Lögberg - 24.02.1921, Blaðsíða 1

SPEIRS-PARNELL BAKINGCO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir iœgsta verð sem verið
getur. REYN IÐ Þ AÐ!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
jlHlef ð.
Það er til myndasmiður
í borginni
W. W. ROBSON
490 Main St.
Garry 1320
34. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 24. FEBRÚAR 1921
NUMER 8
Helztu Viðburðir
Síðustu Viku
Canada.
Viðiburöalítið aýnist vera á þing-
inu í Ottawa að öðru en því, að
leiðtogi frjálslynda flokksins, Hon
W. Maekenzie-King hefir borið
fram vantrausts yfirlýsingu á
.Meighen stjórnina, sem þó er ekki
búið að greiða atkvæði um og óvíst
talið hivernig reiða muni af, þó
sfuðnngsmenn Meighen stjórnar-
innar telji Mklegt, að hún muni
sleppa með fáum atkrvæðum. En
menn <bSða og sjá hvað setur.
Umræður um hásætisræðuna
halda enn afram þar eystra, og
falla mörg þung orð þessa dagana
í skaut Meighen sfjórnarinnar.
pungar búeitfjar hefir Louis Joseph
Gauthier, þingmaður frá Quebec
fengið; Mr, Gautihier var áður einn
af leiðapdi mönnum frjálslynda
flokksins, en hefir nú snúið við
honum baiki og skriðið undir
kápufald Meigihens. í sambandi
við þann sSkrípaleik fórust Hon.
Mr. Lemieux ,svo orð: “Mr. Gau-
thier hefir valið dánardægur Sir
W ilfrid Lauriers til þess að af-
neita kenningum hans. Áð hann
hefði tekið sig út úr félagsskap
allra stjórnmála flokka(?) og
enginn léti nú svo lítið að bera
virðingu fyrir 'honum. Eftir að
Júdais tóíi ia móiti silfurpeningun-
um forðum, hafði hann þó nógu
mikið af sómatilfinningu eftir til
þess að ganga út og hengja sig, en
þess gerist ekki þörf fyrir Gauthi-
er- Svart.a flaggið blaktir nú þeg-
ar yið húna í St. Hyacintlhe og lið
völdsmannsirts bíður þar albúið
eftir afs taka Mr. Gauthier af.”
Mr. Lemieux mælti fast fram
,rneð vantrausts yfirlýsing Kings
benti á að víst væri nú orðið að
hinna ýmsu nýlenda
brezka veidisins yrðu boðaðir á
samtalefund í Lundúnum í sumar
til þess meðal anniars að tala um
herbúnað íhrezka veldisins; það
væri afar þýðingarmikið mál, sem
stjórnin hefði engan rétt til þess
að ráða fram úr á neinn hátt fyrir
hönd þjóðarinnar án þess að leita
vilja ihennar um málið fyrst, og
væri það að eins ein ástæðan af
mörgum fyrir því að til kosninga
bæri að ganga tafarlaust.
Á Manito’ba þinginu ganga Mut-
irnir hægt og bítandi og hefir fátt
gerst þar markvert utan tilraun
þeirra Dixons og Kristjánssonar
og fleiri að fá þingið til þess að
‘%vítþvo” verkamanna leiðtogana,
sem í fangelsi eru og minst er á
annar staðar í blaðinu. Umræður
nm hásætisræðuna halda en áfram
og kennir þar margra grasa, sem
vonlegt er, því það er svo margt
sinnið sem skinnið hjá oss mönn-
unum — Allmikil forvitni hefir
komið fram hjá mörgum þing-
*nönnum, eins og t. d. þingmanni
Winnipg bæjar, J. T. Haig, sem
'íefir beðið stjórnina að leggja
>íam s&ýrsHur um sölu á skulda-
oréfum fylkisins, ihverjir hafi
:,ieypt þau og með hvaða verði, hve
fiiikil isöluiaun hafi verið borguð
°S til hverra, og sundurliðaðan
reikning um allan ferðakostnað fé-
hirðis fylkisins f sambandi við
sölu á slíkum skuldabréfum —
^n Albert Kristjánsson þingmaður
rra St. George, biður um öll frum-
skjöl, sem afhent ihafi verið dóm-
ara þeim sem yfirfór kosningalist-
ann í St. George kjördæminu, eða
skrifara Ihans, meðan iskrásetning
stóð yfir 1920, svo sem eiðfest
vottorð þeirra, sem ekki gátu verið
viðstaddir, nafnaskrána, skrá yfir
nofn þeirra manna, sem einhver
sérstakur maður bað um að væru
eknir af skránni, bænarskrár, sem
ram komu nm að taka nöfn manna
a skránni og bænarskrár þ^irra
V’nstöku manna, sem báðu um
61 róttingar Um nákvæmlega 'hið
pama biður þingmaðurinn frá
imli. Ekki er gott að sjá, að slíkt
p ajosendum mikið gagn, en það
r twásfce gaman fyrir Ihlutaðeig-
e»dur að vita þetta.
Afram þalda umræðurnar um-
•æðurnar í Manitoba. þinginu um,
- asæUsræðuna og fórust forsæt-
israðiherra T. C. Norris svo orð í
a þriðjudaginn var. Fólk-I
-x 1 ™anit0ba kaus þetta þing í
•^iðasthðnum júní mánuði, til þess I
s:;rfa og ráða fram úr velferð-!
armalum fylklsins. En ef næst-
komand! vikur sýna berlega, að
kwtum*tæ^rnar gjöra ^að ó-
’oyft, eða of mikilum erviðleikum
bundið, þá verður málínu skotið til
kjósenda fylkisins eins fljótt og
þVí verður við komið, og þeir beðn-
ir að ráða ibót á ástandinu eftir
beztu meðvitund.
Bandaríkin
Eftir ósk Hardings hins ný-
kosna forseta Bandaríkjanna, hef-
ir Wilson forseti boðað til sérstaks
þings í efri málstofu Bandaríkja
Iþingsins, sem byrja á 4. marz n. k.
Neðri málstofa Bandaríkja þjóð-
þingsins, hefir samþykt fjárveit-
i:igu sem að eins nægir til að
halda við 150,000 manna hér, frá
1. júlí og til loka fjárhagsársins.
Fyrir skömmu samþykti Con-
gressið eða neðri málstofa þingsins
skipun til hermálaritara Baker að
að hætta að safna mönnum í her-
inn, ákvaéði þetta ónýtti Wilson
forseti, nú hefir Congressið sam-
þykt þetta ákvæði sitt á ný með
271 atkvæði mót 16 og ónýtt úr-
skurð forsetans.
370,000 járnbrautarþjónar í
Bandaríkjunum, ihafa hótað að
gjöra verkfall ef kaupgjald þeirra
| verður lækkað frá iþví, sem það
er nú.
Tvö hundruð kolanámumönnum
Ihefir verið boðið af leiðtogum
verkamannafélaganna að gjöra
verkfall í Kansas ríkinu, er það
fyrsta verkfallið sem þar hefir
verið gjört síðan að iðnlögin voru
leidd þar í gildi, og hafa embaptt-
ismenn félaganna verið teknir
fastir.
í skýrslu loftskipa félags Banda-
rrkjanna er þess getið að 150,163
farþegjar hafi ferðast 3,136,550
mílur vegar með loftskipum í
Bandaríkjunum síðastliðið ár.
Bylur mikill skall yfir New
York borg í byrjun vikunnar sá
versti sem komið hefir þar nýlega.
Umferð sporvagna í borginni tept-
ist og vfrar silitnuðu.
Söngmaðurinn mikli Enrico Car-
uso, sem legið hefir veikur í New
^ork undanfarandi, og menn voru
orðnir Ihræddir um að söngraddar
hans nyti áldrei framar við. Mega
nú gleðjast yfir því að Caruso er
að iná góðrt heilsu og læknar gefa
von um að rödd -hans verði feg-
urri ;en nokkru sinni fyr.
Samkvæmt skýrslum Bandaríkja-
stjórnar, þá er John Rockefeller
ríkasti maður í Bandaríkjunum.
Egindómur hans er talinn að vera
1.500,000,000 og árstekjur hans
$35,000,000. En ríkasta kona
Bandaríkjanna er ekkja E. H'
Harriman.
Hinn nýji sendiherra ítalíu í
Bandaríkjunum Roland Ricci, er
kominn til Washington og tekinn
til starfa.
Nýléga var leikkona ein að
nafni Mogme Géhrue að búast til
iheimferðar að loknum leik í Minn-
eapólis Minn. pegar hún var
ferðbúin fór hún ein út um bak-
dyr lei'khússins, en þær vissu út
að bakgötu sem var illa lýst, þegar
hún kom út í dyr hússins stóð þar
maður með skannbyssu í hendinni
rak hana upp að andliti leikkon-
unnar og bað hana að vera svo
góða og ; afhenda sér skildinga
þá sem hún hefði á sér. Leikkonan
lét sér ihvergi bregða, heldur sló
byssuna úr höndum fantsins með
fætinuim. Eftir meiru beið hann
ekki, heldur tók til fótanna og
forðaði sér.
Einkennilleg afbrigði hafa 'komið
fram á átta ára gamalli stúlku sem
Miriam Ruibin heitir og á heima í
Waukegan 111., að hún talaði uppi-
haldslaust í 212 klukkutíma án
þess að þagna eina mínútu. Lækn-
ar voru sóttir og gátu ekkert að
gert né heldur vissu þeir né vita
'hvað fyrirbrigðum þessum hefir
valdið. Eftir að hún hafði hald-
ið áfram þannig í 212 klukkutíma
sofnaði hún og svaf í klukkutíma,
en tók til að tala undir eina og
hún vaknaði. Síðan hefir íhún
sofið mokkra klukkutíma í senn,
en tekur ávalt til að tála er hún
vaknar.
Kona ein sem heima á í Mil-
waúkee varð vitskert fyrir tólf
árum síðan, og var flutt á geð-
veikrahæli, þar sem þessi rauna-
lega veiki hennar ágerðist svo
mjög að hafa varð á henni sérstak-
ar gætur. Fyrir þremiur vikum
síðan brotnaði gullspöng er tenn-
ur hennar höfðu verið spengdar
með og brá svo við það, að konan
fór að fá ráð sitt aftur. Læknar
héldu að þetta væri að eins bráða-
birgða fró, og létu veita konunni
nákvæma eftirtekt en henni fór
sí-batnandi og nú er hún komin
heim til sín heil heilsu, þykjast
þeir nú skilja að gullspöng þessi
hafi þrengt svo mjög að tönnum
eða tanngarði konunnar að eitr-
un ihafi myndast sem hafi stigið
til heilans, en hafi fengið útrás
Iþegar gúllspöngin bilaði, með því
að með henni höfðu nokkrar tennur
fallið úr tannigarðinum.
lægur, og heill að vinna að sam-
eiginlegri vélferð allra stétta þjóð-
félagsins. Hann hvað þetta á-
stand mikið að kenna hinni sterku
þjóðernistilfinningu, sem blossað
hefði upp svo að segja hjá hverri
þjóð, eins og hjá Frökkum, okk-
ur sjálfum og í Bandaríkjunum,
tilfinning sem segði þú verður að
afgirða þig með múrum og rétta
ekki svo mikið sem einn tebolla
þar út fyrir. Hann sagði að slík
tilfinning þyrfti sem fyrst að
evðast og þjóðirnar að læra að
styðja hver aðra á ,braut viðreisn-
ar og verslunar. Tók fram að
kærleiks boðorð neistarans um að
elska náungann væri ekki að eins
fagurt til eftirbreytni heldur væri
það líka hagfræðisleg speki.
Dr. Gíslason frá Grand Forks
kom snögga ferð til bæjarins í
vikunni.
Kristján Benediktsson kaup-
maður frá Baldur er staddur í
bænum í verzlunarerindum.
Bretland
Aukakosning er nýlega um garð
gengin í Cardigan í Wales sem
vakti meiri eftirtekt en vanalega
því það var litið svo á að kosningin
væri nokkurs konar mælikvarði á
vaxandi, eða þverrandi álit og vin
sældir forsætisráðherrans breska
Lloyd George.
Tveir menn buðu sig fram í
kosningu þessari, Capt. Ernest
Evans fyrir hönd Lloyd George
stjórnarinnar og Llewéllyn Will-
iams óháður framsóknarmaður.
Kosningin fór þannig að sá sem
sótti fram undir merkjum Lloyd
George stjórnarinnar fékk 14,111
atkvæði en hinn óháði, 10,521 og
telja blöðin á Englandi þetta stór-
sigur fyrir stjórnina.
Asqtiitih fyrverandi forsætisráð-
herra Breta og nú leiðtogi minni-
hlutans í brezka þingínu, flutti
ræðu nýlega í Lundúnum, þar sem
hann fór mjög hörðum orðum um
Lloyd George stjórnina út úr írsku
málunum, sagði að hin andstyggi-
legu axarsköft og svívirðingar, er
framdar hafa verið á síðastliðnum
sex mánuðum, væru svörtustu
blettirnir á Bretlandi sein sagan
geymdi út af viðskiftum Breta og
íra, og að Bretar hefðu aldrei
,sokkið eins langt siðferðislega í
minni þeirra manna sem nú eru á
lífi, eins og þeir væru nú sokknir.
Mr. Asquith tók og fram að sér
sýndist Parísar samningurinn um
skaðabætur þær sem 'pjóðverjar
eiga að borga fyrir skemdir í strlíð-
inu, óframkvæmanlegur. Og
bætti við: “pað er einkennilegúr
leikur og hlægilegur, ef viðfangs-
efnið væri ekki eins alvarlegt og
það er, að vera að burðast með lög,
til þess að varna vörum pjóðverja
inngöngu á Breska markaðinn í
sömu andránni og menn væru að
biðja pjóðverja að borga sér
skaðabætur í vörum.”
Milner lávarður fyrverandi ut-
anríkisritari Breta, hefir farið
fram á í ýtarlegri skýrslu, er lögð
var fram í breska þinginu að Ind-
landi sé veitt sjálfstjórn á sama
hátt og öðrum nýlendum Breta.
Misjafnlega er því máli tekið. Sum-
ir í stjórnarráðinu á móti því og
þar á meðal eftirmaður Milners,
Winston Spencer Churchill. Talið
víst að mál það verði lagt fram
til umræðu á fundi þeim eða þingi
sem umboðsmenn allra nýlendna
Breta halda í Lundúnum á næsta
sumri.
i
1 sambandi við umræður út af
hásætisræðu Breta, bar einn af
þingmönnum fram vantrausts yfir-
lýsing á stjórnina út af stefnu
hennar í sambandi við Versala
friðarsamninginn, var sú yfirlýs-
ing feld með 181 atkvæði á móti
40.
í mjö'g skorinorðri ræðu, sem
I.loyd George hélt í breska þing-
inu benti hann á ástandið í Ev-
rópu löndunum og staðhæfði að
fjör í verzlun, væri eina meina
'bótin við atvinnuleysinu. Hann
bemti á að verzlun al'lra landanna
í Evrópu væri nú í sama vand-
ræða ástandinu, og skoraði á bank-
ana að hjálpa að gjöra sitt ýt-
rasta að koma fótum undir hana
og fjöri í verzlumar viðslkiftin. pví
þetta væri ekki spursmál s«m
smenti að eins stjórnir landanna,
heldur alla borgara þeirra og
mesta heimska væri að kenna
þetta ástand stjórnunum því þær
gætu engu til vegar komið nerna
þar sem vilji þjóðanna væri ein-
Hvaðanœfa.
Briand, yfirráðgjafi Frakka,
kveðst vera þeirrar skoðunar að
meiri þörf sé hú á náinni sam-
vinnu miHli ensku þjóðarinnar og
þeirrar frönsku, en nokkru sinni
áður. Hefir ráðgjafinn lýst yfir
því, að hann ætli að leita álits
bresku stjórnarii.nar í samibandi
við allar ráðstafaHr, er gera þurfi
vi&víkjandi Aust r Evrópu, Rúss-
landi og pýzkalai ,di.
Sameinuðu verkamannasambönd
in í Belgiu, fara fram á að fá lög-
gjöf innleidda, er stranglega úti-
loki vinnu á sunnudögum.
Skáidið og ahiri/týramiaöurinn
Gabriele d’ Annunzio, sá er um
hríð réði ilofum og lögum í hafnar-
borginni Fiuime, hefir að sögn á-
kveðið að draga sig út úr pólitík-
inni með öillu, en helga líf sitt
framvegis rttstörfum. Hann
hefir nú valið sér búsetu í St.
German, skamt frá Paíísarborg.
Gemeral K*mc -.ff, yfirforingi
Bols'heviki hersins rússneska, hef-
ir verið sæmdun af Lenine orðu
hins rauða fána. Atburður þessi
hefir vakið allmikla athygli utan
Rúsislands, með því að Soviet-
stjórnin hafði, sem kunnuigt er
bannað orður og titla. En af
þessu er svo að sjá sem stjórnin
hafi skift um skoðun, komist af
einhverjum ástæðum að þeirri nið-
urstöðu, að titlaplástrarnir 'gætu
komið sér vel í viðl'ögum.
Ástandið í Austurríki, er sagt að
vera eitt það hörmulegasta, er
hugsast getur. púsundir á
þúsundir ofan liggja fyrir dauð-
ans dyrum sökum vistaskorts, er
jafnframt mælt að matvöru kaup-
menn ýmsir raki saman miljónum
á því að seljá' vörur sínar með
ránsverði.
Samkoma deildarinnar “Fróns”
var haldin á þriðudags kvöldið Og
var afar fjölmenn—fjölda manns
vísað frá sem ekki komst inn vegna
rúmleysis. Skemtiskráin var ágæt.
SumargLeðin, er frú Stefanía Guð-
mundsdóttr endurtók við þetta
tæ'kifæri hepnaðist svo prýðlega,
að allir áhorfendurnir urðu hrifn-
ir og ihugfangnir. Fyrrlestur séra
Jónasar A. Sigurðssonar var ein-
arður og snjall og afbragðs vel
fluttur. Svo má og segja um öll
númerin, er þar voru á skemtiskrá,
þau voru öll ágæt. Fór samkoma
þessi svo rausnarlega og vel úr
hendi, að deildin Frón á þakkir
skilið fyrir slíka skemtun.
pann 15. febr. 1921 andaðist að
Silvfer Bay P.O. frú Sigríður Pet-
ursson eftir langvarandi sjúkdóm.
Líkið var flutt til Winnipeg og
höfð kveðjuathöfn 19. þ.m. frá út-
fararstofu Bardals, haldið af séra
Rúnólfi Marteinssýni. paðan var
líkið flutt til greftrunar í Brook-
side grafreitnum. — Hinnar látnu
verður nánar min'st s'íðar.
Ur bœmim.
Látinn er á Akureyri á Islandi
Stefán Stefánsson kennari og
skólastjóri við gagnfræðaskólann
þar. Fór Stefán utan síðastliðið
haust sér til heilsubótar, en tók
inflúensusótt er hann kom heim
aftur og lé2t úr henni 20. janúar
síðastliðinn. Stefán var einn af
merikustu og glæsilegustu mönnum
íslenzku þjóðarinnar.
íslendingar i Winnipeg og þeir
af aðkomnum íslendingum, sem
staddir eru í bænum 1. marz, ættu
ekki að gleyma samkomú kvenfé-
lags Fyrsta lút. safnaðar, sem
það heldur að kveldi þess dags í
kirkju safnaðarins til arðs fyrir
gamalmenna heimilið íslenzka. —
Samkoma þessi hefir verið sérlega
vel undihbúin, skemtanir fjöl-
bieyttar og fjörugar. Skemt verð-
ur af bezta söngfólki íslenzku, sem
Völ er á og leikið á bljóðfæri. Pró-
fessor Runólfur Fjeldsted flytur
ræðu og má byggja á að hún verð-
ur bæði skemtileg og uppbyggileg.
Og að skemtiskránni lokinni bera!
kvenfélagskonur fram ágætar veit- j
ingar. Alls þessa geta menn not-í
ið á samkomu kvenfélagsinsv í'
Fyrstu lút. kirkju á þriðjudags-;
kveldið kemur. Og það bezta er,1
að það kostar ekkert—enginn inn-j
gangseyrir settur, en samskota;
verður leitað og ganga þau eins og
fram hefir verið tekið til að hlynna
að gamalmenna heimilinu ís-
lenzka. Gleymið hvorki staðnum
né stundinni.
Eiríkur P. ísfeld, frá Nes P.O.,
Man., kom hingað til bæjarins fyr-
ir þrem vikum síðan til þess að
leita sér lækningia við höfuðveiki. I
Dr. Jón Stefánsson gerði þrjá stór-
kostlega uppskurði á höfði hans og
hepnuðust þeir ágætlega, svo að
Mr. ísfeld er nú á bezta batavegi.
Heimleiðis hélt hann í gær. Mr.
ísfeld biður Lögberg að flytja
lækninum sitt innilegasta þakk-
læti fyrir hve meistaralegia honum
hafi farist við sig, og enn fremur
biður hann að flytja sitt hjartans
þakklæti til Mr. og Ms. G. P.
TihoVdarson, sem tóku hann heim
til sín af sjúkrahúsinu þegar hann
var ferðafær og létu sér hugar-
haldið um hann unz hann hélt
heimleiðis á bezta batavegi.
Fyrir mitt leyti held eg, að þessi
dómur ritstjórans sé ósanngjarn.
Eg held, að hann byggi grundvöll
sinn á of takmarkaðri þekkingu og
of þröngu útsýni. Og enn frem-
ur, að hann bindi sig of mjög við
það, sem var, en komi ekki auga á
það, sem er að skapast, þær lífs-
hræringar, sem óneitanlega eru
nú teknar að láta á sér bæra í
íslenzku kirkju- og trúarlífi.
íslenzk kirkja á yfirleitt enga
sök á því, þótt svo sé háttað kirkju-
ferðum einhvers staðar á landinu,
að þar sé aldrei kirkja notuð nema
þegar fermt er eða jarðsunginn
maður. Kirkjulífið kann að vera
völ vakandi, trúarþörf mikil og
lífsihræringar á því sviði öflugar, J
þótt einhver prestur hafi mist tök-í
in á söfnuði sínum, eða ef til víll
aldrei haft þau nein.
Og þegar til safnaðanna kemur,
þá er vandráðið þar til lausnar á
málinu, sem ritstjórinn bendir á,
að söfnuðirnir losi sig hið fyrsta
við þann prest, sem ekki megni að
halda þeim vakandi fyrir ræðum
sínum. Sumum söfnuðum er ó-
mögulegt að halda vakandi, sum-l
staðar er ómögulegt að knýja fram
trúarþorsta manna eða fylla þá!
lotningu fyir guðsiþjónustugerð.
par hefir margur presturinn sáð á
klakann og uppskeran orðið eftir
þvi.
Hinu ber heldur ekki að neita,
að víða — alt of víða — qru prest-
ar, sem betur væru komnir ein-
hversstaðar annarsstaðar en í pré-
dikunarstól, prestar, sem enga
hæfileika hafa til þess að ná inn
að hjarta fóilksins, engan trúareld
eiga, sem vermt getur aðra, prest-
ar, sem láta sér í léttu rúmi liggja
hvort þeir fá nokkurn tíma eða
aldrei tækifæri til þess að tala um
það, sem bindur þá og söfnuðina
saman: guðsihugmyndina og guðs-:
traustið.
En í þessu sambandi er ómögu-1
legt að ganga fram hjá þvi, að
þjóðfélagið hefir ekki búið þannig
um presta s!ma, að iþeim geti oróið
langgæður hinn lifandi eldur. Fá-!
ir embættismenn vorir hafa orðið
að leggja annað eins að sér í lífs-
baráttunni eins og þeir, víða á
landinu. Lífskjör margra þeirra
hafa verið seindrepandi og sér-!
lega vél löguð til þess að stein-,
gerva hvern mannsanda. Saga
margra prestá vorra ef sannur
harmleikur mannsandans.
En eins og áður er drepið á, er
áreiðan'lga tekið að birta yfir ís-
Jenzku trúarlífi. pað er komið
það öldurót á það, að vænta má að
þjóðin vakni við ,þá hreyfingu. j
En lognið, ládeyðan, mókið en
verst.
En merkilegt mætti það vera, ef
enginn kennimanna vorra fyndi
sig knúðan til að hefja umræður
um þessa grein í Austurtandi, því
svo heggur hún nærri því, sem
þeim verður að teljast helgast.
Einar P. Jónsson meðritstjóri
Lögbergs befir verið veikur und-
anfarandi daga, en er á ibatavegi.
Séra Jónas A. Sigurðsison frá
Churilhbridge kom til bæjarins á
þriðjudagsmorguninn og flutti fyr-
irlestur um íslenzkt þjóðerni á
miðsvetrar samkomu Fróns að
kveldi þess sama dags.
Velvirðingar biðjum vér á því,
að Sólskin kemúr eíkki í þessu
blaði Vér urðum að taka það ráð
til þess að geta sýnt sæmilegan
sómia fyrirliggjandi greinum, sem
o-sa höfðu borist, úg munum vér
reyna að bæta það upp á einbvern
hátt síðar.
Látinn er að Lundar Man., Jón
Benjamínsson, faðir Einars P. Jóns
sonar og þeirra systkina. Verður
hans að líkindum nánar minst hér
í blaðinu bráðlega.
pjóðræknisþingið var sett á
mánudaginn var éins og til stóð
og stendur yfir enn. pað er all-
fjölment, bæði af utan og innan-
bæjar mönnum. Fjöldi mála eru
rædd þar og uppbyggileg erindi
flutt og verður þeirra og þingmál-
anna sumra minst nánar í næsta
bl^fii.
Harður dómur
um íslenzkt kirkjulíf.
(Eftir J. F. í “ísafold”)
Guðm. H. Hagalín ritstjóri, hef-
ir í blaði sínu “Austurlandi” ritað
langa grein um kifekjulíf hér áj
landi nú, afstöðu almennings til
presta, og þé skýldu, sem hvíli á
andlegrar stéttar mönnum vorum.
Sízt væri unt að segja það, að
rtstjórinn téldi útlitið glæsilegt á
kirkjulega sviðinu. Og hann hefir
þar, — því míður — mikið til síns
rnáls. Hann stendur ekki einn
uppi með þá skoðun, að mikill
þorri presta vorra safni ekki um
sig þeirri athygli og veki ékki
þann trúar þorsta og trúarsvölun,
sem þeim ber. peir munu ekki
vera næmir á nýjar raddir, sem
ekki hafá heyrt þessu hreyft fyr,
og það af mönnum, sem vita hvað
þeir segja og fundið hafa orðum
sínum stað.
Haga.lín telur kirkjuna eikki vera|
orðna annað nú hér á landi, en'
“skírnar, fiermingar og greftrun-j
arstofnun”. 1 guðs'hús komi menn;
varla nema 'þegar fermt er, graf-|
ifi efia barni gefið nafn. Og á öðr-
um stað fullyrðir bann, að “kirkj-!
an íslenzka sé nú svo að segjaj
hringlandi beinagrind, holdlaus
og merglaus.”
Eg sé ekki betur en að þarna sé j
glófanum kastafi til kennimanna;
okkar og að þeir megi vera ró-
lyndir ef þeir taka hann ekki upp.
Stefánshellir.
Nýfundinn stór hellir í Hall-
mundarhrauni rétt hjá Surtshelli.
peir synir ólafs bónda Stefáns-
sonar í Kalmanstungu, Kristófer
og Stefán, sögðu mér frá því hérí
1 fyrra, að nýfundinn væri hellir
mikill í hrauninu skaimt frá Surts-
helli; hefð'i verið farið nokkuð
langt inn í hann og enginn botn
fundist; spurðu hvort eg vildij
ekki athuga hann ef eg yrði á ferð-
inni.
Hinn 9. f. m. kom eg að Kal-
manstungu og við Helgi Hjörvar
kennari og koáa hans. Stefán
hafði fundið hellirinn fyrir 3 árum
og hafði nú ásamt fleiri mönnum
skoðað hann að miklu leyti, eink-
um hinn eystri hluta hans og
fylgdi hann okkur nú í hellinn.
Við höfðum tvö reiðlhjólaljós,
fremur góð, og sáum gerð hellisins
greinilega, en þareð nokkuð var
orðið áliðið dags er við komum að
hellinum vanst ekki tími til annars
en að ganga um hann og alla af-
hellana, sem við urðum vör við.
Nákvæma rannsókn og mælingar
urðum við að láta bíða betri hent-j
ugleika
Við fórum fyrst í vesturhlutann
sem er nær Surtshelli og mjög
skamt frá. Komumst niður um
4 m. vítt op, sem er þar á hellin-
um, og ofan á snjóskafl mikinn.]
Gengum lengi og var hellirinn víða
stórfeniglegur, víður og hár, en
gólf víðast silétt og greiðfært. Inn
að næsta opi var um 330 m. á að
giska, eftir fótmálum mínum. pað
op var þröngt, einskonar strompur,
sem myndast hafði í hrauninu er
það rann, um leið og hellirinn,
varla meir en 2 m. að vídd. Varð
eigi komi.st þar upp. paðan héld-
um við en lengi áfram til þess að
reyna að komast inn að botni, en
ógreitt var umferðar sunnstaðar,
niðurhrun stór og ill yfirferðar,
2 eða 3, tjarnir tvær ofan á ís,
glerhálum, svo djúpar að vatnið
tók i mjóalegg. Afhellar 2 stórir
voru að norðanverðu á þessum
hlutanum. Fyrir iaman innri
tjörnina var niðunhrun svo mikið
að fylti upp í hellinn. Við norð-
urvegginn fann eg þó smugu og
komst um hana inn úr urðinni með
því að ryðja frá nokkrum steinum.
pá var enn smátjöm og full af
ískristöllum og inst var hvelfing-
in alsett ís, samanséttum af ein-
tómum kristöllum, en á gólfinu
var stór bunga inn í hellinn frá
endanum, öll glitrandi af fagur-
skygðum ískristöllum; lítil smuga
var þó sunnanvert við hann, en
greinilegt var samt, að hérN var
hellisendlinn. Loftið mun mjög
þunt yfir niðurhruninu og því hef-
ir kuldinn komist hér inn. Vottaði
á einum stað fyrir smágati, eins
og stjörnu sæi.v 1 tjörninni þarna
inst láu hellur Ihver ofan á annari
þannig, að bersýnilegt var að þær
höfðu verið lagðar svona af manna-
höndum. pótti okkur þetta
furðu gegna, því að eingi merki
önnur sáum við að menn hefðu
þarna fyr komið og nú virtist
þessi insti hluti luktur og fram
til birtu um 240 m. á að giska.
Við fórum s'íðan að opinu, sem
við höfðum farið niður um og tók-
um til að kanna austuHhlutann.
En honum verður ekki lýst vel, svo
margbrotinn, er hann aðallega sá
kafli han's, sem vestastur er og
nefna mætti völuindarhúsið. par
eruNmarglir afhellar og hringir,
jafnvel hver utan um annan, þröng
göng sumstaðar, en svo aftur víð-
ir salir annarstaðar. Eru þetta
hinir mestu undirheimar og undra-
geimar. Villugjarnt er hér mjög
og ilt að átta sig á hvernig hér er
háttað híbýlum, en bót er það í
máli, að gólfin eru öll slétt hér,
svo að hlaupa má um; er hér harla
vistlegt og fallegt. Austast í þess-
um kafla, sem mér fanst vera 240
m. langur, var hellirinn aðallega
tvöfaldur eða 2 hellar samhliða
og var op á 'hinum syðri, sem mátti
kornast upp um. Fyrir austan
það var niðurhrun mikið og fylti
hellinn, en smugu fann eg þó enn
og komst þar áfram og inn að
stóru opi þar seni hellirinn hafði
hrúnið niður allur á 52 m. löngu
svæði. í nyðri álmunni voru 2
vörðiír, hlaðnar af manna höndum
einhverntíma í fyrndinni; hafði
Stefán orðið þeirra var áður, en
engan vissu menn þekkja helli
þenna nú, fyr en Stefán fann
hann. Austur af stóra niður-
fallinu var um 8 m. loft uppi, en
svo enn austar annað niðurfall,
og þá tók loks við austasti hluti
hellisims, víður, um 10—12 m., og
.hár um 7 m. á að giska (minnir
mig), beinn, með fallegri, lítið
eitt bogadreginni hvelfingu, víð-
ari efst en neðst, sléittur á gólfi,
um 70 m. langur og hinn stórfeng-
legasti salur, einkar hentugur til
fjölmennra funda, ef vel væri í
sveit komið og til þess búinn út.
Jnnst var glögglega hellisendinn
og máfeti hér heita upphaf hellis-
ins.
Eins og sjá má af ágiakunum
ihínum um lengd hellis þessa (ca.
970 m.) er hann nokkru minni en
Surtshellir, Víðgélmir og Raufár-
hólsihellir í ölfusi, en gengur næst-
ur þessum stórhellum og má telj-
ast þeim jafnmerkur sem náttúru-
menjar, en sögulegt er ekkert við
hann svo nú sé kunnugt. — Auk
varðanna urðum við engra manna-
verka vör.
Ólafur í Kalmanstuingu kvaðst
hafa viljað láta það bíða mín afi
gefa heliinum nafn. , par sem
Stefán sonur hans ihafði bæði
fyrstur fundið og nú fyrstur farifi
allan hellinn þótti mér bezt eiga
við að kenna hellinn við hann.
Sept. 1920.
Matthías pórðarson.
—Eimreiðin,
FYRIR 25 ÁRUM
Lögberg, 20. febr. 1896
Sífian sífiasta blafi kom út, hafa
frostin verið með mesta móti og
hríð við og við, 30-35 stig fyrir
neðan zeró.
Mr^og Mrs. A. F. Reykdal fóru
alfarin héðan í gær til N. Dakota.