DAME BRANCH,
SELKIRK BRANCH,
P. U. TTJCKER, Munagcr
W. E. GORDON, Manager.
Minningarorð.
/
“Svo gennur alt aS GuSs vors rdði.
gleðin og sorgin skiftast á;
þótt vinur hnipi lik að láði
og logi tár á hreldri brá,
þá huggar eitt, sem aldrei þrást:
Vér aftur siðar munum sjást."
—Kr. .1.
Þann 14. júní 1920 andaðist að heimili sínu í Blaine,
YVashington, U.S.A., húsfrú Guðlög Guðbjörg Thomsen,
kona Rlisar G. Thomsens, húsmálara, er lengi átti heima í
YY'innipeg og síðar um tíma að Gimli, Man.
Guðbjörg ('er ætíð var kölluð “Begga”j var dóttir Eyj-
ólfs Oddssonar í Blaine, Wash., og Ingibjargar Jónsdóttur,
konu hans—dáin í marz 1915.
Pessi unga kona var burtkölluð rétt á hádegi lífsins,
Jiegar verkið stranga og erfiða var ei nema hálfunnið, — og
ekki Jiað. — Hún hafði þjáðst og liðið mikið í mörg.ár, en
fáir vissu það, því “Begga” möglaði aldrei. Hún dó úr inn-
vortis meinsenid.
Þessi hjón, Mr. og Mrs. Elis G. Thomsen, eignuðust
þrjú börn, tvo drcngi og eina stúlku,—og ent þessi: Ditlev
Fr. August, 13 ára; Guðrún Ingibjörg Eyjólfína, 10 ára:
Valdemar Gottfred, nærri 2 ára.
Guðlög Guðbjörg Thomsen var fædd 28. dag febrúar-
mánaðar 1883, að Kirkjubóli í Fáskrúðsfirði í Suður-Múla-
sýslu á íslandi, var hún því 37 ára er hún dó. — Eluttist til
Canada árið 1901 og settist að í YVinnipeg. Árið 1906 gekk
hún að eiga eftirlifandi mann sinn, Elis Gottfred Thomsen;
bjuggu þau um hríð að Gimli, Manitoba, en fluttust svo
vestur á Kyrrahafsströnd og hafa lengst af búið i Blaine,
YY'ash., síðan. — Sex systkiniGuðbjargar sál. eru á lífi ásamt
öldruðum föður, og eru }>au þessi: Sigurður og Einar 5 .
Oddson í Blaine, Wasli.; Jón Valdemar, í Seattle. Wash.:
Mrs. Skúli Johnson, Blaine; Mrs. Th. Thorsteinsson,
Ruskin, B.C.; og Mrs. Jakobína Johnson, Winnipeg.
Guðbjörg sál. var ágætis kona og góð móðir, og er því
“skarð fyrir skildi” þar sem þrjú börn missa ástríka móður.
Hún var kát og alúðleg í allri framkomu, að trúarskoðun
var liún lútersk—hún bar lotningu fyrir öllu þvi góða og
göfuga. Hún var dálitið “seintekin” að kynnast, en eftir
þvi sem eg kyntist henni lengur, eftir því fann eg enn meir
hvaða ágætis eiginleika hún hafði til að bera.
Lengi lifi minning liennar.
Winnipep, 20. des. 1920.
Vinur.
Ut tré af illri rót.
Gyöingar voru þeir að ætt og
uppruna, sem lögðu grundvöllinn
undir sósíalista stefnuna, Áhrifa-
mestu foringjar stefnunnar hafa
flestir verið Gyðingar.— Gyðinga-
hatrið og ofsóknirnar, sem öld eft-
ir öld hefir ráðið svo miklu í Ev-
rópu, skapaði óánægju þessarar
fyrirlitnu og margþjáðu þjóðar,
yfir ríkjandi mannfélagsskipun.
Gyðingar hafa á öllum öldum,
hvar sem þeir hafa búið, verið ó-
venju miklir fjármálamenn og á-
gjarnir okrarar. Á miðöldunum
lánuðu þeir peninga gegn 12—50
per cent. vöxtum. þeir hafa víð-
ast verið mestu auðvaldsmennirn-
ir. pó áttu (þeir stundum í raun-
inni hvergi heima. pa$ er arf-
gengt eðli þessarar þjóðar, að
sækjast mjög eftir auði og mann-
virðingum. En allir einstakling-
ar gátu eigi ríkir orðið. En af því
leiddi, að margir mikilhæfir ein-
staklngar af þessum kynstofni,
sem auðurinn toldi illa við og eigi
gátu safnað í kornhlöðu, fyltust
hatri og gremju til allra hinna,
sm við betri kjör áttu að búa og
voru efnaðir. pannig var 'það með
Saint Símon, sem kallaður hefir
verið “faðir sósíalistastefnunnar”.
Og svo mætti nefna fleiri, sem
gerst hafa leiðtogar sósíalista, að
þeir hafa sagt eins og tófan, sem
eigi náði í berin: “pau eru súr.”—
“pau eru banvæn.” — peir hafa
brunnið í skinninu af löngun til
aufis og valda. En þegar þeir eigi
fegu óskir sínar uppfyltar, sneru
þeir við blaðinu, og ibörðust móti
sínu insta eðli. pegar þess er gætt,
að helztu leiðtogarnir hafa verið
Gyðingar, verður það einnig skilj-
anlegt, hvernig á því stendur, hve
óvenju mikiö hatur þeir 'hafa bor-
io til kristindómsins. pó voru
þessir menn fyrir löngu búnir að
hafna feðratrú sinni og siðgæði.
petta má sjá af ritum þeirra Saint
Símon, Karl Marx, Lasalle o. fl.
En mestu kristindóms'hatarar
voru þeir sósíalista foringjarnir
Bebel og Liebkneckt. pessi síðar-
nefndi gaf út rit 1898, um nýja
þjóðfélagsskipun. Hann ætlast til
að þetta þjóðfélag, sem hann dreg-
ur upp mynd af á pappírnum, sé
htiðni fylgjandi. Honum er illa
við kristindóm og kriatilega siði.
Hann telur þesskonar hluti þjóð-
arböl.
Enn þá dýpra tók Bebel í árinni.
Hann reit bók um sama leyti, bein-
línis á móti kristinni trú og sið-
gæði, með óvenju ljótum guðlöst-
unarorðum og hatri til höfundar
kristindómsins. Hann hatar alt
það, sem flestum er heilagt mál.
Hann kvartar líka sárt yfir því,
hve sósíalistum gangi seint að
uppræta síðustu leifar kristinnar
trúar, sem hann segir að standi
sósíalistahreyfinguni mest fyrir
■þrifum!
Pað eru nú nálega 20 ár síðan
eg las útdrátt úr þessu riti Bebels
og ýms flugrit, sem danskir og
þýzkir sósíalistar dreifðu út um
öll Norðurlöd. pá komst eg inn i
anda sósíalistastefnunnar. Og þá