Lögberg - 17.11.1921, Side 1

SPEIRS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. R E Y N IÐ Þ AÐ!
TALSÍMI: N6617 , WINNIPEG
Það er til myndasmiður
í borginni
W. W. ROBSON
490 Main St. - Tals A7921
34 AKi ANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGIN \ 17 NÓVEMBER 192!
NUMER 46
AFVOPNUNARÞINGIÐ.—ENGIN HERjKI? í TÍU ÁR. KRAFIST AÐ BANDARÍKIN
EYÐILEGGI 3!) HERSKIP, EN GLA N 0 l1), JAPANAR 17. FRIÐUR OG EINING RÍKIR
Einhvers vert.
eftir Edgar A. Guest.
Já, þetta alt er einhvers vert: —
að eygja bros við fótmál hvert
og halda stryki, stefnuhár,
þótt stritsins daggir vökvi brár, —
að ganga prúður, prjáll á snið,
en planta rósir heima við
og reyna að skelfa skúþgafans
frá skýlisdyrum öreigans.
Pú þarft ei fremd né frægðar-vald, —
og frægðin heimtar stimpilgjald —
en hennar án jafn auðvelt er
við iðju dags að skemta sér.
Og hver sem helzt er köllun þín,
þá krefur lífið iðgjöld sín:
Að trúr þú sért við eðli og ætt
og aldrei rjúfir gerða sætt.
Ef ást ti'l flaggs og föðurlands,
er fyrsta 'kend þíns innra manns
og fylgdarsveitin finnur hver,
að fyrst og bezt hún treysti þér; —
ef’heimilið á liuga þinn,
mun hrygðin elkki voga inn, —
ef brosið eykst við ómak hvert,
er æfistarfið nokkurs vert!
Einar P. Jónsson.
Ds

Helztu Viðburðir
Síðustu Viku
Canada.
Hon. A. B. Hudson fyrrum
dómsmálaráðgjafi Manitoba fylk-
is, hefur ákveðið að sækja um
kosningu til Sambands þings í
Suður — Winnipeg.
pegar Mr. Hudson sagíii af sér
ráðgjafaembætti í Norris stjórn-
inni, hafði hann í hyggju að
draga sig út úr pólitíkinni fyrir
fult og alt. En svo almennar
áskoranir bárust honum frá kjós-
endum í Suðurhluta borgarinnar,
að hann lét loks tilleiðast að
verða í kjöri. Hann sækir sem
óháður stuðningsmaður frjáls-
lynda floksins.
Dr. Mclvar, hefir verið útnefndur
af hálfu Meighen-flokksins, til
þess að sækja um kosningu í
Mið — Winnipeg.
Frjálslyndi flokkurinn hefir út-
nefnt Edward F. Ryan lögmann
til þeiss að -sækja um kosningu í
West Calgary, gegn Hon. R. B.
Bennett dómsmálaráðgjafa og
J. T. Shaw, er býðUr sig fram af
hálfu bændaflokksins.
Skýrslur frá síðasta manntali
sýna,~að í Manitoba fylki hefir
fólkið fjölgað síðan 1911 úr
461,190 upp í 613,008, eða 32.92 af
hundraði. Árið 1911 var fólks-
talan í Winnipeg 136,035, en nú
í ár eivtalan komin upp í 178,364;
eru útjaðra eða undirborgirnar
ekki þar með taldar. Árið 1911
taldi St. Bonifac-e 7,483 íbúa en
nú í ár 12,816; nemur viðbótin
því 71.20 af hundrað.
í Brandon voru árið 1911, 13,839
íbúar, en í ár er talan komin upp
í 15,359. Portage la Prairie taldi
árið 1911, 5,892 íbúa, en nú 6,748.
Fólksfjöldi í hverju sambands-
kjördæmi Manitoba fylkis um
sig, er sem hér segir; íbúatalan
árið 1911, einnig sýnd:
Brandon, 1911,.........39,734.
---- “ -----1921....... 40,140.
Dauphin 1911 ......... 23,358.
---- “ ----1921........ 35,219.
Lisgar, 1911.......... 25,978.
---- “ ----1921........ 29,921.
MacDonald 1911 ........ 20,802
---- “ ----1921......... 23,811
Marguette, 1911...... 32,384.
---- " ----1921........ 41,217.
Neepawa, 1911, ........ 23,923.
---- “ ----1921, 28,968.
Nelson, 1911................. 11,884.
----- “ -----1921, ......... 19,483.
Portage la Prairie, 1911,.... 22,059.
----- “ -----1921........... 24,534.
Provencher, 1911............. 24,318.
---1921, ..........29,243.
1911.............. 32,599.
----- “ -----1921........... 57,805.
Souriis, 1911- .............. 27,133
----- “ -----1921........... 26,399.
Springfield, 1911............ 36,903.
----- “ -----1921, ..........57,869.
Mið - Winnipeg, 1911, .... 58,903.
----- “ -----1921........... 76,180.
Um bæjarfulltrúastöður sækja
þessir:
1. Kjördeild: •
F. 0. Fowler, A. H. Pulford,
J. G. Sullivan, R. J. Shore og
Georeg Wildeman.
2. Kjördeild:
F. H. Davidson, A. D. Gray, J.
O’ Hare, Ernest Robinson, R. S. |
VV’ard, Robei’t Sutherland, Thom-
as Flye, Arngrímur Johnson,
Allice Holling, Samuel Jordan og
C. Vanderlip.
3. Kjördeild:
Herbert Jones, John Queen,
John Blumberg, W. M. Gordon,
J: L. Wiginton, J. S. Leitch, J. A.
Barry, E. J. Reynolds og H.
Strange.
Um skólaráðsmensku sækja í
fyrstu kjördeild: Arthur Congdon,
C. S. Riley, J. D. Morton, Jabez
Miller, A. E. Bowles, og Arthur
Griffins.
í annari kjördeild: Garnet
Coulter, James Simkin, George
Reynolds, A. H. S. Murray.
í 3. kjördeild: Robert Jacob,
Dr. A. H. McFarlen, H. W. Pow-
ers, E. McGrath, John Simpkin,
R. Durward og T. Smith.
Frjálslyndi flokkurinn hefir út-
nefn-t E. J. Murray lögmann, til
þes® að sækja um kosningu í
Norður-Winnipeg.
Manitoba þingið kemur saman
hinn 12. jan. næstkomandi.
Capt. J. W. Wilton, fyrrum
þingmaður fyrir Assiniboia kjör-
dæmið, hefir verið útnefndur af
hálfu frjálslynda flokksins, til
þess að sækja um kosningu til
sambandsþings í Mið - Winnipeg.
Capt. Wilton er mesti hæfileika
maður og ágætlega máli farinn.
Selkirk,
Bandaríkin.
Senator Johnson frá Califor-
nia krefst þess að afvopnunar-
mótið í Washington verði haldið
fyrir opnum dyrum, svo alþjóð
Norður - Winnipeg, 1911,.... 45,682. manna gefist kostur á að fá sem
---- “------1921.......... 62,902. glegsta vitneskju um tilhögun !
Suður - Winnipeg, 1911, .... 35,525. alla og uppástungur, er fram j
---- “ -----1921, .......TTt 59,287. koma, án þess að þurfa að byggja 1
alt á lituðum blaðafregnum. Sena-!
Eftirfara-ndi skýrsla eýnir tor Johnson, sagði í þössu sam-
fólksfjölda þessara bæja í Mani- bandi, -að leyndin sem yfir öllu
toba, árin 1911 og 1921: hefði hvílt á friðarþinginu í Ver-
Beausejour, 1911, 847; 1921, sölum, hefði fætt af sér óskapn-
honum við landgönguna fagnað
af General Pershing.
Senatið hefir samþykt Corpor-
ation tekjuskatt, er nemur 15 af
hundraði..
Hagstofa Banadríkjanna hefir
gefið út skýrslu, er sýnir að 54,-
421,832 kjósendur ,voru á kjörskrá
árið 1920, 27,661,880 karlar, en
26,759,952 konur. Kosninga-
rétturkarla og kvenna þar í landi,
er bundinn við 21 árs aldur.
. peir Sumner E. W. Kittle, Wil-
liam V. Pratt og Louis N. Nulton,
isem allir hafa haft á hendi kaf-
teinsstöðu í' sjóhernum, hafa ver-
ið útnefndir til aðmíráls tignar af
Farding forseta.
Bandaríkja fulltrúarnir fjórir,
er sæti eiga á afvopnunarmótinu
í Washington, hafa hlotið sama
tignarstig og sendiherrar. Er
þetta gert til þess að, þeir skuli
jafngildir að tign, erindrekum
annara þjóða, þeirra er mótið hafa
sótt.
Senaþið hefir skipað fimm
manna nefnd, til þess að rannsaka
kærur, bornar fram af senator
Wats»n frá Gesorgia, þar sem
hann- fullyrðir að ameriskir her-
menn hafi verið ýmist skotnir eða
hengdir af liðsforingjum, án þess
að yfirheyrsla hafi farið fram, og
sannað á þá nokkrar sakir.
Við bæjarstjórnar kosningarn-
ar í New York, sem fram fóru
fyrir skömmu, nrf:i úrslitin þau,
að J. F. Hylan borgarstjóri, var
endurkosinn, með mesta atkvæða-
magni, sem nokkur borgarstjóri
hefir h-lotið í sögu borgarinnar.
Hann hlaut í alt 665,770 atkvæði.
H. H. Curran, studdur af sam-
steypuflokknum fékk 296,082 at-
kvæði, en Jacob Parker, jafnað-
armaður, 75,733 atkvæði. Hyl-
an borgarstjóri er deókrat, og
allir aðrir umsækjendur til bæjar-
stjórnar af þeim flokki, hlutu
kosningu með einsdæma meiri
! hluta.
menn.
En eins og sagt var í
síðasta blaði, gjörði Sinn Fein
sendinefndin T9ð að skiílyrði, að
þeir fengju tvö nyrstu héruðin í
Ulster. Blaðið Daily Cronicle,
ber það upp á Unionista í Lund-
únum, að þeir rói öllum árum að
því, að spilla fyrir samkomulagi
á milli Sinn Fein og U-lstermanna,
i þeirri von að þeir geti neytt
Lloyd George stjórnina til að
segja af sér og varar blaðið al-
varlega við þeirri aðferð. Ein-
hver, sem nefnir sig leiðtoga í
Unionista flokknum, talar um
það sem líklega væri í vændum
ef kosningar yrðu í desember.
Hann segir “þar sem Gladstone,
Balfour og Asquith, biðu ósigur,
þar er Lloyd George líklegur til
að bera 'igur úr býtum. Og ef
hægt yrði að ráða fram úr írsku
málunum og með farsællegum úr-
slitum þingsins sem fjallar um
takmörkun á vígbúnaði í Washing-
ton, þá er Englandi trygð fram-
Ríkisþing pjóðverja, hefir ný-
lega lýst trausti á hinni nýju
’stjórn Juliusar Wirth, kanzlara.
Allmikill fjöldi Communista,
safnaðist nýl. saman fyrir fram-
an ræðismanns skrifstofu Banda-
ríkjanna í Basle á Svisslandi, í
þeim tilgangi að mótmæla sektar-
dómi tvegga ítala, er fundnir
voru sekir um morð og dæmdir
til lífláts í Massachusttetts rík-
inu í Bandaríkjunum. Lögreglan
skarst skjótt í leikinn og tvístraði
fylkingum uppþots seggjanna.
Soviet stjórnin á Rússlandi,
hefir tilkynt stjórnum þjóða
þeirra, er Rússland skuldar pen-
inga, að hún sé viljug til að við-
urkenna skuldir allar upp að ár-
inu 1914, isvo fremi, að slíkar
þjóðir viðurkenni jafnframt hina
núverandi, rússnesku stjórn.
Sendisveit Soviet stjórnarinnar
t?ð á framfara og frelsisbrautinni ! ‘ Warsjá. tilkynnir að her allmik-
í fleiri mannsaldra.” | 111 undir stídrn Petlura, aðalfor-
ingja Soviet-andstæðinga,
988.
Biftle, 1911, 434; 1921, 562.
Boisseváine, 1911, 918; 1921.
826.
Carberry, 1911, 872; 1921, 789.
Carman, 1911, 1,271; 1921, 1585
Dauphiq, 1911, 2,815; 1921,
3,862.
Delorain, 1911, 808; 1921, 684.
Emerson, 1911, 1,043; 1921,
746.
Gladstone, 1911, 782; 1921, 833
aðinn mikla, — friðarsamningana
svo kölluðu og þjóðbndalags-
sáttmálann. “Verði ekki farið í
felur með málin á afvopnunar-
mótinu, má gera sér vonir um
glæsilegan árangur, annars
verður hann enginn,” komst
senator Johnson að orði.
í ræðu, sem Harding forseti
flutti fyrir skömmu, að Birming-
ham, Alabama, lét hann í ljós þá
Grandview, 1911, 637; 1921 846. i ósk, að negrar í Bandaríkjunum
Hartney, 1911, 623; 1921, 579.
Killarney, 1911, 1,010; 1921,
869.
Melita, 1911, 690; 1921, 575.
Minnedosa, 19lT, 1,483; 1921,
1,479.
Morden, 191, 1,130; 1921, 1,268
Morris, 1911, 598; 1921, 796.
Neepawa, 1911, 1,864; 1921,
1,887.
Oak Lake, 1911, 449; 1921 500.
Rapid City, 1911, 580; 1921,
570.
Rivers, 1911, 590; 1921, 557.
Russell, 1911, 562; 1921, 694.
Selkirk, 1911, 2,977; 1921,
3,722.
Souris, 1911, 1,854; 1921, 1,710'.
Stonewall, 1911, 1,005; 1921,
1,103. ð
Swan River, 1911, 574; 1921,
903.
Virden, 1911, 1,550; 1921 1,357.
The Pas, 1921, 1,859.
Transcona, 1921, 4,180.
Fólkfjöldann í Pas og Trans-
cona, árið 1911, sýnir skýrsla
þessi ekki....
Útnefningar til borgarstjóra í
Winnipeg, fóru fram síðastliðinn
föstudag og hlaut núverandi
borgarstjóri Edward Parnell
endurkosningu án gagnsóknar.
fengju að njóta í fjármálum jafn-
réttis við hvíta menn, en að frá
samfélagslegu sjónarmiði, væri
ákjósanlegt að flokkar þessir
hefðu sem allra minst saman að
sælda.
Senatið hefir samþykt við at-
kvæðagreiðslu, að nema úr gldi
hinn svonefnda “excess profits
tax” frá 1. janúar næstkomandi að
telja.
Thomas L. Blanton, þingmaður
demokrata flokksins frá Texas,
hefir fengið ofanígjöf frá þing-
forsetanum, fyrir að hafa stung-
ið inn í þingtíðindin ákvæðum,
sem ekki voru sannleikanum sam-
kvæm.
Samuel Feltan, einn af fram-
kvæmdastjórum járnbrautarfé-
laganna -í vesturhluta Bandarikj-
anna, hefir opinberlega lýst yfir
því, að félög þar muni innan
skamms að fara fram á, að laun
járnbruatarþjóna verði lækkuð
að mun, því sýnt sé, að brautirn-
ar geti ekki með öðru móti borið
sig.
Marskálkur Ferdinand Fock,
er nýkominn til New York, og var
Á leið sinni til Indía, kom rík-
iserfinginn brezki við á eyjunni
Malta i Miðjarðarhafinu. Er það
lítil eyja að eins 17 mílur á lengd.;
en níu og hálf fermíla að stærð,
sem er minna en vanalegt Town-
ship í Austurfylkjum Canada. En
eyja þessi er merkileg og á merki-
lega sögu. pað var við þessa
eyju sem liggur stutt undan
strönd ítalíu og sem í tíð Róm-
verja hét Melita, að Páll postuli
og þeir sem fluttu hann sem
fanga á fund Cæesars í Róm,
brutu skip sitt. Páll dvaldi 3
Vikur á eynni og var í miklu af-
haldi hjá Publíusi, sem þar hafði
manna forráð, að þeim tíma liðn-
um hélt Páll ferðinni áfram til
Róm.
Síðar á árum var eyjan aðset-
ursstaður nafnkunns víkinga-
flokks. í Napoleons stríðunum
tóku Bretar eyjuna og undir Par-
ísarsamningnum frá 1814 voru
Bretum veitt full umráð yfir henni
og síðan hefir hún verið partur
af brezka veldinu.
Mikið hafa Bretar gert á eynni.
Bygt þar skipakví, svo hægt er að
gjöra við hvaða skip sem er, enda
er eyjan aðal flotastöð Breta í
Miðjarðarhafinu.
Eyju þessari hafa Bretar stjórn-
að sjálfir að mestu leyti, að eins
látið eyjarskeggja velja meðráða-
menn. En nú hafa Bretar veitt
þeim fulla sjálfstjórn í heimamál-
um sínum og löggjafarþing, sem
þeir sjálfir kjósa til og setti rík-
iserfinginn brezki hið fyrsta lög-
gjafarþing Maltamanna, þegar
hann kom þangað á leið sinni til
Indía.
Nýlega hefir lögreglan á ír-
landi fundið fangelsi, sem lýð-
veldismenn höfðu sett á stofn,
var þar inni ungur maður dæmd-
ur til dauða og átti hann að eins
nokkra klukkutíma eftir ólifað.
prír vopnaðr menn gættu hans
og í sömu byggingunni og fang
elsið var í, fanst allmikið af her-
útbúnaði og vél til þess að taka
á móti og senda loftskeyti.
Verkamálaráðherra Breta, T. J.
Macnamara, hefir lýst yfir því
í brezka þinginu, að útlit sé til
að minsta kosti ein og hálf
miljón manna verði vinnulausir
á Bretlandi í vetur.
Drengur að nafni George Ed-
wards, gekk nýlega frá Manc-
hester og til Black Pool á Eng-
landi, 53 mílur vegar á 11 klukku-
tímum 45 mínútum og 59 sekúnd-
um. Og er sagt að það sé
fljótasta ferð á fæti af unlingi,
Haost.
sé í
þann veginn að ráðast inn í ú-
kraníu.
Skaðabótanefnd bandaþjóðanna,
hefir veitt pjóðverjum fimtán
daga gjaldfrest á 500,000,000
marka gulls, sem þeim ber að
greiða 15. þ. m.
Allmikil sprenging varð nýlega
í byggingu amerisku ræðismanns
skrifstofunnar í Lissabon, en or-
sakaði eigi verulegt tjón. sprengi-
kúlum hafði verið komið fyrir í
anddyri hússins. Lögreglunni
hefir enn ekki tekist að komast
fyrir hver valdur muni vera að
tilræði þessu.
Florsætisráðgjafi Japana, Ta-
kashi Hara, var myrtur í Tokjo
fyrir skömmu. Morðinginn
heitir Nakaka. Hinn látnj for-
sætisráðgjafi, var talinnn að vera
einn allra mætasti stjórnmála-
maður hinnar japönsku þjóðar.
Frá Íslandi.
Bretland
Ákveðið er að setja upp rafur-
magnsstöð við ána Jórdan, Yar-
mok og aðrar 4r í Palestine, og á
að leiða rafurmagnið um bygðir
landsins, til að lýsa hús og bæi
og notkunar við iðnaðar fyrirtæki,
eftir því, sem skýrt hefir verið
frá ií þinginu á Englandi.
Ef að samningar á milli Eng-
lendinga og íra skyldu mistakast,
þá segja menn að það mundi hafa
í för með sér stríð, sem kostaði
250,000,000 pund sterling og 50',-
000 mannslíf.
Ráðningu hefir biskupinn í
Liverpool gefið Rev. G. Vales O-
wen, presti við Oxford kirkjuna,
út af því, að hann hafði leyft Sir
Arthur Conan Doyle, að flytja
prédikun I þeirri kirkju. Fer
biskupinn allþungum orðum út af
því í garð Owensprests og segir,
þó Sir Conan Doyle, hafi ekki bein-
línis boðað andatrú í þessari ræðu
sinni, þá hafi hugsun hans og
orð stefnt í þá átt, þegar hann
hafi talað um Oxford kirkjuna
sem vita, er lýsti þeim í áttina til
hærri og æðri sannleika. Bisk-
uninn benti á að þessi orð og það
að hleypa leikmanni upp í prédik-
unarstólinn án leyfis hlutaðeig-
andi yfirvalda hefði vakið
hneyxli og óþægindi. Höfund-
ur Sherlock Holmes, .í umtali um
þetta bréf biskups, sagði að þessi , ,, _
afstaða hans væri mjög einkenni- Sem enn er þekt ^rengur
Eg heyri haustið kalla
með harðan skapadóm,
og sé hvar fölnuð falla
hin fríðu sumar blóm,
eg lít á lundinn auða
þar lögin standa skráð,
við djúpið Mfs og dauða
með drottins kraft og ráð.
Eg stend á strönd við hafið
með straumaföllin djúp,
og lít á lífið vafið
í leyndardómsins hjúp,
frá bjartri himins höllu
í hylling ljóma bönd,
með Ijósið yfir öllu
þar eillf stjórnar. hönd.
Nú drúpir björkin bleika \
og -ílómin hvíla deydd,
á vorsins iskrautið veika
er voðin kalda breidd.
Eg heyri kvöldið kalla
með krafti þrungið hljóð,
og ihádags hljómar falla
í haustsins vögguljóð.
Vér syrgjum sumardaga
með sólar-yl og skraut,
og hljóminn ljúfra laga
er létti tímans þraut,
oss hræðir haustið kalda
sem hylur dýrstu blóm,
þá syngur sérhver alda
hinn sára feigðardóm.
En hví skal hræðast dóminn
með húm og feigðar stríð,
því aftur blika blómin
þá brosir hlýrri tíð,
þótt svíði sorgin bitra
er sigur lífsins hár,
og geislar vorsins glitra
í gegnum haustsins tár.
M. Markússon.

leg og ókristileg.
þessi er 11 ára gamall og var
ekki meira eftir sig en það, að
hann hljóp út að leika sér morg-
uninn *ftir við systkini sín, eins
og hann var vaunr.
írsku málunum miðar lítið á-
fram, en þó lítið sé að gjörast á
yfirborðinu, þá er óefað, að verið
er að vinna í áttina á bak við
tjöldin. Stjórnmálaleiðtogarn-
ir í Ulster, hafa í einu hljóði tek-
ið í sama strenginn og leiðtogi Stórnin á Ungverjalandi, hefir
þeirra Jamefe.Craig og neita með , krafist þess, að Karl fyrverandi
öllu að láta nokkurn part af I konunur Ungverja, afsali sér til-
Ulster af hendi við Sinn Fein kalli til ríkistöku.
Á Stokkseyri ibar það við síð-
astl. sunnudag, að þar varð isjáv-
arflóð mikið, er eyðilagði tvo mó-
torbáta. Veður var þó hægt
þar eystra, lítill suðaustlægur
vindur og brim nokkuð af hafi.
En er á daginn leið fór að aukast
svo stóralda af útsuðri, að menn
þar eystra segjast ekki hafa séð
annað eins.
Á innri höfninni á Stokkiseyri
lágu nokkrir mótorbátar. Ein-
um þeirra — um 10 smálesta bát
— hvolfdi í einu ólaginu og slitn-
aði hann upp réft á eftir og braut
um leið gat á annan smærri bát,
esm lá þar hjá og sökk hann eftir
skamma stund. Hinn bátinn,
sem upp slitnaði, rak vestur á
fjörurnar og sökk þar eftir að
hafa vejst yfir Iskerin. Hinn
báturmn, brotnaði mjög mikið
eftir að hann var sokkinn. pykir
tvísýnt að hægt verði að gera við
bátana aftur, og er því skaði eig-
endanna mikill, þv.í báðir bát-
arnir voru mjög lágt vátrygðir.
Auk þessa gerði sjóflóðið mikl-
ar skemdir á kálgörðum þeim, sem jT myrkri
llRgja fyrir neðan sjógarðinn, alla
leið firá Stokkseyri og vestur und-
ir Hraunsá.
- —Morgbl.
--------o--------
Bylting í efnafræðinni.
Bylting í efnafræðinni virðist vera
í vændum. Draumur alkymistanna
um ummyndun efanna virðist vera
að rætast. Mikið hafa mennirnir
strítt við að búa til gulj, en hefir
ekki tekist enn. Nú er ekki von-
laust um að þetta kunni að takast.
Verkefnið, sem fyrir leggur, er
að leysa úr læðingi frumeindir
Hvaðanœfa.
og eiginleikum þess.
Radíum var uppgötvað áður en
það fanst, eins og stundum hefir
verið ályktað um tilveru himinn-
hnatta og þeim mörkuð braut
áður en sjónaukarnir hafa náð
isvo langt út í ihimindjúpið. Curie-
hjónin urðu vör við verkanir þess,
áður en þeim tókst að einangra
það. Efni þetta er unnið úr öðrum
efnum sem heita thorium og uran.
Fyrstu námurnar voru í Joa-
chimsthal í Austurríki. pær eru
nú þrotnar. Bestu námurnar eru
nú í Pardoxdalnum í Colorado og
í sunnanverðu Utah. Til þess að
ná einu grammi af radfum þarf
mörg hundruð smálestir af fyr-
greindum efnum.
Sagt er að úbstreymi Radíums vari
í 20,000 ára. Væri hægt að leysa
alla orku eins grams á einu augna-
bliki mundi hún nægja, til þess að
hita 32 smálestir af vatni frá
írostmarki upp í suðumark.
Eðlisfræðingurinn Sir William
Ramsey hefir rejknað út, að orka
einnar smálestar af radíum mundi
nægja, til þess að reka 15,000
hestafla vél viðstöðulaust í 30
ár. petta undraefni brennur
án þess að eyðast, gefur frá sér
orku án þess að það léttist, lýsir
og til læknjnga við
krabbaimeini og nokkrum öðrum
isjúkdómum tekur það öllu öðru
fram.
Nú er kappsamlega unnið að
því af eðlisfræðingum að leysa
atomorku annara efna og eru
þeir þegar komnir á nokkurn
rekspöl með það. Ein smálest
af radíum geymir jafnmikla orku
og ein hálf miljón ismálesta af
kolum. Væri hægt að leysa
orku efnanna á líkan hátt og ra-
díums mundi það valda slíkri
byltingu í öllum verklegum efn-
um 'heimsins, að jafnvel djörf-
ustu draumar og getgátur þykj-
ast komast skamt á þeirri bylt-
ingaleið. Og á þeirri leið er tsá
efnanna. pað er þegar sannað að
þetta getur tekist og að við það j mögulejki að einu frumefni werði
losnar óheyrilega mikið orku-: breytt 4 annað.
streymi (atomorkan). En ekki er til í heiminum meira
Fyrsta sporið sem stigið hefir af hrejnu radíum en 200 gr. og
verið í þá átt að kynast undra-
mætti atomanna var uppgötvun
Curie - hjónanna í París á radíum
hvert gram kostar hálfa miljén
króna.
—Dagur.