Lögberg - 14.04.1921, Blaðsíða 6

Bls. 6
LÖGBERG, FIMTTJDAGINN, 14. APRIL 1921
Egill.
Saga frá Þel&mörk.
Eftir John Lie.
Eftir jólin kom nýr drengur í skólann. Hann
hét Egill frá Bakka. Hann var lítill og^renlu-
legur, fölleitur og maguríeitur. A*ugun v<^u stór
■og lágu utarlega, og var augnaráðið hvarflandi
og vandræðalegt. Hræddur og feiminn læddist
liann inn í skólastofuna, og settist yzt á neðsta
bekkinn.
Bakki var mílu vegar tfrá bygðinni, út í ó-
bygðum. Það var í munnmælum, að á fyrri
tímum, áður en svartidauði geysaði yfir landið,
væri átta býli undir Bláfjalli. Nú var þar alt
skógi vagsið. Eini bærinn þar var Bakki, sem
^etóð undir fjallinu sunnanverðu. Það sáust glögg
-merki gamalla akra og steintófta. Nú var það
að mestu vaxið hrísi og skógi, því að Tingstað,
einn af ríkustu bændunum í því bygðarlagi, átti
Bakka, og hafði þar selstöðu. Enginn hafði
viljað búa þar, fyr en Þorgrímur Indriðason tók
jörðina gegn litlu eftirgjaldi. Aðalatvinna
hans var daglaunavinna hjá bændum í bygðinni.
Konan sá að mestu um heimilið. Hún ræktaði
akurinn, og heyjaði fyrir fáeinum geitum, sem
þau áttu.
Hún vann baki brotnu dag og nótt, en það
var henni ofraun, því að hún var heilsunaum.
Börnin dóu nær því eins ört og þau fæddust. Eg-
ill var f jórða barnið. Það leit út fyrir að hann
mundi lifa; en þegar hann var ársgamall, dó móð-
ir hans.
Þá flutti amma hans að Bakka, og tók að sjá
um drenginn og heimilið eftir föngum.
Það var snemma morguns, kennarinn var
ekki kominn, og í skólastofunni voru ærsl og ó-
læti.
Sumir voru að lesa, sumir að tala saman og
hlæja, og sumir voru hjá Asíuuppdrættinum, bentu
á hann með reglustrikum, og voru að þræta um
hvar Síam væri.
Út við arninn voru nokkrir stálpaðir strákar
og léku sér að því að gera vinnukpnunum ýmsar
skráveifur, klípa þær í handleggina, stíga ofan
á tærnar á þeim, eða hrinda þeim frá arninum,
svo að þœr gætu ekki ornað sér.
Allir höfðu augun á nýja skóladrengnum.
Hann fann það, og þorði ekki að líta upp, en lét
sem minst á sér bera, og óskaði að hann gæti smog-
ið inn í vegginn.
Hann var fátæklega klæddur, og fötin fóru
afar illa utan á honum, því að ekkert fatið var
upphaflega saumað handa honum sjálfum. Gráa
treyjan hans var afar stór, og svörtu buxurnar of
iitlar; þær náðu ekki nema á miðjan legginn.
“Hefir nokkur séð slíka sjón!” sagði einn
drengjanna, og benti með fingrinum. Hann
átti við stóru og ólögulegu prjónahúfuna hans
Egils.
Allir í stofunni hlóu og flissúðu nema Egill.
Hann vissi að verið var að hlæja að sér, og hann
roðnaði út að evrum. Hann færði sig innar,
svo hann var nærri dottinn niður af beklmum.
Hvar átti hann að fela sig, leita skjóls fyrir hmtra-
illviðrinu?
Eftir litla stund þagnaði hláturinn. Allir
fóru að stara á Egil og virða hann fyrir sér frá
hvirfli til ilja. Hann hafði ristarskó á fótunum,
sem voru honum alt of stórir, þeir voru af ömmu
hans. Það lá við að allir færu aftur að hlæja.,
Hann var þveginn og kembdur, og fötin voru
hrein og ógötótt. — Enginn tók eftir því, en þeim
'þótti það svo gaman, að þau voru öll bætt með
mislitum bótum.
“Hann hefir náð í mislita kyrtilinn hans
Jósefs,” sagði einn.
“Hvaðan eru,” sagði aikiar.
“Frá Bakka,” sagði Egill lágt.
“Frá Bakka!” sagði Níels Norðlingur, “við
erum jafn fróðir, þótt við vitum það. Ertu <"rá
Hunda/bakka, Kúabakka eða Svínabakka?”
Níels var langur og luralegur s’áni. í lanmi
var hann kallaður “Líflangur” en upphátt þorðu
menn það ekki, því hann var álitinn sterkastur
allra í skólanum, og harðhentur var hann og óvæg-
inn við smælingja. Honum fanst hann vera orð-
inn fullorðinn. Hann var hátalaður, og bar sig
mikilmannlega, enda fanst honum hann hafa rétt
til þess, því að hann var ríks manns sonur.
Egill fór að gráta.
“Hvað heitir þú?” sagði drengur einn með
hnöttótt höfuð, síhlæjandi andlit, og lítil, skýrleg
og gletnisleg augu. Það var ólafur í Asi, mesti
æringinn í skólanum; leikinn í því að fremja
strákapör, og koma sér svo úr klípunni.
“Getur þú ekki svarað strákur?”
“Varið-yður! Hann er villimaður, sem flær
höfuðleðrið af öllum sem hann drepur. En hvar
er beltið þitt?
“Hann þorir ekki að sýna grímurnar, hann
hefir þær víst í stóru skotthúfunni sinni.
“Nei hann er Japani. Sjáið þið hvað hann
er gulur og skakkeygður. Hann etur snígla,
skal eg segja ykkur.
ó, hefði verið sumar núna, þá skyldum við
víst hafa tínt handa honum”. _
“Það er hann Egill á Bakka,” sögðu sumir,
“hann á heima uppi í óbygðum, og hefir aldrei
komið til manna.”
“En nú skulum við menta þig, drengur minn,”
sagði Níels, “komdu hérna, eigum við ekki að
byrja á að kenna þér landafræði. Hvað er þetta
ætlarðu ekki að boma? En eg skal, svei mér
koma þér hingað, 'heimskinginn þinn.” Hann tók
hann svo án frekari umsvifa og bar hann að lands-
uppdrættinum, og setti hann þar á stól.
Egill þorði ekki að veita viðnám, og sagði ekki
eitt einasta orð, en fór að gráta.
“Hlustaðu nú á! Hvað er það sem hangir
þarna á þilinu? Líttu upp!”
Egill reyndi að stöðva grátinn, og leit upp.
Hann skildi ekkert hvað öll þessi strik bogalínur
og punktar áttu að þýða; hahn hafði aldrei á æfi
sinni séð landsuppdrátt né heyrt hans getið. “Þú
ættir að vera vel að þér í landafræði, «sem ber
landsuppdráttinn á bakinu,” sagði einn. Allir
hlóu. “ Já, það er alveg rétt,” sagði Níels “hver
hefir dregið upp landmyndina á treyjunni þinni?
Lofaðu mér að sjá. En þetta er alt vitlaust,
tóm fjöll og landspildur, en ekkert stöðuvatn eða
sjór nokkurs staðar.” f
‘ ‘ Þú þegir eins og þorskur. Hana nú, eg
verð að koma þér ó rekspölinn.
“Þetta er uppdráttur af öllum heiminum,
skaltu vita, öllum eins og hann er. Það eru •<
æði mörg lönd, drengur minn. Hvað heitir nú
þetta? Nú! veiztu það ekki? Jæja, svaraðu
fyrir hann óli, svo aþ við getum haldið próf.”
Hann benti á Sínland. “ Allur heimurinn!” kall-
aði Ólafur í Ási. “Ágætt” sagði sá sem yfir-
heyrði.
“Taktu nú vel eftir”, sagði hann hughreyst-
andi. ( “Hvaða land er nú þetta?” Hann benti
á Indlandshaf.
* ‘ Manschuriuland! ’ ’
“Rétt! veiztu nokkuð um það land?”
“Já, þar eru eintómir karlmenn en engar
konur.”
“Rétt er það. Hvað hetir konungurinn”?
“Nabal.”
“Gott! hvar eru takmörkin?”
“Ararat að norðan, Finnmörk að sunnan,
Garasim að austan og Kúba að vestan.”
“Ágætlega svarað, drengur minn, þú fær á-
gætiseinkun ílandafræði. ”
“Hefir þú lesið sögu Noregs?”
Egill þagði. Hann var hættur að gráta, en
var stúrinn og sneypulegur, því að hann fann, að
það var verið að gera gys að sér.
“Hvað hét fyrsti Noregs-konungur?”
“Kaífas”, svaraði ólafur í Ási.
“Nei!” öskraði Níels, “hann var konungur
í Danmörku. Hugsaðu þig betur um.”
“Þei! þei!” sögðu nokkrar af stúlkunum,
“þarna kemur kennarinn, hann er kominn að
gatnamótunum ”.
“Reyndu að komast einhvern tíma ofan af
stóinum, Egill, annars verðurðu barinn,” sagði
Níels. Egill stökk niður af stólnum og settist
aftur á bekkinn. Hann var orðinn sótrauður
í framan, því að hann var bæði hryggur og reiður,
og skammaðist sín svo mikið.
Þegar kennarinn kom inn, var dauðaþögin
í skólastofunni. Hann hengdi upp yfirhöfnina
sína og hattinn sinn, og gekk svo um gólf nokkrum
sinnum. Þá kom hann auga á nýja skóladreng-
inn, gekk til hans og lagði höndina á koll honum,
og leit framan í hann.
Egill fór þá atftur að gráta, þó að kennarinn
væri alls ekki reiðulegur á svipinn. Hann var
aldraður maður, alrakaður og mjög góðmannleg-
ur. En hann h^fði gleraugu og Agli sýndist
hann svo alvarlegur. Egill var svo hræddur og
auðmjúkur. “Skyldi hann slá mig fast, þegar
eg les rangt,” hugsaði hann.
“Einmitt það.” sagði kennarinn, og lagaði á
sér gleraugun. ‘ ‘ Það er hann Egill á Bakka.
“Hversu gamall ertu?”
“Tíu ára um kyndilemssu.”
“Hefirðu nokkuð lært?”
Egill þagði.
“Kantu að lesa?”
“Ofur lítið,”
“Það var ágætt. Hérna lærir þú bráðum,
meira. Vertu ekki að gráta. Hefirðu nokkuð
lesið undir yfirheyrslu í dag?”
“Nei, eg hefi enga bók.”
“Hérna er spurningakverið, lestu fyrir mig
ofur lítið, eg skal útskýra það fyrir þér síðar.”
Egill las nokkur boðorð hér um bil reiprenn-
andi, en með svo einkennilegum framburði, að hin
börnin gátU ekki varist hlátri.
“Þegið þið!” sagði kennarinn alvarlegur,
“munið eftir því, að hann er móðurlaus vesaling-
ur, og hefir aldrei fyr verið í skólaum. Þið tneg-
ið aldrei stríða honum eða vera vond við hann.”
Agli gekk ekki vel að lesa. ‘ Stundum las
hann alt vitlaust, og sum orðin komu svo hrapar-
lega á afturfótunum, að allir fór að skellihlæja.
--------“Ponsus Platus”. —
“Nei, nei, svoná er það ekki í bókinni, segðu
Pontíus Pílatus.” Hann reyndi að hafa orðin upp
eftir kennaranum, en gat ekki borið þau rétt fram.
Hann fór að gráta, og sagði:
“Villa kendi mér það svona.”
“Villa, hver er það?”
“Amma.”
“Nú einmitt það, en það er nú samt rangt, þú
verður að reyna að læra að lesa það eins og það
er í bókinn, og eins og eg segji það.”
Um miðjan daginn fór kennarinn heim að
borða, og þá höfðu börnin tveggja tíma hvíld.
Egill vissi ekki hvort hann ætti að áræða að
leysa nestispoka sinn. Flest börnin átu smurt
brauð með osti ofan á; sum höfðu líka mjólkur-
flöskur, og drukku úr þeim með brauðinu. Sum
höfðu kjöt, og þau steiktu það á glóðinni á arn-
inum. Egill hafði ekkert nema kartöflur og of-
urlítinn rifbita. Loks herti hann upp hugann og
gekk að arninum til þess að steikja rifbitann.
“Hvaða uppátæki er þetta”, sagði Níels,
“hefir nokkur séð annað eins! Villimenn eta
kjötið ávalt hrátt. Vertu ekki að látast vera
siðaður, kristinn maður.”
Allir fóru að hlæja.
Níels hratt honum frá eldinum, og enginn
lagði honum liðsyrði.
Hann geymdi rifið, settist niður og át nokkr-
ar kartöflur. Hann hélt niðri í sér grátinum, því
hann vissi að það yrði hlegið að sér enn meir, ef
hann færi að gráta.
Framh.
--------o--------
Fjalla-Indíánarnir í Labrador.
Þótt getið sé að vísu um mannflokk í fræði-
bókum, er Montagnais, eða Fjalla-Indíánar
nefnist og hefst við á Labrador, þá eru upplýsing-
ar þær alla jafna næsta ófullnægjandi — helztu
lifnaðareinkenna sjaldnast að nokkru getið. —
Maður sá, er mest hefir lagt sig í framkróka
með að kynnast þessum einkennilega kjmflokk, er
Dr. F. G. Speck og hefir hann farið hverja rann-
sóknartförina ofan í aðra til Labrador í þeim til-
gangi að afla sér sem mestrar þekkingar á þess-
um afskekta lýð. Hann hefr numið tungu Fjallabú-
anna vel og hefir það a ðsjálfsögðu veitt honum
greiðan aðgang að hugsana-uppsprettum og eðlis-
einkunum fólksins. Dr. Speck telur þjóðflokk
þenna vera kominn af hinum fornu, svo nefndu
Cree-Indíánum, er heima áttu miklu sunnar og
vestar á Labrador, en þessir Fjalla-búar nútíð-
arinnar. Kveðst hann þess fullvís, að hinar
‘ sífeldu árásir af hálfu Iroquois flokkanna, hafi
smátt og smátt hrakið umkomuleysingja þessa
norður á bóginn, þar til þeir að lokum hafi leitað
öryggis í skörðum og gjám Laurentisku fjallanna,
einangraðir að öllu frá ættstofni sínum. En afleið-
inguna af slíkri einangran telur hann vera þá, að
Fjalla-búar -hafi glatað hátterni og siðum for-
feðra sinna, sem og tungunni. öldum saman
hefir þessi einkennilegi kynflokkur, dvalið óáreitt-
ur og fráskilinn glaumi umheimsins, í hinum eyði-
legu klettabeltum og mjög sjaldan komið til ment-
aðra manna bygða. — Svo strjált búa Fjalla-Indí-
ánar þessir, að tvær og þrjá rdagleiðir eru á milli
skýla þeirra. Aðalatvinnuvegirnir eru fiski- og
dýraveiðar og hafa þeir iðulega fyrir hendi all-
mikið af verðmætum skinnategundum.
Kaupstaðarferðirnar, eru í raun og veru aðal
merkisviðburðurinn eða stórhátíðin í lífi þessara
olnbogabarna tilverunnar. En slíkar ferðir eru
aðeins farnar einu sinni á ári til næstu selstöðu-
verslunar Hudson’s Bay verslunarfélagsins.
Kaupstaðarferðin hefst venjulegast í marzmán-
uði og stendur yfir fram í júnílok. Er yfir mörg
hundruð mílur af vegleysum að fara, jökla, klotta,
klungur og ár. Þegar til Kaupstaðarins kemur,
er eins og gefur að skilja ekki lítið um dýrðir.
Margt nýstárlegt ber þar fyrir auga öræfalýðsins
forvitna, er farið hefir á mis við öll þau forrétt-
t indi, sem nútíðar menningin veitir. Kunningjar
mætast þar oft, er ekki hafa fundist svo árum
skiftir og meðan í kaupstaðnum er dvalið, hnapp-
ast allir gestirnir saman í hvirfing líkt og um eina
fjölskyldu væri að ræða og neyta fæðu sinnar í
sameiningu. 1 hversdagslífinu lætur fólk þetta
hverjum deginum nægja sína þjáning, það safn-
ar aldrei vistum, býr sig aldrei undir veturinn,
treystir því að eins að alt af leggist eitthvað til.
Þegar heimilisfaðirinn hefir ákveðið kaupstaðar
ferð, tekur hann sig upp með alla fjölskylduna,
því óhugsandi væri að skilja nokkum eftir heima,
þar sem ekki er um neinn forða matvæla að ræða.
Dvölin í kaupstaðnum stendur venjulegast yfir
í hálfan mánuð og eru þá allar giftingar frá fyrra
ári, endurnýjaðar og staðfestar af prestinum og
börn skírð. — Verzlun öll fer fram í vöruskiftum.
Fjalla-búar leggja inn í verzlunina skinnavöru
sína og fá í staðinn veiðarfæri, svolítið af léreft-
um og dúkum og hinni og þessari munaðarvöru.
Vörukaupin fara fram tvo síðustu dvalar-
dagana í kaupstaðnum, en að þeim loknum, leggja
þyrpingarnar af stað til heimilanna afskektu og
eyðilegu,
Það er engu líkara en fábreytni og kaldauðn
landsins hafi steypt sálarlíf Fjallabúanna í sarna
móti. Þeir eru allra manna friðsamastir, en
gersneyddir því skapandi ímyndunarafli, er ein-
kennir mentuðu þjóðirnar. Bardaginn fyrir til-
verunni hefir verið tilfinnanlega strangur, sífeld-
•»
ar glæfrafarir upp á líf og dauða í leit eftir björg.
Þess vegna með fram, hefir lítill sem enginn tími
unnist til hugsjóna þroskunar.
Indíánaflokkur þessi, er kristinn, að minsta
ksti að nafninu. Um hreinan og ómengaðan
kristindóm er þar vart að ræða, sem glöggast má
ráða af hinni miklu hindurvitnatrú, er ríkir á með-
al flokks þessa yfirleitt. í sögnum er berast
frá manni til manns meðal Fjalla-búanna, ber mest
á tveim mönnum, Tsegabesh hinum mikla og syni
hans Tsegabeshis, sem aliqent er kallaður hinn
smávaxni, mikli maður. Hvað feðgarnir tákna
í þjóðtrú fólks þessa, verður ekki með vissu sagt,
þó líklegt að áhrif þeirra hafi að einhverju
leyti verið sett í sambönd við veðráttufarið og þá
einkum og sérílagi illviðri, því fremur þótti ilt af
þeim hljótast en gott, þar sem þeir lögðu leiðir
sínar.
Önnur almenn tegund hjátrúar með fólki
þessu er sú, að á botni fljóta og stöðuvatna ríki
illur andi, er það hafi helst fyrir stafni að kló-
festa sundmenn og 'hrífa þá með sér niður í undir-
djúpin. Það er einnig algeng skoðun Fjalla-
búanna, að meðfram strandlengju úthafs og stöðu-
vatna, sé krökt af harla kynlegum mannverum, er
Memekwegu kallast og er flokkur sá nefndur
fólkið með þunnu andlitin, enda mælt að ásjóna
þess só svipuðust hnífsegg. Engum kvað sá kyn-
flokkur vinna mein, en hræddur er hann að sögn
við Fjallaibúana, þótt ekki verði skýrt á hverju
ótti sá er bygður.
Ritgerðir Dr. Speck um Indíánaflokk þenna,
hafa hreint ekki lítið gildi frá sjónarmiði mann-
fræðinnar sboðað og eru auk þess svo alþýðlega
ritnar, að hver sá er les, nýtur af þeim óskiftrar
ánægju.
Ilver er auðugastur.
Eftir
Iwan Turgenjew.
Þegar menn sem eg heyri, lofa hann Rauð-
skjöld (Rothschild) fyrir það, að hann af ofboðs-
legum tekjum sínum ver þúsundum króna til að
ala upp fátæk börn, lækna sjiika og hlynna að
gömlum mönnum, þá verður mér það að vikna
og eg lofa hann líka.
En þegar eg vikna og lofa hann, þá detta
mér æfcíð ósjálfrátt í hug fátæku bóndahjónin, sem
tóku frændbam sitt munaðarlaust til sín í kofa-
garminn sinn, sem allur var af göflum genginn.
“Við tökum hana Kötu til okkar,” sagði
konan; “þó við eigum reyndar ekki einskilding
eftir — við höfum ekki einu sinni ráð á að kaupa
salt í súpuna okkar. . .”
“ Jæja, þá borðum við hana saltlausa,” sagði
bóndinn, maður hennar.
Þeim bónda nær hann ríki Rauðskjöldur
ekki!
--------o--------
Móðirin: “Því barðir þú hana litlu systir
þína?”
Bob litli: “Við vorum að leika Adam og Evu
og í staðinn fyrir, að freista mín með eplinu, þá
át hún það sjálf.”
“Svo frú Jibway býður sig fram til þing-
mensku?”
“ Já”.
“Hvernig líst hr. Jibbs á það?”
“Og hann er vongóður.”
“Heldur hann að hún muni ná kosningu?”
“Nei, en hann heldur að eftir að hún hafi
staðið í kosinga baráttunni um hríð, þá muni hún
komast að raun um að enginn staður jafnist á við
heimilið.”
“En ef eg get lánað þér fimm dali, getur þú
þá gefið mér nokkuð í pant?”
“Orð ábyggilegs mann%”
‘ ‘ Farðu og sæktu hann og eg skai sjá hvað eg
get gert.”
Meðal maður er viss um að hann eigi meira
kaup, en honum er borgað, þar sem meir en meðal
maður fer og sýnir það.
Meðal maður er líkur hval, að því leyti, að
þegar hann hefir náð upp á yfirborðið, þá fer
hann að blása.
“Góða mín,” sagði hann þegar að hann var
að klæða sig. “Eg býst við að þú hafir sagt
satt í gærkvöldi, þegar þú sagðir mér að það væri
innbrotsþjófur í húsinu.”
“Því,” sagði konan. “Hvað hefir komið
þér til þess að skifta um skoðun?’’
“Það, að eg hefi tapað öllum peningunum
sem eg hafði í vasa mínum, þegar eg háttaði í
gærkvöldi.”
“Það er þér mátulegt,” svaraði konan. “Ef
’þú hofðir haft hug til að fara á fætur og skjóta
þrjótinn, þá hefSfurðu getað verndað peningana
þína.”
“Getur verið,” svaraði maðurinn. “En þá
hefði eg líka verið orðinne kkjumaður”.
Hún gaf hnnum helminginn af penigunum til
baka.